کتاب آموزش کامل سیم کشی ساختمان و ویلا

 کتاب آموزش کامل سیم کشی ساختمان و ویلا

فرایند ارتباط الکتریکی در شبکه های الکتریکی توسط سیم را  سیم کشی می گویند.

به دلیل کاربردی بودن مباحث ساختمان خوشبختانه بجز کتاب های آموزش و پرورش شاهد حضور مهندسین خوش ذوق دیگری نیز هستیم که سبب شده دید حرفه ای تری به این موضوع داشته باشیم، با این حال اگر شما تازه کار هستید و البته به دنبال یک آموزش رایگان و جامع می باشید همچنان کتاب “طراحی و سیم کشی برق ساختمان های مسکونی” فنی و حرفه ای بهترین گزینه می باشد.

 اشتباهات رایج مشکل ساز در سیم کشی ساختمان

درعین حالی که سیم کشی ساختمان امری ساده به نظر می آید ولی اگر اصول و نکات اساسی در آن رعایت نشود به سادگی می تواند منجر به تلفات انسانی شود.

در ادامه سعی شده اشتباهات رایج را در سیم کشی ساختمان را باهم مرور نماییم؛ درنظر داشته باشید اگر شما خودتان قصد دارید سیم کشی خانه تان را انجام دهید مسلما می توانید مقدار زیادی از پولتان را صرفه جویی نمایید. اما اگر شما سیم کشی خانه را به درستی انجام ندهید می تواند بسیار خطرناک باشد. سیم کشی ناقص می تواند خطرات زیادی را برای خانواده و خانه شما فراهم آورد. در اینجا چند اشتباه رایج در سیم کشی ساختمان وجود دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.

اشتباه در سیم کشی برق

نصب چراغ های جدید با سیم های قدیمی می تواند مشکلات بزرگی ایجاد کند.

سیم های قدیمی دارای مقاومت 140 درجه فارنهایت هستند این در حالی است که چراغ های جدید با حدود 194 درجه فارنهایت کار می کنند. شما با نصب یک جعبه اسپلیس با سیم های جدیدی که در لوازم مدرن بکار می رود می توانید از

آتش سوزی جلوگیری کنید. اگر سیم ها قبل از سال 1366 ساخته شده اند، شما باید آنها را عوض کنید.

اتصالات بد بزرگترین اشتباه در سیم کشی برق

اتصال دو سیم به هم همیشه باید داخل جعبه اتصال باشد. قرار دادن یک اتصال در خارج جعبه اتصال خطرناک و غیرقانونی است (مگر آنکه به عنوان عیب یابی یا روشنایی موقت استفاده شود). این کار یک اشتباه در سیم کشی برق است.

برای جلوگیری از این اشتباه، یک جعبه اتصال را نصب کنید و سیم را داخل آن قرار دهید. برای تکمیل اتصالات از سیم پیچ استفاده کنید و برای تکمیل نصب روکش کاور را عوض کنید.

اشتباه رایج در سیم کشی خانه

تا حد امکان در سیم کشی خانه، سیم ها را از حفره های 7/8 اینج رد کنید.

کشیدن سیم ها در یک حفره شلوغ می تواند منجر به آسیب به عایق سیم شود

که بر اثر جرقه ناشی از اتصال سیم ها احتمال یک آتش سوزی بزرگ وجود دارد.

هرگز نباید از یک حفره 7/8 اینجی بیشتر از سه سیم رد کرد.

پریر برق قدیمی یکی از موارد خطرناک و دردسرساز در سیم کشی برق ساختمان

سوکت های پریز برق هوشمند با استفاده از نرم افزارهایی که روی گوشی نصب

می شود به آسانی کنترل می شوند. شما می توانید با استفاده از این سوکت

لوازم خانگی، چراغ ها، لوازم صوتی خود را در منزل و حتی دور از منزل کنترل کنید.

استفاده از این سوکت های هوشمند می تواند از وارد آمدن خسارت به لوازم

الکتریکی متصل به آداپتور جلوگیری کند.

اشتباه رایج در لوله گذاری سیم کشی ساختمان

در گذشته استفاده از لوله های آب زیرزمینی فلزی به عنوان الکترود زمینی بسیار

مناسب بود. با توجه به اینکه عمدتا لوله کشی های جدید پلاستیکی است،

شما باید از یک میلگرد یا بتن به عنوان یک الکترود زمینی استفاده کنید

(الکترودهای محصور شده در بتن). این کار بهتر است در مراحل اولیه پروژه

ساختمانی انجام شود، چونکه هنگامی که مرحله بتن کاری تکمیل می شود

دسترسی به میلگرد دشوار است.

انتخاب اشتباه قطع کننده مدار یک اشتباه خطرناک در سیم کشی

انتخاب اشتباه مدار قطع کننده منجر به آتش سوزی و خطرات برق گرفتگی

می شود. به طور کلی سه نوع قطع کننده مدار وجود دارد و هر کدام دارای

کاربرد خاصی هستند. قطع کننده های استاندارد فقط برای وسایل بزرگ

استفاده می شوند و حفاظت خوبی در برابر آتش سوزی ارائه نمی دهند.

قطع کننده مدارخطای زمین باید در مناطقی که دارای لوازم خانگی کوچک

و آبی هستند؛ مانند آشپزخانه و حمام استفاده شوند. در نهایت، قطع کننده

مدار خطای جرقه برای فضاهای زندگی ایده آل است و به جلوگیری از

آتش سوزی کمک می کند.

نصب اشتباه سوئیچ در سیم کشی ساختمان

سوئیچ ها نیاز به جریان ثابت برق دارند و به یک سیم خنثی برای اجرای

درست نیاز دارند. اگر شما یک سوئیچ جدید نصب کرده اید، ایده خوبی است

که یک سیم خنثی را حتی اگر سوئیچ به آن نیازی ندارد، اضافه کنید.

انتخاب نامناسب پوشش های بیرونی در سیم کشی ساختمان

نصب یک نوع پوشش بیرونی اشتباه در فضای باز یک اشتباه رایج سیم کشی

است. یک پوشش مسطح فقط وقتی چیزی به برق وصل نیست مناسب است

و حفاظت را ارائه می دهد. استفاده از یک پوشش مناسب به جای یک پوشش

مسطح به ویژه در مناطقی که احتمال رطوبت وجود دارد، می تواند شما را از

خطر محافظت کند.

تعیین فاصله های استاندارد

بین روشنایی و عایق باید فاصله مناسب رعایت شود. مقدار 3 اینچ بین اتصالات

و عایق باید فاصله بگذاریم تا در برابر آتش سوزی ایمنی مناسب را داشته باشد.

استفاده از فاصله های کمتر از سه اینچ با مرور زمان منجر به خراب شدن

محافظ های حرارتی می شود.

اشتباه خطرناک ترکیب سیم ها در سیم کشی خانه

از ترکیب سیم هایی که ولتاژ پایینی دارند در هنگام سیم کشی های موازی

اجتناب کنید. این کار می تواند در ارتباطات و سیگنال های انتقالی خلل ایجاد نماید.

خطوط سیم کشی را حداق 6 اینچ از هم جدا نگه دارید و از استفاده از یک جعبه

اتصال یکسان اجتناب کنید. درنهایت برای سیم هایی که ولتاژ متفاوتی دارند

جعبه های جداگانه در نظر بگیرید.

انجام اتصاالت سیم ها
آیا می دانید :
انتخاب سیم براي سیم کشی برق در مدارهای مختلف چگونه صورت می گیرد؟
سیم مفتولی با سیم افشان چه تفاوتی دارد؟
اتصاالت سیم ها به یکدیگر چگونه انجام می شود؟
گِلند چگونه موجب اتصال و ارتباط بهتر کابل با تجهیزات برقی می شود؟
وارنیش حرارتي، کانکتور پیچي و انواع سرسیم ها چه کاربردي دارد؟
استفاده صحیح از ابزار در کیفیت سیم کشی چقدر مؤثر است؟
برق کاران برای کسب مهارت سیم کشی باید به توانایی انتخاب سیم، اتصاالت سیم و

همچنین استفاده صحیح از
ابزارآالت برقی دست بیابند که در این فصل به آنها پرداخته می شود.
استاندارد عملكرد:
پس از اتمام این واحد یادگیری هنرجویان قادر به تشخیص انواع سیم براي سیم کشی

و انجام اتصاالت مختلف،
سر سیم و کابل شو خواهند بود انجام صحیح اتصاالت و سرسیم ها به عنوان برونداد )

محصول( و انتخاب صحیح ابزار وکاربست آنها )فرایند( نقش مهمي در ارزشیابي کارهاي

عملي خواهد داشت.

کتاب آموزش سیم کشی ، برق کشی ساختمان و ویلا ……… پلان قصر

مقدمه :
انتقال انرژی الکتریکی از محل تولید در »نیروگاه برق«
تا محل تحویل به »مصرف کننده« توسط »شبکه
الکتریکی« صورت می گیرد. شبکه های الکتریکی، انرژی
الکتریکی را توسط »هادی الکتریکی« انتقال می دهند
بنابراین هادی های الکتریکی باید رسانای الکتریکی
باشند. هادیها به دو صورت روکش دار و بدون روکش
در شبکه الکتریکی استفاده می شوند. روکش نقش »عایق
الکتریکی« را ایفا می کند تا از برق گرفتگی جلوگیری
نماید. در هادیهای بدون روکش هوا نقش عایق را دارد.
هادی ها از طریق سطح مقطع از یکدیگر تمیز داده
می شوند. به هادیهای روکش دار تا سطح مقطع 2mm10
و بدون روکش از مقطع 2mm10 تا 2mm120« سیم«
گفته میشود ) شکل1ـ1(.
شكل 1ـ 1 سيم
فرایند ارتباط الکتریکی در شبکه های الکتریکی توسط سیم را »

سیم کشی« گویند.

سیم در سیم کشی ساختمان ارتباط الکتریکی بین تجهیزات الکتریکی

را برقرار می سازد. انتخاب سیم مطابق
استاندارد و جداول مربوطه می باشد انواع سیم در سیم کشی ساختمان

شکل 2ـ1 عبارت اند از :
الف( سيم مفتولی ب( سيم افشان ج( سيم رشته ای
شكل 2ـ 1ـ انواع سيم

سیم های مفتولی از یک رشته هادی از جنس مس آنیل
شده با مقاطع ،0/5 ،0/75 ،1 ،1/5 ،2/5 ،4 ،6 10
میلی متر مربع تولید می شوند. جنس روکش هادی از
مواد عایق PVC به رنگ های قرمز، مشکی، قهوهای، آبی،
سفید و زرد با نوار سبز می باشد. از سیم های مفتولی در
سیم کشی ساختمان استفاده میشود و به کارگیری آنها
در لوله های برق و زیرگچ مجاز است.
سیم های مفتولی تحت عنوان »سیم های نصب ثابت«
شناسایی می شوند و با حرف NYA مشخص میشوند

2ـ1ـ1ـ سيم افشان
سیم افشان از به هم تابیدن نامنظم چندین تار مسی
تولید میشود لذا از انعطاف پذیری بیشتری نسبت
به سیم مفتولی برخوردار است. سطح مقطع هادی
و رنگ روکش سیم های افشان مشابه سیم مفتولی
است )

استفاده از سیم افشان در سیم کشی برق ساختمان
ممنوع است و در صورت استفاده از سیم افشان نصب
سرسیم الزامی است )شکل4ـ1(. همچنین در محل هایی
که مجموع زوایای مسیر سیم کشی بیش از 360 درجه
باشد با کسب اجازه از ناظر برق ساختمان استفاده از سیم
افشان مجاز است.

سیم های افشان تحت عنوان »سیم های نصب ثابت«

شناسایی می شوند و با حرف NYAF مشخص می شوند

سیم های رشته ای از به هم تابیدن منظم چندین رشته
مسی بدون روکش تولید می شوند. شکل5 ـ1 نمونه هایي
از این سیم را نشان مي دهد

از سیم رشته ای برای توزیع انرژی الکتریکی در خطوط
هوایی و زمین حفاظتی)ارت( در سیم کشی ساختمان
10mm2
استفاده می شود و سطح مقطع آنها بیش از
ً می باشد. مثال براي سیستم اتصال زمین از سیم
2mm 35 استفاده می شود.
رشته اي 2mm25

4ـ1ـ1ـ تعیین سطح مقطع سیم
در طراحی سیم کشی برق ساختمان نیاز به انتخاب
سیم با سطح مقطع مشخصی می باشد. هر سیم با
سطح مقطع مشخص قادر به انتقال جریان معینی
است که اگر جریان سیم از آن تجاوز کند سبب تلفات
انرژی الکتریکی، کوتاهی عمر سیم و یا سوختن آن
می شود. لذا در انتخاب سطح سیم سه اصل زیر را باید
در نظر گرفت :
الف( جریان از حد مجاز جریان سیم بیشتر نشود.
ب( افت ولتاژ از حد مجاز بیشتر نشود.
ج( محاسبات اقتصادی در مورد سطح مقطع انتخابی از
نظر افت توان انجام شود.
حداکثر جریان مجاز سیم براساس سطح مقطع و محل
استفاده در جدول 4ـ1 آمده است.
شرکت های تولید کننده به منظور انتخاب سیم یا کابل
بدون محاسبه با توجه به جریان و طول سیم جدول
جدول 5ـ1ـ ارتباط سطح مقطع )ميلی متر مربع(، طول )

متر( و جريان سيم بر حسب آمپر
5ـ1 را ارائه کردهاند. بدیهی است انتخاب دقیق تر نیاز
به محاسبات و دخالت عوامل محیطی نصب دارد.

5ـ1ـ1ـ رنگ عایق سیم
در سیم کشی برق ساختمان برای جلوگیری از بروز
اشتباه به هنگام سیم کشی و عیب یابی مطابق استاندارد
رنگ عایق سیم ها به صورت زیر انتخاب می شود.
فاز اول: رنگ قرمز
فاز دوم: رنگ زرد
فاز سوم :رنگ سیاه
نول: رنگ آبی کمرنگ
ً رنگ فاز مربوطه با خط سفید و در
برگشت : ترجیحا
صورت عدم امکان رنگ خاکستری
زمین:رنگ زرد با خط سبز )شکل 6ـ1(.
شكل 6ـ1ـ سيم اتصال زمين )ارت(
عدم رعايت رنگ عايق سيم
برق کاري داخل یک باالبر و 12 متر باالي سطح زمین میله ای را گرفته و روي پایه چراغ )با ولتاژ 230 ولت(
مشغول ک ً ار بود. او قبال فیوز تابلو را قطع و حتی سیم قرمزرنگ زیر آن را نیز جدا کرده بود اما باز فاز چراغ قطع
نشده بود زیرا او فکر می کرد سیم قرمز، سیم فاز است، اما به دلیل سیم کشی غلط سیم آبی به جای فاز و سیم
قرمز به جاي نول استفاده شده بود، او درحالی که سیم لخت کن اتوماتیک را در دست راست داشت، شروع به
روکش برداري از سیم آبی کرد. جریان برق از سیم آبی ) فاز ( عبور کرد و به سیم لخت کن وارد شده از طریق
دست، وارد بدن او شد و سپس اتصال زمین از طریق تماس نوك انگشت دست چپ او تأمین گردید، همکار او
صدایي شنید و مشاهده کرد قرباني داخل باالبر، دراز کشیده است، او سریع همکار دیگري را که مسئول باالبر
بود فراخواند مراحل احیا را اجرا کردند ولي برق کار نجات پیدا نکرد.
2ـ1ـ ابزار سیم کشی ـ بخش اول
ابزار سیم کشی برق ساختمان هریک کاربرد خاص خود
را دارند. با شناسایی طرز کار آنها می توان به درستی
آنها را به کار برد.
1ـ2ـ1ـ سیم چین
از سیم چین برای قطع سیم مسی استفاده می شود
شکل )7ـ1(. سیم چین از دو قسمت فک و دسته
تشکیل شده است. فک دارای دو لبه تیز برنده از جنس
فوالد می باشد. دسته دارای روکش نرم و عایق از جنس
PVC با حداقل تحمل ولتاژ 750 ولت است. نرمی
روکش نیز برای جلوگیری از آسیب رسیدن به کف
دست در اثر کار مداوم می باشد.

2ـ2ـ1ـ سیم لخت کن
از سیم لخت کن برای روکش برداری سیم استفاده می شود و دو

مدل دستی اتوماتیک دارد

سیم لخت کن دستی از سه قسمت فک، دسته و پیچ
تنظیم تشکیل شده است. فک دارای دو لبه تیز برنده
از جنس فوالد برای قطع روکش می باشد. دسته سیم
لخت کن دارای روکش نرم و عایق از جنس PVC با
حداقل تحمل ولتاژ 750 ولت است. با پیچ تنظیم فاصله
بین دولبه فک متناسب با سایز سیم تنظیم می شود
تا هنگام روکش برداری به هادی آسیب نرسد )شکل
9ـ1(.
شكل 9ـ1ـ روکش برداری با سيم لخت کن دستی
ً هادي، زخمي یا
اگر پیچ تنظیم زیاد باز شود، دهانه سیم لخت کن، بیشتر از ضخامت عایق بسته شده و قطعا
بریده خواهد شد.
دسته
فک
دسته
فک
پیچ تنظیم
احتیاط
17
سيم و اتصاالت آن
سیم لخت کن اتوماتیک از دو قسمت فک و دسته تشکیل
شده است. فک نیز دارای دو قسمت ثابت و متحرك
است. فک ثابت دارای لبه صاف برای نگه داشتن روکش
سیم و فک متحرك دارای شیارهایی با لبه تیز متناسب
با قطر سیم برای قطع روکش می باشد. دسته دارای
روکش نرم و عایق از جنس PVC با حداقل تحمل
ولتاژ 750 ولت است )شکل 10ـ1(.
شكل 10ـ1ـ شكل روکش برداری با سيم لخت کن اتوماتيك
3ـ2ـ1ـ انبردست
از انبردست برای نگهداشتن قطعه کار و قطعه سیم
استفاده می شود )شکل 11ـ1(. انبردست از دو قسمت
فک و دسته تشکیل شده است. فک دارای دو لبه تیز
برنده و دولبه پهن آجدار است. از لبه های تیز برای قطع
کردن سیم و لبه های آجدار برای نگهداشتن استفاده
می شود. دسته دارای روکش نرم و عایق از جنس PVC
با حداقل تحمل ولتاژ 750 ولت است.
شكل 11ـ1
4ـ2ـ1ـ دم باریک
از دم باریک برای نگهداشتن قطعه کار در مجراهای
باریک و دراز و قطع سیم استفاده می شود )شکل
12ـ1(. دم باریک از دو قسمت فک و دسته تشکیل
شده است. فک دارای دو لبه تیز برنده و دو لبه باریک
آجدار است. از لبه های تیز برای قطع کردن سیم و
لبه های آج دار باریک و دراز برای نگهداشتن استفاده
می شود. دسته دارای روکش نرم و عایق از جنس
PVC با حداقل تحمل ولتاژ 750 ولت است.
شكل 12ـ1
دسته
فک
18
5ـ2ـ1ـ دم گرد
از دم گرد برای سؤالی کردن سیم مفتولی جهت بستن
سیم زیر پیچ استفاده می شود )شکل 13ـ1(. دم گرد از
دو قسمت فک و دسته تشکیل شده است. فک دارای
دولبه مخروطی شکل می باشد. دسته دارای روکش نرم
و عایق از جنس PVC با حداقل تحمل ولتاژ 750
ولت است.

6ـ2ـ1ـ پیچ گوشتی
پیچ گوشتي از پرمصرف ترین ابزارهاي سیم کشي است، انواع مختلف دارد که دونوع چهار سو و دو سو بیشترین
کاربرد را داراست )شکل 14ـ1(.
ب( پيچ گوشتی دو سو
هر چه دسته پیچ گوشتي قطورتر باشد گشتاور بزرگتر
ایجاد کرده و با نیروي کمتري پیچ را باز مي کند.
یکي از نکات مهم استفاده صحیح پیچ گوشتي متناسب
با نوع پیچ است. اگر پیچ مورد استفاده به صورت شکل
15ـ1ـ ب باشد حتماً ازپیچ گوشتي چهارسو استفاده
کنید

استفاده ناصحیح از پیچ گوشتی برای باز و بستن پیچ چهارسو باعث خراب شدن آن می شود ) شکل 16ـ1ـ ب(.
انواع پیچ گوشتی و پیچ های متداول در شکل 18ـ1 نشان داده شده است

پرس سرسیم برای پرس کردن سرسیم به هادیهای افشان سیم استفاده می شود

تمرین :

1ـ ابزارهای زیر را تعریف کنید:
الف( انبردست ب( سیم چین ج( سیم لخت کن د( دم باریک
2ـ پیچ گوشتی را تعریف کنید و انواع آن را نام ببرید.
3ـ معایب استفاده از سیم چین به جای سیم لخت کن چیست؟
4ـ قطع شدن تعدادی از رشته های سیم افشان به هنگام روکش برداری غیر معمولی چه عواقبی خواهد داشت؟
5ـ استفاده صحیح از ابزار چه مزایایی خواهد داشت؟
6ـ هنگام انتخاب سیم به چه نکاتي باید دقت کرد؟
7ـ قطر سیم مسی با مقطع 2 mm 2/5 چقدر است؟ )به کتاب همراه هنرجو مراجعه کنید(
8ـ دالیل منع استفاده از سیم افشان در سیم کشي را بنویسید. در چه صورتی استفاده از آن مجاز است؟

3ـ1ـ اتصال سیم ها
اتصال سیم ها به تجهیزات الکتریکی و یا اتصال آنها به
یکدیگر نقش بسیار مهمی در سیم کشی برق ساختمان
ایفا می کند. این اتصال ها باید دو ویژگی داشته باشند:
الف( هدایت الکتریکی
ب( استحکام مکانیکی
هدایت الکتریکی خوب باعث می شود تا با عبور جریان
محل اتصال گرم نشود و افت ولتاژ به وجود نیاید و استحکام
مکانیکی خوب باعث می شود اتصال در اثر مرور زمان باز
نشود.
1ـ3ـ1 اتصال سربه سر
از اتصال سر به سر برای برقراری اتصال بین دو یا چند
سیم استفاده می شود. در این اتصال با استفاده از سیم
لخت کن عایق سیم را به اندازه mm20 برمی دارند و
دو سیم را به یکدیگر می تابانند )شکل 21ـ1(.
شكل 21ـ1
در مواردی نیز اتصال سربه سر لحیم کاری می شود
تا ضمن بهبود هدایت الکتریکی، استحکام مکانیکی
نیز تقویت شود و محل اتصال لحیم کاری با وارنیش
حرارتی به کمک سشوار صنعتي عایق کاری می شود

سيم و اتصاالت آن
کار عملی: انواع اتصاالت
1ـ قطعه سیم های مفتولی را در اندازه الزم و یا مطابق آنچه به شما گفته شده را ببرید.
2ـ دو سر قطعه سیم ها را در اندازه الزم روکش برداری کنید.
3ـ یکسر سیم را به گیره رومیزی در کارگاه بسته و سر دیگر را با انبردست با ضربه ای آرام به سیم خود بکشید
ً تا سیم کامال صاف گردد.
یک نمونه اتصال از نوع سربه سر ایجاد نمایید.
یک نمونه اتصال سربه سر از نوع سه سیمه ایجاد نمایید )شکل 23ـ1(.
شكل 23ـ1
شكل 24ـ1
2ـ3ـ1ـ اتصال انتهایی
اتصال انتهایی در شبکه های هوایی استفاده می شود
و آن را اتصال طولی نیز می نامند. اتصال انتهایی از
استحکام مکانیکی بسیار خوبی برخوردار است. شکل
)24ـ1ـ الف(
الف
ب ج
در اتصال انتهایی mm40 از هر سیم به اندازه چهار پنج دور بدون فاصله بر روی سیم مقابل پیچیده
می شود. شکل )24ـ1 ب و ج(
کار عملی:
1ـ قطعه سیم های مفتولی را در اندازه الزم یا مطابق آنچه به شما گفته شده نام ببرید.
2ـ دو سر قطعه سیم ها را در اندازه الزم روکش برداری کنید.
3ـ یک نمونه اتصال انتهایی ایجاد کنید.
فعالیت
فعالیت
24
سيم اصلی
سيم انشعاب
3ـ3ـ1ـ اتصال انشعابی
از اتصال انشعابی برای گرفتن انشعاب از سیم اصلی
توسط سیم فرعی استفاده می شود )

در اتصال انشعابی mm 20 از سیم اصلی و mm 40
از سیم فرعی توسط سیم لخت کن روکش برداری
می شود و سپس سیم فرعی بر روی سیم اصلی پیچیده
از اتصال انشعابی برای اتصال سیم فرعی نازك به سیم
اصلی استفاده می شود. در این صورت در انتهای مسیر،
سیم اصلی را روی سیم نازك خم می کنند، و سیم نازك
را روی آن می پیچانند. این نوع اتصال به اتصال ثابت
نیز نامیده می شود اتصال ثابت احتیاج به لحیم کاری و
وارنیش حرارتی دارد. )شکل 27ـ1(
می شود. به حالت گره اتصال دقت کنید به این اتصال،
انشعاب گرهای نیز می گویند )شکل26ـ1(.

کار عملی:
1ـ قطعه سیم های مفتولی را در اندازه الزم و یا مطابق آنچه به شما گفته شده است ببرید.
2ـ دو سر قطعه سیم ها را در اندازه الزم روکش برداری کنید.
3ـ یک نمونه اتصال انشعابی ایجاد کنید.

4ـ1ـ اتصال سرسیمی
اتصال سرسیمی توسط تجهیزاتی به نام »سرسیم«
صورت می گیرد. از اتصاالت سرسیم برای برقراری ارتباط
یا گرفتن انشعاب استفاده می شود )شکل 28ـ1(.
شكل 28ـ1ـ انواع سرسيم
1ـ4ـ1ـ سرسیم ارتباطی
سرسیم هایی که برای برقراری ارتباط استفاده می شوند
را » سرسیم ارتباطی« گویند و دارای اشکال متنوع و
انواع سرسيم ارتباطي)شكل 29ـ1( اندازه های متناسب با اندازه سیم هستند )شکل 29ـ1(.
تصاویر زیر مربوط به دوچراغ روشنایي یک استخرورزشي است.
به نظر شما سیم هاي رها شده در آب چه خطراتي به دنبال خواهد داشت؟
ِ کار عملی: مراحل انجام سر سیم انشعابی مراحل انجام اتصال سر سیم زدن)نوع کشویی ـ تیغه ای ـ حلقه ای(
1ـ سرسیم انشعابی متناسب با اندازه سیم اصلی را
انتخاب کنید.
سه نوع متداول سر سیم را مشاهده می کنید که پایه
ِ زیرین عایق آنها مشابه هم است، به همین خاطر نوع
پرس آنها یکسان خواهد بود ابتدا عایق را از روی سر
سیم بردارید و سیمی را که به اندازه کافی روکش برداری
کردهاید به طرز صحیح از درون آن رد کنید.
مقررات ملی ساختمان )مبحث سیزدهم13ـ6 ـ2ـ16(
اتصاالت و انشعابات باید با استفاده از ترمینالهای پیچی انجام شود.
یادآوری ـ استفاده ازترمینالهای نوع دیگر، که ضمن انجام اتصال وتضمین تداوم الکتریکی، عایق بندی الزم
را نیز تأمین کنند، مجاز است.
یادآوری ـ پیچیدن سیم ها به دور هم برای ایجاد اتصال الکتریکی وعایق بندی محل اتصال بانوارچسب الکتریکی
ممنوع است.
ایمنی
فعالیت
26
3ـ با استفاده از دستگاه پرس عایق را به سرسیم
پرس نمایید.
4ـ با استفاده از دستگاه پرس هادی را به سرسیم
پرس نمایید.
اکنون قسمت مربوط به هادی سیم را توسط
پرس سرسیم فشرده و آن را مطابق شکل مقابل
درآورید.
5ـ پس عایق سرسیم را از روی سیم به روی
سرسیم بکشید.
درصورتی که از ابتدا عایقی برای سرسیم در نظر
گرفته نشده، می توانید از وارنیش حرارتي مناسب
استفاده کرده و این قسمت را عایق کاری کنید.
2ـ همان طور که در شکل نشان داده شده در سر
سیم ها، باید روکش سیم نیز به سر سیم پرس شود
)پیکان سبزرنگ( و قسمت پرس هادی سیم نیز
کمی جلوتر قرار دارد )پیکان قرمزرنگ(.

سيم و اتصاالت آن
ِ مراحل انجام سر سیم )سوزنی ـ بند پوتینی(
1ـ متناسب با اندازه سیم سرسیم مناسب را انتخاب
کنید و سیم را به اندازه سرسیم توسط سیم لخت کن
روکش برداری نمایید و در داخل سر سیم مطابق شکل
قرار دهید.
2ـ متناسب با اندازه سرسیم، شیار مناسب دستگاه پرس
را انتخاب کنید و سپس سرسیم را پرس نمایند.
3ـ بعد از پرس سرسیم و عایق آن، هادي سیم نباید
دیده شود.
4ـ نوك فلزی سر سیم را در داخل سر سیم زن قرار
داده و آن را فشار دهید.
5 ـ نوك فلزی دستگاه سر سیم زن روي سر سیم ایجاد
دندانه هایی میکند و اتصال زیر پیچ ترمینال محکم تر
می شود.
6 ـ سرسیم در ترمینال قرار دهید و پیچ های ترمینال
را محکم کنید.
28
کار عملی:
مراحل انجام سرسيم انشعابی
سرسیم انشعابی با قرار گرفتن روی سیم اصلی با فشار
دست تیغه فلزی خود را به عایق سیم فرو می کند
تا اتصال بین تیغه سرسیم انشعابی هادی سیم برقرار
1ـ سر سیم متناسب با اندازه سیم و محل اتصال را
انتخاب کنید. جهت انجام اتصال انشعابی از وسیله ای
شبیه شکل مقابل استفاده می کنند. این وسیله از یک
تیغه فلزی جهت قرار گرفتن سیم مسیر اصلی داخل آن
بدون نیاز به روکش برداری تشکیل شده است. قسمت
دیگر این وسیله جهت اتصال سرسیم تعبیه شده است.
2ـ محل اتصال سیم به سرسیم، همه سرسیم های
شکل روبه رو مشابه یکدیگر هستند. برای انجام انشعاب
ابتدا نقطه موردنظر سیم اصلی را روی تیغه فلزی قرار
داده و با فشار درپوش پالستیکی سیم به داخل تیغه
فلزی وارد شده و با بریده شدن عایق سیم، هادی سیم
به تیغه فلزی اتصال مییابد.
شود. سپس با زدن سرسیم ارتباطی به سیم فرعی
می توان ارتباط سیم فرعی را با سیم اصلی توسط
سرسیم انشعابی برقرار کرد.
2ـ4ـ1ـ سرسیم انشعابي
سیم هایی که برای گرفتن انشعاب از سیم اصلی توسط
سیم فرعی استفاده می شود را »سیم انشعابی« گویند و
دارای اندازه های مختلفی هستند )شکل 34ـ1(.
شكل 34ـ 1 سرسيم انشعابی
فعالیت
انشعاب از اين قسمت انجام می شود
محل قرار گرفتن سيم

سيم و اتصاالت آن
3ـ سیم اصلی را روی تیغه سرسیم انشعابی قرار دهید
و درپوش را با دست فشار دهید تا بسته شود.
در مرحله بعد با بسته شدن درپوش پالستیکی میتوان
مسیر انشعاب )فرعی( را اجرا نمود.
4ـ سیم فرعی را سرسیم ارتباطی بزنید.
کافی است سیم فرعی، سر سیم زده شدهای را مطابق
شکل به محل اتصال درپوش پالستیکی متصل نمایید .
5ـ سرسیم را به محل انشعاب وصل کنید.
30
5ـ1ـ اتصال ترمینالی
برای اتصال دو سیم به یکدیگر در سیم کشی برق
ساختمان از ترمینال استفاده می شود. ترمینال دارای
دو بخش فلزی و عایق می باشد. وظیفه بخش فلزی
برقراری ارتباط الکتریکی و استحکام مکانیکی بین
هادیهای دو سیم است. وظیفه عایق نیز عایق کاری
بخش فلزی برای جلوگیری از برق گرفتگی است.
ترمینالها در شکل های متنوع و اندازه های متناسب با
سیم و با مکانیزمهای گوناگون ساخته شدهاند.
1ـ5ـ1ـ ترمينال بلوکی پيچی
ترمینال بلوکی پیچی برای اتصال سیم ها از اندازه
2mm 1/5 الی 2mm10 ساخته شده اند. استحکام
مکانیکی محل اتصال از طریق فشار پیچ بر روی هادی
تأمین می شود. جنس ترمینال بلوکی پیچی، پالستیک،
چیني یا باکالیت میباشد. )شکل 36ـ1(
شكل36ـ1ـ ترمينال تابلويی
کار عملی: ايجاد اتصال دو سيم افشان با ترمينال بلوکی پيچی
1ـ ترمینال بلوکی پیچی تابلویی متناسب با اندازه سیم افشان انتخاب کنید.
2ـ روکش سیم ها را به اندازه نصف بخش فلزی ترمینال توسط سیم لخت کن بردارید.
3ـ سرسیم سوزنی متناسب با اندازه سیم افشان پرس کنید.
4ـ سرسیم را درون بخش فلزی ترمینال قرار دهید. پیچ های ترمینال را توسط پیچ گوشتی محکم کنید.
کار عملی: ايجاد اتصال دو سيم مفتولی با ترمينال بلوکی پيچی
1ـ ترمینال بلوکی پیچی پالستیکی، متناسب با اندازه سیم مفتولی انتخاب کنید.
2ـ روکش سیم ها را به اندازه نصف بخش فلزی ترمینال توسط سیم لخت کن بردارید.
3ـ هادی سیم ها را درون بخش فلزی ترمینال قرار دهید پیچ های ترمینال را توسط پیچ گوشتی محکم کنید
)شکل 1ـ37(.
2mm2/5 و طول mm150 با اتصال سر به سر یک مثلث متساویاالضالع
کارعملی: با سه قطعه سیم مفتولی
به ضلع mm100 بسازید.
الف( ترمینال پالستیکی ب(ترمینال چینی ج(ترمینال تابلویی
فعالیت

سيم و اتصاالت آن
شكل37ـ 1ـ ترمينال فشاری 3،2 و 5 اهرم
کار عملی: ايجاد اتصال با ترمينال فشاری اهرم
1ـ یک تکه سیم یک متري 1/5×3 رابه سه قسمت مساوي تقسیم کنید. سپس ترمینال فشاری سه اهرم
مناسب با اندازه سیم مفتولی انتخاب کنید.
2ـ روکش سیم ها را به اندازه بخش فلزی ترمینال
توسط سیم لخت کن بردارید )شکل 38ـ1(.
ً از سر
توجه : اگر از سیم افشان استفاده می کنید حتما
سیم استفاده نمایید.
شكل 38ـ 1
3ـ هر کدام ازسه ترمینال فشاري جهت ایجاد انشعاب
سیم یک به دو، به یک رنگ سیم )آبي، قهوهاي یا زرد
ـ سبز( اختصاص داده می شود. در این مرحله بعد از
آماده شدن سیم و نصب آن توسط بست روي تابلو،
اهرم ترمینالها را باال ببرید و سرسیم ها را در ترمینال
مربوطه قرار دهید )شکل 39ـ1(.
شكل 39ـ 1
2ـ5ـ1ـ ترمینال فشاري اهرم
ترمینال فشاری اهرم برای اتصال سیم ها تا اندازه
2mm2/5 ساخته شده اند. استحکام مکانیکی محل
اتصال با مکانیزم فشار اهرم است و جنس عایق آن
باکالیت میباشد )شکل 37ـ1(.
فعالیت
32
4ـ در مرحله آخر ترمینالها و اتصاالت را مطابق شکل 40ـ1 در جعبه تقسیم قرار دهید.
5ـ به کمک یک آوومتر از اتصال صحیح سیم ها اطمینان حاصل کنید.
شكل 40ـ 1
3ـ5 ـ1ـ ترمینال کانکتور پیچی
ترمینال کانکتور پیچی برای اتصال سیم ها تا اندازه
2mm2/5 ساخته شده اند. استحکام مکانیکی محل اتصال
با مکانیزم پیچاندن کانکتور تأمین می شود. جنس عایق
کانکتورپیچی باکالیت می باشد )شکل 41ـ1(.
شكل 41ـ 1ـ کانكتور پيچي
کار عملی: ايجاد اتصال دو سيم افشان باکانكتور پيچی
1ـ کانکتورپیچی متناسب با اندازه سیم افشان را انتخاب
کنید )شکل 42ـ1(.
شكل 42ـ1ـ کانكتور پيچی در سه اندازه کوچك، متوسط و بزرگ

سيم و اتصاالت آن

4ـ کانکتورپیچی را در جهت حرکت عقربه های ساعت بر روی محل اتصال بپیچانید )شکل 44ـ1(.
6 ـ 1ـ لحیم کاري
لحیم کاری عبارت از اتصال دو یا چند فلز به وسیله یک
فلز یا آلیاژ دیگر است. در این فرایند آلیاژ یا فلز»لحیم«
نامیده می شود به نقطه ذوب خود می رسد ولي فلزات
مورد اتصال ذوب نمی شوند و لحیم باعث متصل شدن
فلزات لحیم شونده به یکدیگر می شود. درجه حرارت
لحیم کاری پایین تر از 450 درجه سلسیوس انجام
می شود )شکل 45ـ1(.

1ـ6ـ1ـ لحیم:
آلیاژ لحیم مرکب از سرب و قلع است. با توجه به درصد زیاد
قلع نسبت به سرب، لحیم را قلع نیز می نامند. قلع با آب وهوا
ترکیب نمی شود، به همین جهت پوشش بسیار خوبي
براي فلزاتي نظیر مس است و از اکسید شدن آن جلوگیري
می کند. لحیم به صورت مفتول نازك در قرقرههای حدود
250 گرمي و 500گرمي یا یک کیلوگرمي تولید می شود.
قطر مفتولهای لحیم، مختلف و در حدود کسري از یک
تا چندین میلی متر است. لحیم ها را با درصد ترکیب های
مختلف قلع و سرب نیز می سازند

2ـ6ـ1ـ روغن لحيم کاری )روانساز(:
براي لحیم کردن دو فلز به یکدی ً گر الزم است قبال سطوح
ً اتصال را کامال پاك کنید. طوری که اکسید فلز روی آنها
وجود نداشته باشد. از آنجا که اکثر فلزات در درجه
حرارتهای عادی اکسید می شوند. همواره الیه بسیار
نازکی از اکسید بر سطح آنها وجود دارد از این رو قبل از
لحیم کاری سطوح اتصال را توسط مواد پاك کننده تمیز
کنید. ماده پاك کنندهای که برای پاك کردن این سطوح
به کار می رود. )روغن لحیم کاری( نام دارد. هنگام تبخیر
روغن لحیم ذرات اکسید روی فلز نیز تبخیر شده و فلز
از اکسید پاك می شود )شکل 45ـ1(.
شكل 47ـ1ـ روغن لحيم کاري
3ـ6ـ1ـ حمام قلع:
براي قلع اندود کردن سر سیم های سیم افشان از حمام
قلع استفاده می شود. با حمام قلع می توان در زمان
کمتري تعداد بیشتری سر سیم را قلع اندود کرد.حرارت
دستگاه حوضچه حمام قلع قابل کنترل و تنظیم است
)شکل 48ـ1(.
شكل 48ـ1ـ حمام قلع
35
سيم و اتصاالت آن
قبل از اتصال سیم هاي افشان روکش برداري شده به
ترمینال کلیدها و پریز سیم افشان باید قلع اندود شود.
براي این کار ابتدا دستگاه حوضچه قلع را به منبع تغذیه
)شبکه برق( متصل کرده و بعداز تغییر وضعیت کلید از
حالت خاموش به روشن تغییر وضعیت دهید. دستگاه
براي رسیدن به دماي مناسب حدود 8 دقیقه زمان نیاز
دارد. بعد از قرار دادن یک تکه نوار قلع درداخل ظرف
خالي دستگاه نوار قلع، آرام آرام ذوب خواهد شد. بعد از
مدتي حوضچه پر از قلع مذاب شده وآماده استفاده است.
حاالبا قرار دادن سر سیم هاي افشان بدون روکش، به
مدت 4 تا 5 ثانیه در قلع مذاب و بیرون آوردن آنها، بعد از
چند ثانیه سر سیم خنک شده و آماده استفاده مي باشد.
4ـ6ـ1ـ هویه قلمی
از هویه برقی برای تأمین حرارت الزم ذوب کردن لحیم
استفاده می شود. هویه برقی دارای دو شکل قلمی و
شكل49ـ1ـ هويه قلمي
هویه تفنگي براي لحیم کاري هاي کوتاه مدت وتعداد کم قطعات مناسب است )شکل 50ـ1(.
شكل 50ـ1ـ هويه تفنگي
تفنگی است. هویه قلمی برای لحیم کاری های طوالنی
مدت و تعداد زیاد قطعات مناسب است. )شکل 49ـ1(
36
ِ مراحل انجام لحیم کاری جهت سیم های افشان و اتصاالت آنها
1ـ دو تکه سیم را در اندازه نشان داده شده روکش برداری
کنید رشته های هر سیم افشان را جداگانه به هم بتابانید.
2ـ سیم ها را نیزبه هم بتابانید هویه را روشن کنید تا
نوك آن گرم شود فرصت دارید نوك هویه را توسط
برس سیمی تمیز کنید. به طوری که رنگ مسی رنگ
نوك آن ظاهر شود.
3ـ در این مرحله اندکی سیم لحیم به نوك هویه
بچسبانید تا از وضعیت نوك هویه به لحاظ دما و میزان
چسبندگی لحیم به آن اطمینان یابید، همچنین از
روغن لحیم جهت اتصال بهتر می توانید استفاده کنید.
4ـ نوك هویه را روی سیم ً ها قرار دهید تا سیم کامال
داغ شود، بعد سیم لحیم را روی سیم و نزدیکی نوك
هویه قرار دهید اگر دما مناسب باشد لحیم ذوب شده
و سطح سیم را می پوشاند.
5ـ سیم لحیم را از روی سیم اصلی بردارید اما همچنان
با هویه لحیم ذوب شده را روی سیم حرکت دهید تا
سطح را بهتر و به طور کامل بپوشاند.
6ـ هویه را نیز از روی سیم بردارید سعی کنید بدون
تکان خوردن سیم ها را خنک کنید و اتصال مناسبی
ایجاد کنید. اکنون روی اتصال وارنیش مناسب بکشید.
37
سيم و اتصاالت آن
کارعملی: ساخت هرم اتصاالت
مهارتهای الزم :اندازهگیری،اتصاالت مختلف سیم، لحیم کاری و وارنیش حرارتي،کار با ابزار، کانکتورپیچي
2mm،1/5 پنج قطعه سیم مفتولی باروکش مشکی رنگ
مواد الزم : پنج قطعه سیم مفتولی با روکش قرمزرنگ
.2/5mm2
1ـ دو اتصال طولی یکی با سیم قرمز و یکی با سیم مشکی درست کنید آن را لحیم کاری و روی آن وارنیش
.1/5mm2
حرارتی بکشید. سه قطعه سیم افشان با روکش سفیدرنگ

2ـ چهار اتصال انشعابی که فقط دو عدد از چهار اتصال لحیم کاری شده باشند مطابق شکل زیر ایجاد نمایید.
3ـ در این مرحله قطعات اتصال انشعابي در مرحله قبل را به شکل تبدیل کنید.
4ـ به کمک چسب ِ کاغذی هرم را مطابق شکل سر پا کنید.
فعالیت
38
5ـ رأس هرم، از سه قطعه سیم قرمزرنگ که دارای اتصال سربه سر هستند ساخته شده است.
ـ اکنون یک سر از هر سه قطعه سیم افشان سفید را قلع اندود کنید و سر دیگر هرکدام از آنهارا برای اتصاالت
سربه سر قاعده هرم به کار برید.
توجه داشته باشید هر یک از اضالع هرم باید برابر بوده و اندازههای معادلcm15 داشته باشد.
6ـ بر روی رأسهای هرم، اتصال کانکتور پیچی نصب کنید برای رأسهای قاعده هرم اتصاالت می توانید از
اتصال مهره ای بالدار استفاده کنید.
39
سيم و اتصاالت آن
7ـ1ـ کابل
1 گویند. همچنین دو یا چند رشته سیم روکش دار که
2mm10« کابل«
به هادیهای روکش دار با مقطع بیش از
درون یک غالف عایق قرار می گیرند فارغ از سطح مقطع، کابل محسوب می شوند )شکل 51 ـ1(.
کابل های رشته ای با مقطع گرد را با حروف rm و کابل های مفتولی با مقطع گرد را با حروف re نشان می دهند.
Cable ـ1
1ـ7ـ1ـ هادی کابل
هادی کابل برق ساختمان از جنس مس یا آلومینیوم می باشد و دارای مقطع گرد و در دو نوع مفتولی و رشته ای
استفاده می شوند )شکل 52 ـ1(.
الف( کابل رشته ای با مقطع گرد ب( کابل مفتولی با مقطع گرد
شكل 52 ـ1
فرایند ارتباط الکتریکی در شبکه های الکتریکی توسط کابل را »کابل کشی« گویند.
الف( کابل چند رشته ب( کابل چند رشته
شكل 51 ـ1
40
2ـ7ـ1ـ غالف کابل
غالف کابل برای نگهداری رشته های کابل در کنار یکدیگر و حفاظت از عایق کابل در مقابل نیروهای مکانیکی و
جلوگیری از نفوذ رطوبت می باشد.
در صورتی که جنس عایق و یا غالف کابل از مواد PVC باشد آن را با حرف Y نشان می دهند.
3ـ7ـ1ـ جريان مجاز کابل
جریان مجاز کابل با توجه به سطح مقطع هادی آن تعیین می شود. جریان مجاز کابل های برق ساختمان با تحمل
حداکثر ولتاژ kv1 در جدول 6 ـ1 نشان داده شده است.
جدول 6 ـ1ـ جريان مجاز کابل های برق با ولتاژ اسمی kv 1
سه تا کابل يك سيمه سه فاز )amp)
کابل های 1 سيمه جريان (کابل های 3 و 4 سيمه )amp )کابل های 2 سيمه )amp
مستقيم
سطح مقطع
)mm2
طرز قرار گرفتن کابل هاطرز قرار گرفتن کابل ها )
در هوای در خاکدر هوای آزاددر خاکدر هوای آزاددر خاکدر هوای آزاددر خاکدر هوای آزاد
در خاک آزاد
4ـ7ـ1ـ اطالعات کابل
بر روی بدنۀ کابل با استفاده از حروف اختصاری و اعداد اطالعات کابل را برای مصرفکننده درج می کنند. این
اطالعات شامل موارد زیر است:
1ـ استاندارد ساخت کابل
2ـ جنس هادی
3ـ جنس عایق و غالف کابل
4ـ تعداد و سطح مقطع رشته های کابل
5 ـ شکل مقطع و نوع هادی
6 ـ حداکثر ولتاژ قابل تحمل عایق کابل
ساختار کلی نوشتن اطالعات کابل مطابق شکل 53 ـ1 است.
شكل 53 ـ1
بر روی بدنۀ کابل نوشته شده است:
NYY 3×25mm2
+rm 1kv
مشخصات کابل به شرح زیر است:
N: استاندارد کابل VDE است و جنس هادی آن از مس است.
25×:3 کابل دارای سه رشته با سطح مقطع 25 میلی متر مربع است.
rm: هادیها دارای مقطع گرد و رشته ای می باشند.
kv:1 حداکثر ولتاژ قابل تحمل عایق کابل 1 کیلو ولت است.
42
5 ـ7ـ1ـ کابلشو
از کابلشو برای بستن کابل به زیر پیچ استفاده می شود شکل )54 ـ1(.
کابلشوها متناسب با سایز کابل تولید می شوند )شکل 55 ـ1(.
شكل54 ـ1
شكل55 ـ1
کابلشو
کابل
43
سيم و اتصاالت آن
8 ـ1ـ ابزار کابل کشی ـ بخش اول
ابزار کابل کشی برق ساختمان هریک کاربرد خاص خود را دارند. با شناسایی طرز کار آنها می توان به درستی آنها
را به کار برد.
1ـ 8 ـ1ـ چاقوی کابل بری
چاقوی کابل بری برای بريدن، روکش برداری کابل
جهت نصب سرکابل کاربرد دارد. هنگام روکش برداری
کابل نباید چاقو را به طرف خود حرکت دهید زیرا
ممکن است تیغه چاقو از روکش کابل جدا شده و به
بدن شما برخورد کند )شکل 56 ـ1(.
2ـ 8 ـ1ـ قیچی کابل بری
قیچی کابل بری برای بریدن کابل استفاده می شود و در انواع دستی و هیدرولیکی موجود می باشند شکل )57 ـ1(
3ـ 8 ـ1ـ پرس کابلشو
پرس کابلشو برای پرسکردن کابلشو به هادی کابل استفاده می شود شکل)58 ـ1(.
الف ب
شكل 56 ـ1
شكل57 ـ1
شكل58 ـ1
الف( قیچی کابل بری دستی ب( قیچی کابل بری هیدرولیکی
44
3ـ توسط پرس کابلشو در محل مناسب فشار وارد کرده
و پرس را انجام دهید.
4ـ هیچ بخشی از هادی سیم نباید پس از اتصال
کابلشو بیرون بماند و مطابق شکل روبه رو باید اتصال
انجام شود.
5ـ در مرحله آخر کابلشو را در محل مورد نظر، زیر
توسط پیچ و مهره محکم نمایید.
اتصاالت پیچ و مهره در تابلوهای برق جهت اتصال
سیم های نول به شین نول و در جعبه ترمینال الکتروموتورها
نیز کاربرد دارد.
2ـ یک کابلشو مناسب با سیم روکش برداری شده
انتخاب کنید.
ِ مراحل انجام اتصال کابلشو به کابل
1ـ توسط چاقوی کابل بری روکش سیم را بردارید.
45
سيم و اتصاالت آن
4ـ 8 ـ1ـ گلند
گلند برای جلوگیری از آسیب رسیدن به غالف کابل در محل ورود به تابلوهای فلزی برق و تخته کلم موتورهای
الکتریکی استفاده میشود شکل )59ـ1(.
الف(گلند پالستيكی
ب(گلند در محل ورود تابلوی برق ِ ج( گلند در اتصال به تخته کِلم موتورالكتريكی
شكل 59 ـ1
46
کار عملی: مراحل نصب گلند به کابل و تابلو
1ـ محل عبور کابل به داخل بدنه دستگاه باید متناسب
با رزوههای گلند انتخابی باشد در صورت عدم مطابقت
و کوچک بودن سوراخ آن را با ابزار مناسب بزرگتر
کنید برای این منظور با توجه به شرایط کار از مته
بزرگ و یا گرد بر مناسب استفاده کنید.
گلند بدنه دستگاه
2ـ کابل را به ترتیب از درپوش بیرونی، واشر، بدنه
ِ چنگالی عبور دهید. بعد از آن سر کابل را داخل سوراخ
بدنه دستگاه نمایید. در صورت مناسب بودن سوراخ
رزوه های بدنه چنگالی هم در سوراخ مستقر خواهد
شد. در این قسمت باید اندازه کابل مورد نیاز جهت
اتصال داخل بدنه دستگاه مشخص شود.
3ـ اکنون واشر و مهره را از داخل بدنه دستگاه به
ترتیب از کابل عبور دهید. واشر را در محل رزوه های
چنگالی که از سوراخ بیرون زده قرار داده و مهره
ً راببندید و آن را کامال محکم کنید.

4ـ درپوش بیرونی را به سمت بدنه و چنگالی نزدیک
کرده و با فشار آنرا به رزوه های چنگالی که در سمت
بیرونی دستگاه قرار دارد ببندید پیش از محکم کردن
درپوش بار دیگر اندازه مناسب کابل در داخل دستگاه
را بررسی کنید. در پایان به کمک دست کابل بیرونی
دستگاه را بکشید و از محکم بودن آن توسط گلند
مطمئن شوید.
5 ـ پس از انجام این مراحل سیم های کابل را روکش برداری
و سرسیم زده در محل خود اتصال دهید و دستگاه را
روشن نمایید.

فصل 2 سيم و اتصاالت آن
نقشه خوانی و زیرسازی سيم کشی توکار

آیا مي دانید:
• سیم کشی پریز آشپزخانه چه تفاوتي با دیگر فضاهاي آپارتمان مسکوني دارد؟
• آیا مدار سیم کشی حمام نیاز به حفاظت های خاص دارد؟
استاندارد عملکرد:
پس از اتمام این واحد یادگیری هنرجو قادر به نقشــه خوانی قسمت

های مختلف پالن یک واحد مسکوني خواهد شد.

برای سیم کشی یک ساختمان نیاز به نقشه برق داریم.
نقشــه برق نوعی زبان ترســیم برای انتقال اطالعات و
ایدههای ذهنی طراح برق به برقکار می باشد.
مقدمه:
نقشه روشنایی پایه و اساس اجرای سیم کشی روشنایی
و زبان فنی مشــترک بین طراح و برقکار سیستم های
الکتریکی ساختمان می باشــد. توانایی خواندن نقشه،
مهارتی است که با استفاده از آن، می توانید مشخصات
اجزای یک نقشه معماری و همچنین جانمایی تجهیزات
الکتریکی و مسیر مدارهای روشنایی را مشخص نمایید.
شکل۱ـ۲ نقشه روشــنایی یک واحد مسکونی را نشان
می دهد، با دقت به آن نگاه کنید.

در پایان این واحد کار مطالبی را فرا خواهید گرفت که عالوه
بر تشخیص اجزای نقشه، قادر به نقشه خواني الکتریکي
روی یک نقشه معماری خواهید شد.
تصویر یک ســاختمان مسکونی را در شکل ۲ـ۲ مشاهده
می کنید.
شکل 2ـ2
وقتــی در خیابان به ســاختمان های مســکونی نگاه
ً ساختمان ها ظاهری مشابه دارند، پس
می کنید، تقریبا
تفاوت ساختمان های مسکونی در چیست؟
برای ترســیم نقشه های الکتریکی ساختمان الزم است
تا تصویر و نمایی متفاوت با شــکل ظاهری ساختمان
داشته باشــیم، که این تصویر از برش زدن تصویر سه
بعدی ساختمان ایجاد می گردد.
ً صفحه
اگر با استفاده از یک صفحه برش فرضی )معموال
بــرش از ارتفاع ۲/3 متر یا 3/4 متــر دیوار می گذرد(،
قسمت باالی یک طبقه ســاختمان را برش بزنیم و از
زاویه باال به نقشه به دست آمده از ساختمان نگاه کنیم،
به نقشــه حاصل پالن گویند. نحوه ایجاد یک پالن در
شکل 3ـ۲ نشان داده شده است

پالن ساختمان موقعیت تمام دیوارها، درها، پنجره ها،
پله ها، فضاها و قســمت های مختلف ساختمان را در
طبقه برش خورده نشــان می دهد. به پالنی که در آن
مبلمان و وســایل مختلف خانه مانند شــکل 4ـ۲ الف
نمایش داده شده باشد، پالن تجهیزات )مبلمان( گویند
و به پالنی که بدون مبلمان و وســایل خانه مانند شکل
4ـ۲ ب باشد، پالن معماری )خام( گویند.

2ـ2ـ نقشه روشنایی
نقشه روشنایی 7 ـ۲ـ نشان می دهد که چراغ روشنایی
هر قســمت از آپارتمان از چــه محلی و چگونه کنترل
می شــود. همچنین برق کار از طریق این نقشــه محل
قرارگیری کلیدها و چراغ ها را تشــخیص داده و مسیر
لوله کشــی بــرق را از روی این نقشــه تعیین می کند.
آیــا میتوان بــدون یک طرح و نقشــه، برق کاری یک
ساختمان را شروع کرد؟آیا می توان مقدار مواد مصرفی
را تخمین زد؟

در اتاقهای خواب چراغ سقفی با کلیدهای تبدیل)دو راهه( کنار در ورودی ، کنار تخت کنترل می شود. همچنین
از کنار تخت خواب کلید یک پل، چراغ دکوراتیو دیواری باالی تخت)چراغخواب( را کنترل می کند .
آشپزخانه دارای یک چراغ سقفی و یک چراغ دیواری است که هر یک با یک کلید یک پل کنترل می شوند. آرک
اوپن آشپزخانه مجهز به چراغهای سقفی نوع توکار با المپ LED است.
روشنایی هال و پذیرایی با لوستر به همراه کلید دو خانه )دو پل( برای کنترل دو گروه المپ طراحی شده است.
در این فضا از چراغ دیواری با المپ فلورسنت که توسط کلید یک پل کنترل می شوند ، استفاده شده است.
در حمام و توالت به منظور رعایت موارد ایمنی ، کلید در محل ورودي در قرار داده شده است تا که قبل از ورود
بتوان فضاي داخل آنها را روشن کرد. چراغ دیواري ضد آب نیز روی ضلعی که در حمام و دستشویي باز می شود،
پشت به پشت کلید قرار داده شده است.

خواندن نقشه پریزها:
نقشه پریزهای برق یک واحد مسکونی در شکل 9 ـ۲ نشان داده شده است .
شکل 9 ـ2ـ نقشه پریز برق
در این نقشه متناسب با چیدمان مبلمان در اتاق پذیرایی
و چیدمان تخت در اتاق خواب و کابینت های آشپزخانه
که جانمایی شده اند، پریزهایی در نظر گرفته شده است.
در ســرویس بهداشتی کنار روشــویی و در آشپزخانه
برای یخچال، ماشــین لباسشویی، اجاق گاز و هود پریز
منظور شده است.به کار بردن پریز داخل حمام ممنوع
اســت.حداکثر هر ۱۲ عدد پریز باهم تشکیل یک مدار
را می دهنــد و از نزدیک ترین پریز با عالمت فلش به
داخل تابلوی مینیاتوری متصل می شود.پریزهای داخل
آشپزخانه تشکیل یک مدار را میدهند.

نقشه خوانی و زیرسازی سیم کشی توکار
4 ـ 2ـ نقشه خوانی پریزهای تلفن و آنتن:
نقشه پریز تلفن جزو سیستم های جریان ضعیف محسوب میشود

و مدار هر یک مستقل از مدار برق اجرا می شوند

5 ـ 2 ـ تابلو توزیع برق واحد مسکونی
تابلو توزیع برق واحد مسکونی شامل محلی برای نصب
کلیدهای حفاظتی اســت که دارای شــین نول و ارت
می باشد . لوله برق ورودی واحد مسکونی از تابلو کنتور
به ســوی آن هدایت می شــود و پس از توزیع برق بین
کلیدهای حفاظتی در مسیرهای مستقل توسط لوله برق
به سوی مدارات روشــنایی ، پریز و … هدایت می شود .
تابلو توزیع برق دارای دو نوع توکار و روکار است

1ـ5ـ2نقشه تابلوتوزیع برق واحدمسکونی) DP):
1 DP در هر واحد نصب
تابلو توزیع برق واحد مســکونی
می شــود و محلی برای قــرار دادن کلیدهای حفاظتی
2MCB و توزیــع برق در مســیرهای هال ، پذیرایی ،
شکل12 ـ 2
برای تابلو های توزیع، نقشه الکتریکی ترسیم می شود و

آن را با حروف اختصاری DP نشان می دهند )شکل۱3ـ۲(.
شکل 13 ـ 2
آشپزخانه و اتاق خواب و سرویس های بهداشتی است

در نقشــه الکتریکی تابلو توزیع واحد مســکونی DP ،

مشــخصات کلیدهای حفاظتی MCB هر مسیر و تعداد
مسیرهای توزیع به همراه تعداد سیم ها و سطح مقطع سیم

نشان داده می شود .

احد یادگیري3 : زیرسازی سیم کشی توکار
آیا می دانید
بهترین محل نصب کلید و پریز کجاست؟
دستگاههای فرز دیوارکن و شیار زنی چه تفاوتهایی دارند؟
استفاده از تراز لیزری چه مزیت هایی نسبت به شیلنگ تراز دارد؟
مراحل نصب قوطی کلید، پریز و تابلو فیوز مینیاتوری کدام است؟
استاندارد عملکرد:
پس از اتمام این واحد یادگیری هنرجو قادر به انجام مراحل زیرسازي سیم کشی توکار واحد مسکوني خواهد شد.
در این قســمت مراحل آماده سازي سیم کشي توکار شامل اســتفاده از تراز لیزري، خط کشي و تعیین عالمت،
شیارزني و شیارکني، خم کاري سرد وگرم لوله و نصب لوله فرا گرفته مي شود.

ارتفاع نصب تجهیزات برقی
ارتفاع نصب تجهیزات برقی از کف تمام شده در سیم کشی برق ساختمان در جدول شماره4 ـ۲ نشان داده شده
است . لذا پس از جانمایی با توجه به ارتفاع مجاز، محل نصب هریک مشخص می شود .
تابلو و توضيحات
آیفون
کليدها پریزها چراغ ها
پذیرایی و نشيمن 110 30 220 140 کليد کولر در ارتفاع 140
اتاقخواب 110 30 220 ـ
فاصله پریزها از نقطه آبریز شيرها 60
سانتی متر
آشپزخانه 110 110 220 ـ
در جهت افقی دوش نباید هيچ گونه
وسيلۀ برقی نصب شود.
حمام ممنوع ممنوع 225 ـ
سرویس بهداشتی)توالت( 110 110 220 ـ
تراس 110 110 220 ـ
فاصله مجاز از لوله آب و گاز رعایت
شود.
ورودی واحد آپارتمان 110 30 220 140
پيلوت ـ پارکينگ ـ حياط 110 110 220 ـ
جدولـ ارتفاع نصب استاندارد از کف تمامشده )اندازه ها به سانتی متر(
68
محدودههای مجاز:
• فاصله لبۀ تابلو توزیع برق از لوله آب 60 سانتی متر و از لوله گاز 90 سانتی متر است .
• حداقل فاصله پریزهای برق از نقطه آبریز شیر و پکیج دیواری 60 سانتی متر است .
• حداقل فاصله لوله برق از تأسیسات آب و گاز و بخار و امثال آن باید 30 سانتی متر باشد.
• در جهت افقی دوش حمام نباید هیچ گونه وسیلۀ برقی نصب شود.
• فاصله کلید از چهارچوب »در« میتواند بین ۱0 تا 30 سانتی متر انتخاب گردد.
• در آشــپزخانه پریز از مرز بیروني سینک ظرفشویی و در ســرویس بهداشتی از روشویي 60 سانتی متر فاصله
داشته باشد.
• ارتفاع پریز براي هود ۱80 سانتی متر در نظر گرفته شود.

کار عملی: کلیدهای روشنایی و پریزهای برق، تلفن و آنتن را در فضاهای مختلف منزل مسکونی خود را بررسی
کنید و در جدولی یادداشت نمایید .اندازههای استاندارد و غیراستاندارد را مشخص کنید.

»خــط تراز « خطی اســت که بر روی دیوار کشــیده
میشود تا تجهیزات برقی در یک خط افقی نصب شوند
و با یکدیگر در یک تراز باشند . برای ترسیم خط تراز از
» شیلنگ تراز « و یا »تراز لیزری« استفاده می شود .
شيلنگ تراز
شــیلنگی شــفاف و پر از آب اســت . پس از جانمایی
تجهیزات برقی ، یکی از آنهــا را با رعایت ارتفاع نصب
به عنوان مبنا انتخاب می کنند ســپس سطح آب یک
الف ب
نکات مهم در استفاده از شیلنگ تراز:
۱ـ قطر داخلی شــیلنگ تراز نبایــد از حد معینی در
حدود 7 میلی متر بیشتر باشد.
ً باید کنترل شود
۲ـ قبل از استفاده از شیلنگ تراز حتما
کــه در آن هیچ گونه حباب هوای محبوســی باقیمانده
نمانده باشد.
3ـ قبل از شــروع به کار با کنار هم قرار دادن دو ســر
شیلنگ تراز از همسطح قرار گرفتن سطح آب در هر دو
سمت آن مطمئن شوید.
پس از به دســت آوردن خط تراز، به منظور رســم خط
راست بر روی دیوار نخ یا ریسمان آغشته به پودررنگی
را از دو طــرف محکــم به دیوار می چســبانیم و آنگاه
به آرامی نخ را خالف جهت دیوار می کشیم نخ در مسیر
برگشت خود به دلیل برخورد با دیوار یک خط راست را
روی دیوار رسم می کند )شکل۱7_۲(.
طرف شــیلنگ را در محل مبنا و ســر طرف دوم را در
دیگر محل جانمایی قرار می دهند سر طرف دوم را باال
و پایین می کنند تا ســطح آب طرف اول در ارتفاع مبنا
قرار گیرد لذا طبق قوانین فیزیک سطح آب طرف دوم
تراز با سطح آب طرف اول است . سطح آب طرف دوم را
عالمت گذاری می کنند بدین ترتیب دو نقطه تراز می شوند

۸ ـ2 تراز لیزري
تراز لیزری دستگاهی است که پس از استقرار روی سه
پایه، نور لیزری در ســطح می تاباند . اکنون می توان با
تنظیم ارتفاع سه پایه خط لیزری بر روی دیوار داشت و
عالمت گذاری کرد . ترازهاي لیزری مجهز به آهنربا نیز
می باشــند که قابلیت نصب بر چار چوب فلزی درهاي
آهني را نیز دارند همچنین برخی از آنها عالوه بر سطح
افقی قادر به تاباندن نور در ســطح عمودی نیز هستند
)شکل ۱8ـ۲(.
از مزیت اســتفاده از تراز لیــزری می توان به موارد زیر
اشاره کرد:
• به حداقل رساندن خطای انسانی
• افزایش چشمگیر سرعت کار
• کاهش هزینه های اجرا و نیروی انسانی
• باال بردن دقت
• اجتناب از دوبارهکاری

دستگاه شیارکن با کندن دیوار جای نصب لوله های برق را روی دیوار در می آورد

دســتگاه شــیارکن بسیار با سرعت و دقت کار می کند و مجهز به اهرم تنظیم عمق کندن می باشد تا عمق کنده
کاری متناسب با اندازه لوله تنظیم شود

دستگاه شــیارکن دارای انواع متنوعی از نظر قدرت ،
سرعت و عملکرد هستند نوع دو تیغ آن برشی بر روی
دیوار ایجاد می کند که پس از برش توسط تیشه فاصله
همچنین دســتگاه شــیارکن مجهز به مکنده هوا قادر به مکش و جمع آوری گرد و غبار حاصل از شــیارکندن
می باشند )شکل ۲۲ ـ۲ الف( . برای استفاده از این دستگاه مطابق مراحل دیده شده در شکل ۲۲ـ۲ ب عمل کنید.
شکل 22 ـ 2 شيار کن مجهز به مکنده
بین دو برش تخلیه می شــود . در نمونه دو تیغ فاصله
بین تیغه ها قابل تنظیم می باشــد تا متناسب با اندازه
لوله فاصله بین دو برش تنظیم شود

ـ کندن شیار بر روی دیوارهای بتونی مجاز نیست. لذا قبل از بتون ریزی عملیات قوطی لوله گذاری را باید انجام
داد

۱ـ شیارکني در دیوارها باید پس از عملیات گچ وخاک انجام شود.
۲ـ عمق شیارها بر روی دیوار نباید بیش از نصف ضخامت دیوار باشد .
3ـ عمق شیار لوله باید ، حداقل ۱/5 سانتی متر بیش از قطر لوله باشد .
4ـ عرض شیار حداکثر ۱ سانتی متر بیش از مجموع قطر لوله های درون شیار باشد .
هنگام کار با دســتگاه شــیار کن مراقب تیغه های تیز و برندۀ آن باشید و دست را به دستگیرۀ شیارکن محکم
بگیرید تا از دستتان خارج نشود.
ً به اندازۀ تعداد لوله هایی که کنار هم قرار میگیرند شیار زده
تیغه های شیار کن را طوری تنظیم کنید که دقیقا
شود در غیر این صورت باعث افزایش ضایعات ساختمانی می شود.
ـ تیغه های شیارکن را متناسب با اندازه لوله ها تنظیم کنید.
ـ با توجه به اندازه لوله عمق شیارکن را تنظیم کنید.
کار عملی: هدف کندن مسیرهای عالمت گذاری شده جهت نصب لوله های برق ساختمان
۱ـ ابتدا ماسک بزنید و سپس شیار کن را روشن کنید.
توجه : هنگام کار با دستگاه مواظب برخورد تیغه های
شیار کن با دست خود باشید و به دستگاه اجازه دهید
تا قبل از شــروع کار و برخورد تیغه ها با سطح کار به
اندازه کافی دور گرفته باشد.
۲ـ شیارکن را در محل مورد نظر قرار دهید و دو خط
برش برای محل های عالمت گذاری شده ایجاد کنید
عمق برش شیار متناسب با اندازه لوله و پهنای آن نیز
متناسب با تعداد لوله ها قابل تنظیم خواهد بود
3ـ به کمک تیشــه ، شــروع به کندن بین دو برش
کنید . دقت کنید ضربات تیشه باعث خرابی و آسیب
نشود .
4ـ برای شــیارکندن بین دیوار و کــف و یا دیوار و
سقف از قلم چکش استفاده کنید.

5ـ برای درآوردن جــای قوطی کلید و پریز از قلم و
چکش استفاده کنید .
مراقب باشــید ضربات چکش به مچ دســت برخورد
نکند.

0 ـ 2 ـ دریل:
دریل برای سوراخکاری با مته در سطوح فلزی، بتونی و چوبی استفاده می شود )شکل ۲4 ـ۲( و دارای انواع زیر است:
۱ـ دریل دستی ساده
۲ـ دریل دستی چکشی
3ـ دریل بتن کن
1 ـ 10 ـ 2ـ دریل دستی ساده:
دریل دســتی ساده برای ســوراخکاری فلزات و چوب
می باشــد . ســه نظام آن تا مته 3۲ میلی متری را نگه
می دارد و دارای حالت چپ گرد راست و کنترل سرعت
توسط دیمر می باشد .
2ـ10ـ2ـ دریل دستی چکشی:
دریل دســتی چکشی برای سوراخکاری بتن می باشد.
این دریل هنگام ســوراخکاری بتن ضربه نیز می زند .
دریل دســتی چکشــی از طریق اهرمی که بر روی آن
تعبیه شــده اســت قابل تبدیل به دریل دستی ساده
می باشند و دو منظوره هستند .
4ـ10ـ2ـ دریل بتن کن:
دریل بتن کن برای سوراخکاری بتن با عمق و قطر زیاد
می باشد .
الف ب
شکل 24 ـ2
77
نقشه خوانی و زیرسازی سیم کشی توکار
11 ـ 2ـ مته:
سوراخکاری توســط مته انجام می شود . این عمل با
گرداندن مته توسط دریل بر روی سطح اجسام صورت
می گیرد . مته ها در انواع و اشــکال مختلف به منظور
خاص ساخته شده اند .
2 ـ 11 ـ 2ـ مته های آهن:
مته آهن از جنس آلیاژ فلزی است و برای سوراخکاری
بر روی فلزات اســتفاده می شود اگر سر مته بشکند یا
کند شود می توان آن را مجدداً تیز کرد . )شکل۲5ـ۲(
شکل25ـ 2
1 ـ 11 ـ 2 ـ مته گرد بر:
مته گرد بر برای حفر ســوراخ روی گچ یا چوب است.
ً در اندازه های ، ۱6 تا ۲00 میلی متر
مته گرد بر معموال
وجــود دارد . گردبر به راحتی قابل تغییر اندازه اســت
گردبر ابتدا حفره ای کوچک توســط متــه خود ایجاد
می کند سپس برش را شروع می کند .) شکل۲6ـ۲(

الف ب
شکل26ـ2
3 ـ 11 ـ 2ـ مته های الماسه:
نوک مته الماســه از فوالد ســیلیکن کار باشد، که باید
بسیار سخت و با دوام است و قابلیت سوراخکاری روی
سنگ و بتن و آجر یا بلوک را دارد.اگر سر آن بشکند و
یا از بین رود می توان سر آن الماس جدید جوش داد.
مته الماســه در محل اتصال به سه نظام دارای انواعی
است که عبارتند از :
نوع اول: که کاربرد عمومیتری نســبت به انواع مته ها
دارند مته ته گرد اســت ، این نــوع مته برای مصارف
عمومی اســت و قسمتی که به سه نظام متصل می شود
ته گرد است .
نوع دوم: مته هایی با محل اتصال خاص می باشــند و
عبارتاند از :
4 ـ 11 ـ 2ـ مته چهار شيار:
این مته در قســمت محل اتصال به سه نظام 4 شیار و
در نوک متــه دو لبه برش دارد و با آن می توان تا قطر
30 میلی متر توسط دریل بتن کن ، بتن را سوراخکاری
کرد. )شکل ۲7 ـ ۲(
شفت )محور(
پيچ آلن
گردبر
مته چوب و فلز
78
مته 4 شیار با طول و قطرهای متفاوتی در بازار موجود است.
5 ـ 11 ـ 2ـ مته پنج شيار:
در قسمت اتصال این مته به سه نظام 5 شیار و در نوک آن 4 لبۀ برش دارد )شکل۲8ـ ۲(.
الف ب

از مته ها برای ســوراخکاری با قطرهای باالتری نسبت
به مته 4 شیار است و ســر الماسه بزرگ تر و قوی تری
ً از قطر ۱۲ تا 65 میلی متر
دارند. مته پنج شــیار عموما
موجود اســت ، مته 5 شیار در سه اندازه کوتاه متوسط
و بلند ارائه می شود.

نقشه خوانی و زیرسازی سیم کشی توکار
12ـ2ـ سوراخکاری بتن
۱ـ برای نصب چراغ های آویز سقفی و لوستر در وسط
اتاق خواب ،پذیرایی و آشپزخانه ممکن است لولۀ برق
از کــف طبقۀ باال عبور کند . برای این کار الزم اســت
ابتدا موقعیت کلید و محل ســوراخ عبور سیم از سقف
به چراغ را در پای دیوار اندازه گیری کنید و بعد از آن
محــل نصب چراغ را به نحــوی تعیین کنید که محل
برخورد قطرهای مستطیل شکل اتاق باشد.
۲ـ پس از اندازه گیری و بررسی عدم وجود مانع برای
ســوراخکاری محل برق رســانی چراغ در پای دیوار و
ً مشخص و آن
محل خود چراغ در وسط اتاق را دقیقا
را با اسپری عالمت گذاری کنید. )شکل ۲9ـ۲(
4ـ سرمته دریل بتن کن راروی عالمت مورد نظرمحل چراغ
دروسط اتاق قراردهیدوسوراخ کنید.هنگام سوراخکاری
محل چراغ به گونه ای عمل نکنیدکه ســفال های سقف
پایین ریزش کرده ومشکالتی برای سایرعوامل مجری
درکارهــای ســاختمانی ایجادشــود. )شــکل 30ـ۲(
5ـ همیشه محل ســوراخ هایی راکه ایجاد می کنید با
تکه پارچه ای مسدودکنیدتا ضایعات ساختمانی آنها را
ً با مشکل روبه رو نشوید. )شکل 3۱ـ۲(
پر نکند و بعدا
3ـ کلیــد تغییر حالــت کاری دریــل را روی عالمت
تنظیم کنید و دقت داشــته باشــید که انتخاب
ســایز مته بایدبا توجه به ســایز لولۀ برق باشد.سرمته
دریــل بتن کــن راروی عالمت مورد نظــر محل برق
رســانی از کلیدبه چراغ در پای دیوارقراردهیدوسوراخ
کنید.باتوجــه بــه آنکــه پــای دیوارمحل مناســبی
نیســت شــاید بــه قلــم چکــش نیزنیازپیداکنید.

کار عملی :5 مهار لوله برق در ساختمان های مسکونی:

۱ـ در مــواردی که لوله از زیر ســقف عبور می کند
توسط بست به سقف مهار می شود . نمونه ای از بست
را در شکل مشاهده می کنید .
۲ـ مسیر لوله برق را در سقف مشخص کنید . محل نصب
بســت ها را عالمت گذای نمایید و با دریل چکشی و مته
مناسب و رعایت نکات ایمنی اقدام به سوراخکاری کنید .
3ـ رولپالک مناسب را در سوراخ قرار دهید و سپس
با پیچ مناسب بست ها را ببندید .
4ـ در صورتی که تعداد لوله ها بیشــتر و مســیرعبور لوله
ً باید از سینی کابل استفاده شود.
طوالنی باشد حتما
فعالیت
81
نقشه خوانی و زیرسازی سیم کشی توکار
5ـ برای نصب چراغ در سقف های کاذب نیز الزم است با توجه به قطر چراغ ، محل نصب آن را ابتدا عالمت گذاری
و سپس با گردبر سوراخکاری کنیم.شکل زیر نحوۀ سوراخکاری با گردبر بر روی سقف گچی را نشان می دهد.
۱ـ. از گوشی ایمنی استفاده کنید ، صدای بلند می تواند به شنوایی شما آسیب برساند .
۲ـ اگر دسته جانبی همراه ابزار است ، از آن استفاده کنید . از دست دادن کنترل می تواند باعث جراحت شود.
3ـ هنگام کار از کاله و عینک ایمنی استفاده کنید . عینک های معمولی یا عینک آفتابی ، عینک ایمنی نیستند.
4ـ پیش از شروع به کار مطمئن شوید که سرمته محکم در جای خود مستقرشده باشد .
5ـ اگر هوا سرد است یا برای مدت طوالنی از ابزار استفاده نکردهاید ، ابتدا ابزار را مدتی بدون بار روشن کنید
تا گرم شود . این کار باعث می شود تا روغن و مواد روان کننده داخل ابزار نرم شوند .
6 ـ دست های خود را از بخش های در حال حرکت دور نگه دارید .
7ـ ابزار را درحالی که روشن است و کار می کند رها نکنید . فقط زمانی ابزار را به کار ببرید که آن را در دست
گرفته باشید .
8 ـ درســت بعد از کار نباید به ســرمته یا قسمت های نزدیک به آن دست بزنید ؛ این اجزا می توانند بسیار داغ
شوند و به پوست شما آسیب میرساند.
9ـ در شرایط دریل کاری از لباسهای راحت استفاده کرده و وسایلی از گردن آویزان نباشد.

کار عملی : زیرسازی سيم کشی توکار بخش اول :
مطابق نقشۀ داده شده برای اتاقک سیم کشی مراحل یک تا شش را انجام دهید.
۱ـ عالمت گذاری :
۲ـ نقشه خوانی و اندازه گیری
3ـ عالمت گذاری
4ـ شیار کندن
5ـ شیارزدن
6 ـ کندن

قوطی محلی برای نصب کلید و پریز و اتصال ســیم ها به
آنها است . همچنین محل انشعاب برای کلید یا پریز بعدی
می باشد . آنها از پالستیک نرم و یا خشک ساخته می شوند.
چند نمونه قوطی در شکل)3۲ ـ۲( نشان داده شده است.
ب

13ـ 2ـ سوراخکاری

اگر از کلید یا پریز با کادرهای تک خانه استفاده کنید باید هنگام نصب، قوطی ها توسط رابط به هم متصل شوند.
ولی اگر از کلید و پریز با کادرهای چند خانه استفاده شود قوطی ها بدون رابط به هم وصل می شوند.

توجه: هنگام تهیۀ قوطی به عمق، فاصله دو قوطی پس از اتصال، اندازه لوله های برق دقت کنید.شــفافیت قوطی
نشان می دهد که از موادی باکیفیت استفادهشده است )جدول6ـ۲(.
ابعاد)طول و عرض( ميلي متر60×60
عمق ميلي متر 40
حداقل فاصله بين دو قوطی 15 ميلي متر
14ـ 2 ـ تابلو توزیع واحد مسکونی
از جعبه فیوز برای توزیع برق به قســمت های مختلف
استفاده میشود به طوری که برق واحد توسط کابلی به
ایــن جعبه وارد و پس از عبور از وســایل حفاظتی به
مدارات روشنایی ، پریزهای برق، سیستم سرمایشی و
غیره تقسیم می شود.به عبارتی یک لوله به آن واردشده
و به تعداد خط های در نظر گرفته شده برای واحد، لوله
از آن خارج شــده و به ســمت مدارات مختلف حرکت
می کنــد. این جعبه در دو نوع تــوکار و روکار تولید و
عرضه می گردد )شکل 34ـ۲(.
شکل34 ـ2
شکل 35 ـ 2
در شــکل 36 ـ ۲ ابعاد سه نمونه تابلو توزیع برق واحد
مســکونی 6 تایی، 8 تایی و ۱۲ تایی آورده شده است.
جدول 6ـ2
عمق تابلو توزیع برق واحد مسکونی 7۲ میلی متر است
که هنگام کندهکاری باید توجه شود

هنگام انتخاب تابلو توزیع برق واحد مسکونی به موارد زیر توجه کنید :
ـ ظرفیت کلیدهای حفاظتی
ـ ابعاد
ـ درجه حفاظتی IP
ـ استاندارد
ـ ظرفیت لوله های خروجی
ـ شین نول و ارت

کار عملی 7 ِ : مراحل تهيه مالت گچ و پرداخت کاري
۱ـ وسایل مورد نیاز :
۱ـ ظرف آب ۲ـ کیسه گچ
3ـ استانبولي 4ـ کمچه سر گرد 5ـ کاردک)یا ماله (
6ـ دستکش کار
۲ـ به اندازه نیاز آب داخل استانبولی بریزید.
3ـ دست کش ها را به دست کنید و به اندازه الزم گچ
به داخل آب بپاشید .
4ـ یک یا دو دقیقه صبر کنید تا گچ خیس بخورد
5ـ به آرامی گچ را با آب مخلوط کنید تا مالت شود.
6 ـ با کمچه مقداری از مالت گچ را بردارید اگر روي
کمچه ماند وزمین نریخت ، قابل استفاده است .

ادامه مراحل کاردرست کردن گچ و پرداخت کاري
7ـ ده دقیقه صبر کنید .
8ـ به کمک آبپاش ســطح کار را مرطوب کنید تا گچ
بهتر به کار بچسبد.
9ـ به کمک کمچه گچ را روي سطح کار بمالید .
۱0ـ سطح کار نباید برجسته و پایین تر از سطح دیوار
اطراف باشد.
۱۱ـ به مدت ۱0دقیقه پس ازکشیدن گچ صبر کنید
۱۲ـ به کمک کاردک ســعي کنید با حرکت از باال به
پایین و چپ و راست پرداخت کاري کنید .

نصب قوطی کلید و پریز و تابلو توزیع برق واحد

پس از تهیــه مالت گچ و پرداخــت کاری آن، مطابق
مراحــل قبل، محل نصب قوطی را بــا آبپاش مرطوب
کنید. مالت گچ را به محل نصب قوطی بمالید و سپس
قوطی ها را بر روی آن فشــار دهید . اگرچند پریز و یا
کلید کنار هم نصب می شوند قوطیها را از جانب توسط
رابطی که دارند به یکدیگر متصل نمایید .قبل از خشک
شــدن گچ، لبه قوطی ها را با ســطح تمام شده و خط
تــراز تنظیم کنید . و دور آنها را با مالت گچ پر کنید.
)شکل 37ـ۲(.
شکل37ـ2ـ مراحل نصب قوطی کليد و پریز
نصب سایر تجهیزات اعم از تابلو و جعبه کششی نیز مطابق آنچه که برای قوطی کلید و پریز توضیح داده شد انجام
می شود )شکل 38ـ۲ (.
15ـ2ـ نصب قوطی کلید و پریز و تابلو توزیع برق واحد
89
نقشه خوانی و زیرسازی سیم کشی توکار
الف ب
شکل38ـ2
هنگام نصب قوطی تابلو توزیع برق واحد به عمق تابلو توجه کنید.
کار عملی: زیرسازی سيم کشی توکار بخش دوم)الف :جعبه و قوطي گذاري(
۱ـ قوطی کلید و پریز و جعبه ی تابلوی توزیع و جعبه های کشش کار عملی شماره ۱ را آماده کنید .
۲ـ مالت گچ را به اندازه نیاز آماده کنید .
3ـ محل نصب تجهیزات را مرطوب کنید .
4ـ قوطی های کلید، پریز، جعبه تابلوی برق و جعبه کشش را در جای خود تراز کنید و به ترتیب آنها را نصب
نمایید .
محل قوطي ها پس از نصب در اتاقک مشخص باشد

6ـ2ـ لوله برق
لوله برق، مجرایی برای عبور ســیم های برق به منظور
حفاظت هادی و روکش آن در سیم کشی برق ساختمان
می باشد و جنس لوله های برق فلزی و غیر فلزی است.
لوله برق فلزی از جنس فوالد در ســیم کشی روکار و
لوله برق غیرفلزی از جنس PVC در سیم کشی توکار
استفاده می شوند )شکل 39ـ۲(.
شکل 39ـ2
شکل 40ـ2ـ ظرفيت لوله برق
1ـ 1۶ـ2ـ استاندارد ساخت لوله ها
لوله هاي برق و لوازم مربوط به آن، باید بر اســاس اســتانداردهاي IEC و یا جدیدترین اصالحیه اســتاندارد ملي
ISIRI ساخته شده باشد.
لوله برق با اســتاندارد اروپا IEC و اســتاندارد ایران ISIRI قابل اســتفاده هستند ، استفاده از لوله های غیر
استاندارد مجاز نیست.
2ـ1۶ـ2ـ ظرفیت لوله برق
ظرفیت لوله برق بر اســاس تعداد و اندازه سیم برق تعیین می شود . اندازه لوله ها را با شماره مشخص می کنند و
با PG نشان می دهند .
نکته
91
نقشه خوانی و زیرسازی سیم کشی توکار
هنرجویان در مورد انواع لوله ها و اتصاالت موجود در بازار از طریق اینترنت تحقیق کنند.
3ـ 1۶ـ2ـ خم در لوله کشی
خم در لوله کشی با رسیدن مسیر لوله به سقف یا کف
اســتفاده می شــود . برای خم کردن لوله از فنرهایی
ب( مسير لوله کشی که خم دارد. الف( شکل فنر لوله خم کن
شکل 41ـ2
روش دیگر خم کردن لوله اســتفاده از ابزار خم کاری
اســت . همچنین می توان با استفاده از سشوار صنعتی
محل را کمی گرم و سپس اقدام به خم زدن لوله کرد ،
بدیهی است این روش نیاز به مهارت خاص دارد. شکل
)4۲ـ۲(
متناســب با سایز لوله که بدین منظور ساخته شده اند
استفاده می شود . )شکل4۱ـ۲(
شکل42ـ2ـ سشوار صنعتی
تحقیق
92
در برخی مواقع می تــوان خم لوله را با زانو ایجاد کرد.
زانو 90 درجه در دو نوع ساده و عصایی موجود می باشد.
زانو ساده 90 درجه دارای دو بازو با طول یکسان است.
زانــو عصایی دارای بازویی با طــول بلندتر از دیگر بازو
است . )شکل43ـ۲(
لوله های برق محل عبور ســیم های برق، تلفن و آنتن اســت . پس از قوطی گذاری باید لوله های برق را اندازه کرد
و برش زد . )شکل44ـ۲(
شکل 44ـ2
الف ب
ـ با دقت باید لوله را اندازه گیری و سپس برش زد تا کمترین دورریز را داشته باشد .
ـ دورریز لوله های PVC را باید پس از اتمام کار جمع آوری کرد تا در چرخۀ بازیافت قرار گیرند.
شکل43ـ۲
نکات زیست محیطی
93
نقشه خوانی و زیرسازی سیم کشی توکار
الف( خم سرد لوله PVC
ب( خم گرم لوله PVC
الف(خم سرد لوله
خم کاری لولــه PVC با فنر را »خم
سرد« گویند . در خم سرد ابتدا فنر را
که قطر آن متناسب با قطر داخلی لوله
اســت، در محل خم ، قرار می دهند .
)شکل45ـ۲الف وب(
شکل 45ـ2
سپس با اعمال نیرو فنر را خم می کنند
تا لوله خم شود . )شکل 46ـ۲( وظیفه
فنر جلوگیری از دو پهن شــدن لوله
است .
شکل 46ـ2
خم کاری لوله های PVC سخت به دو روش امکانپذیر است:
الف
ب
94
ب( خم گرم لوله PVC
خم کاری لوله PVC با حرارت را »خم گرم« گویند .
ابتــدا فنر خم کاری را در محل خم لوله قرار می دهند
سپس با استفاده از حرارت سشوار صنعتی با شعله طول
مســیر خم را گرم می کنند با اعمــال نیرو فنر را خم
می کنند تا لوله خم شود سپس آن را در آب سرد قرار
می دهند تا محل خم خنک شود )شکل 47ـ۲(.
شکل 47ـ2
الف ب ج
هنگام کار با سشوار صنعتی یا شعله از دستکش نخی استفاده کنید .
جهت اتصال لوله های PVC از چسب مخصوص PVC استفاده کنید . مقداری چسب را در محل اتصال لوله ها
بمالید و با فشار در محل دوردار )شکل گرفته( قرار دهید )شکل48ـ۲(.
شکل48ـ2
ایمنی
95
نقشه خوانی و زیرسازی سیم کشی توکار
پس ازاینکه لوله ها به اندازه الزم بریده و خم زده شــدند
باید آنها را در محل شــیار دیــوار قرار دهید و در جای
طبق مقررات هر یک از مدارهای روشنایی،پریز برق،پریز تلفن و پریز آنتن مسیر و لولۀ جداگانه دارند .
4ـ16ـ2ـ اصول و روشهای نصب لوله های برق
* حداقل فاصله بین لوله های برق با سایر لوله های تأسیساتی از قبیل آب، بخار، گاز باید ۱5 سانتی متر باشد.
* در طول مســیر ، مسیر لوله کشی بین دو قوطی یا جعبه تقسیم نباید بیش از چهار خم 90 درجه )در مجموع
360 درجه ( وجود داشته باشد .
الف ب ج
شکل 49ـ2
* لوله های توکار باید حداقل ۱5 میلی متر زیر ســطح
تمامشده دیوار یا سقف نصب شود.
* لوله هــای برق، در ســقف کاذب نباید روی رابیتس
و یا کناف نصب شــود بلکه این لوله ها را با بســت و یا
نگهدارنده به سقف اصلی محکم کرد.
* تمامی لوله کشی های برق باید از تابلو هاي برق مربوط
شروع و به قوطی کلید و پریز ختم شود.
* در مواردي که لوله هاي غیرفلزي اســتفاده مي شود
باید کلیه لوازم اتصال آن نیز از همان نوع انتخاب شود.
* کلیه لوله ها باید با دیوارها و سقف، موازي و یا عمود
بر آن باشد، و به طرز منظمی نصب شود.
* خم کردن لوله ها نباید باعث زخمی شدن و دو پهن
شدن لوله شود .
* کلیه لوله ها و قوطیها و در هنگام نصب به طور موقت
مسدود شود تا از ورود گچ و شن و مواد خارجي مشابه
به داخل آن جلوگیري شود.
* کاربرد لوله هاي خرطومي غیر از جنس PVC مجاز
نیست.
* مســیر لوله فقط بصورت افقی و عمودی اســت و از
ایجاد مسیر مورب و پیچ و خم اضافی اجتناب شود .
* در مواردي که لوله ها در کف نصب مي شــود حداقل
فاصله از روي لوله تا سطح تمامشده، باید 30 میلی متر
باشد.
* پس از لوله کشــی در کف ، روی آن با مالت سیمان
پوشانده شود.
* در مواردی که جنس لوله در مســیر عوض می شود
ً )مثال از فوالدی، به پی وی ســی ســخت( باید از جعبه
کشش استفاده شود.
* عبور لوله برق از کف حمام و دستشویي و مکان های
مرطوب و داراي آبریزش ممنوع است.
* عبــور دادن لوله برق از روي دیوارها و کف به صورت
مورب ممنوع است
خود محکم نمایید . برای اینکه نخاله های ساختمانی
وارد لوله ها نشوند سر لوله ها را بپوشانید )شکل 49ـ۲(.
96
کار عملی 9 : زیرسازی سیم کشی توکار بخش دوم)الف :خم کاری و لوله گذاری(
لوله ها را طبق نقشه و با توجه به اندازه قطر آنها انتخاب کنید.)سایز لوله ها در این کار عملی۱6PG ۱3/5 PG
است(
۱ـ با توجه به ارتفاع نصب هر یک از قوطی ها، لوله ها را با اره برش بزنید.)در محاسبۀ ارتفاع، خمش زانو را در
نظر بگیرید(
۲ـ زانوی مناسب با اندازه لوله را با چسب مخصوص PVC به یکدیگر بچسبانید .
3ـ تعدادی از لوله ها را با استفاده از سشوار صنعتی و فنر خم کاری، خم کنید.
4ـ لوله ها را با مالت گچ درون شیار نصب کنید .
شکل50 ـ2
ً پس از انجام هر مرحله از اجرای تأسیســات ، کارهای انجام شــده را با فهرست کارها تطبیق دهید

ارزشيابی شایستگی زیرسازی سيم کشی توکار
شرح کار:
جانمایی مسیر لولۀ توکار
جانمایی قوطی کلید و پریز و تابلو توزیع برق واحد برق ساختمان
استاندارد عملکرد:
نقشه خوانی و رعایت فواصل مجاز طبق مبحث ۱3 نظام مهندسی
شاخص ها
۱ـ مهارت نقشه خوانی از روی پالن ساختمان و عالئم استاندارد
۲ـ مهارت استفاده از تراز لیزری، شیارزن و شیارکن
3ـ نصب قوطی کلید و پریز و تابلو توزیع برق واحد ساختمان، تراز کردن قوطی و پرداخت کاری
4ـ سوراخکاری دیوار، خم کاری سرد و گرم لوله PVC ، آماده کردن مالت گچ
شرایط انجام کار و ابزار و تجهيزات
ً اتاقک سیم کشی گچ و خاک شده( ـ ابزار مناسب ـ پالن ها و نقشه های مورد نیازـ مدت
شرایط: فضای مناسب )ترجیحا
زمان متناسب با حجم کار
ابزار و تجهيزات: تراز لیزری، شیارزن، شیارکن، تابلو توزیع برق توکار، گچ، ماله و کمچه، قلم و چکش، استانبولی، قوطی
کلید و پریز و تابلو توزیع واحد، لباس کار، شیلنگ تراز، کفش کار، عینک، ماسک، دستکش، دریل، فرز شیارکن و قلم و
چکش، گچ و خاک، لوله PVC، جعبه تابلو

فصل 3 سيم و اتصاالت آن

سيم کشی و نصب تجهيزات الکتریکي یکي از مراحل مهم در سيم کشی
برق ساختمانهای مسکوني است. انتخاب درست سيم و اتصاالت آن، در
تداوم و ایمني جریان الکتریکي نقش کليدي دارد همچنين نحوه استفاده
و نگهداري از ابزار مرتبط در سيم کشی اهميت ویژهای دارد. در این فصل
با مهارت های الزم در سيم کشی و نصب تجهيزات آشنا می شوید.
سيم کشی و نصب تجهيزات الکتریکي

واحد یادگیری 4 : سیم کشی و نصب قطعات الکتریکي
آیا مي دانید:
سیم کشي توکار و سیم کشی روکار چه تفاوتهایی با یکدیگر دارد؟
سیم ارت چه نقشي در سیم کشی برق ساختمان دارد؟
چه ضرورتي دارد تا سیم کشی روشنایي و پریزها از یکدیگر جدا باشد؟
چرا اندازۀ سیم استفاده شده در سیم کشی پریز آشپزخانه با پریزهای بخش های دیگر ساختمان متفاوت است؟
در هر مسیر پریز حداکثر چه تعداد پریز قرار می گیرد؟
استاندارد عملکرد
پس از اتمام این واحد یادگیری هنرجویان قادر خواهند بود با استفاده از فنر سیم کشی، سیم مفتولي را در مسیر
مربوط سیم کشــی کرده و کلیدهاي یک راهه، دوراهه، تبدیل و … را در قوطي متناظر کلید و پریز نصب کنند و
مدار الکتریکی را تست و تحویل دهند.

مقدمه:
با اتمام مراحل لوله گذاری و نصب قوطی و تابلو برق واحد مسکونی، زمان سیم کشی و اجرای مدار های الکتریکی
می باشد. اجرای سیم کشی درون لوله نیاز به ابزار و تجهیزات دارد.
1 ـ 3ـ ابزار سيم کشی ـ بخش دوم
عالوه بر ابزار سیم کشــی بخش اول برای سیم کشی درون لوله نیاز به ابزارهای خاص می باشد که به آنها پرداخته
شده است.
شکل 1 ـ 3
تصاویر شکل ۲ ـ3 طرز عبور یک سیم توسط فنر را نشان می دهد .
فنر
سيم کشی
سيم
اتصال سيم
فنر
سيم کشی
102
ِ مراحل کار عبور چند سیم در لوله توسط فنر
۱ـ ســیم ها را به اندازه 70 میلی متر روکش برداری
کنید.
۲ـ یک ســیم را به عنوان سیم اصلی و پیشرو و سیم
دوم را به دورش بتابانید.
سر سيم را تا انتها بپيچيد
3ـ هر ســیم که اضافه میشود به سیم قبل از خود
تابانیده می شود.
سر سيم رها نگذاريد
4ـ سرسیم پیشرو را مطابق شکل به حلقه فنر، حلقه
کنید.
5ـ اگر زایدهای وجود دارد آن را اصالح کنید.
6ـ روی سیم ها نوار چسب بپیچید تا شکلی یکنواخت
ایجاد شود تا در لوله به راحتی حرکت کند .
براى حركت روان تر سيم در لوله و ايمنى
سر سيم را تا انتها بپيچيد و رها نگذاريد
فعالیت
لوله و مسير فنر لوله و مسير فنر
103
سیم کشی و نصب تجهیزات الکتریکی
2 ـ 1 ـ 3ـ فازمتر:
فازمتر یک پیچ گوشتی دوسو با امکان تشخیص فاز از نول است )شکل 3 ـ 3(. طرز استفاده از فازمتر در شکل
شکل 3 ـ3 شکل 4 ـ3
شکل 5 ـ3
الف ب ج
در شکل 5 ـ 3 نحوۀ استفاده از فازمتر چه ایرادي دارد؟ استفاده با دست چپ، ترمینال سمت چپ پریز است!
1 ـ 2 ـ 3ـ نصب پریز
ســیم مفتولی را به اندازه mm۱0 روکش برداری کنید و در صورت استفاده از سیم افشان پس از روکش برداری
سرسیم بزنید و در ترمینال پریز با رعایت اصول ایمنی و سیم کشی ببندید. در پریز ها سیم فاز به ترمینال سمت
راست و سیم نول به ترمینال سمت چپ و سیم ارت به ترمینال ارت متصل می شود.
4 ـ 3 نشــان داده شــده است. روشن شــدن فازمتر
نشاندهندۀ اتصال آن به سیم فاز می باشد.
2 ـ 3ـ نصب تجهیزات سیم کشی
تجهیزات سیم کشی شامل کلید، پریز و تابلوهای برق واحد مسکونی است که نصب هر یک به شکل زیر است:

الف پریز برق ب پریز تلفن ج پریز آنتن
پریزهای تلفن، آنتن و تلویزیون با یکدیگر تفاوت دارند تا به اشتباه دوشاخه تلفن یا آنتن تلویزیون را به پریز برق
وصل نکنند )شکل 7 ـ 3(.
شکل 7 ـ 3
2 ـ 2ـ 3 ـ نصب کليد
سیم مفتولی را به اندازۀ mm ۱0 روکش برداری کنید و در صورت استفاده از سیم افشان پس از روکش برداری
سرسیم بزنید و در ترمینال کلید با رعایت اصول ایمنی و سیم کشی ببندید. مطمئن شوید سر راه فاز قرار دارد.
شکل8ـ3
شکل 9ـ3
خم کردن سيم، زیر پيچ ترمينال ها
یکی دیگر از اتصاالت در سیم کشــی، با ســیم مفتولی خم کردن ســیم زیر پیچ ترمینال ها است که به آن »سؤالی
کردن« گویند. برای سؤالی کردن احتیاج به دمگرد است و مطابق شکل 8ـ3 به سیم این شکل را می دهند. سؤالی
کردن باید به گونه ای باشد که با چرخش پیچ ترمینال محکم شود )
3
1
2
105
سیم کشی و نصب تجهیزات الکتریکی
درست نادرست
هنگام بسته شدن سؤالی دقت کنید تا روکش سیم زیر پیچ قرار نگیرد.
علت این کار را با توجه با شکل ۱0 ـ 3 توضیح دهید.
الف ب
شکل10 ـ3
کار عملي: سيم کشی مدار پریز در اتاقك گچي:
۱ـ لوله گذاری و نصب قوطی
۲ـ سیم کشی پریز
فعالیت
106
3ـ اتصال پریز
4ـ اتصال قاب پریز
5 ـ سیم کشی تابلو توزیع برق اتاقک
6 ـ با حضور مربي مدار پریز را تست نمایید.

3 ـ 3ـ المپ :
المپ انرژی الکتریکی را به انرژی نورانی تبدیل می کند. انواع المپ در شکل ۱۱ـ3 نشان داده شده است.
شکل11 ـ 3
شکل 12 ـ 3
سؤال:1 براي جمع آوری قطعات شکسته یک المپ کم مصرف چه موارد ایمني باید رعایت شود؟ مراحل و نحوۀ
جمع آوری قطعات المپ را تشریح کنید.
سؤال:2 تصویر زیر مربوط به قبض برق یک آپارتمان در دو بازه دوماهه است.روشنایي این آپارتمان در
یک فاصله دوماهه از المپ ۱00 وات رشته ای و دوماه بعدي از المپ ۲0 وات کم مصرف استفاده کرده است.
میزان مصرف انرژي و برق بها در این دو زمان چه تفاوتي دارد؟ چرا؟
پرسش کالسی
108
عمر مفيد
2٠٠٠٠ ساعت 1٠٠٠٠ ساعت 1٠٠٠ ساعت 75٠ ساعت
تلفات انرژى
ال اى دى فلورسنت فشرده هالوژن رشته اى
قيمت هر عدد لامپ
بهره نورى
توان ورودى
2٠وات 23وات 77 وات 1٠٠وات

16٠٠ لومن

16٠٠ لومن

16٠٠ لومن

16٠٠ لومن
1 ـ 3ـ 3ـ مقایسه انواع المپ ها:
مطابق شــکل تفاوت المپ های رشته ای،هالوژن، کم مصرف )CFL)و )LED )را ازنظر میزان بهره نوري، تلفات
حرارتي، توان مصرف انرژي،عمر مفید،بازده و قیمت چه تفاوتي دارند؟
شکل 13 ـ 3
2 ـ 3 ـ 3 المپ فلورسنت:
این المپ جزو المپ های گازي کم فشار است.
مــدار الکتریکی یک المــپ فلورســنت از اجزای زیر
تشکیل شده است.
۱ـ چوک مغناطیسي یا باالست
۲ـ المپ مهتابي
3ـ استارت
این اجزا مطابق شکل ۱4 ـ 3 باهم مرتبط میشوند.
مدارهاي دیگر این روشنایي)باالســت مغناطیســي و
باالســت الکترونیکي( در شکل ۱5ـ3 نشان داده شده
است.
در شکل ۱3 ـ 3 مقایسه توان مصرفي، میزان بهره نوري المپ و میزان تلفات آنها نشان دادهشده است.
داشتن 6 المپ کم مصرف برای یک لوستر برابر یک المپ رشته ای معمولی است.

3ـ 3ـ3ـ المپ کم مصرف:
المپ کم مصرف جزو المپ های تخلیه گاز کم فشار
است و باالست آن الکتریکی است. المپ کم مصرف در
دونوع آفتابی و مهتابی تولید می شود.
در شکل۱6ـ3 نمونه ای از این المپ ها دیده می شود.
ساختمان ظاهري باالست الکترونیکي، ورودي و
خروجی های باالست ۱8ـ3 در شکل ۱7ـ3 دیده می شود.
مدار الکتریکي این باالست براي تغذیه 4 المپ
کم مصرف آورده شده است

قررات ملي ساختمان مبحث :19
در فضاهاي عمومي کلیه ســاختمان ها که از روشــنایي الکتریکی به صورت ممتد استفاده میشود، به کارگیری
المپ های کم مصرف )پربازده (، با حداقل بهره نوری 55 لومن بر وات، الزامي است.
پنج کارگر ساختمان متصل به یک زنجیر فلزی در مجاور یک تور فلزي در جلوي یک خانه مشغول کار بودند.
آنها مستقیم زیر یک خط هوایي 7۲00 ولت قرار داشتند. به محض اینکه آنها ۲۱ فوت)حدود 6/5 متر( از میخ هاي
باالي ریل مربوط به تور فلزي را نصب کردند، یکي از کارگرها بخشي از ریل را باال برد و آن را به طور عمودي
نگه داشــت. ریل با خطوط هوایي 7۲00 ولت برخورد کرد و کارگر دچار برق گرفتگی شــد. گزارش بازرســي
مشــخص کرد که این کارگر تلف شــده هیچگونه تعلیمات ایمني از طرف کارفرما ندیده اســت و دیگر اینکه
هیچگاه در موقعیت خاص در جهت ممانعت از خطرات خطوط هوایي نبوده است .
4 ـ3ـ مدارات الکتریکي
مدارهای الکتریکی شامل مدار روشنایی، مدار پریزهای
برق، تلفن و آنتن اســت. بــرای هر مــدار الکتریکی
نقشه های زیر ترسیم می شود.
• نقشه حقیقی
• نقشه فنی
• نقشه گسترده
1 ـ 4ـ 3ـ مدار کليد یك پل
مدار کلید یــک راهه برای کنترل یک یا چند المپ از
یک محل استفاده می شود .
کلید یک پــل با امکان قطع و وصل فقــط فاز و کلید
یک راهه دو پل با امکان قطع و وصل همزمان فاز و نول
می باشند. کلید یک راهه دارای دو مدل روکار و توکار
است

بــرای اجرای مدار کلید یک پل فاز L به ترمینال کلید
وصل می شود و ترمینال دیگر کلید به ترمینال سرپیچ
متصل خواهد شد. سیم نول N به ترمینال دیگر سرپیچ
نقشه حقیقی مدار کلید یک پل در شکل ۲۲ ـ 3 نشان داده شده است
و سیم ارت PE به ترمینال ارت سر پیچ وصل می شوند

مقررات ملي ساختمان مبحث :19
هر فضای مســتقل باید دارای سیستم کنترل روشــنایی جداگانه باشد به طوریکه کلید آن در محل ورودی و
خروجی قرار داشته باشند و با دیدن آن وضعیت مدار روشنایی مشخص باشد.
نقشۀ فنی مدار کلید یک پل در شکل ۲3 ـ 3 نشان داده
شده است.
شکل 23 ـ 3
شکل 24 ـ 3
جدول 5ـ3
X1
L1
Q1
N
X2
X3
E1
توجه کنید
113
سیم کشی و نصب تجهیزات الکتریکی
کار عملی :2
در اتاقک کار عملی مطابق نقشه حقیقی و فنی مدار کلید یک پل را اجرا کنید.
۱ـ اندازهگذاری،
شیارزنی و کنده کاری
۲ـ نصب قوطی کلید
3ـ نصــب
تابلو توزیع
4ـ سیم کشی
فعالیت
114

جدول 4 ـ 3 ارزشيابی:
مراحل کار استاندارد عملکرد بارم توضیحات
لوله گذاری فرایند کار مهم است. 4
نصب قوطی فرایند کار مهم است. 4
نصب تابلو توزیع فرایند کار مهم است. 4
سیم کشی فرایند کار مهم است. 4
نصب تجهیزات برقی فرایند و محصول کار مهم است. 4
توجه: برای مونتاژ کردن و نصب یک کلید ساده مطابق مراحل نقشۀ انفجاری زیر عمل کنید.
پرسش: گاهی شنیده می شود که المپ های کم مصرف، زمانی که کلید یک پل در حالت قطع است رفتاری شبیه
لرزش نور )سوسو زدن( دارند که کمی آزاردهنده نیز هست.
به نظر شما دلیل این رفتار المپ چیست؟ چگونه می توان این مشکل را حل کرد؟
5ـ نصب تجهیزات برقی

2 ـ 4ـ 3ـ مدار کلید دوراهه یک پل :
مدار کلیــد دوبل )دو خانــه( برای کنتــرل دو یا دو
گروه المــپ از یک محل با امــکان فقط قطع و وصل
فاز استفاده می شــود این کلید دارای دو مدل روکار و
توکار اســت. کلید دوبل دارای 3 ترمینال است یکی از
ترمینال ها مشــترک و دو ترمینال دیگر غیر مشترک
نام دارد شکل )۲6 ـ 3(.
برای اجرای کلید دوبل، فاز L به ترمینال مشترک کلید
که رنگی است وصل می شود و دو ترمینال غیر مشترک
کلید هر یک به یکی از ترمینال های سرپیچ ها متصل
شکل 26 ـ 3
خواهد شــد. سیم نول N به ترمینال دیگر سرپیچ ها و
سیم ارت PE به ترمینال ارت سر پیچ ها وصل می شود.
)شکل ۲7ـ3(.
نحوه اتصال کلید دو خانه ) دو پل( و دو المپ:
شکل 28 ـ 3
شکل 27 ـ3
116
جدول 6ـ 3
نقشه حقیقي مدار کلید دوبل در شکل ۲9 ـ 3 نشان داده شده است .
عالیم اختصاری نقشه حقیقی در جدول6 ـ 3 معرفی شده است.
شکل 29 ـ 3ـ شمای حقيقی مدار کليد دوبل
کلید دوبل
نقشۀ فنی مدار کلید دوبل در شکل 30 ـ 3 نشان داده شده است.
نقشۀ گستردۀ مدار کلید دوبل در شکل 3۱ ـ 3 نشان داده شده است.
شکل 30 ـ 3ـ شمای فنی مدار کليد دوبل
شکل 31 ـ 3
X1
L1
Q1
N
X2
Q1
X2
E1 E1 E1
117
سیم کشی و نصب تجهیزات الکتریکی
کار عملي:
در اتاقک کار عملی مطابق نقشه حقیقی و فنی کلید دوبل را اجرا کنید.
۱ـ اندازه گیری و ۲ـ نصب قوطی کلید
عالمت گذاری
3ـ سیم کشی با فنر
4ـ نصب تجهیزات برق
فعالیت
118
3 ـ 4 ـ 1ـ مدار کلید تبدیل
مدار تبدیل)دو راهه(: این کلید قادر به کنترل یک روشنایي از دونقطه است )شکل 3۲ ـ 3(.
مدار کلید تبدیل برای کنترل یک یا یک گروه المپ از دو محل اســتفاده می شــود. کلید تبدیل دارای دو مدل
تو کار و روکار است )شکل 3۲ـ3(. کلید تبدیل دارای سه ترمینال است. یکی از ترمینال ها مشترک و دو ترمینال
دیگر غیر مشترک نام دارد. ترمینال مشترک رنگی است.
موارد کاربــرد این کلید در راهروها،ســالن پذیرایي و
اتاق های دو در اســت.ترکیب این کلید با کلید یک پل
در اتاق خواب استفاده می شــود. ظاهر این کلید شبیه
کلید یک پل اســت ولي به جای دو کنتاکت شامل سه
کنتاکت، یکي مشــترک )پیچ قرمز( و دو غیرمشترک
)پیچ سفید( است ) شکل 33 ـ 3(.
شماي فني و حقیقي کلید تبدیل به صورت نشان داده
شده در جدول 6 ـ 3 است.
الف(کليد تبدیل روکار ب(کليد تبدیل توکار
شکل 32 ـ 3
شکل 33 ـ 3
نکته
جدول 6ـ 3
119
سیم کشی و نصب تجهیزات الکتریکی
در شکل 34 ـ3 نحوۀ اتصال کلید تبدیل آمده است.
نحوۀ اتصــال کليد تبدیل و المپ: ابتــدا فاز وارد
یکي از کنتاکت هاي مشــترک یکي از کلیدها شده،دو
کنتاکت غیرمشترک به دو کنتاکت غیرمشترک کلید
شکل 35 ـ 3
الف ب
دیگر متصل میشــود.در انتها سیمي از مشترک کلید
دوم به المپ دادهشــده و نول و ارت نیز به مدار اضافه
میشود )شکل 35 ـ 3(.
شکل 36 ـ 3
شکل 37 ـ 3
E1
L1
Q1
Q2
N
34ـ3ـ الف
34 ـ3 ـ ب
120
شکل 38ـ3ـ فاز القایی )Alert Volt)
توجه : برای آزمایش برقــرار بودن جریان الکتریکی در کلید مدارهای الکتریکی مــی توانید از فاز نمای القایی
اســتفاده کنید. با نزدیک کردن فازنما به ســیم دارای جریان الکتریکی صدای آالرم شنیده می شود و یک چراغ
کوچک روشن می شود. این نمونه به ولتاژ بین 90 تا۱000 ولت متناوب حساس است

کار عملي:
در اتاقک کار عملی مطابق نقشه حقیقی مدار کلید تبدیل را اجرا کنید.
۱ـ عالمت گذاری، اندازهگیری و کندهکاری
۲ـ نصب قوطی کلیدها
3ـ سیم کشی کلید تبدیل و روشنایی
4ـ نصب و سیم کشی کلید و روشنایی
فعالیت
122

ارزشيابی شایستگی سيم کشی و نصب قطعات الکتریکی
شرح کار:
سیم کشی با فنر سیم کشی
نصب کلید و پریز
تست مدار الکتریکی
استاندارد عملکرد:
اجرای تأسیسات ساختمانی مسکونی مطابق با مبحث ۱3 نظام مهندسی ساختمان
شاخص ها:
مسیر مناسب سیم کشی
نصب قطعات الکتریکی
اجرای مدارات روشنایی و پریز
شرایط انجام کار و ابزار و تجهیزات:
شرایط: کارگاه ـ در شرایط گچ و خاک شده ـ تعیین مسیر از نقشۀ کار
ابزار و تجهیزات: لباس کار ، متر، تراز، فنر سیم کشی، سیم مفتولی، ابزار متداول سیم کشی برق، انواع کلید
و پریز و سرپیچ، سرسیم مناسب، کابل و کابل شو و پرس کابل شو

فصل 4 سيم و اتصاالت آن

زیرسازی در سیم‌کشی روکار شامل نصب لوله، داكت و ترانکینگ است.
مهارتهای الزم برای این قسمت شامل خم‌کاری لوله )90 درجه، پشتبهپشت و
خم set Off) ، برش داکت، اتصاالت داکت و ترانکینگ ميباشد.
زیرسازی سیم‌کشی روکار

واحد یادگیری :5 زیرسازی سیم‌کشی روكار
آیا مي دانيد:
ُر زاويه مناسب جهت تغيير مسير داكت ايجاد كرد؟
• چگونه میتوان با فارسي ب
•كاربرد سیم‌کشی روكار داكت و ترانكينگ در كجاست؟
• خم‌کاری لولههای فلزي با خمكن دستي چگونه است؟
• اگر در مسير لوله نياز به تغيير جهت مسیر لوله باشد چگونه این کار انجام میشود؟
استاندارد عملکرد:
پس از اتمام این واحد یادگیری هنرجویان قادر خواهند بود که به كمك لولهخم‌کن دستي زواياي 90درجه و خم
set Off ايجاد كنند، همچنين به كمك داكت و ترانكينگ زيرسازي مناسب براي سیم‌کشی روكار انجام دهند
ارزشيابي اين مرحله بيشتر فرایندي است.

١ـ٤ـ لوله فوالدی برق
لوله فوالدی برق جزو لولههای فلزی است که در
سیم کشی روکار استفاده میشود. لوله فوالدی برق
دارای انواع زیر است:
1ـ1ـ4ـ لوله سیاه:
لوله سیاه و متعلقات آن از ورق روغنی تهیه و رنگآمیزی
میشود. استفاده از این لولهها در فضاي سرپوشيده
که خطر زنگزدگی وجود نداشته باشد، مجاز است
)شکل١ـ٤(.
شکل1ـ4
٢ـ١ـ٤ـ لوله گالوانیزه سرد:
لوله گالوانیزه سرد و متعلقات آن، مقاوم در برابر زنگزدگی
و خوردگی است. لوله گالوانیزه سرد قابل استفاده در زیر
گچ است )شکل ٢ـ٤(.
شکل 2ـ4
3ـ١ـ٤ـ لولههای گالوانیزه گرم عمقی:
لوله گالوانیزه گرم عمقی و متعلقات آن در بتن، و در
فضاي باز و محلهایی که خطر خوردگی لوله وجود
دارد و یا استحكام مكانيكي زياد موردنیاز است، استفاده
میشود )شکل ٣ـ٤(.
شکل 3ـ4
٤ـ١ـ٤ـ لوله فوالدی قابلانعطاف:
لوله فوالدی قابلانعطاف دارای پوششی از الستیک
است. از این لوله و متعلقات آن برای برقرسانی به
موتورها یا ماشینآالت برقی که دارای لرزش هستند
استفاده میشود )شکل ٤ـ٤(.
الف
شکل 4ـ4
ب
لوله فوالدی برق در شاخههای سه متری و با ضخامت
ورق 0/9 تا 1/5 میلی متر موجود است.
لوله فوالدی برق استاندارد به راحتی خم میشود و در
برابر ضربات مکانیکی، گرد و غبار و حیوانات مقاوم است.
126
متعلقات لولههای
فوالدی
تصویر توضیحات
خم آماده 90 درجه نوعی اتصال لولههای فوالدی که جهت تغییر مسیر زانوی ساده
۹۰ درجه یا ۴۵ درجه مورداستفاده قرار میگیرد.
برای هدایت بهتر فنر و سهولت کار سیم‌کشی از اتصاالت دردار استفاده زانوی دردار
میشود.
سهراهی
جنس آلومینیوم دردار)کاندولت(
پوشن برای اتصال بین دو لوله
قوطی برای گرفتن انشعاب و ارتباط لولهها به یکدیگر
بوش برنجي از جنس برنج برای اتصال لوله گالوانیزه به جعبهتقسیم
گلند قابل انعطاف جهت اتصال لوله قابل انعطاف به جعبهتقسیم
جهت مسدود کردن سوراخهای جعبه کشش و یا مسدود کردن انتهای درپوش
لولهها
جدول 1ـ4
127
زیرسازی سیمکشی روکار
مثال: بست 12ـ 8 )بست هشت دوزاده( برای نگهداری لوله یا کابل با قطر 8 تا mm12 قابل تنظیم است. از 8 تا
12 میلیمتر باشد، قطر داخل بست را میتوان از 8 تا 12 میلیمتر توسط پیچ روی بست تنظیم کرد )شکل6 ـ4(.

شکل 6 ـ4
لولههای فوالدی برق باید مطابق استاندارد و رعایت
اصول ایمنی انجام شود تا در مواقع زلزله و آتشسوزی
خطر آفرین نباشد.
ـ بست لوله فوالدی برق: بست لوله فوالدی برق برای
نصب ثابت لوله بر روی دیوار یا سقف استفاده میشود.
بست از جنس فوالد ميباشد و بهوسیله پیچ و رولپالک
مهار میشود. فاصله بین بستها نباید از cm40 کمتر
و از cm100 بیشتر باشد.
ـ بست چنگالی لوله فوالدی: بست چنگالی توسط
ریلهایی که بر روی دیوار یا سقف نصب شدهاند لوله را
نگه میدارد )شکل 5ـ4(.
شکل 5 ـ4
الف ب ج
الف ب
128
ریل: ریل برای نگهداری لولهها در کنار یکدیگر استفاده
میشود. ریل دارای شاخههای 1 متر است )شکل7ـ4(.
شکل7ـ4
2ـ4ـ رولپالک:
رولپالک جهت نصب تجهیزات برقی بر روی دیوار
استفاده میشود. رولپالک براي ديوارهاي پیشساخته،
سفالي، سقفهای كاذب و بتن مناسب است )شکل8 ـ 4(.
شکل 8 ـ4
رولپالکها دارای دندانههایی برای جلوگیری از چرخش
درون حفره و همچنین دارای دو زایده روی بدنه بهمنظور
درگیری بیشتر با دیوارههای حفره است. لبه واشری
بیرونی از فرورفتن رولپالک به داخل حفره جلوگیری
می‌کند. رولپالک دارای شکافی است که با ورود پیچ به
رولپالک باز میشود.
3ـ4ـ پیچ:
پیچ یک میلۀ استوانهای فلزی یا غیرفلزی است که
روی محیط آن دندانه ایجادشده است )شکل9ـ4(.
الف ب ج
الف ب
پیچ غیر خودکار پیچ خودکار
شکل 9 ـ4
129
زیرسازی سیمکشی روکار
ازآنجاکه در حال حاضر تولید پیچ و مهره در کشور ما
بر اساس استانداردهای اروپایی است، از مشخصات پیچ
بر اساس استاندارد DIN آلمان در طراحیها و نقشهها
باید استفاده نمود.
برای شناخت پیچها به 4 مشخصه نیازمندیم:
1ـ قطر پیچ 2ـ طول پیچ 3ـ نوع سر)کله( پیچ 4ـ
نوع دنده و گام پیچ
پیچها ازلحاظ ظاهری به دودسته تقسیم میشوند.
۱ـ پیچهای خودکار: پیچهای خودکار در دو نوع تمام
دنده و نیم دنده وجود دارد )شکل10ـ4(.
شکل 10ـ4
پیچ تمام دنده برای سطوح فلزی و پیچ نیم دنده به همراه
رولپالک برای سطوح بتونی و دیوار و سنگ استفاده
میشود. برای سطوح چوبی استفاده از پیچهای نیم دنده
و تمام دنده بدون استفاده از رولپالک معمول است.
۲ـ پیچهای غیر خودکار: این نوع پیچها برای ثابت
شدن نیاز به مهره دارند یا قطعهای که مانند مهره باشد
و بتواند کار مهره را انجام دهد )شکل ١١ـ٤(.
شکل11ـ4
الف ب
الف ب
130
4ـ4ـ لولهگیر:
لولهگیر برای نگهداشتن لوله به منظور عملیات برش
و حدیده کاری به کار میرود. لولهگیر دو فک آجدار
ثابت و متحرک دارد. با قراردادن لوله گیر بر سه پایه
بهصورت سیار قابل استفاده میشود )شکل12ـ4(.
شکل12ـ4
5 ـ4ـ حدیده:
حدیده برای دنده کردن سر لولههای فوالدی بهکار
میرود. دنده کردن سر لوله را »حدیدهکاری« گویند
پس از حدیدهکاری میتوان لوله را به متعلقات آن اتصال
داد. حدیده دارای دو نوع دستی و برقی است. درنوع
دستی با نیروی دست و در نوع برقی با نیروی موتور
الکتریکی عمل دنده صورت میگیرد. برای حدیده کاری
باید متناسب با اندازه لوله، حدیده مناسب انتخاب شود
)شکل 13ـ4(.
شکل 13ـ4
الف ب
الف ب ج
131
زیرسازی سیمکشی روکار
6 ـ4 ـ لوله خم کن
لوله خم کن برای خم کردن لولههای فوالدی بهکار
میرود لوله خم کن دارای انواع زیر است:
1ـ لولهخم‌کن دستی: لولهخم کن دستی برای
خم کردن لوله فوالدی برق از نیروی دست استفاده
می کند.لولهخم کن دستی دارای »لقمه« است که
متناسب با اندازه لوله انتخاب میشود )شکل14ـ٤(.
برای خم کردن لولههای فوالدی برق حداکثر تا قطر
mm25 از خم کن دستی استفاده میشود.
شکل 14ـ4
برای خم کردن لولههای فوالدی، ابتدا لقمۀ دستگاه خم کن
و تکیهگاه آن را متناسب با قطر لوله انتخاب می‌کنیم.
سپس لوله را داخل لولهخم‌کن قرار میدهیم.و با نیروی
یکنواخت دست، اهرم خم کن را بهطرف پایین می‌کشیم
تا لوله بهاندازۀ زاویۀ موردنیاز خم شود. پسازآن اهرم را
باالبرده و لولۀ خمشده را خارج می‌کنیم. شعاع داخلی
انحنای لولههایی که در کارگاه خم میشود، نباید از 8 برابر
قطر لوله کمتر باشد.
درصورتی‌که تعداد خمها در مسیر لوله‌کشی بین دونقطه
ً 360 درجه( بیشتر گردد
از چهار خم 90 درجه )مجموعا
باید از جعبه کشش استفاده نمود.
1ـ6ـ4ـ لولهخم‌کن هیدرولیکی:
الف( خم کن هیدرولیکی دستی:
لولهخم‌کن هیدرولیکی دستی، جک هیدرولیکی است
که براساس فشار روغن‌ کار می‌کند. نیروی موردنیاز
جهت خم کردن لوله توسط دست به مخزن پمپ
روغن و اهرم جک منتقل میشود که آنهم از طریق
پیستون به لقمۀ خم کن و سپس به لوله وارد میآید.
برای خم کردنلولههای با قطر بیش از 25 میلیمتر باید
از ماشین خم کن استفاده کرد.
ب( خم کن هیدرولیکی برقی :
در خم کن هیدرولیکی برقی نیروی مورد نیاز جهت
حرکت پیستون در جک توسط یک موتور الکتریکی
تأمین میشود

2ـ6 ـ4ـ لولهخمکن برقی: لولهخم‌کن برقی از نیروی
الکتروموتور برای خم کردن لولههای فوالدی استفاده
میشود. با قراردادن لوله در داخل شیار قطعۀ فرمدهنده
)لقمهخم کن( و روشن کردن الکتروموتور، اهرم به اندازۀ
تنظیمشده حرکت کرده و لوله را به دور قطعۀ فرمدهنده
میچرخاند و خم میشود )شکل ١٧ـ٤(.
شکل 17ـ4
7ـ4ـ دریل شارژی: دریل شارژی برای سوراخ کاری
درون برق استفاده میشود )شکل 18ـ4(.
شکل 18ـ4
دریل شارژی نیروی خود را از طریق باتری نیکل کادمیومی
تأمین می‌کند. بیشینه سرعت دوران این دریلها 1200
دور بر دقیقه است. این دریلها توانایی چرخش در دو جهت
را دارند. با استفاده از این نوع دریل میتوان سوراخهایی
حداکثر با قطر 10 میلیمتر ایجاد کرد.
قسمتهای اصلی این دریلها عبارتاند از: موتور، سهنظام و
ً توان باالتر به معنای قدرت سوراخ‌کاری باالتر
باتری. عموما
دریل است. دریل شارژی دارای سه حالت معمولی، چکشی
الف باتری ب دریل شارژی
و حالت پیچگوشتی است. که از حالت پیچ گوشتی برای باز
و بستن پیچ استفاده میشود )شکل 19ـ4(.
شکل 19ـ4
133
زیرسازی سیمکشی روکار
برخی مدلها دارای چراغ نشانگر مقدار شارژ باتری میباشند )شکل 20ـ4(.
شکل 20ـ4
برای اطالعات بیشتر:
قابلیتهای دریلهای شارژی:
•مجهز به شارژ بسيار سريع به همراه 2 عدد باتری رزرو باقابلیت شارژ پذيري حدوداً 1000 مرتبه
•داراي ابزار گير)سهنظام( 10 ميليمتر اتوماتيك جهت تسريع در تعويض مته و سري پیچگوشتی.
•بر روي قسمت فوقاني دريل پیچگوشتی شارژي12ولت كليد تغيير دور تعبيه گرديده كه در وضعيت يك در
حالت آزاد 400 دور در دقيقه و در وضعيت دو در حالت آزاد 1200 دور در دقيقه به كاربر ارائه میدهد.
•كليد اصلي بهصورت ديمر دار داخلي است كه هرچه بيشتر بر روي كليد فشار اعمال گردد سهنظام دستگاه
با دور بیشتری به حركت درخواهد آمد.
•دارای ترمز و کنترل الکترونیکی سرعت نیز مانع از بسته شدن بیش از حد پیچ شده و منجر به افزایش سرعت
و کارایی پیچگوشتی کاری میشود.
1ـ7ـ4ـ طريقه صحيح شارژ باتری دريل شارژي:
قبل از كاركرد با دستگاه، باتری را داخل شارژر قرار دهید
و بهصورت كامل شارژ نماييد. باتری نيكل كادميوم پس
از 60 دقيقه شارژ كامل میشود.
توجه: دريل شارژي12ولت مجهز به شارژر اتوماتيك
میباشد که پس از شارژر باتري، چراغ چشمک‌زن
شارژر بهصورت ثابت میماند در این حالت باتری شارژ
کامل شده است و ارتباط شارژ با باتری قطع میشود.
نکات ایمنی و حفاظتی:
طريقه نگهداري و استفاده صحيح از باتری شارژي
ـ تا زماني كه چراغ نشانگر ثابت نشده باتری را از شارژر جدا نکنيد زيرا با هر بار نصب باتری بر روي شارژر و
جداسازی آن طول عمر باتری كم میگردد.
ـ باتري بهصورت كامل شارژ شود و تا تخلیه کامل مجدد شارژ نکنید.
ـ باتری نيكل كادميوم پس از گذشت زمانی خودبهخود تخلیه میشوند.
محیط زیست
باتریهای نیکل کادمیوم برای محیطزیست مضر هستند و آنها را بازیافت می کنند. باتری داخل آتش منفجر
میشود.
ایمنی
نکات زیست محیطی
134
8 ـ4ـ مجموعه مته و سرپیچ گوشتی
این مجموعه مناسب برای انواع دریل و پیچگوشتیهای برقی و شارژی است و تمامی سریهای موردنیاز جهت
سوراخ‌کاری و بستن پیچ را دارا است )شکل ٢١ـ4(.
شکل 21ـ4
9ـ4ـ انواع خمها:
1ـ9ـ4ـ خم قایم:
خم قایم از خم کردن لوله به شکل L یا 90 ساخته
میشود. رایجترین خم،خم 90 درجه یا قایم است. از
این خم در مسیر حرکت لوله از دیوار به کف و سقف
استفاده میشود.
مراحل انجام خمکاری:
1 ِ ـ ارتفاع سر تا ته سمت آزاد لولهای که میخواهید
پس از خم داشته باشید را تعیین کنید.
2ـ ارتفاع سر تا ته سمت آزاد را، از ارتفاع قایم که از
جدول بهدستآمده، کم کنید. )با توجه به قطر لولهای
که قرار است خم کنید.(
جدول 2ـ4
ارتفاع خم قایم اندازه لوله
pg13 /5 25/15
Pg16 20/3
3ـ مقدار بهدستآمده از جدول را از سر سمت آزاد آن،
روی لوله اندازهگیری کرده و عالمت بزنید )شکل 22ـ4(.
ارتفاع قایم اندازه گیری
ارتفاع سمت آزاد
شکل 22ـ4
الف ب
الف ب
135
زیرسازی سیمکشی روکار
مثال: برای خم کردن لوله pg13/5  که ارتفاع سمت آزاد آن cm 21/6
است از جدول نشان دادهشده cm 15/25 باید تفریق شود و cm 6/35
محلی است که از انتها باید عالمت زده شود.
2ـ9ـ4ـ ب: خم پشتبهپشت:
خم پشت به پشت برای بین دو دیوار موازی استفاده
میشود.
در خم پشت به پشت فاصله لبه پشت خم 90 درجه تا
انتهای کار مهم است )شکل25ـ4(.
شکل 25ـ4
اندازه گیری خم
پشت به پشت
مراحل انجام خم‌کاری:
1ـ تعیین فاصله بین دو دیوار
90° است.
2ـ اولین خم پشتبهپشت یک‌خم قایم
90° دنبال کنید.
مراحلانجام آن را از بخش خم

شکل 26ـ4
90° فاصلهای را که از مرحله
3ـ از لبه پشت خم قایم
1 پیدا کردید را اندازهگیری کرده و روی لوله عالمت
بزنید )شکل 26ـ4(.
شکل 23ـ4
4ـ مطمئن شوید که نشانه پیکان لولهخم‌کن درست در محل عالمتگذاری شده روی لوله باشد )شکل23ـ4(.
5ـ لوله را صاف نگهدارید توسط نیروی پا بر روی پاشنۀ خم کن فشار وارد کنید و انتهای آزاد لوله را بهآرامی بچرخانید و این
کار را تا وقتی‌که به عالمت 90 درجه برسید ادامه دهید )شکل 24ـ4(.
اندازه
شکل 24ـ4
الف ب
نکته
136
4ـ اطمینان حاصل کنید که لوله در امتداد درستی در
جایگاه خود در خم کن قرارگرفته و تنظیم نشانه ستاره
شکل 27ـ4
5ـ لوله را صاف نگهدارید توسط نیروی پا بر روی پاشنۀ
خم کن فشار وارد کنید و انتهای آزاد لوله را بهآرامی
الف ب
شکل 28ـ4
2ـ9ـ4ـ خم انحرافی:
با عالمتی که روی لوله گذاشتهاید، یک جا قرارگرفته
است )شکل 27ـ4(.
بچرخانید و این کار را تا وقتی‌که به عالمت 90 درجه
برسید ادامه دهید )شکل 28ـ4(.
خم انحرافی برای انتقال لوله از یک سطح به سطح
باالتر بدون تغییر مسیر به کار میرود. استفاده از این
خم در تغییر سطح لوله در ورود به جعبهتقسیم رایج
است )شکل 29ـ4(.
الف ب
شکل 29ـ4
فاصله تا مانع
فاصله offset
اندازهگیری خم
پشت به پشت
خم دوم
137
زیرسازی سیمکشی روکار
با استفاده از جدول درجۀ انحراف را انتخاب می‌کنیم. برای پیدا کردن محل اولین عالمت روی لوله، از حاصلضرب
فاصله انحراف اندازهگیری شده برای ردشدن از مانع ضرب در کوچک‌شدگی مشخص خواهد شد )شکل 31ـ٤(.
شکل 31ـ4
1ـ3ـ 9ـ4ـ مراحل انجام خم‌کاری:
1ـ فاصله لبه لوله تا مانع و فاصلۀ انحراف الزم برای
ردشدن از مانع را تعیین کنید )شکل30ـ4(.
شکل 30ـ4
2ـ با توجه به زاویه انحراف، مقادیر مناسب را از جدول فرمول خم انحرافی تعیین کنید. مقادیر الزم را از
جدول استخراج کرده و بر روی لوله عالمت بزنید.
جدول 3ـ4
کوچکشدگی(Cm (ضریب ثابت زاویۀ خم
30 6 1/6 °
× 30°
45 2/0 0/635 °
× 45°
60 1/4 0/95 °
× 60°
فاصله تا مانع
فاصله offset
مجموع کوچک‌شدگی= )فاصله انحراف ( × )کوچک‌شدگی(
این مقدار به فاصله اندازهگیری شده تا مانع اضافه میشود:
فاصله اولین عالمت= )فاصله تا مانع ( + )مجموع کوچک‌شدگی (
نکته
اندازه مشخص شده
جهت خم
138
كار عملی
1ـ برای محاسبه عالمت دوم به طریق زیر عمل می‌کنیم )شکل 32ـ4(.
شکل 32ـ4
2ـ نشانه پیکان را با عالمت اول تنظیم کنید. لوله را صاف نگهدارید توسط نیروی پا بر روی پاشنۀ خم کن فشار
وارد کنید و انتهای آزاد لوله را بهآرامی بچرخانید و این کار را تا وقتی‌که به عالمت 45 درجه برسید ادامه دهید
)شکل ٣٣ـ٤(.
کاری کنید عالمت اولین خم برگشتی با نشانه پیکان در یک راستا قرار گیرد )شکل٣٤ـ٤(.
الف ب ج
شکل 34ـ4
محل دومین
عالمت
محل اولین عالمت
)فاصله انحراف( + )ضریب ثابت( = فاصله دومین عالمت
عدد بهدستآمده میزان فاصله تا عالمت اول را روی لوله نشان میدهد.
الف ب
شکل 33ـ4
فعالیت
45 درجه
45 درجه
دومین عالمت
139
زیرسازی سیمکشی روکار
4ـ9ـ4ـ روش تقریبی اندازهگذاری لوله برای خم کردن: یک لولۀ فوالدی با طول مشخص را به دو قسمت
2Lو 1L تقسیم و با مداد عالمتگذاری کنیم)شکل 36ـ4(. سپس لوله را طوری درون خم کن قرار دهیم تا عالمت
روی لوله در ابتدای لقمۀ خم کن قرار گیرد و خم 90 درجه زده شود.
الف( قبل از خم‌کاری ب( بعد از خم‌کاری
شکل 36ـ4
طول لوله در دو قسمت به طریق زیر محاسبه میشود.
با توجه به جدول 4ـ4 که اندازههای موردنیاز لولهها
پس از خم‌کاری مشخصشده است، اندازۀ لولههای
موردنیاز جهت خم‌کاری را محاسبه و خم‌کاریهای
موردنیاز را انجام دهید. )اندازهها برحسب سانتیمتر(
جدول 4ـ4
دقت کنید که هر دو خم در یک راستا باشد )شکل 35ـ٤(.
شکل 35ـ4
ازآنجایی‌که همواره طولهای 1́ L و 2́ L موردنیاز است معادالت فوق را برحسب آنها مینویسیم:
L ´1 = L1 +  R
L ´2 = L2 ـ 0/57R
L1 =    L ´1 ـ R
L2 = L ´2 + 0/57R
L  ´ L1 L2 L 2 L  ´١
3050
40 40
30 50
اندازه اولین عالمت
فاصله تا مانع
فاصله offset
140
10ـ4ـ حدیده‌کاری:
ابتدا لوله را بین دو فک گیره قرار داده و طول 10 الی
15 سانتیمتر از آن را از گیره بیرون میگذاریم. با گونیا
حالت عمودی لوله را نسبت به سطح کنترل می‌کنیم.
حدیده را در دستۀ حدیده قرار میدهیم و پس از تنظیم،
آن را محکم می‌کنیم. سپس دستۀ حدیده را روی لوله
بهصورت عمود قرار میدهیم. با فشار دستۀ حدیده به
نکاتی که در لوله‌کشی روکار باید رعایت کرد:
1ـ لوله‌کشی روکار، باید به نحوی انجام شود که بین تمامی لولهها، قوطی ها و سایر تجهیزات آن با دیوار شش
میلیمتر فاصله وجود داشته باشد.
2ـ هاديهايي كه به جعبهتقسیم يا جعبه كشش و یا تابلوی فلزی برق وارد ميشود بايد در برابر ساييدگي حفاظت
شود، لذا، در محل ورود هادی يا اتصال لوله به جعبهتقسیم و مانند آن، يك بوشن برنجي نصب شود )شکل 37ـ4(.
شکل 37ـ4
3ـ جعبههاي اتصال و جعبهتقسیمهای فلزي مخصوص
كشش بايد با مهره قفلي يا بوشن متناسب با نوع
لولهكشي به لوله متصل شود و دقت كافي به عمل آيد
كه دندانههای سر لوله بهقدر كافي به داخل جعبه وارد
شود و درنتیجه محل الزم براي نصب بوشن يا مهره
سمت جلو و دوران در جهت عقربۀ ساعت حدیده‌کاری
می‌کنیم. پس از یک یا دو دور چرخش حدیده، آن را
نیم دور در جهت عکس میچرخانیم تا برادههای حاصل
جدا شوند.این عمل را آنقدر ادامه میدهیم تا 3 تا 4
دندانه لوله از حدیده بیرون آید، ادامه میدهیم.
لولههایی که در کار عملی قبل برش داده شدند داخل لولهگیر قرار داده و با توجه به سایز لوله، حدیدۀ موردنظر را انتخاب
و سر لوله را حدیده کنید.
دو لولۀ حدیده شده را با بوشن به یکدیگر اتصال دهید.
یک لولۀ حدیده شده را به قوطی فلزی گالوانیزه اتصال دهید.
زانوی 90 درجه آماده را به یک لوله اتصال دهید.
کار عملی
قفلي و تأمین اتصال الكتريكي محكم با جعبه مربوط
به وجود آيد.
4ـ تجهیزات الكتريكي، بهطور مستقل روي ديوار نصب
شود و اتكايي به لولههاي برق مجاور خود نداشته باشد.
فعالیت
141
زیرسازی سیمکشی روکار
کار عملی
کار عملی
با توجه به نقشه و اندازههای دادهشده در شکل 38ـ4 لوله‌کشی روکار را انجام دهید.
رسامی مسیر لوله کشی روکار
شکل 38ـ4
شکل 39ـ4ـ نقشۀ کلی لوله‌کشی روکار
با توجه به مسیرها، اندازهها و تجهیزات دادهشده در نقشۀ زیر، عملیات لوله‌کشی روکار را بر روی دیوار انجام
دهید

1ـ٤ـ داکت:
داکت مجرایی برای عبور سیم های برق و کابلهای
جریان ضعیف است. داکت از جنس PVC است. و در
دو نوع ساده و شیاردار)شانهای( در اندازههای مختلف
الف د
شکل 40ـ4
ً در تابلوهاي برق
ساخته میشوند. نوع شیاردار معموال
صنعتي قابلاستفاده است. داخل داکت سوراخهایی
جهت نصب به دیوار وجود دارد )شکل40ـ4(.
ب ج
الف
شکل 41ـ4
ب ج
محیط تولید میشوند. داکت کف خواب در اندازههای
7/5،5 و 9 سانتیمتری ساخته میشوند.برای نصب آن
میتوان از چسب دوطرفه یا پیچ ورولپالک استفاده کرد
)شکل 41ـ4(.
144
12ـ 4ـ ترانکينگ:
ترانکینگ مجرای عبور سیم برق و کابل های جریان
ضعیف است در دو نوع دیواری و کف خواب ساخته
شده است. ترانکینگ قابلیت نصب پریزها برق، پریز
داخل ترانکینگ را میتوان توسط پارتیشن تقسیمبندی
کرد و کابلهای برق، تلفن و شبکه را هر یک از بخش
مجزایی عبور داد.
شکل 43ـ4
1ـ12ـ4ـ ویژگی ترانکینگ:
دسترسی آسان به هر نقطه از سیستم کابل‌کشی
امکان نصب پریز مخصوص برای سیستم شبکه، تلفن
و برق
سهولت تغيير يا افزايش سیمها و کابلها با توجه
به حجم محفظههای ترانكينگ در مقايسه با سيستم
شبکه کامپیوتری و کلید را ً دارد. مثال میتوان پریز برق،
پریز شبکه و پریز تلفن را داخل ماژولهای خاص قرارداد
و ماژولها را در بدنه ترانک نصب کرد )شکل 42ـ4(.
الف
شکل 42ـ4
ب ج
در بعضی مدلها جهت جلوگیری از پراکندگی کابلها
بست نگهدارنده تعبیهشده است )شکل 43ـ4(.
لوله‌کشی و امكان كاهش يا افزايش تعداد پريزها.
قابليت تغییر مکان كليدها و پریزها با تغيير آرايش
مبلمان.
پارتیشن داخلی برای جداسازی کابلهای برق و دیتا
و کاهش نویزپذیری.
145
زیرسازی سیمکشی روکار
2ـ12ـ4ـ متعلقات ترانکینگها:
برای اتصال، انشعاب و خم ترانکینگ از متعلقاتی استفاده میشود که در جدول5ـ14نشان داده شده است.
تصویر کاربرد
متعلقات
ترانکینگ
پارتیشن مسیر داخل ترانک را به حداقل دو قسمت تقسیم می‌کند.
)جداکننده(
رابط دوشاخه ترانک را به همدیگر اتصال میدهد.
جهت حفظ ایمنی و نمای ظاهری،ابتدا و یا انتهای مسیر داکت کشی با آن بسته میشود.
مسدودکننده
)ته بند(
جهت اتصال ترانکینگ در گوشۀ داخلی دیوار به کار میرود که در دو نوع زاویه ثابت و
زاویه متغیر ساخته میشود.

زانوی داخل
زانوی خارج جهت اتصال ترانکینگ در گوشۀ بیرونی دیوار به کار میرود.
زانوی تخت جهت اتصال دو ترانک بهصورت قائم در یک سطح صاف به کار میرود.
سهراه جهت انشعاب از ترانکینگ در یک مسیر به کار میرود.
فریم قاب تکی
فریم قاب
۲تایی
جدول 5ـ4
146
جهت نصب کلید پریز بر روی این ترانکینگ، قابهای
تکی دوتایی سهتایی و چهارتایی درروی ترانک قرار
میگیرد و کلید پریزهای 45×45 میلیمتر داخل این
قابها گذاشته میشوند )شکل 44ـ4(.
سوکت
کامپیوتر
سوکت تلفن
پریز برق سفید
و قرمز
الف
ب
زاویه خارجی
اتصال پوششی
درپوش انتهایی
زاویه تخت
سه راهی زاویه داخلی
شکل 44ـ4
147
زیرسازی سیمکشی روکار
3ـ12ـ4ـ سایزهای استاندارد:
ترانکینگها در ابعاد استاندارد 35×80،50×100،50×،50
120×50 و150×50 )میلیمتر × میلیمتر( ساخته
میشوند.
4ـ12ـ4ـ اره فارسی بر کشویی:
برای برش و یا فارسی برکردن ترانکینگها و داکتها
استفاده میشود )شکل 45ـ٤(. در شکل 54ـ4ـ الف
فارسیبر دستی مشاهده میشود.
شکل 45ـ4
شکل 44ـ4
الف ب
د
ج
148
4ـ اندازههای روی کار را بر روی ترانکینگ منتقل کرده و برای برش‌کاری عالمتگذاری می‌کنیم )شکل47ـ4(.
الف ب
شکل 47ـ4
5 ـ محلهایی که برای سوراخ‌کاری عالمتگذاری شده با متۀ مناسب سوراخ کنید و داخل آن متناسب با قطر
سوراخ،رولپالک قرار میدهیم )شکل 48ـ4(.
در اره فارسیبر کشویی با تنظیم صفحه و یا تنظیم اره میتوان لبه داکت را فارسی بر کرد یا ترانکینگ را برش
داد. برش 54 درجه را فارسی بر گویند.
5 ـ12ـ4ـ مراحل نصب ترانکینگ
1ـ محل تجهیزات برقی را با توجه به نقشه تعیین کنید.
2ـ متعلقات موردنیاز ترانکینگ را براورد کنید.
3ـ مسیر نصب ترانکینگ را عالمتگذاری کنید. برای
این کار باید ابتدا ترانکینگ رادر محل نصب قرار دهید.
شکل 46ـ4
سپس ترانکینگها را با قرار دادن تراز روی آنها در
مسیر مورد نظر تراز کرد. و در نهایت با مداد محل
سوراخکاری جهت نگهداشتن ترانکینگ را از داخل
عالمتگذاری کنید )شکل 46ـ4(.
الف ب ج
149
زیرسازی سیمکشی روکار
6 ـ ترانکینگ را در محل خود قرار دهید و با پیچ خودکار و یک عدد واشر مناسب، آن را با دریل پیچگوشتی بر
روی دیوار نصب می‌کنید در حین نصب باید دقت کرد لبۀ باالیی ترانکینگ از خطی که با مداد کشیدیم، منطبق
باشد )شکل49ـ4(.
شکل 49ـ4
7ـ برای گوشههای داخلی باید لبههای دو ترانکینگ که لبۀ آنها بر هم منطبق میشود را فارسیبر کرد )شکل50ـ4(.
الف ب
شکل 48ـ4
شکل 50 ـ4
150
8 ـ پس از فارسی بر کردن و نصب ترانکینگ زانوی داخلی بر روی آن نصب کنید )شکل 51ـ4(.
9ـ برای گوشههای بیرونی زانوی خارجی نصب کنید )شکل 52ـ4(.
10ـ برای اتصال دو ترانکینگ میتوان مطابق شکل 53ـ4 از رابط استفاده کرد.
الف ب
شکل 51 ـ4
الف ب
شکل 52 ـ4
الف ب
شکل 53 ـ4
151
زیرسازی سیمکشی روکار
11ـ پس از انجام سیمکشی درب ترانکینگ را میبندیم.در، طوری ساختهشده که درون شیارهای روی ترانکینگ
قرار میگیرد )شکل 54ـ4(.
12ـ برای نصب پریزها و سوکت تلفن و شبکه میتوان
از کادری که برای همین منظور ساخته شده، استفاده
کرد. برای هر یک از پریزهای برق یک کادر یک‌خانه و
میتوان برای هر دو سوکت تلفن و شبکه یک کادر یک‌
الف ب
پلان قصر
خانه در نظر گرفت. هر کادر یک‌خانه بهطور استاندارد
ابعاد 45×45 میلیمتر دارد. شکل55 ـ4 نحوه نصب و
قرارگرفتن پریزها را نشان میدهد.

کار عملی
با توجه به نقشه دادهشده عملیات داکت کشی و ترانکینگ را در اتاقک اجرا کنید )شکل56ـ4(.

پريز
پريز
پريز
روشنايى
روشنايى
روشنايى
كولر گازى
كليد محافظ جان با جريان نامى
25 آمپر و حساسيت 3٠ ميلى آمپر
رزرو
1*16mm2 CU
3*1.5mm2 NYAF
3*1.5mm2 NYAF
3*1.5mm2 NYAF
3*2.5mm2 NYAF
3*2.5mm2 NYAF
3*2.5mm2 NYAF
3*2.5mm2 NYAF
I∆ = 3٠
3٠ mA
In=25A
پلان پريز برق پلان روشنايى
نقشه تكه خطى تابوى برق پلان پريز آنتن پلان پريز تلفن
پلان معمارى
شکل 56 ـ4
ـ هنرجویان بايد بهصورت گروهی)2 نفره( کليه مراحل پروژه را با توجه به نقشههای ارائهشده و تجهيزات و مواد
مصرفی، در مدتزمان معين انجام دهند.
ـ دقت شود که قطعات و تجهیزات تراز باشد، محکم نصبشده باشد و شکستگی نداشته باشد.
ـ در پایان هرروز کاری محیط کار و میز کار خود را نظافت و ابزار و وسایل را در جای مناسب خود قرار دهد.
ـ در پایان هر کار عملی گزارش کار مربوط نوشته شود.

ارزشیابی شایستگی زیرسازی سیم کشی روکار
شرح کار:
١ـ تعیین مسیر
٢ـ خم کاری لوله )قائم، پشت به پشت و Set Off)
٣ـ داکت و ترانکینگ
استاندارد عملکرد:
اجرای زیرسازی تأسیسات الکتریکی روکار مطابق با مبحث 13 نظام مهندسی ساختمان
شاخصها:
انواع لوله
کاربرد انواع لولهخم کن
داکت
ترانکینگ تابلو
شرایط انجام کار و ابزار و تجهیزات:
شرایط: کارگاه در شرایط گچ و خاکشده تعیین مسیر از نقشه کار
ابزاروتجهیزات: متر دریل پیچ و رولپالک ابزار عمومی برق تراز شلنگ تراز تراز لیزری لوله داکت و ترانکینگ لباس کار کفش کاله دستکش
و ماسک و عینک ایمنی لباس کار، جعبه تابلو

واحد یادگیری :٦ تابلوی توزیع برق واحد مسکونی

آیا میدانید:
ـ اجزا و قطعات تابلو توزیع برق واحد مسکونی کداماند؟
ـ چیدمان قطعات الکتریکی تابلو توزیع واحد برق مسکونی چگونه است؟
ـ عملکرد کلید محافظ جان بر چه نوع حفاظتی است؟
ـ حفاظت ارت )زمین( چه اهمیتی دارد؟
ـ مراحل انجام جوش احتراقی چگونه انجام میشود؟
استاندارد عملکرد:
پس از انجام این واحد یادگیری هنرجویان قادر خواهند بود چیدمان تابلو توزیع برق واحد مسکونی را انجام
دهند و اتصاالت و سیم کشی تابلو را انجام دهند، همچنین از مبحث حفاظت اتصال زمین و ارت هنرجویان
قادر به انجام جوش کابل و صفحه مسی از اجزای سیستم ارت خواهند بود.

كار عملي: روكار: مداركليد صليبي
کلید صلیبی با قرار گرفتن در مدار الکتریکی کلید تبدیل، تعداد نقاط کنترل المپ را افزایش ميدهد. کلید
صلیبی دارای چهار ترمینال است. دو ترمینال به عنوان ورودی و دو ترمینال دیگر به عنوان خروجی در نظر
گرفته میشود. تشخیص ترمینال های ورودی از خروجی بدین ترتیب است که در هیچیک از حالت های کلید
به یکدیگر راه نمی دهند. برای اجرای مدار الکتریکی کلید صلیبی که ترمینال های غیر مشترک کلید تبدیل
به ترمینال های ورودی کلید صلیبی وصل میشود. ترمینال های خروجی کلید صلیبی به ترمینال های غیر
مشترک کلید تبدیل دوم متصل میشود

ولتاژ كم به معني خطر كم نيست !!
دستيار مدير استخر شنا در حال آموزش اضافه كردن مواد شيميايي به آب استخر بود. او مواد شيميايي را به
200 ليتر آب تانكر اضافه كرد و همزن برقي آن را روشن كرد. در حين كار دست چپ وي با بدنه موتور همزن
تماس پيدا ميكند و دچار برقگرفتگي ميشود و فوت ميشود. در تحقيقات مشخص شد موتور الكتريكي
همزن دچار اتصال بدنه بوده است و بدنه آن برق داشته است.
13ـ4ـ كولر آبي:کولرآبی با مرطوب کردن هوای خشک
باعث خنکی میشود. لذا کولرهای آبی قابل استفاده در
مناطق خشک و معتدل هستند شکل 62ـ4 کولر آبی
دارای دو موتور الکتریکی است. یکی از موتورها برای
پمپ کردن آب پوشالها میباشد و موتور دیگر یک
موتور دو سرعته برای گرداندن فن است.
پلان قصر
1ـ13ـ4ـ كليد كولر:
کلید کولر آبی برای کنترل روشن و خاموش کردن
الکتروموتور، تغییر سرعت آن و روشن کردن پمپ آب
کولر است )شکل 63 ـ4(.
شکل 63 ـ4
کلید کولر آبی ترکیبی از کلید دوبل و کلید تبدیل
ميباشد

ک راه کلید دوبل برای کنترل موتور پمپ آب و راه
دیگر برای کنترل موتور فن ميباشد. از کلید تبدیل
برای تبدیل سرعت کم به زیاد و بالعکس استفاده
کلیه اتصاالت در سیم کشی مدار الکتریکی کولر آبی با سر سیم صورت میگیرد و استفاده از نوار چسب برق
ممنوع است. شکل )66ـ4(.
الف دیاگرام سیم کشی کولر آبی ب پمپ آب کولر

میشود. نقشه سیم کشی کلید کولر آبی در شکل
65 ـ4 نشان داده شده است.
160
كار عملي :6 راه اندازی کولرآبی
تجهيزات مورد نياز: کولرآبی، كليد كولر، كابل 1/5×،5 کلید محافظ A6MCB، سرسیم
مراحل كار:
1ـ سرسیم ها را به سیمهای کابل کولر پرس کنید و
مطابق نقشه آنها را اتصال دهید.
برقرسانی از تابلو توزیع تا کلید کولر توسط سیم
1/5×3 با کلید محافظ جانA6MCB انجام شود.
2ـ كابل کولر آبی دارای 5 رشته سيم است.
دو رشته از آنها همرنگ و براي اتصال دور تند و کند
ً به رنگ مشكي يا قهوهای(
استفاده مي شود)معموال
و سیم آبی شکل 67ـ4ـ الف براي نول و سيم قرمز
مربوط به پمپ آب است.
3ـ اتصاالت داخل جعبه ترمينال كولر مانند شكل
67ـ4ـ ب انجام میشود.
4ـ سیم اتصال زمین را به بدنه کولر متصل کنید.
شکل 67 ـ4 الف
شکل 67 ـ4 ب
سیم‌کشی كولر آبی شکلهای 69 ـ4 را بررسی کنید؟

5ـ عبور از کابل کولر از کانال هوا ممنوع است.
6ـ بعد از اتصال الكتروموتور و پمپ آب به ترمينال هاي مربوط در جعبه ترمينال بسته شود.
عدم استفاده ازگلند كابل مخصوص كولر از نظر ايمني چه خطراتي به همراه دارد؟

1ـ براي اطمينان از اتصاالت ترمینالهای داخل الكتروموتور
كولر میتوان به رنگ سيم و نوشته روي هر ترمينال داخل
الكتروموتور مطابق مراحل زير نگاه كرد. سیم رابط دور کند
موتور به رنگ قرمز است. سرسیم این سیم رابط به فیشی
از صفحۀ پالتین که عالمت LO( مخفف LOW )است،
وصل میشود.
سیم رابط دور تند موتور به رنگ زرد است. سرسیم این
شکل 70ـ4
5ـ عبور از کابل کولر از کانال هوا ممنوع است.
6ـ بعد از اتصال الكتروموتور و پمپ آب به ترمينال هاي مربوط در جعبه ترمينال بسته شود.
عدم استفاده ازگلند كابل مخصوص كولر از نظر ايمني چه خطراتي به همراه دارد؟ چرا؟ )شکل٧٠ـ٤(.
الف ب
شکل 69ـ4
سیم رابط به فیشی از صفحۀ پالتین وصل میشود که
عالمت Hi(  مخفف High )دارد.
سیم رابط مشترک موتور به رنگ سبز است. سرسیم
این سیم به فیشی)شکل71ـ4( از صفحه پالتین وصل
میشود که کنار آن عالمت Com( مخفف Common
است.
162
فعالیت
در مورد عملكرد خنک‌کنندگی کولرآبی بحث كنيد.
چرا اين كولر در مناطق مرطوب بازدهي ندارد.
شهرهایی که هوای گرم و مرطوب دارند از کولر گازی به جای کولر آبی استفاده مي کنند.
ورودى هوا
ورودى هوا
پوشال ها
خروجى آب موتور
پمپ گردش آب
شناور
خروجى هوا
ً کلید فیوز مینیاتوری کولر را در وضعیت قطع قرار
در فصلهایی از سال که از کولر استفاده نمیشود، حتما
دهید.
كار عملي: كليدهاي اتوماتيك
پلان قصر
استفاده از رله زماني به دليل مصرف زياد انرژي توصيه
ً زمان اين رلههارا با زماني معادل طي
نمیشود. معموال
مسافت ورودي تا آخرين طبقه را از طريق پلهها، بهاضافه
حدود يك دقيقه تنظيم می‌کنند. اين زمان براي روشن
ماندن كل المپهای راهپله توجيه اقتصادي مصرف
انرژي الكتريكي ندارد.

فاز برگشتى رله
نحوه اتصال رله اتوماتيك:
اتصال اين رله مطابق نقشه شكل7ـ4ـ ب است.
نحوه اتصال تایمرهای راهپله در توليدات شرکتهای
مختلف متفاوت است.

فعالیت
مدار الكتريكي تايمر راهپله:
مطابق )شكل74ـ4 الف( سيم فاز به ورودي فاز رله )L )
واردشده و سیم نول به )N )رله وصل میشود. از سيم
فاز انشعابي گرفته و به شستي موازي شده دادهشده و
برگشتي شستیها به مشترك رله )PH )داده میشود.
از طرف ديگر به مصرف‌کنندهها نول نيز داده میشود.
رلههایی اتوماتيك:
رله اتوماتیک برای روشن نگه داشتن مدار الکتریکی در
مدت زمان معین استفاده میشود. در سیم کشی برق
ساختمان از آن براي كنترل روشنايي راهپله استفاده
میشود. اين كليد المپهای راهپله يا پاركينگ و بعد از
مدتزمانی كه رله تنظیم شده است، بهطور اتوماتيك
خاموش خواهد شد.در سیم کشی برق ساختمان به رله
اتوماتیک »تایمر راه پله« گویند.

نابراين براي اتصال صحيح تايمر به نقشه حک‌شده
روي بدنه تايمر يا به بروشور داخل جعبه تايمر توجه
نماييد. در اين رله جريان خروجي آن 16 آمپر بوده و
قادر به كنترل مصرف‌کننده تا توان KW4 است.

کار عملی: تغيير وضعيت رله راهپله به حالت دائم
روشن و عادی به كمك كليد تبديل

طابق نقشههای شکل 75ـ4 شستیها باهم موازي شده و المپها نيز باهم موازي شده، دو سر شستیها به دو
سر غیرمشترک تبديل اتصال داده و یکسر از آنها به فاز متصل میشود.
یکسر المپهای موازي به مشترك كليد تبديل و خروجی رله و سر دیگر با تغذيه رله به نول متصل میشود.
مزاياي اين مدار را چيست؟
براي رلههای توليد شرکتهای مختلف بايد به راهنماي نصب رله داخل جعبه دقت كرد.
شکل 75ـ4
الف( ب
14ـ4ـ توان قابل کنترل تايمر راه پله

5ـ4ـ رله ضربهای
رله ضربهای براي كنترل يك يا يك گروه روشنايي با
شتی استفاده میشود. به منظور افزایش تعداد محل های
کنترل ميتوان از شتیهای بیشتری که با هم موازی
ميشوند استفاده کرد.
شکل 77ـ4
16ـ4ـ سنسور حضور افراد )PIR )
سنسور حضور افراد در سیم کشی برق ساختمان، حضور
فرد را تشخیص ميدهد و مدار الکتریکی روشنایی را
برقرار ميسازد تا المپ روشن شود و در صورت عدم
رلههای ضربهای متناسب با توان المپها انتخاب ميشوند.
رله ضربهای براىروشنایی راهپلهها و محلهایی استفاده
قرار میشود که از چندين محل کنترل ميشوند. بدون
اینکه زمان روشنایی مطرح نباشد )
حضور پس از زمان معینی که قابل تنظیم است مدار
الکتریکی را قطع مي کند تا المپ خاموش شود

آلدیک موسیسیان
از چهره هاي اثر گذار استاندارد صنعت برق، مهندس
آلدیک موسسیان است. او از دانشجويان دانشکده فنی
دانشگاه تهران در سال 1336 از هم دورههای دکتر
مصطفی چمران بود. مجموعه فعاليتهاي ايشان،
تحقیقات در زمينه تأسيسات برقي و تدریس مهندسي
حرفهاي در رشته برق بوده است او در این راه همواره
پیشتاز مهندسان و کارشناسان برق بوده و از همان
آغاز شکلگیری سازمان برق و دفتر مقررات ملي
ساختمان در این دو نهاد ازجایگاه ویژهای برخوردار
بوده است. همچنین او مصرانه در پی استاندارد نمودن
روش سیم کشی برق ساختمانهاي متداول شهري
و تأسيسات برقي ساختمانهای بزرگ بود و در این
راه آثار ماندگاری از خود به
یادگار گذاشت . متن اوليه
مقررات ملي ساختمان مبحث
سيزدهم و راهنماي آن از
جمله آثار مهندس موسسیان
است . اهمیت به سيمكشي
برق ساختمانهاي مسكوني و فعاليت پيگير در
جلسات تدوين استانداردهاي صنعت برق سازمان
ملي استاندارد باعث شد مهندس موسیسیان جایگاه
ویژه ای در میان متخصصین و پیشکسوتان صنعت
برق پيدا كند.
مبحث 19 مقررات ملي ساختمان:
اگر يك سيستم كليدي زماندار پیشبینی شده باشد، بايد شرايط زير برقرار باشد:
بهراحتی قابلرؤیت و در دسترس باشد؛ـ درجایی باشد كه بتوان بهآسانی دانست كه كليد مربوط به كدام فضا
است بهصورت دستي نيز كار كند.
روشنايي فضاهایي كه مساحتي برابر 10 مترمربع يا بيشتر دارد و روشنايي آن بيش از 12 وات بر مترمربع
است و با بيش از يك منبع تأمين میگردد، بايد به نحوي كنترل شود كه روشنايي چراغها تا نصف قابل كاهش
باشد، ضمن اينكه همچنان سطح روشنايي با يكنواختي قابلقبول در تمام فضا تأمین گردد. كاهش روشنايي
بهصورت يكنواخت میتواند به يكي از روشهای زير تأمين گردد:
1ـ استفاده از کاهشدهندههای نور براي كنترل روشناييها؛
2ـ كنترل ردیفهای زوج و فرد با دو كليد؛
3ـ نصب كليد مستقل براي المپ وسط آرایش سه المپي؛
4ـ نصب كليد مستقل براي هر المپ يا هر مجموعه المپ؛
5ـ استفاده از سیستمهای تشخيص حضور و يا حركت؛
6ـ استفاده از کلیدهای زماندار قابل تنظيم و يا سیستمهایی كه بهصورت خودکار خاموش میشوند.
17ـ4ـ نصب قطعات تابلوتوزیع برق واحد مسکونی:
تابلوتوزیع برق واحد مسکونی:
محل اصلي انشعابات برق واحد مسكوني است. كليد
محافظ مينياتوري در اين تابلو برحسب مقدار جريان
مصرف‌کننده و نوع آن انتخاب میشود. در اين تابلو توزيع
برق بهصورت شعاعي انجام میشود )شکل 82ـ4(.

1ـ17ـ4ـ معرفي اجزاي تابلو:
الف( ترمينال ارت و نول:
این ترمینال محل انشعاب و تأمین نول و ارت سیم کشی
برق واحد مسکونی میباشد. برچسب ترمينال نول )به
رنگ آبي( و ترمينال ارت به رنگ زرد با نوار سبز است.
تعداد ترمينال نول برابر کلیدهای محافظ جان تابلو
است. سيم ارت بارنگ زرد و نوار سبزرنگ و سيم نول
بارنگ آبي نشان دادهشده است.در شكل 80 ـ4 دو
ترمينال نول)سمت راست( و يك ترمينال ارت )سمت
چپ( ديده میشود
ب( ریل:
ریل تابلو جهت نصب كليد محافظ MCB استفاده می
شود.
ج( كليد محافظ اصلي swich Main:
کلید محافظ اصلی از دو کلید مینیاتوری تشکیل شده
که اهرمهای هر دو با هم، هممحور شدهاند یعنی با هم
وصل و با هم قطع میشوند.
د( كليد محافظ MCB:
کلید محافظ MCB تک پل میباشد یعنی فقط فاز
را قطع و وصل مينماید وظیفه آن حفاظت در برابر
اتصال کوتاه است. دارای دو مدل تند کار B و کند کار
C میباشد. از نوع کند کار B در مدارهای روشنایی و
از نوع کند کار C برای مدارهای موتوری و پریز استفاده
میشود )شکل82 ـ٤(.
پلان قصر
هـ( كليد جریان نشتی RCD:
کلید جریان نشتی یک کلید دو پل است و سر راه فاز
و نول قرار داده میشود. اساس کار آن سنجش جریان
فاز و نول است و در صورت اختالف بیش از mA30
در جریانهای سیم، فاز و نول مدار را قطع می کند

کلید جریان نشتی RCD دارای شستی آزمایش است. با تحریک شستی آزمایش خطایی در مدار داخل کلید
شکل میگیرد. اگر کلید سالم باشد مدار را قطع مي کند در غیر اینصورت کلید معیوب است

شین MCB
شین MCB برای ایجاد ارتباط الکتریکی بین خروجی کلید محافظ اصلی ورودیهای کلید محافظ MCB با است

كار عملي: نصب قطعات تابلو واحد با آرايش

مرحله اول: نصب كليد محافظ اصلي) switch Main)
و دو كليد جریان نشتی )RCD):
فاز نول را به ورودی کلید محافظ اصلی اتصال دهید.
سپس خروجی فاز و نول کلید محافظ اصلی را به ترتیب
به ورودی فاز و نول کلیدهای RCD وصل کنید. در
صورت استفاده از سیم افشان سرسیم مناسب با اندازه
سیم استفاده کنید.
هر یک از کلیدهای جریان نشتی RCD در یک مسیر
قرار داده شوند تا بروز جریان نشتی در هر مسیر باعث
قطع مسیر دیگر نشود )شکل 90ـ4(.
شکل 90ـ4
مرحله دوم: نصب کلیدهای محافظ MCB
کلیدهای محافظ MCB را بر روی ریل تابلو نصب
کنید و ورودیهای آنها را با شین شانهای به یکدیگر
ارتباط دهید )شکل 91ـ4(.
شکل 91ـ4
فعالیت
172
مرحله سوم: سیم‌کشی خروجي کلید محافظ MCB
خروجی هر کلید محافظ MCB به همراه یک انشعاب
از شین نول و شین ارت بهصورت سه سیمه در هر
مسیر قرار میگیرد.
ظرفیت فیوزهایی که در جعبهفیوز استفاده می‌کنیم،
چقدر باید باشد؟
برای روشناییها از کلید محافظ 10B MCB استفاده
کنید.

مرحله چهارم: بستن قاب و درپوش تابلو

برای مدارهاي پریز از کلید محافظ 16C  MCB استفاده
کنید.
كليد محافظ اصلی را از نوع A32C MCB و کلید
جریان نشتی را از نوع A 20 RCD انتخاب نمایید.
در شکل 92ـ4 هر کلید محافظ MCB با برچسب
مسیرها را مشخص کنید.

سيم هاي مسير تغذيه مصرف‌کنندگان را در نزديكي مصرف‌کننده تفكيك و با نوارچسب برق از يكديگر جدا كنيد

عملكرد حفاظتي در اين دو تابلو را مقايسه كنيد؟كداميك حفاظت بيشتري را در برمیگیرد؟

9ـ4ـ اتصال زمین
هادی زمین )PE )در سیم کشی ساختمان اهمیت باالیی دارد. همانطورکه در سیم کشی مدارهای روشنایی و
پریزها مالحظه شد همه سیم کشیها از ابتدا تا انتهای سیم کشی بهصورت سهسیمه بود که سیم ارت با عایق سبز
با نوار زردرنگ قابل تشخیص بود.
این سیم در پریزها به اتصال ارت پریز متصل میشود و ازطریق دوشاخه مصرف کنندهها به بدنه فلزی این
مصرف کنندهها متصل میشود. درصورتی که اتصال کوتاه جریان الکتریکی به بدنه لوازم خانگی نظیر یخچال،
لباسشویی، کولر و … اتفاق بیفتد؛ جریان از طریق این هادی حفاظتی به چاه ارت یا الکترود زمین منتقل شده و
به دلیل قطع کلید محافظ جان از برقگرفتگی افراد جلوگیری می کند. در مورد هادی زمین در مدارات روشنایی،
اگر بدنه چراغ فلزی باشد هادی زمین به این بدنه متصل میشود ولی در صورتی که بدنه چراغ قاب پالستیکی
باشد باید هادی زمین آزادانه رها باشد تا در صورت جایگزین با نمونه فلزی از آن استفاده شود )شکل 96ـ٤(.
١ـ١٩ـ٤ـ روش اجرای سیستم اتصال زمین
یکی از راههای اجرای سیستم حفاظتی زمین استفاده از الکترود صفحهای است که یک روش دفنی است و بعد از
مهیا کردن اتصاالت صفحه و کابل مسی با استفاده ازمواد و ترکیباتی که باعث کاهش مقاومت اهمی خاک میشود
اتصال کابل و صفحه را در داخل چاه با عمق مناسب قرار میدهند. روش دیگر اجرای زمین استفاده ازالکترود زمین
میلهای ميباشد که این روش با کوبیدن میله صورت میگیرد. در ادامه مراحل نصب الکترود زمین میله ای و مراحل
اتصال سیم ارت به صفحه مسی آورده شده است

0ـ4ـ اتصال سیم ارت به صفحه مسی توسط جوش احتراقی) اگزوترمیک(
1ـ محل دو قطعه را که قرار است اتصال ایجاد شود توسط
برس سیمی تمیز کنید آنگاه قالب را مطابق شکل روی
سیم و صفحه مسی و قرار دهید. محل استفاده قالب
و سیم را برای موقعیت جوش تنظیم کنید. به کمک
یک قطعه سنگ صاف )cm10×10×1 )زیر قالب و زیر
صفحه مسی را باالتر ببرید و سپس قالب را روی صفحه
تنظیم کنید.
2ـ پولک فلزی را در ته قالب بهطوری که قوس و گودی
پولک بهطرف پایین باشد قرار دهید. اگر در روز سردی
از فصل سرما هستید قبل از شروع کار قالب را توسط
مشعل گرم کنید.
توجه: هنگام جابهجایی صفحه مواظب باشید صفحه
روی پای شما سقوط نکند برای جابهجایی از دوستان
گروه کمک بگیرید.
3ـ پودر مخصوص را در قالب بریزید توجه داشته باشید
میزان پودر با اندازه قالب باید همخوانی داشته باشد.
این پودر برای نقطه جوش اول در نظر گرفته شده است
با توجه به اینکه جهت اتصال سیم به صفحه مسی، دو
نقطه جوش نیاز است. عملیات اتصال جوش دوبار انجام
میشود.
4ـ چاشنی را مطابق شکل روبه رو در قالب قرار دهید و
چاشنی را برای روشن کردن بیرون قرار دهید
تجهیزات مورد نیاز: سیم رشتهای شماره ٢٥ )حدود 2
متر(، صفحه مسی به ابعاد cm120×120 و ضخامت ٤
میلیمتر، دستگاه جوش احتراقی )اگروترمیک یا کدولد(
فعالیت
پلان قصر
5ـ قبل از روشن کردن چاشنی برای جلوگیری از پخش
شدن مواد زاید حین احتراق یک مقوا مطابق شکل روی
صفحه قرار دهید سپس قالب را نگه دارید از شخص
دیگری کمک بخواهید تا چاشنی را با فندک روشن
کند. فاصله مناسب را رعایت نمایید تا شعله واکنش
پودر باعث سوختگی شما و دیگران نشود.
6 ـ مطابق شکل جوش مناسبی باید شکل گیرد زائدههای
حاصل از احتراق را توسط یک کاردک قالب از روی صفحه
پاک کنید.
توجه: بهدلیل احتراق ممکن است قالب دمای باالیی
داشته باشد از دست زدن به آن خودداری کنید.
7ـ قطعه سنگ زیر صفحه و قالب را بردارید و در سمت
دیگر صفحه )زیر صفحه ( قرار دهید.
مجدداً قالب را روی صفحه فاصله گرفته از زمین تنظیم
کنید.
8ـ داخل قالب توسط کاردک مخصوص تمیز کند این
کار با حرکت چرخشی کاردک صورت گرفته و موادی
که به دیواره قالب حین جوش چسبیده را جدا خواهد
کرد. از ضربه زدن قالب به زمین برای کنده شدن زواید
جداً خودداری کنید زیرا قالب گرافیتی چاشنی ترک
خواهد خورد.
177
زیرسازی سیمکشی روکار
9ـ توسط برس سیمی مویی باقیمانده زواید را از داخل
قالب ک ً امال تمیز کنید توجه داشته باشید به در قالب
هم ممکن است زوایدی چسبیده باشد آنها را نیز جدا
کرده و قالب را تمیز کنید.
10ـ دوباره قالب را مطابق شکل روی سیم و صفحه
قرار دهید. قالب و سیم را برای محل جوش تنظیم
نمایید.
11ـ پولک فلزی را این بار نیز در ته قالب بهطوری که
قوس )گودی( آن بهطرف پایین باشد قرار دهید.
12ـ پودر مخصوص را در قالب بریزید توجه داشته
باشید میزان پودر با اندازه قالب همخوانی داشته باشد .
پلان قصر
13ـ چاشنی را بهصورت مقابل در قالب قرار داده سر
آن برای روشن شدن بیرون قرار دهید.
14ـ قبل از روشن کردن چاشنی برای جلوگیری از
پخششدن مواد زاید حین احتراق، مجدد یک مقوا
مطابق شکل روی صفحه مسی پهن کرده و قالب را
نگهدارید مجدداً شخص دیگری چاشنی را روشن کند.
فاصله مناسب را رعایت نمایید تا شعله واکنش پودر
باعث سوختگی شما و دیگران نشود.
15ـ دو اتصال روی صفحه مسی ایجاد شده است
مجددا صفحه را با کاردک قالب تمییز کنید. برای
استحکام بیشتر جوش سومی را نیز ميتوانید در وسط
صفحه ایجاد کنید که مراحل کار آن مشابه دو نقطه
دیگر خواهد بود.
اکنون صفحه جهت نصب برای سیستم ارت آماده است.

کار عملی:یک قطعه صفحه مسی mm120      ×mm120 با ضخامت mm4    و یک هادی بدون روکش زمین
طول mm150 را از انبار تحویل بگیرید و یک اتصال جوشی مناسب بین آنها ایجاد نمایید )شکل 97ـ۴(.
ابزار موردنیاز:
ـ قالب گرافیتی جوش
ـ پودر جوشکاری
ـ ته پوش فلزی
ـ فندک
ـ برس و کاردک مخصوص
مطابق مطالب گفتهشده در مراحل باال باید اتصال جوشی را ایجاد نمایید
نکته اجرایی:
توجه داشته باشید اجازه ندارید بدون حضور هنرآموزان و مربیان کار عملی را انجام دهید.

ارزشیابی شایستگی تابلوی توزیع برق واحد مسکونی
شرح کار:
١ـ مدارات کنترل اتوماتیک
٢ـ چیدمان قطعات تابلوی توزیع
٣ـ سیم کشی وکابل کشی تابلو
٤ـ سیستم حفاظت زمین
استاندارد عملکرد:
اجرای زیرسازی تأسیسات الکتریکی روکار مطابق با مبحث 13 نظام مهندسی ساختمان
شاخصها:
نصب صحیح قطعات الکتریکی
اتصاالت صحیح الکتریکی
سیم کشی یا کابل کشی
اتصال سیم و صفحه اتصال زمین
شرایط انجام کار و ابزار و تجهیزات:
شرایط: کارگاه در شرایط گچ و خاکشده تعیین مسیر از نقشه کار
ابزار و تجهیزات: ابزار عمومی برق نقشه تأسیسات الکتریکی پرس سرسیم سینی

کابل بست دریل رولپالک لدر تستر فنر سیم کشی سایر قطعات مورد نیاز

فصل 5 سيم و اتصاالت آن
تعمیر و نگهداری تأسیسات الكتريكي

قفل زدن و برچسب زدن بعد از قطع كليد اصلي برق، تست صحت مدار، انجام مسير
جديد و نصب جديد قطعات الكتريكي، نصب تابلو فيوز جديد و.. از جمله قابليت هايي
است كه برقكاران بايد در انجام آنها تسلط الزم را پيدا كنند. تعميرات و نگهداري
باالترين مرحله در مهارت سيمكشي برق ساختمان است. پلان قصر

واحد یادگیری :7 تعمير و نگهداري تأسيسات الكتريكي
آیا مي دانيد:
چرا قفل زدن و برچسب زدن در تعميرات سيم كشي برق اهميت دارد؟
تابلو فيوز مينياتوري جديد چگونه جايگزين تابلوي قبلي مي شود؟
جایگزین قطعات الکتریکی نظیر کلید، پریز و روشنایی تابع چگونه است؟
چگونه قبل از برقدار كردن يك مدار ميتوان از صحت آن اطمينان حاصل كرد؟
چگونه میتوان یک مدار الکتریکی را توسعه داد؟
هدف از اين واحد يادگيري اين است كه هنرجويان بتوانند فعالیتهای تعمیراتی، اصالح مدارات و توسعه آنها را
انجام دهند. بهعنوان مثال اضافه کردن یک پریز یا روشنایی به مدار الکتریکی برق ساختمان از این نوع تعمیرات
است. همچنین جداسازی ایمن هنگام تعمیرات را فرا گیرند.
استاندارد عملکرد:
پس از اتمام این واحد یادگیری هنرجویان قادر خواهند بود با انجام تعدادي كار مستقل، عيوب احتمالي يا توسعه
مدارهاي الكتريكي را در يك واحد مسكوني انجام دهند و تستهای مرتبط با اين نوع فعاليت را انجام دهند. ايمني
شامل قفل و برچسب زدن اهميت بسيار زيادي در اين واحد يادگيري دارد.

1ـ ٥ ـ تعمير و نگهداری تأسیسات الکتریکی

تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی، به مجموعه
فعاليتهايي گفته ميشود كه مربوط به عيبيابي و تعمير
قطعات و بهبود عملکرد آنها در تأسیسات برقی است. هدف
نگهداری، جلوگیری از برقگرفتگی و آتشسوزی ناشی از
تأسیسات الکتریکی است. مطالب این فصل فقط تأسیسات
الکتریکی نصب شده که جزء ثابتي از ساختمان است را
در برمیگیرد و شامل لوازم برقی خانگي مانند یخچال و
تلویزیون و… نمیشود. در شكل١ـ٥ ايراد نصب مربوط به
تراز نبودن قوطيهاي كليد و پريز است.

تعمیر ممکن است، قبل از تحویل ساختمان جديد اتفاق
بيفتد زيرا بعضي مواقع ناظرين برق ساختمان،ایراداتي
از نحوه برق‌کاری ساختمان ميگيرند واين اشكاالت
تعميرات جزيي را در برخواهد داشت. برخی از این
اشکاالت نصبی است یعنی یک قطعه در محل مناسب
نصب نشده و باید منتقل يا حذف شود و یا مربوط به
نحوه سیم‌کشی است یعنی مداری کار خود را صحیح
انجام نمیدهد )شکل ٢ـ ٥(.
شكل2ـ 5 ـ نصب تابلو فيوز روكار با نوع آسيب ديده توكار شكل3ـ 5 ـ قاب جداشده پریز از ديوار
1ـ ٥ ـ تعمير و نگهداری تأسیسات الکتریکی
نگهداری هميشه بعد از اتمام کار و با بهرهبرداری از
تأسیسات الكتريكي آغاز میشود. در زمان نگهداری،
تعمیر، جایگزینی و حتی ممکن است تغییر کاربری
قطعات و مدارها نیز صورت گیرد. در این میان برخی
موارد خرده‌کاری محسوب میشود مثل: 1ـ افزودن يك
پریز در یک اتاق 2ـ جایگزینی یک لوستر با چراغ معمولی
3ـ تعمیر قاب جداشده پریز از ديوار و )شکل ٣ـ٥(.
186
1ـ1ـ 5 ـ تعميرات الكتريكي
۲ است.
۱ و اعالني
تعميرات الكتريكي شامل كارهاي خرد
:1 خردهكاريهاي الكتريكي، تعميرات
الف(خرده‌کاریها
الكتريكي جزء در ساختمان را در برميگيرد.
چند نمونه خرده كاري الكتريكي:
ـ تغییر ساختار مدار موجود )بدون تغییر در وسایل
حفاظتی(
ـ افزودن قطعه الكتريكي به ساختار مدار موجود )مثل
افزودن یک پریز(
ـ افزودن یک نقطه روشنایی جدید به یک مدار موجود
ـ جایگزینی سیم یا کابل یک مدار آسیبدیده
کارهایی مانند افزودن یک نقطه روشنایی یا یک پریز به مدار موجود در مکانهای خاص مانند حمام،دستشویی،
استخر، جکوزی و.. خرده‌کاری محسوب نمیشود.
شكل 4ـ 5 ـ روشنايي استخر معيوب است ورفع عيب آن بايد با رعايت نكات حفاظتي و ايمني باشد.
آيين نامه ايمني مخازن آب و استخرها وزارت كار وامور اجتماعي
ماده:57 نصب كليد وپريزها در محوطه داخلي استخرهاي سرپوشيده ممنوع است و بايـستي در محل خشك
و خارج از محيط استخر نصبشده وكليه كابلها و اتصالات و متعلقات برقي كه در درون آب قرار دارند
بايستي از نوع ضدآب باشد.
ماده:58كليه چراغهای نصبشده در داخل آب بايستي حداكثر با ولتاژ 12 ولت و از نوع ضد آب بوده و در
محلي كه احتمال برخورد افراد و اشيا با آنها نباشد، نصب گردند.
1ـ Minor works
۲ـNotifiable works
ماده:68 ولتاژ الكتريكي چراغهای روشنايي دورهگرد كه براي بازديد و كار در قسمتهای تاريك و مرطوب
به کار میرود نبايد بيش از 24 ولت باشد.
ماده:69 چراغهای روشنايي در قسمت دوشها و سرویسهای بهداشتي بايد از نوع ضد آب باشند.
ایمنی
ایمنی
توجهکنید
187
تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
ب( کارهای اعالنی :
كارهاي اعالني به فعاليت هاي الكتريكي گفته مي شود
كه انجام آنها نياز به مجوز داشته باشد.
چند نمونه كار اعالني:
ـ سیم‌کشی برای ایجاد یک مدار )فیدر(جدید
ـ سیم‌کشی مجدد یک‌خانه
ـ جایگزینی یک تابلو فیوز مینیاتوری
مبحث :22 مقررات ملی ساختمان که به موضوع نگهداری ساختمان میپردازد بازرسیهای دورهای برای
ساختمان نیز الزم دیدهشده و باید توسط مسئول نگهداری هر ساختمان پیگیری و اعالن شود.
5ـ2 كارهاي عملي:
براي اولين كار عملي، ابتدا جزییات مربوط به کار عملی مورد نظر گفته شده و بعد از آن کار عملی شروع
ً مراحل كارگفته ميشود.كارهاي عملي در اينجا نيز به دو دسته خرده كاري و
میشود و بقيه كارها مستقيما
اعالني تقسيم مي شود.
الف( کارهاي عملی خرده‌کاری شامل: 1ـ افزودن پریز به یک مدار 2ـ افزودن یک نقطه روشنایی به یک مدار
3ـ پسكشكردن سيم قبلي و افزودن سيم
ب( افزودن پریز به یک مدار: ابتدا مراحل كار تشريح شده و در ادامه كارعملي تعريف مي شود.
1ـ محل نصب قوطی را مشخص کرده و گرد برمتناسب
با اندازه قوطی را بر سر دریل بسته، محل قوطی را به
اندازه عمق قوطی سوراخ کاری کنید )شکل ٥ـ٥(.
2ـ توسط قلم یا اسکنه به مرکز سوراخ جای قوطی ضربه
بزنید و مصالح خرد شده را بیرون بریزید )شکل 6 ـ٥(.

توجه کنید
فعالیت

4ـ قوطی را برداشته و شیاری نیز در زیر محل ايجاد
کنید. )به دلیل کمی طول شیاراین کار ميتوانید با
قلم و چکش نیز انجام دهید.( )شکل 8 ـ ٥(
3ـ پس از تمیز کاری داخل کار، قوطی باید مطابق شکل
و بهصورت مناسب، در محل جای گیرد )شکل 7ـ ٥(.
5ـ محل ورود لوله یا سیم به قوطی را به کمک تیغ موکت
بری و فشار دست از قوطی جدا کنید )شکل 9 ـ ٥(.
6ـ با یک برس مویی خیس محل نصب قوطی را مرطوب
نمایید )شکل 10 ـ ٥(.

تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
7ـ با استفاده از کاردک سر باریک، با مقداركمي گچ
آماده شده دیوارههای داخل مرطوب شده محل نصب
قوطی را آغشته كنيد )شکل11ـ٥(.
8ـ قوطی را در محل خود قرار داده آن را به داخل فشار
دهید تا گچ های اضافی بیرون زده شود. مسير ورود لوله
و سیم به قوطی، به سمت پایین باشد )شکل12ـ٥(.
9ـ لبه قوطی باید با سطح دیوار هم سطح شود سعی
کنید باز با کاردک گچ را وارد فضای بین قوطی و دیوار
کنید )شکل13ـ٥(.
10ـ با کمچه سر گرد، گچ اضافی را از قوطی بردارید

11ـ توسط یک کاردک سر پهن گچ اضافی دور قوطی
را با ظرافت بتراشید )شکل15ـ٥(.
12ـ اکنون این قوطی محکم نصب و پرداخت
کاری)برداشتن زايده هاي گچ اطراف قوطي( شده است
)شکل16ـ٥(.
کار عملی: افزودن یک پریز به مدار)فیدر( موجود در سیم‌کشی واحد
مرحله اول: اندازهگیری و کندن ديوار:
1ـ دور قوطی و شیار مربوط به لوله را عالمتگذاری
کنید )شکل17ـ٥(.
2ـ گردبر را به سر دریل ببندید و محل عالمتگذاری
شده قوطی را به عمق مناسب سوراخ‌کاری کنید

فعالیت

تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
3ـ در محل عالمتگذاریشده شیار، دو خط به عمق
مناسب توسط فرز دیوار کردن ایجاد نمایید )شکل19ـ٥(.
4ـ با استفاده ازقلم و چکش داخل شيار راخالي كنيد
)شکل20ـ٥(.
مرحله دوم: نصب قوطي ولوله
1ـ پولك دایرهاي شكل مسير ورود لوله و سیم به
قوطی جداکنید )شکل ٢١ـ٥(.
2ـ قوطی و لوله به همراه سیم را در محلهای خود
قرار دهید و آنها را در محل خود محکم کنید )شکل
٢2ـ٥(.
3ـ با استفاده از گچ آماده شده، قوطی و لوله را گچ
کاری کنید )شکل ٢3ـ٥(.

4ـ مطابق مراحل گفتهشده شیار لوله و دور قوطی را
پرداخت‌کاری کنید )شکل ٢4ـ٥(.
مرحله سوم: سیمکشی و نصب پريز
1ـ سیمهای مربوط به پریز را به ترمینالهای مربوط
اتصال دهید )شکل ٢5ـ٥(.
)اگر سيم هاي استفاده شده افشان باشد استفاده ازسر
سيم ياقلع اندود ضروري است.
2ـ پریز را در داخل قوطی قرار دهيد و پس از بررسی
تراز بودن پیچهای آن را محکم کنید )شکل ٢6ـ٥(.
3ـ با توجه به نوع پریز، قاب و رویۀ آن را نصب كرده
و پیچ هاي آن را ببنديد )شکل ٢7ـ٥(.

تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
جدول ١ـ ٥ ـ ارزشيابي
در موردكار عملي اخير)افزودن پریز(، فرض بر این بوده است كه برقرسانی از پریز انتهایی یک مدار و از طریق
داکت قرنیزی بین دو پریز صورت گرفته است و تعداد پریزهای آن مدار از حد مجاز بیشتر نشده است.
البته درک ِ ارهاي ديگر افزودن پریز برق پريزمیتواند از یک پریز مجاور و یا زیرین آن باشد.
توجه داشته باشید درآزمونهایی که در انتهای فصل براي ارزشیابی کارعملي آمده است، بیشترین تأکید بر
محصول کار به لحاظ محکم بودن، تراز بودن، عدم ایجاد شکستگی قطعات هنگام نصب و برقدار بودن پریز
است

توصیف مؤلفههای جزئی ارزشیابی
برای رسيدن به شايستگي،مؤلفهها را دوباره كنترل کرده و مراحل به مرحله به جلو قدم برداريد.
2 اندازهگیری و عالمتگذاری ـ ارتفاع نصب پریز تا کف درست است عالمتگذاریها درست است
2 نصب قوطی ـ در فرایند کار مراحل ذکرشده در کارعملي )1( رعایت شده است.
2 نصب لوله ـ در فرایند کار مراحل ذکرشده در کارعملي )2( رعایت شده است.
2 سیم‌کشی داخل لوله سر سيم و قلع اندود در صورت لزوم
3 پرداخت‌کاری با گچ پرداخت کاری با گچ
2 سیم‌کشی اتصاالت ترمینالی به شکل صحیحی صورت گرفته است
4 نصب پریز ـ پريزدارای لقی نیست و تراز نصبشده است، شکستگی حين نصب برای پریز رخ نداده است
برقدار بودن ـ خروجی پریز ولتاژ دارد. فاز در سمت راست و نول در سمت چپ قرار دارد و اتصال زمین برق قرار
است.

کار عملی: افزودن یک نقطه روشنایی به مدارموجود در سیم‌کشی واحد )سقف بدون گچ‌ بری و آویز(
مرحله اول: اندازهگیری و کندن ديوار
1ـ محل نصب قوطی کلید و شیار مربوط به لوله تا چراغ سقفی را عالمتگذاری کنید. براي چراغ سقفی هم
قوطی در نظر بگیرید )شکل 28ـ5(.
شکل 28 ـ٥
فعالیت
194
2ـ توسط گرد بر، محل نصب قوطی کلید و قوطی چراغ
عالمتگذاری شده را به عمق مناسب سوراخ‌کاری
کنید )شکل 29ـ 5(.
3ـ توسط چکش و قلم)سر پهن(، شیاری به عمق
مناسب محل)متناسب با قطر لوله( عالمتگذاری شده
ایجاد نمایید )شکل 30ـ ٥(.
4ـ به كمك چکش و چند میخ،لوله را نصب موقت
نموده و مطابق مراحل قبل، مراحل الزم قبل از نصب
قوطی را دنبال کنید )شکل 31ـ ٥(.
مرحله دوم: نصب قوطي و لوله
1ـ پولك دایره اي شكل مسير ورود لوله و سیم به
قوطی كليد و قوطي روشنايي )شکل ٣٣ـ٥(.

تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
2ـ قوطیها و لوله به همراه سیم را در محلهای خود
قرار دهید و آنها را محکم کنید )شکل 34ـ 5(.
3ـ مطابق مراحل قبل، قوطی ها و لوله را گچ کاری
کنید )شکل 35ـ 5(.
4ـ در اين مرحله شیار لوله و دور قوطی را پرداخت‌کاری
و زايدههاي گچ را تميز کنید )شکل 36ـ 5(.
مرحله سوم: سیمکشی و نصب كليد
1ـ سیمهای مربوط به کلید را به ترمینالهای مربوط
اتصال دهید و سیمها را از آویز رد کنید )شکل 37ـ 5(.

2ـ آویز را در داخل قوطی جا بزنید و پیچهای
گوشوارههای آن را محکم کرده و روكش سیمهای
را برداريد )شکل ٣8ـ ٥(.
3ـ ترمينال بلوكي مناسب جهت اتصال به سیمهای
چراغ روشنايي استفاده کنید )شکل39ـ ٥(.
4ـ سیم‌کشی کلید را انجام داده با توجه به نوع کلید،
قاب و رویۀ آن را در جاي خود نصب و پیچ آن را
محکم کنید )شکل 40ـ5(.

تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
در این کار عملی از آویزی که به قوطی محکم میشود استفاده شده است.شما میتوانید بهجای آن از رول بولت
جهت نصب روشنايي به سقف استفاده کنید. )مطابق شکل 41ـ 5(

شکل 41ـ 5 ـ رول بولت
در مورد افزودن یک نقطه روشنایی به سقف، فرض بر اين بوده كه برقرسانی از انتهایی مدار روشنایی صورت
گرفته است و تعداد نقاط روشنایی از حد مجاز بیشتر نشده است. ممكن است اين مدار در قالب یک کلید به
همراه چراغ دیواری )بجاي سقفي( در ارتفاع دو متراز كف تعريف شود که از کار باال سادهتر خواهد بود.
در مورد ارزشیابی این کار عملی، بیشترین تأکید بر محصول کار به لحاظ محکمبودن، تراز بودن، عدم ایجاد
شکستگی قطعات هنگام نصب و روشن شدن المپ روشنايي است.
بارم توصیف مؤلفههای جزئی ارزشیابی
برای رسيدن به شايستگي، مؤلفهها را دوباره كنترل کرده و مراحل به مرحله به جلو قدم برداريد.
2 اندازهگیری و عالمتگذاری ـ ارتفاع نصب کلید تا کف درست است ـ عالمتگذاریها درست است
2 نصب قوطی ـ در فرایند کار مراحل ذکرشده در كار عملي 1 رعایت شده است
2 نصب لوله ـ در فرایند کار مراحل ذکرشده در در كار عملي 1 رعایت شده است
2 سیم‌کشی داخل لوله ـ درست انجام شده است.
2 پرداخت‌کاری با گچ ـ پرداخت کاری با گچ درست است.
4 سیم‌کشی اتصاالت ـ اتصاالت ترمینالی به شکل صحیحی صورت گرفته است.
4 نصب کلید و چراغ ـ دارای لقی نیستند و تراز نصبشده است، شکستگی ضمن نصب برای کلید رخ نداده است.
4 برقدار بودن ـ چراغ روشن میشود و فاز و نول به ترمینال درستی دادهشده و اتصال زمین برق قرار است.
20
جدول 2ـ ٥ ـ ارزشيابي
فعالیت
198
كار عملي: پسكشكردن سيم قبلي و افزودن سيم )اضافهكردن سيم سوم (
سیم‌کشی مجدد ساختمان يا بخشي از آن، ممكن است در اثر اتصال كوتاه و آسيب ديدگي سیم‌کشیها اتفاق
بيفتد. البته اين اتفاق چندان شايع نیست. در بعضي از ساختمانها قديمي فاقد سيم ارت با قراردادن كليد
محافظ جان، سعي كردهاند از بروز چنين مشكالتي جلوگيري كنند اما بايد توجه داشت كه استفاده از كليدهاي
محافظ جان در واقع يك حفاظت تكميلي در كنار سيستم زمين است و بدون حضور سيستم زمين )ارت(
استفاده از اين محافظها چندان کارساز نيست! بنابراين در سيستم برقرساني اين ساختمانها بايد سيم سومي
افزوده شود تا اين مشكل حل شود. مراحل اين كار را میتوان به قسمتهای زير تقسیم كرد:
1ـ پسكشكردن و افزودن سيم سوم
2ـ احداث الكترود زمين )اين قسمت در انتهای فصل قبل آمده( البته استفاده از الكترود میلهای در باغچه میتواند
گزينه خوبي باشد. بايد توجه داشت در رساندن سيم سوم تا تابلو فيوز به زيبايي محيط اطراف توجه داشته باشيد
البته در این بین ممكن است كندن و پرداخت‌کارهایی اتفاق بيفتد و يا آنكه بخشي از اين سیم‌کشی روكار صورت
گيرد.
بايد توجه داشت در برخي از ساختمانهای قديمي جنس لولههای آبفلزی بوده از اتصال آنها به الكترود و
سيم زمين نبايد غافل بود اين همبندي كمك زيادي به هم پتانسیلكردن و بهبود سيستم زمين خواهد كرد.
3ـ جايگزيني تابلو فيوز و بروز رساني مدل قديمي آن با توجه به تكراري بودن موارد 2 و 3 تمركز بر آموزش
افزودن سيم يعني مورد 1 قرار داده مي شود. در ابتدا بايد به اين نكته اشاره كرد كه فنرزدن در كنار سیمهای
موجود براي افزودن سيم سوم كار ک ً امال اشتباهي است چون باعث زخمي شدن عايق سیمهای موجود در لوله
میشود در ادامه، مراحل پسكشكردن براي افزودن سيم سوم را ياد خواهيد گرفت كه در قالب كار عملي
آمده است

1ـ ابتدا مدار را بي برق كرده و جداسازي ايمن را انجام
ً دهيد، سپس از يك طرف مثال طرف )A )هر دو سيم
ً متصل به مثال پريز را جدا كنيد.

2ـ در ادامه حدود6 سانتيمتر از روكش سر سيمها را
برداشته و دو سيم را به انتهاي فنرسيم كشي ببنديد.

3ـ محل دو سيم را با نوار چسب بپوشانيد سيمها را به
كمي مايع ظرفشويي آغشته كنيد. اكنون از سمت ديگر
لوله )B)، ته سيمها را از داخل لوله بكشيد.
4ـ به كمك شخص ديگري سر سيمها، سمت )A )و
بعد فنر به داخل لوله هدايت شود و با اعمال نيرو به
حركت سيم در لوله كمك شود

5ـ زماني كه فنر از سمت ديگر)B )بيرون آمد سيم
سوم را در كنار دو سيم ديگر به انتهاي فنر ببنديد و
نوار چسب بزنيد.
6ـ در اين مرحله از همكار خود كمك بگيريد تا در
سمت)A   )فنر را به سمت خود بكشد. با اين كار سه
سيم هم زمان وارد لوله مي شود در نهايت سرسيمها
در سمت )A )ظاهر ميشود.

کار عملی : تعويض تابلو فيوز قديمي با تابلو فيوز جديد
مرحله اول( سیمکشی:
1 ً ـ مطابق آنچه قبال در مونتاژکاری تابلو گفته شد
قطعات را جا بزنید و سیم‌کشی نول اصلی را انجام
دهيد )شکل 49ـ5(.
2ـ شینه فاز مینیاتوری و سیم‌کشی فاز خروجی از
کلید اصلی به کلیدهای محافظ جان را انجام دهید
)شکل 50 ـ5(.
3ـ سیم‌کشیهای فاز و نول و ارت را برای هر مدار به
ترمینالهای مرتبط در تابلو متصل کنید.
4ـ برای هر مدار برچسب زده و مشخص کنید اين مدار
كدام بخش مدار يا مصرفكننده را تغذیه خواهد کرد

فعالیت

تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
جدول 3ـ 5 ـ ارزشيابي
کار تعمیری باال از نوع اعالنی است، زيرا در جایگزینی یک تابلو فیوز جدید باید بهاندازه فیوزها، مقطع سیم
مربوط به هر مدار پریز و روشنایی دقت نمود. همچنين براي بررسي اينكه هرمدارتحت پوشش حفاظت كدام
ً پس از انجام کار باید تابلو و قطعات و مدارات آن تحت
RCBO یا RCD است نیز دقت باید کرد. ضمنا
آزمونهای عایقی عملکرد کلید محافظ جان و.. نیز قرار گیرد. در ادامه فصل به اين موارد پرداخته خواهد شد.
براي ارزشیابی جایگزینی یک تابلو فیوز جدید، بیشترین تأکید بر محصول کار به لحاظ محکم بودن، تراز بودن،
عدم ایجاد شکستگی قطعات هنگام نصب وبرقدار بودن کلیه مدارهای تابلو است.
بارم توصیف مؤلفههای جزئی ارزشیابی
برای رسيدن به شايستگي،مؤلفهها را دوباره كنترل کرده و مراحل به مرحله به جلو قدم برداريد.
کندن و اندازهگیری و عالمتگذاری ـ ارتفاع نصب تابلو تا کف درست است ـ عالمتگذاریها با توجه به ابعاد تابلو
درست است
٣
٣ نصب تابلو ـ دارای لقی نیستند و تراز نصبشده است، شکستگی ضمن نصب قاب آن رخ نداده است
٢ پرداخت‌کاری با گچ ـ پرداخت کاری با گچ درست است.
٣ قطعات تابلو بهدرستی و محکمی در تابلو نصبشده و شکستگی ندارند.
٣ سیم‌کشی اتصاالت مربوط به کلیدهای محافظ جان صحیح است.
٢ اندازه فیوزها و سیمها در سیم‌کشی ـ اتصاالت ترمینالی به شکل صحیح صورت گرفته است.
برقدار بودن ـ چراغ آزمون روشن میشود و نول و اتصال زمین ترمینال درستی دادهشده است.تابلو برقدار شده
است.

٢ برچسبزنی ـ برچسبزنی برای مدارت مرتبط بهدرستی صورت گرفته است

3ـ 5 ـ جداسازي ايمن:
آزمونی تحت عنوان »جداسازی ایمن« وجود دارد، که
از اهمیت زیادی در تعمیرات و نگهداری برخوردار است.
درجداسازی ایمن باید تمام جنبههای ایمنی رعایت
شود. وقتی کلید اصلی قطع شود، ظاهراً جداسازی،
اتفاق افتاده است اما برای آنکه جداسازی برق ایمن
باشد باید موارد زیر رعایت شود زمانی که جداسازی
انجام شده است کسی نمي تواند بهاشتباه مجدداً
کلیدها را وصل كند. چون با جداسازی ظاهراً دیگر
ولتاژی برای نشان دادن نيست، بین همه خروجیهای
فاز تابلو و نول یا ارت آن بدون ولتاژ شده است. با توجه
به این موارد، مراحل جداسازی ایمن، در ادامه ارائه
میشود.
١ـ٣ـ ٥ ِ ـ مراحل جداسازی ایمن، جهت هر نوع تعمیر و آزمون بدون برق
1ـ برای انجام این کار باید تمام وسایل زیر را از قبل آماده کرده باشید 1ـقفل مینیاتوری )در انواع برنجی ـ پین
دار و یونیورسال موجود است(2ـ قفل و کلید معمولی 3ـ برچسب 4ـ بست کمربندی 5ـ خودکار 6ـ نشانگر ولتاژ
7ـ واحد اثبات ولتاژ )شکل ٥٢ ـ٥(.
2ـ مطمئن شوید که نشانگر ولتاژ تان کار مي کند این
کار را ميتوانید با واحد اثبات و یا برق شهر انجام دهید
فقط توجه داشته باشد.
اگر نشانگر ولتاژ شما یک المپ تست و یا یک وسیله
استاندارد نیست با وصل آن بین هادی فاز و سیم
زمین کلید محافظ جان عمل خواهد کرد.برای همین
واحد اثبات ولتاژ بر روشهای دیگر اولویت دارد )شکل

تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
4ـ توسط نشانگر ولتاژ بین نول و تمام فازهای خروجی
و یک بار هم بین فاز و ارت و بار دیگر هم بین نول و
ارت در تمام موارد ولتاژی نباید نشان داده شود.
5ـ مجدداً نشانگر را به واحد اثبات ولتاژ یا منبع دیگری
اتصال دهید و از سالم بودن آن مطمئن شوید.
5 مجدداً نشانگر را به واحد اثبات ولتاژ یا منبع دیگری
اتصال دهید و از سالم بودن آن مطمئن شوید.
3ـ حال کلید اصلی و تمام فیوزهای مینیاتوری را در
حالت قطع قرار دهید و کلید اصلی را قفل زده و با یک
بست کمربندی برچسب نشان داده شده در باال را به
قفل وصل کنید و البته نوشته های الزم روی آن را هم
پر کنید )شکل

ارزشیابی شایستگی تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی
شرح کار:
١ـ نصب قطعات جدید الکتریکی
٢ـ توسعه و ایجاد مسیر جدید الکتریکی
٣ـ نصب تابلو توزیع واحد برق جایگزین
٤ـ پس کش کردن
٥ ـ قفلزدن و برچسبزدن
استاندارد عملکرد:
تعمیر و نگهداری تأسیسات الکتریکی طبق استاندارد ٤ـ ٦ نشریه ١١٠ـ اجرای زیرسازی تأسیسات الکتریکی روکار مطابق با مبحث ١٣ نظام
مهندسی ساختمان
شاخصها:
تابلو توزیع برق جدید
مسیر جدید روشنایی و پریز
قفل و برچسب در جهت ایمنی بیشتر
شرایط انجام کار و ابزار و تجهیزات:
شرایط: سیم کشی انجامشده شامل مدار روشنایی و پریز
ابزار و تجهیزات: ابزار سیم کشی عمومی فنر سیم کشی قطعات و تجهیزات سیم کشی توکار قفل و برچسب ابزار سیم کشی توکار

معیار شایستگی:
* ردیف مرحله کار حداقل نمره قبولی از ٣
نمره هنرجو
١ نصب قطعات تابلو و چیدمان کلیدها ١
٢ انتخاب و آمادهسازی وسایل ١
٣ آمادهسازی و بستن قطعه کار ١
٤ انجام عملیات حدیده کاری
شایستگیهای غیرفنی، ایمنی، بهداشت، توجهات زیست محیطی و نگرش: 2
میانگین نمرات
* حداقل میانگین نمرات هنرجو برای قبولی و کسب شایستگی، 2 میباشد.

پلان قصر