آرماتور بندی و قالب بندی

قالب بندي
سازه هاي بتنی یکسري عملیات مهم دارند، از جمله این عملیات میتوان به قالب بندي اشاره کرد. این عملیات از نظر اقتصادي و اجرایی تاثیر زیادي بر روي ساختمان سازي دارد. به همین علت شیوه اجرا و نکات ظریف آن در کل پروژه تاثیر گذار است.
حتی خصوصیات نهایی ساختمان نیز از این امر تاثیر می گیرد. قالب ها در ساختمان هاي بتنی، وزن بتن خیس را تحمل
میکنند. براي اجراي قالب بندي و ساخت قالب هزینه زیادي میشود. به طور کلی این امر بسیار حساس بوده و اگر به درستی انجام نشود، پروژه متحمل هزینه هاي زیادي میشود. اگر عملیات قالب بندي به درستی انجام نشود، بتن خوب سفت نمی شود.
انواع قالب و قالب بندي در سازه هاي بتنی :
براي ساخت سازه بتن مسلح، ابتدا بتن ها را در قالب میریزند. بعد از زمان کوتاهی این بتن ها شکل قالب را به خود
میگیرند. مهم ترین گام در احداث سازههاي بتنی، شیوه قالببندي می باشد. اهمیت این موضوع در حدي ست که باید همه افراد دخیل در پروژه در جریان کامل کار باشند. افرادي مثل مجري، پیمانکار، استادکار و..آنها باید تمام مسائل قالب بندي، مصالح، ابعاد و شیوه اجراي کار را به طور کامل بدانند.
زمانی که قالب ها در مکان مورد نظر قرار گرفت باید به طور دقیق بررسی شود. باید با دقت درزهایی که ممکن است بتن از آنها سرازیر شود را پرکنیم. پایه هاي اطمینان نیز خیلی مهم هستند. زیرا این پایه ها باعث پایداري قالب بندي میشوند. گزینه مهم بعدي ترازبندي دقیق است. اگر بتن ریزي با دقت انجام نشود، ترازبندي مشکل دار میشود یعنی بخشی از قالب پر شده و بخشی دیگر خالی می ماند. مهاربندي افقی نیز باید با نظرات درست انجام شود. اگر بارهاي زنده و مرده وارد به قالب ها را در نظر نگیریم ، قالب به زودي خراب میشود.
شرایط قالببندي :
• شیوه ساخت و نصب قالبها باید به شکلی انجام شود که شکل، اندازه و فرمت بتن به خوبی حفظ شود.
• محکم بودن قالب نیز مهم است. قالب ها باید در برابر وزن و فشار بتن ها تازه مقاوم باشند.
• نصب و باز کردن قالب ها باید راحت باشد. این موضوع باعث کاهش اتلاف وقت و هزینه میشود.
• باید بتوانیم به راحتی با تجهیزات موجود قالب ها را جا به جا کنیم.
• درزبندي قالب ها باید با دقت انجام شود تا از اتلاف هزینه و صدمات احتمالی جلوگیري شود.
قالب آجري :
براي قالب بندي، شالوده ها و دیوارهاي نزدیک خاك بکار می رود. جهت پیاده سازي این قالب یک دیوار به ضخامت 10 یا 20 سانتی متر میسازند. این ضخامت به ارتفاع بتن و نیروهاي وارد بستگی دارد. یک لایه ورق نایلونی براي جلوگیري از کرمو شدن بتن و مکیده شدن آب بکار می رود.در صورتی که نتوان از این ورق ها استفاده کرد. باید سطوح را به خوبی آبپاشی کنیم. از جلوگیري نفوذ آب در قالب ها نباید غافل شویم.
اصولا براي استحکام قالب هاي فولادي، مفتول گالوانیزه بکار می رود.
قالب چوبی :
در این نوع قالب، چوب و تخته چند لا استفاده میشود. حتی جهت درست کردن قاب قالب، نیز از آن استفاده میکنند. براي ساخت قالب از الوار، تخته و تخته چند لایه نیز استفاده میکنند.
باید در ساخت این نوع قالب بندي ساختمانی دقت بیشتري شود. زیرا باید بتوان به راحتی با نیروهاي کارگاه آن را جا به جا شود. در زمان نصب و بتنریزي باید دقت شود که به هیچ سطح یا لبه اي آسیب نرسد. در مرحله آخر؛ نگهداري و انبار قالب ها نیز از اهمیت زیادي برخوردار است.
قالب فولادي :
زمانی که حجم کار زیاد باشد و همینطور سطوح داراي تنوع زیادي بوده و ابعاد نیز کم باشد از این قالب استفاده
میشود.استفاده از این نوع قالب، در این حالت مقرون بصرفه تر است. قیمت قالب فولادي بالاست اما از آنجایی که عمر زیادي دارد، پروژه را متحمل هزینه زیادي نمیکند. قالب هاي فولادي، مقاومت زیادي داشته و به راحتی باز و بسته میشوند. در شرایط گرم یا سرد آب و هوایی مراقبت از آنها مهم است. اصولا براي استحکام قالب هاي فولادي، مفتول گالوانیزه بکار می رود.

قالب برداري :
.1 زمانی باید عملیات قالب برداري انجام شود که بتن امکان تحمل نیروي هاي وارده را داشته باشد. زیرا نباید تغییر شکل بتن ها از تغییر شکل پیش بینی شده، بیشتر شود.
.2 نباید قبل از برداشتن، قطعات بتنی و سایر اعضا، پایهها و قالبهاي باربر را جمع آوري کنیم. زیرا این پایه ها مقاومت اعضا را تحمل میکنند.
.3 در زمان این عملیات باید دقت شود که مراحل به ترتیب انجام شوند. نباید هیچ ضربه اي به قطعات وارد شود. اعضا نباید بار ناگهانی دریافت کنند.زیرا در غیر اینصورت بتن صدمه دیده و دیگر کارایی لازم را نخواهد داشت.
.4 در صورتی که نیاز بود قالب برداري سریعتر انجام شود؛ باید براي نگهداري بتن ها راه حل پیدا کنیم.
.5شمع برداري نیز باید به شکلی انجام شود که از ضربه خوردن برون محوري یا برون مرکزي جلوگیري شود
قالببندي
کلیات
براي احداث یک سازه بتن آرمه، باید بتن خمیري در قالبهایی ریخته شود تا پس از پر کردن تمام حجم قالبها و سفت شدن، به شکل لازم در آید. از مهمترین گامها در احداث سازههاي بتنی، انجام قالببندي است. به همین دلیل باید مجري و پیمانکار سازههاي بتنی کاملا در جریان امور مربوط به قالببندي، از وسایل گرفته تا مشخصات و رواداریهاي ابعاد و روشهاي اجرایی قرار داشته باشند.
پس از استقرار قالبها در محل مربوطه باید از آنها کاملاً بازدید نموده و درزهایی که احتمالا باعث بیرون زدن شیره بتن خواهند
شد، گرفته شوند.
پایداري از مهمترین خصوصیاتی است که باید در قالببندي رعایت شود. کافی نبودن مهاربندي پایهها و یا مهاربندي افقی
سکوها، عدم تنظیم تعادل افقی بتنریزي که منجر به پر شدن یک قسمت از قالب، و خالی ماندن قسمت دیگر میشود، کف
نامناسب در زیر قالب شالوده و یا زیر پایهها، عدم حضور کارگران ماهر، خوب نبستن قطعات قالب به یکدیگر، در نظر نگرفتن
بارهاي زنده و مرده وارده به قالبها و لغزش لایه خاك مجاور قالب و غیره میتوانند باعث خرابی قالبها گردند.
تدارکات مربوط به قالبها
قبل از بتنریزي
باید نسبت به قالبهاي در تماس با بتن نما، توجه کافی مبذول داشت. درز بین تخته ها و درز بازشوهایی که در قالب ایجاد
شدهاند، باید کاملا آببندي شوند تا شیرة بتن از درزها بیرون نزند (شکلهاي 1 و 2). باید از حرکت قالب از جاي خود و نیز
حرکت اجزاي قالب نسبت به یکدیگر جلوگیري بعمل آید. باید براي برداشتن قطعاتی که براي حفظ فاصله تختههاي دو وجه
مقابل هم قالب بکار میروند (تخته اندازهها)، تدابیر لازم اتخاذ گردد تا این قطعات درون بتن نمانند. باید به نحوي قرار داده
شوند که پس از برداشتن قالب و بریدن آنها حتی المقدور کمترین اثر روي بتن باقی بماند.

تراز و شاغولی بودن قالبها باید در حین بتنریزي بهم بخورد. به این منظور گاه با ریسمانبندي بین نقاط مرجعی که به قالب
متصل نیستند، از حلظ وضعیت قالب اطمینان بعمل میآید. تمام قطعاتی که به قالب بسته میشوند باید کاملا محکم شوند تا
لرزاندن بتن باعث شل شدن آنها نشود. براي تسهیل کار متراکم ساختن بتن در دیوارهاي بلند و امثال آنها، باید در نقاط لازم
در روي قالب بازشوهایی تعبیه نمود. این بازشوها باید داراي دري باشند که براحتی باز و بسته شده و کاملا آب بند باشند.
پایههاي اطمینان باید به نحوي قرار گیرند که پایداري مجموعۀ قالبها کاملا تأمین گردد. از اتکاي پایهها بر زمینهاي منجمد و
سست باید جداً احتراز گردد.
مقررات مربوط به ایمنی قالبها از لحاظ کارگرانی که در محل هستند، باید کاملا رعایت شوند. جدار قالب باید به موادي آغشته
شود که بتن پس از گرفتن به آن نچسبد و هم قالب برداري براحتی انجام شود و هم سطح بتن پس از قالب برداري خراب
نشود. نوع این مواد برحسب هواي محیط و سطح مورد نیاز براي بتن، پس از قالب برداري متفاوت است. جلوگیري از چسبیدن
قالب بتن به راههاي زیر صورت میپذیرد:
)1 (استعمال مایعی که جدار قالب را روغنی کند.
)2 (استعمال رزین یا روغن جلایی که پس از خشک شدن، جدار قالب را لغزنده و بسیار صاف نماید.
)3 (استعمال مواد دیرگیر بر روي جدار براي جلوگیري از هیدراتاسیون لایۀ نازکی از بتن مجاور قالب.
)4 (استفاده از پوششهایی سخت و کاملا صاف از قبیل قالبهاي فایبرگلاس و یا پلاستیکی.
روشهاي فوق همچنین از جذب آب بتن توسط قالب چوبی نیز جلوگیري مینمایند. براي اینکه قالبها بهتر دوام کنند، باید
بمجرد قالب برداري، کار تمیز کردن قالب و آغشته سازي آن انجام پذیرد. هواي گرم و خشک و یا سرد و مرطوب میتواند
باعث خرابی قالب شود. در صورتی که آغشته کردن سطح قالب به مواد لازم، در محل نصب و بسته شدن قالب صورت پذیرد،
باید مطمئن شد که این مواد روي میلگردها و سایر نقاطی که پیوستگی بتن با آنها ضروري است نمانده باشند. مواد فوق باید
به نحوي باشند که بر بتن و یا بر نمایی که براي بتن لازم است، آثار نامناسبی نداشته باشند.
گرد و خاك، خاك اره، میخهاي افتاده و سایر فضولاتی که ممکن است در قالب ریخته باشند، باید قبل از شروع بتنریزي
برداشته شوند. قالبها باید به نحوي مستقر شوند که محل کافی براي جا دادن میلگردها و بتن، کار کردن در قالب در صورت
لزوم، لرزاندن بتن و نیز نظارت بر کلیۀ اقدامات فوق موجود باشد. نظارت بر وضع قالب در هنگام بتنریزي باید دقیقاً بعمل
آمده و بمجرد مشاهدة اشکال در قالب دستور قطع بتنریزي صادر گردد.
پس از گرفتن بتن
قالبها باید بمجرد اینکه دیگر به آنها نیاز نباشد، برداشته شوند. این زمان به اثر قالب برداري بر خرابی بتن، مقاومت سازهاي و
خیز بتن، مراقبت از بتن، مسائل مربوط به پرداخت و چگونگی استفادة مجدد از قالبها، بستگی دارد. در کارگاه نمونه هایی از
بتن تهیه شده و در شرایط کارگاه نگهداري میشوند. طبق آئین نامه ACI زمانی میتوان قالب بتن را برداشت که مقاومت
نمونۀ استوانهاي بتن از مقادیر زیر کمتر نباشد:
)1 (بتن اعضایی که تحت تنشهاي خمشی و کششی زیاد قرار نمیگیرند و از قالبها، بعنوان تکیه گاه قائم استفاده نشده و در
صورت برداشتن قالب، به دلیل فعالیتهاي ساختمانی به آنها آسیبی وارد نمیشود. براي مثال قسمتهاي سطوح شیبدار و
دیوارههاي جانبی تونلهایی که داخل سنگ کنده شدهاند از مقاومت فشاري 35 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع.
)2 (بتن اعضایی که ممکن است تحت تنشهاي خمشی و کششی زیادي قرار گیرند و یا تا حدودي از قالب بعنوان تکیه گاه
قائم استفاده شده و ضمناَ تنها در معرض بار مرده قرار دارند. براي مثال سطوح قائم مقاطع نازك، قسمتهاي پایینی سطوح
شیبدار و قسمت قوسی جدار تونلهایی که داخل سنگ کنده شدهاند از مقاومت فشاري 52/5 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع.
)3 (بتن اعضاي مشابه فوق که در معرض بار مرده و بار زنده قرار میگیرند. براي مثال داخل بازشوهاي سدها، ستونها،
دیوارهاي جانبی تونلهایی که خاك مجاور به آنها نیرو وارد میسازد. از مقاومت فشاري 105 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع.
)4 (بتن اعضایی که تحت تنشهاي خمشی زیاد قرار گرفته و تمامی بار قائم آنها بر قالب وارد میآید. براي مثال سکوها و
گذرگاههاي بالاي سطح زمین، تیرها و عرشۀ پلها. از مقاومت فشاري 140 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع.
آئین نامه ایران، زمان قالب برداري را طبق شرایط و زمانهاي مذکور در زیر مقرر میدارد: چنانچه زمان قالب برداري در طرح،
تعیین نشده باشد، قالبها و پایهها، نباید قبل از سپري شدن مدتهاي مندرج در جدول 1 برداشته شوند.
در استفاده از این جدول باید بخاطر داشت که:
الف- ارقام جدول فوق بر پایه شروط زیر تنظیم شدهاند:
)1 (بتن با استفاده از سیمان پرتلند معمولی یا مقاوم به سولفات تهیه شده است.
)2 (چنانچه از بتن با سیمان زودگیر استفاده شود، ارقام جدول 1 قابل کاهش است.
)3 (چنانچه از مواد دیرگیرکننده استفاده شود، باید ارقام فوق افزایش یابند.
)4 (در مورد قالب برداري سطوح قائم باید جهت حفظ بتن در برابر گرما یا سرماي محیط، بلافاصله پس از قالب برداري، عمل
آوردن بتن به روش مقتضی صورت پذیرد.
)5 (اگر ملاحظات خاصی براي پرهیز از ترکهاي زودهنگام و یا حذف آنها (خصوصاً در اعضا و قطعات با ضخامتها و در درجه
حرارتهاي مختلف) یا تقلیل تغییر شکلهاي وارفتگی در نظر باشد، باید ارقام فوق را افزایش داد.
)6 (چنانچه کسب مقاومت بتن، با عمل آوردن تسریع شده و یا قالببندي خاص، نظیر قالبهاي لغزان مطرح باشد، ممکن است
مقادیر فوق کاهش یابند.
)7 (روابط مندرج در ستون آخر تا هنگامی معتبر هستند که درجۀ حرارت محیط از 25 درجۀ سانتیگراد، بیشتر نباشد.
)8 (چنانچه ضمن سخت شدن بتن، دماي محیط به کمتر از صفر درجۀ سانتیگراد تنزل نماید، باید ارقام مندرج در جدول ،1
حداقل به میزان مدت یخبندان افزایش یابند.
ب- برداشتن قالب و پایهها در مدتهاي کمتر از مقادیر مندرج در جدول ،1 فقط بشرط آزمایش میسر است.
)1 (در صورتی که آزمایش نمونههاي آگاهی (نگهداري شده در کارگاه) حاکی از رسیدن مقاومت بتن به 70 درصد مقاومت
28 روزة مورد نظر باشد، میتوان قالب سطوح زیرین را برداشت. برداشتن پایههاي اطمینان در صورتی مجاز است که مقاومت
بتن به مقاومت 28 روزة مورد نظر رسیده باشد.
)2 (در مور قطعاتی که بار مردة آنها در مقایسه با سایر بارهایی که تحمل خواهند کرد،
قابل ملاحظه بوده و تنش حاصل از بار مرده تعیین کننده باشد، علاوه بر اینکه مقاومت بتن باید به 70 درصد مقاومت 28
روزه برسد، نباید از دو برابر تنش حاصل از بار مرده نیز کمتر باشد، تا بتوان به برداشتن قالب سطوح زیرین مبادرت ورزید.
قالب برداري باید توسط وسایلی انجام شود که بتن و به قالب آسیبی وارد نیاورند. براي جدا کردن قالب از بتن حتی المقدور
باید بجاي گوههاي فلزي از انواع چوبی استفاده شود. گاه براي جدا کردن قالبهاي بزرگ از بتن، وسایلی در قالب تعبیه شده،
آب پر فشار با هوا به این وسایل نصب شده و باعث کنده شدن قالب میشوند. باید به جزئیات قالب براي تسهیل قالب برداري
توجه ویژه مبذول گردد. قالب برداري باید بآهستگی صورت پذیرد تا بار بطور ناگهانی به بتن وارد نشود. مقاومت لازم براي
قالب برداري در بالا ذکر گردید.
استفاده از پخ در گوشههاي قالب، کار قالب برداري را تسهیل مینماید.
قالب برداري و برداشتن پایهها باید با توجه به رفتار آتی سازه، و چنان انجام پذیرد که قطعه در هماهنگی با وظیفۀ آتی خود، و
بتدریج تحت بار قرار گیرد. بعنوان مثال برداشتن پایههاي تیرها باید از وسط شروع شده و به سمت تکیه گاهها ادامه یابد. یا
پایههاي زیر طرههاي بزرگ باید بتدریج از لبه آزاد برداشته شده و بطرف تکیه گاه پیش بیاید و اگر علائمی از تغییر شکل یا
ترك خوردگی در آنها مشاهده شد، برداشتن
پایهها متوقف شود.
در تابستان باید قالب برداري سریعا انجام شده و مراقبت از بتن شروع شود. گاه حتی قبل از برداشت کامل قالب، صفحات قالب
شل شده و آب بین بتن و قالب ریخته میشود. در زمستان که قالبها عایقبندي شدهاند، باید قالب تا مدت لازم روي بتن باقی
بماند. در مواقعی که پرداخت سطح بتن از اهمیت زیادي برخوردار است، میتوان در حالی که بتن هنوز سبز است، قالب را
برداشت.
پس از برداشتن قالبها باید آنها را براي استفادة مجدد آماده ساخت. تمام میخها و وسایل اتصال باید از قالب جدا شوند و
گوشههاي شکسته تختهها کنده شده و صاف شوند. قسمتهاي کج شده قالبهاي فلزي باید دوباره صاف شوند. سطوحی که روي
آنها ملاط و یا سایر چیزهاي چسبنده باقی مانده باید تمیز شوند. براي این کار در مورد قالب چوبی بهتر است از یک قطعه
چوب استفاده شود. براي قالبهاي فلزي از برسهایی که زیاد خشن نبوده و سطح فلز را خط نباندازند استفاده میشود.
رواداريها در قالببندي
در صورتی که مشخصات فنی خصوصی، رواداریهایی را مشخص نکرده باشند،
قالببندي باید به نحوي انجام پذیرد که تفاوتهاي اندازههاي نقشه و سازة ساخته شده در محدودة رواداریهاي توصیه شده
توسط آئین نامه بتن آرمه ایران باشند:
رواداریهاي ساختمانهاي بتن آرمه معمولی
الف- انحراف از امتداد قائم:
)1 (براي لبهها و سطوح ستونها، پایه پلها، در دیوارها، در نبشها و کنجها و میلیمتر در هر 3 متر طول ولی در کل طول از 25
میلیمتر بیشتر نشود.
)2 (براي گوشه نمایان ستونها، درزهاي کنترل و سایر خطوط برجسته، نمایان و مهم
در هر چشمه یا حداکثر 6 متر 6 میلیمتر
در کل طول 12 میلیمتر
ب- انحراف از سطح یا ترازهاي مشخص شده در نقشهها:
)1 (در سطح زیرین دالها و تیرها، سقفها، نبشها و کنجها قبل از برچیدن حائلها
در هر 3 متر طول 6 میلیمتر
در هر چشمه یا هر حداکثر 6 متر طول 9 میلیمتر
در کل طول 19 میلیمتر
)2 (براي نعل درگاههاي نمایان، زیرسریها، جان پناهها، شیارهاي افقی و سایر خطوط
برجسته، نمایان و مهم:
در هر چشمه یا حداکثر 6 متر طول 6 میلیمتر
در کل طول 12 میلیمتر
پ- انحراف ستونها، دیوارها و تیغههاي جداکننده از موقعیت مشخص شده در پلان سازه:
در هر چشمه 12 میلیمتر
در هر 6 متر طول 12 میلیمتر
در کل طول 25 میلیمتر
ث- انحراف از اندازه و موقعیت بازشوهاي واقع در کف، دیوار و غلافها میلیمتر
ج- اختلاف در ابعاد مقطع عرضی تیرها و ستونها و ضخامت دال و دیوارها
6- میلیمتر و +12 میلیمتر
چ- شالودهها:
)1 (اختلاف اندازهها در پلان -12میلیمتر و 50میلیمتر
)2 (جابجایی یا خروج از مرکز:
دو درصد عرض شالوده در جهت تغییر محل، بشرطی که از 50 میلیمتر بیشتر نباشد.
)3 (کاهش ضخامت شالوده 5 درصد ضخامت مقرر شده
ح- تغییر در پلهها:
)1 (در یک رشته پله:
ارتفاع پله میلیمتر
کف پله میلیمتر
)2 (در رشتههاي متوالی پلهها
نسبت به تراز مقرر میلیمتر
نسبت به خطوط مقرر در پلان میلیمتر
رواداریهاي سازههاي ویژه
پوشش بتنی کانال:
)1 (جابجایی نسبت به راستاهاي مقرر شده:
50 میلیمتر روي خطوط مستیم
100 میلیمتر روي خطوط منحنی
)2 (تفاوت تراز نسبت به تراز مقرر شده نیمرخ 25 میلیمتر
)3 (کاهش ضخامت پوشش 10 درصد ضخامت پوشش ، بشرطی که ضخامت متوسط طبق حجم بتن ریزي روزانه حفظ شود
.
)4 (تفاوت عرض مقطع در هر ارتفاع از کانال 2/5 در هزار بعلاوة 25 میلیمتر
)5 (تفاوت ارتفاع مقرر پوشش کانال 5 در هزار بعلاوة 25 میلیمتر
)6 (تفاوت در سطوح
کف 6 میلیمتر در هر 3 متر
شیبهاي کناري 12 میلیمتر در هر 3 متر
سیفونها و آبروهاي یکپارچه:
)1 (تفاوت محل نسبت به راستاهاي مقرر شده 25 میلیمتر
)2 (تفاوت تراز نسبت به تراز مقرر شده نیمرخ 25 میلیمتر
)3 (تفاوت ضخامت:
در هر نقطه، بزرگترین مقدار -6 میلیمتر با -2/5 درصد
در هر نقطه، بزرگترین مقدار +12 میلیمتر یا +5 درصد
)4 (تفاوت ابعاد داخلی 0/5 درصد
)5 (تفاوت در سطوح
کف 6 میلیمتر در هر 3 متر
شیبهاي کناري 12 میلیمتر در هر 3 متر
پلها، آبروهاي روگذر، ناودانیها و غیره
)1 (تفاوت محل نسبت به راستاي مقرر شده 25 میلیمتر
)2 (تفاوت تراز نسبت به تراز مقرر شده 25 میلیمتر
)3 (تفاوت نسبت به امتداد قائم یا خطوط مایل مشخص شده در خطوط و سطح:
ستونها، پایههاي پل، دیوارها و نبشها:
در سطوح نمایان در هر 3 متر 12 میلیمتر
در سطوح در تماس با خاك در هر 3 متر 25 میلیمتر
)4 (تفاوت نسبت به سطح افق یا ترازهاي مشخص شده در نقشه براي دالها، تیرها، شیارهاي افقی و پیشآمدگیهاي نردهها:
در سطوح نمایان در هر 3 متر 12 میلیمتر
در سطوح در تماس با خاك در هر 3 متر 25 میلیمتر
)5 (تفاوت ابعاد مقطع عرضی ستونها، پایههاي پل، دالها، دیوارها، تیرها و اجراي مشابه -6میلیمتر و +12 میلیمتر
)6 (تفاوت در ضخامت دالهاي پل -3 میلیمتر و +6 میلیمتر
)7 (شالودهها: مشابه شالوده ساختمانها
)8 (تفاوت در محل و ابعاد بازشوهاي دالها و دیوارها 12 میلیمتر
)9 (آستانه و دیوارهاي جانبی دریچههاي رادیال و درزهاي آببند مشابه. تفاوت نسبت به امتداد قائم یا افقی از 3 میلیمتر در
هر 3 متر بیشتر نباشد.
سازه هاي بتن حجیم:
الف- تمام سازهها:
)1 (تغییر در خطوط و حاشیه خارجی سازه، نسبت به پلان تعیین شده:
در هر 6 متر طول 12 میلیمتر
در هر 12 متر طول 19 میلیمتر
)2 (تغییر در اندازههاي سازه نسبت به موقعیت تعیین شده:
در هر 24 متر یا بیشتر 32 میلیمتر
در سازه هاي مدفون دو برابر مقادیر فوق
)3 (تفاوت نسبت به نشانهها، شیبها و منحنیهاي تعیین شده، خطوط، لبهها، بر ستونها، دیوارها، پایهها، پشت بندها، مقاطع
قوسی، درزهاي شیاري قائم، کنجها، زوایا و نبشهاي نمایان:
در هر 3 متر 12 میلیمتر
در هر 6 متر 19 میلیمتر
در هر 12 متر 32 میلیمتر
در سازههاي مدفون دو برابر مقادیر فوق
)4 (تغییر نسبت به سطح افق و یا نسبت به ترازهاي مشخص شده در نقشه، در مورد زیر تیرها و دالها، درزهاي شیاري افقی و
نبشها و زوایاي نمایان:
در هر 3 متر طول 6 میلیمتر
در هر 9 متر طول یا بیشتر 12 میلیمتر
در سازههاي مدفون دو برابر مقادیر فوق
)5 (تغییر در اندازههاي مقطع عرضی ستونها، تیرها، پشت بندها، پایههاي پل و اعضاي مشابه -6 میلیمتر و +12 میلیمتر
)6 (تغییر در ضخامت دالها و دیوارها و مقاطع قوسی و اعضاي مشابه
-6میلیمتر و +12 میلیمتر
ب- شالودة ستونها و دیوارها و پایههاي پل و پشت بندها و اعضاي مشابه
)1 (تغییر اندازهها در پلان -12میلیمتر و +50 میلیمتر
)2 (جابجایی یا برون محوري:
2 درصد عرض شالوده در راستاي جابجایی ولی از 50 میلیمتر بیشتر نباشد.
)3 (کاهش ضخامت شالوده 5 درصد ضخامت تعیین شده
پ- زیرسري و دیوارهاي کناري در دریچههاي قطاعی و اتصالات آببند مشابه
)1 (تغییر نسبت به نشانه و تراز تعیین شده از 3 میلیمتر در هر 3 متر بیشتر نشود
پوشش تونل و مجراهاي درجا:
)1 (جابجایی نسبت به راستاهاي مقرر شده و یا ترازهاي مقرر شده
تونلها و مجراهاي جریان آزاد آب 25 میلیمتر
تونلها و مجراهاي جریان سریع آب 12 میلیمتر
تونلهاي راه آهن 25 میلیمتر
)2 (تفاوت ضخامت در هر نقطه
پوشش تونل -0
مجراها بزرگترین دو مقدار -6 میلیمتر یا -2/5 درصد
مجراها بزرگترین دو مقدار +12 میلیمتر یا +5 درصد
)3 (تفاوت نسبت به ابعاد داخلی 0/5 درصد
انواع مصالح قالب
قالب اجزاي بتنی را میتوان از مصالح مختلفی تهیه نمود. ویژگیهاي این قالبها بشرح زیر هستند:
قالب آجري
این نوع قالب براي شالودهها و دیوارهاي حائل مجاور خاك مورد استفاده قرار میگیرد. براي اجرا، بسته به ارتفاع بتن در قالب
و نیز نیروهاي وارده، یک دیوار 11 یا 22 سانتیمتري احداث میشود. براي جلوگیري از کرمو شدن بتن و مکیده شدن آب آن
توسط آجر قبل از بتنریزي، آجرها آب پاشی میشوند. جلوگیري کردن از تجمع آب در کف قالب ضروري است. براي
جلوگیري از خرابی بتن، همچنین میتوان قالب آجري را قیروگونی کرد.
بهاي تمام شده این قالبها کم و تغییر شکل آنها ناچیز است. ضخامت دیوار به ضخامت شالوده یا دیوار حائل افزوده شده و
ضمنا دیوار آجري، تا حدودي بتن را در مقابل عوامل محیطی حفاظت مینماید. با توجه به اینکه قالب آجري باز نمیشود،
عیوب احتمالی بتن دیده نخواهند شد و به همین دلیل باید به بتنریزي و جا دادن بتن توجه ویژهاي مبذول داشت.
قالب چوبی
این مصالح براي تمام کارهاي قالببندي از درست کردن قاب قالب تا جدار آن و پایههاي اطمینان مورد استفاده قرار میگیرد.
براي درست کردن قالب از قطعات الوار، تخته و تخته چندلا استفاده میشود. براي اتصال قطعات به یکدیگر میخ و پیچ بکار
گرفته میشوند. انواع قالبهاي چوبی عبارتند از:
قالب خام، که بدون رنده کردن سطح آن، مورد استفاده قرار میگیرد. بهتر است سطح این قالب حتی المقدور صاف باشد.
قالب رنده شده، براي سطوحی که صافی و زیبایی آنها مدنظر است مورد استفاده قرار میگیرد.
قالب ممتاز، که پس از رنده شدن، درزهاي آن بتونه شده و سپس سمباده میشوند.
توجه به درزها جهت جلوگیري از بیرون زدن شیرة بتن ضروري است. در این رابطه باید درزها به یکی از وسایل زیر آببندي
شوند:
)1 (استفاده از نوار اسفنجی، (2) میخ کردن نوار فلزي یا مقوایی در روي درز قالب و (3) پوشاندن سطح داخلی قالب با آهن
سفید یا ورقههاي فایبرگلاس. پوشاندن سطح قالب با آهن سفید باعث میشود که سطح بتن به دلیل ماندن ذرات ریز آب بین
بتن و قالب، مک دار شود. این امر هر چند به مقاومت بتن لطمهاي نمیزند ولی براي سازههایی از قبیل سیلوي گندم که این
فرورفتگیهاي کوچک بهترین محل براي لانه کردن آفات گیاهی هستند، میتواند بسیار مضر باشد.
هنگام استفاده از قالبهاي چوبی باید فضاهاي لازم براي فعالیتهاي مختلفی در نظر گرفته شوند. از جمله:
)1 (محل آماده کردن قالبها و انجام نجاري، برش، میخ زنی و غیره، (2) محل انبار کردن قالبها، (3) تعمیرگاه قالبهاي
مستعمل براي تعمیر و بازسازي قالبها و (4) محل قالبهایی که از حیز انتفاع افتاده و باید دور ریخته شوند. سه محل اول باید
حتما سرپوشیده بوده و از نزولات جوي در امان باشند. علامت گذاري قالبها براي شناخت قالب و تعداد دفعاتی که قالبها مورد
استفاده قرار گرفتهاند، ضروري است.
قالب فولادي
در مواردي که حجم کار زیاد و تنوع سطوح و ابعاد کم باشد، استفاده از قالبهاي فولادي کاملاً بصرفه خواهد بود. بهاي اولیه
این قالبها نسبتاً زیاد است ولی عمر زیاد آنها این مسئله را توجیه مینماید. براي ساخت دیوارهاي بتنی، سدهاي بتنی، پوشش
بتنی کانالها و تونلها و نیز ساخت اجزاي پیش ساخته با استفاده از قطعات نیمرخهاي استاندارد و نیز ورقها و برش، شکل دادن
و جوشکاري آنها قالب را تهیه و کار را به انجام میرسانند.
قالبهاي فولادي، نسبتاً ریژید و مقاوم بوده و به دلیل امکان استفاده از اتصالات خاص میتوان بسهولت و با سرعت آنها را برپا
داشته و از هم جدا کرد. سطح بتن در تماس با قالب فولادي، بشرط آنکه پس از باز کردن قالب، پرداخت مناسبی صورت
گرفته از مکدار شدن سطح جلوگیري شود، کاملا صاف است. در هواي سرد و گرم باید این قالب حتی المقدور عایق شده و از
تغییرات حرارتی در آن جلوگیري شود. وجود فضاهاي زیر در کارگاه، در صورتی که قالب در کارگاه ساخته شود، ضروري
است:
)1 (محل ساخت شامل عملیات برش، خمکاري، جوشکاري، (2) محل انبار کردن قالبهاي مورد استفاده، (3) محل تمیز کردن
و زنگ زدایی قالبها و (4) محل انجام تعمیرات اساسی.
قالب آلومینیومی
آلومینیوم به دلیل سبکی و سهولت حمل روز به روز کاربرد بیشتري در ساخت قالب بدست میآورد. همچنین هزینه کار بر
روي آلومینیوم براي دستیابی به یک مقطع، نسبت به هزینه مربوطه براي همین کار در مورد فولاد، کمتر است. آلومینیوم
خالص فلز نرمی بوده و ممکن است بسهولت سائیده و خراب شود. به همین دلیل بهتر است از آلیاژهاي آلومینیوم که حداقل
داراي سختی برینل 150 باشند، براي تهیۀ قالب استفاده شود.
قالب فایبر گلاس
براي استفاده از این قالبها باید هزینۀ اولیه نسبتاً زیادي را براي درست کردن قالب فولادي لازم، متقبل شد ولی هزینۀ خود
مصالح فایبرگلاس که شکل قالب را به خود میگیرند نسبتاً کم بوده در صورت ساخت تعداد زیادي صفحۀ فایبرگلاس هزینه
سرشکن میگردد. با قالبهاي فایبرگلاس میتوان به شکلهاي زیبایی براي نماي بتنی دست یافت (شکل 3). از آنجا که
بتنریزي و لرزاندن بتن، حرارت ناشی از عمل آبگیري سیمان و بستن و باز کردن قالب، به آن نیروهایی وارد میآورند، بهتر
است از آغاز قالب نسبتاً مناسبی تهیه شود. قالبی که وزن بیشتري داشته باشد، معمولاً کیفیت بهتري دارد.
کلافها و سایر وسایل قالببندي
کلافها به منظور نگهداري قالب در مقابل نیروهاي ناشی از بتنریزي بکار میروند. نصب کلافها و در راستا قرار دادن جدار قالب
قسمت مهمی از هزینۀ قالببندي را تشکیل میدهند و به همین منظور در تهیه کلافها و اتصالات آنها باید دقت کافی مبذول
گردد. کلافها باید در مقابل نیروهاي وارده بخوبی مقاومت نمایند. معمولاً ضریب اطمینانی بین 1/5 تا 2/5 در مورد مقاومت
نهایی کلاف اعمال میشود. برخی کلافها به منظور حفظ فاصلۀ دو جدار مقابل هم قالب نیز بکار میروند.
میتوان کلافها را از قطعات میلگرد کارگاه تهیه کرد و یا بصورت ساخته شده از کارخانه خرید. هر چند هزینه تهیه مورد اخیر
بیشتر است ولی در عوض هزینه نیروي کاري آن کمتر است.
براي نگهداري کلافها در جاي خود از وسایل مختلفی از مهره و واشر گرفته تا گیرههاي کلاف استفاده میشود. نوارهاي
لاستیکی یا فلزي و یا … براي آببندي درزها مورد استفاده قرار میگیرند.
اقتصاد قالببندي
هزینههاي قالببندي در یک کار بتنی گاه ممکن است از بهاي بتن یا میلگردها و یا حتی بهاي مجموع این دو مصالح بیشتر
شوند. به همین دلیل رعایت نکاتی که ممکن است بدون کاستن از کیفیت کار بهاي قالببندي را کاهش دهند، ضروري است.
صرفه جویی در قالببندي، تنها با در نظر گرفتن ظرایف کار در طراحی، انتخاب مناسب مصالح قالب، دقت در طرح اتصالات و
چگونگی برپاداري و باز کردن قالبها، مراقبت از قالبها در بین دو استفادة متوالی و نیز استفاده هر چه بیشتر از قالبها،
امکانپذیر است.
تأثیر طراحی سازه بر بهاي قالببندي
مهندس معمار و مهندس سازه میتوانند با همکاري یکدیگر از هزینههاي احداث بنا بکاهند:
)1 (طرح معماري و سازهاي باید همزمان انجام شود تا بدون چشم پوشی از نیازهاي معماري و سازهاي حداکثر صرفه جویی
در قالب انجام شود.
)2 (در حین طرح سازه، روشهاي برپا داشتن قالب و برداشتن آن و نیز مصالح قالب مدنظر قرار گیرد.
)3 (حتی المقدور ابعاد ستونها از پایین تا بالاي سازه تغییر نکنند و در صورت لزوم هر چند طبقه تغییر نمایند تا بتوان قالب
ستونها را براي چندین طبقه مورد استفاده قرار داد.
)4 (فواصل ستونها از یکدیگر، حتی المقدور یکسان انتخاب شوند.
)5 (عرض تیر و ستون حتی المقدور یکسان انتخاب شوند تا قالببندي در محل برخورد تیر و ستون تسهیل شود.
)6 (در هر طبقه از تیرهایی با ارتفاع یکسان استفاده شود.
باید به این امر توجه داشت که سازه براي عملکرد خاصی احداث میگردد و به همین دلیل صرفه جویی در قالببندي، نسبت
به بسیاري موارد از جمله تأمین اندازههایی که نیازهاي عملکرد مورد نظر در ساختمان را ارضا نمایند از اهمیت کمتري
برخوردار است.
تأثیر ساخت، برپا داشتن، قطعهبندي و قالب برداري بر بهاي قالببندي
بهاي قالببندي شامل سه عامل مصالح، نیروي انسانی و تجهیزات لازم براي حمل و سرهم کردن قالبهاست. بنابراین باید
تدابیري اتخاذ گردند که مجموع این سه عامل کمترین هزینهها را در برداشته باشند:
)1 (طرح قالب باید بصورتی باشد که دستیابی به مقاومت لازم با حداقل مصالح میسر شود.
)2 (هنگام طرح قالبها باید به جزئیات قطعات و اجزاي آن نیز توجه شود.
)3 (در انتخاب چوب، باید کمترین مرغوبیتی که نیازهاي مقاومت، سختی و شرایط سطحی را تأمین مینمایند، در نظر گرفته
شود.
)4 (بجاي قطعات تخته، از ورقهاي تخته چند لا براي پوشش دالها استفاده شود تا هزینه برپاداري، کاهش یابد.
)5 (از روشهاي استاندارد ساخت، برپاداري و قطعهبندي قالبها استفاده شود تا نجار و قالب بند با فراگیري آنها سرعت و کارایی
بیشتري بیابند.
)6 (عمر قالب باید با پاك کردن، روغن زدن، تعمیر و نگهداري آن در مکان مناسب و بطور صحیح افزایش یابد.

أثیر زمان قالب برداري بر بهاي قالببندي
هر چه قالبها سریعتر برداشته شوند، هم کمتر در معرض شرایط محیطی نامناسب قرار میگیرند و هم استفادة مجدد از آنها در
محل دیگر سریعتر صورت میپذیرد. بنابراین باید بمجرد آنکه بتن به مقاومت کافی دست یافت، قالبها برداشته شوند. زمان
قالب برداري به نوع عضو بتنی، نیروهاي وارده، نوع سیمان و مراقبت بعمل آمده از بتن بستگی دارد.
نحوه قالب بندي بتن با قالب فلزي
از مهمترین بخش هاي اجراي اسکلت بتنی قالب بندي می باشد که براي این که این کار به درستی انجام شود ، لازم است تا
نکات انتخاب قالب بتن و اجراي اصولی آن به درستی پیش رود . براي انجام این کار لازم است بدانید که چه تعداد پایه
اطمینان بگذارید و قالب برداري را چه زمانی انجام دهید.
در انجام قالب بندي بتن از دیگر نکات مهمی که لازم است تا مهندس اجرایی عمران از آن اطلاع داشته باشد ، تجهیزات
مورد استفاده می باشد.
قالب به سازه اي گفته می شود که به صورت موقت یا دائمی در بتن ریزي به کار برده می شود.
قالب وظیفه دارد تا بارهاي ناشی از بتن را تحمل کند و اجراي آن تا زمانی می باشد که خود بتن قادر به تحمل بارهاي وارد از
جمله وزن خود را داشته باشد.
قالب بتنی که براي اجراي بتن بندي به کار برده می شود ، باید از مقاومت لازم برخوردار باشد و نیروهاي ناشی از لرزاندن
بتن را تحمل کند و بدون این که آسیبی به آن وارد کند از آن جدا شود . قالب همچنین وظیفه دارد تا از بتن در برابر صدمات
مکانیکی محافظت کرده و مانع از کم شدن رطوبت بتن و نشت شیره آن شود و در برابر سرما و گرماي محیط به عنوان عایق
عمل کند و میلگرد ها و سایر اجزایی را که در داخل بتن قرار می گیرد را در جاي خود نگه دارد.
یکی از انواع قالب بتن که از استحکام و مقاومت بالایی برخوردار می باشد و بسیار مورد استفاده قرار می گیرد ، قالب فلزي
بتن می باشد که در این مقاله به آموزش قالب بندي بتن با قالب فلزي می پردازیم.
قالب بندي بتن فلزي
در اجراي قالب بندي پیش از اینکه نصب قالب ها انجام شود ، لازم است تا روي آن ها مواد رها ساز یا همان روغن قالب
مالیده شود . بدین منظور گاها از گازوئیل یا روغن سوخته یعنی روغنی که از تعویض روغنی ها گرفته می شود نیز به کار برده
می شود ، اما استفاده از آن ها توصیه نمی شود . لازم است به این نکته توجه شود که مواد رها ساز قالب به گونه اي به کار
برده شود تا موجب آلوده شدن آرماتورها نشود و روي سطح قالب یک لایه ي یکنواخت و نازك ایجاد کند.
قالب ها پس از این که روغن کاري شدند ، متناسب با عرض مقطع مورد نظر یک به یک در جاي خود قرار می گیرند و سپس
به وسیله ي پین و گوه هاي فلزي در هم قفل می شوند.
در اجراي این کار باید دقت کرد تا براي جلوگیري از هدر رفت شیره بتن قالب ها به صورت مناسب در کنار هم قرار بگیرند .
براي جلوگیري از کج شدن و نا شاقولی احتمالی قالب ها ، پشت بندها نصب و مهار می شوند . در مراحل قبل و بعد از بتن
ریزي ، کنترل شاقول بودن از ضروریات به شمار می رود.
قالب هاي هاي فلزي بتن معمولا با ابعادي از مضرب 5 در بازار موجود می باشند . براي اجراي ستون قالب ستون ها با
مقطع مربع یا مستطیل با عرض هاي 50 تا 10 سانتی متر با طول هاي 1 ، 1,5 و 2 متر عرضه می شوند.
قالب هاي کنج نیز در ابعاد 5 در 5 و 5 در 10 و 10 در 10 سانتی متر می باشند که البته در صورتی که به قالب هاي فلزي
در ابعاد و اشکال متفاوت نیاز باشد می توان قالب مورد نظر در ابعاد و اشکال مورد نظر را به کارخانه قالب سازي سفارش داد تا
آن ها با توجه به درخواستتان قالب مورد نیاز را طراحی و تولید نمایند.
به عنوان مثال یک ستون مربعی که داراي عرض 40 سانتی متر و ارتفاع 3 متر می باشد ، نیاز به 12 قالب 100 در 30 سانتی
متر و 8 قالب کنج 5 در 5 در 150 سانتی متر دارد که همه ي آن ها 75 جفت پین و گوه به هم متصل می شوند.
زمانی که بتن قادر به تحمل تنش هاي موثر باشد و تغییر شکل هاي آن از تغییر شکل هاي پیش بینی شده بیشتر نشود
زمانی می باشد که می توان قالب ها را برداشت.
نکته اي در مورد قالب بندي بتن
لازم است تا تمامی عملیات قالب برداري و برچیدن پایه ها به گونه اي انجام شود که بتن در اثر نیرو و ضربه اي که در اثر باز
کردن قالب ها به آن وارد می شود ، آسیب نبیند و ایمنی و قابلیت بهره برداري قطعات حفظ شود.
همچنین باید دقت شود تا پایه هاي اطمینان بدون اعمال فشار و ضربه برداشته شوند و به صورتی که از روي آن ها بار به
صورت تدریجی حذف شود . پایه هاي اطمینان در دهانه هاي بزرگ و کنسول ها به صورت متفاوت برچیده می شوند به
طوري که در دهانه هاي بزرگ از وسط دهانه به سمت تکیه گاه برچیده می شود و در کنسول ها جهت برچیده شدنشان از لبه
به طرف تکیه گاه می باشد.
باید از روي پایه هاي اطمینان بار به گونه اي برداشته شود که قابلیت متوقف کردن بار برداري از روي پایه ها در هر لحظه در
صورت نیاز وجود داشته باشد.
قالب برداري نیاز به زمان مشخصی دارد و قبل از این که اعضاي بتنی قادر به تحمل وزن خود و بارهاي وارده نباشد ، نباید
پایه ها و قالب هاي باربر برچیده شوند.
پایه هاي اطمینان
پایه هاي اطمینان زمانی در زیر سطح باقی گذاشته می شوند که قالب سطوح زیرین قطعات بتن آرمه برداشته شود و در این
صورت این پایه ها تا زمانی که بتن مقاومت کافی را کسب کند مانع از تغییر شکل در طی گذر زمان و سایر مشکلات مقاومتی
و تغیر شکلی می شود.
تعداد پایه هاي اطمینان و مشخصات و فواصل بین آن ها بستگی به مقاومت کوتاه مدت بتن دارد ولی به طور کلی فاصله بین
آن ها باید از 3 متر بیشتر نشود.
تجهیزات قالب بندي
در قالب بندي تجهیزات مختلفی به کار برده می شوند که عبارتند از:
 گیره
 بولت عصایی
 مهره خروسکی ( مهره بولت )
 واشر کاس ( واشر تخت )
 واشر دولوله
 سولجر
 جک سقفی
 بست قورباغه اي
( کلمپس(
 دستک تیر
 میان بولت

قالب بندي دیوار با قالب ها یکپارچه
قالب بندي دیوار با قالبهاي یکپارچه
در کارگاههایی که امکان جابجا نمودن قالبها توسط جراثقال وجود دارد، و ابعاد دیوار نیز بزرگ است می توان از قالب
با ابعاد بزرگ استفاده نمود. این قالبها را می توان به سه د زیر تقسیم نمود:
دسته اول – قالبهاي با رویه پلاي وود: رویه این قالبها از پلاي وود بوده و پشت بندهاي افقی و عمودي آن فلزي می
باشد.
دسته دوم – قالبهاي یکپارچه فلزي: این قالبها با رویه و پشت بندهاي فلزي بصورت یکپارچه ساخته می شوند و
کاربردهاي مختلفی دارند.
دسته سوم – قالبهاي متشکل از قالب مدولار: این قالبها در اصل همان قالبهاي مدولار هستند که پس از اینکه توسط
گوه، گیره، لوله و سولجر به یکدیگر بسته شدند به شکل پانلهاي بزرگی در می آیند که پس از استفاده بدون اینکه از
هم جدا شوند توسط جراثقال بصورت یکپارچه جابجا شده و به قسمت بعدي منتقل می شوند.
روش نصب قالب شالوده
روش نصب قالب شالوده
تصویر 8 – 3 نمونه اي از قالب بندي شالوده بتنی را نشان می دهد. مراحل قالب بندي شالوده بتنی توسط قالب مدولار
به قرار زیر است:

1 -چیدن قالبهاي مدولار در کنار یکدیگر مطابق
نقشه قالب بندي ارائه شده توسط شرکت سازنده قالب
2 – برقراري اتصال بین قالبهاي مدولار بوسیله گوه نر و ماده
3 -نصب لوله پشت بند قالب (پشت بند افقی) بوسیله گیره به پشت قالبها
4 -نصب فیلر در صورتیکه در نقشه قالب بندي لحاظ شده باشد.
5 – نصب سولجر (پشت بند قائم) در پشت لوله ها بوسیله گیره عصایی سولجر (در صورت نیاز و لحاظ شدن در نقشه)
6 -مهار نمودن حرکت جانبی قالب به طرف بیرون بوسیله جک دوبله یا چهار تراش
7 -توصیه می شود در گوشه هاي قالب از لوله گونیا براي حفظ صلبیت استفاده شود.
8 -در شالوده هاي دیواري علاوه بر مراحل فوق می باید قالب دو طرف دیواره با بلت به یکدیگر بسته شود.
تمام فعالیت هاي مربوط به بتن ریزي نیازمند قالب بندي و آرماتورگذاري است. باید در نظر داشت که قالب بندي و
آرماتورگذاري حدود 30 تا 70 درصد از مجموع هزینه ي اجرا و پیاده سازي بتن را در بر می گیرد. در بتن ریزي محدود
معمولا از قالب هایی استفاده می شود که چوبی و توجیه پذیر است؛ زیرا پس از عملیات این قالب ها کاربردي نخواهند داشت.
کارگاه هاي بزرگ بتنی اغلب باید قالب هاي مشابه را به دفعات زیاد به کار ببرند بنابراین به دلایل گوناگون از جمله مقاومت
کم چوب، استفاده از آن صرفه اقتصادي نداشته و پیشنهاد می شود قالب هاي مدولار فلزي به کار برده شوند. برتري این قالب
ها در مقابل قالب هاي چوبی به شرح ذیل است:
.1 عمر زیاد
.2 برپا کرد و جمع کردن سریع قالب ها
.3 ایجاد سطح صاف براي بتن ریخته شده در قالب
.4 مقاومت و عدم احتراق
.5 کم کردن مدت عملیات اجرایی به علت پیش ساخته بودن قطعات
.6 امکان تغییر فوري ظرفیت و مقاومت آن ها
.7 تمیز ماندن محیط کار
.8 صرفه اقتصادي بیشتر به دلیل عدم نیاز به مواد وارداتی

قالب بندي در ساختمان بتنی
قالب بندي در بخشهاي مختلفی از ساختمانهاي بتنی اجرا میشود. فونداسیون، تیرها، دیوارها، راهپله و البته ستونها از
جمله قسمتهاي ساختمان هستند که به واسطه به کار گرفتن انواع مختلف قالب ساخته میشوند. براي اطلاع در خصوص
قالب بندي فونداسیون به مقاله» قالب بندي فونداسیون چیست؟ مزایا و معایب هر یک از انواع آن «مراجعه کنید. در ادامه در
مورد نحوه قالب بندي ستون بتنی بحث خواهد شد.
نکات مهم در قالب بندي ستون بتنی
 هزینه صرف شده به منظور تهیه مصالح و ساخت قالب متناسب با نیازهاي مورد مصرف آن باشد.
 مصالح استفاده شده براي ساخت قالب با دقت انتخاب شوند. به گونهاي که بین دفعات استفاده از قالب و تداوم فعالیتهاي
کارگاه از نظر اقتصادي تعادل برقرار باشد؛ به عبارت دیگر هر چقدر امکان تعداد دفعات بیشتر استفاده از قالب وجود داشته
باشد به همان میزان در استحکام آن و انتخاب نوع مصالح مرغوب باید توجه بیشتري کرد.
 انتخاب روش ساخت، مصالح مناسب و در صورت لزوم پوشش مناسب سطوح داخلی قالب، به طوري که امکان دستیابی به
نتایج مورد نظر مستقیماً ممکن باشد. ترمیم بتن و یا تغییر و اصلاح فرم مورد نظر طرح شده قبلی، پس از سفت شدن بتن
و باز کردن قالبها، از طرفی هم دشوار و حتی غیر ممکن است که در نهایت به مراتب از پیشبینیهاي لازم اولیه گرانتر
تمام میشود.
 روش مناسب و وسایل کافی براي حمل، بلند کردن و سوار نمودن قالبها در محل کار انتخاب و پیشبینی شده باشد.
 انواع مصالحی که ممکن است به کار برده شوند، نظیر قالبهاي فلزي و یا چوبی باید مورد توجه و بررسی قرار گیرند و هر
کدام که برحسب مورد، مناسبتر تشخیص داده شود انتخاب گردد. قالبهاي چوبی معمولاً سبکتر و لذا امکان ساخت
قطعات بزرگتر و استفاده از آنها بیشتر از قالبهاي فلزي نظیرشان است. در عوض قالبهاي فلزي را به دفعات بیشتر از
قالبهاي چوبی میتوان مصرف نمود.
 طراحی قالبهاي مورد نظر باید به گونهاي انجام شود که بتوان با رعایت استانداردها به تعداد دفعات هر چه بیشتر از آنها
در قالب بندي استفاده کرد. از طرفی هم باید تطبیق و تنظیم آن براي کارهاي بعدي تکراري راحت باشد.
نحوه قالب بندي ستون بتنی
نکته مهم در اجراي ستونهاي بتنی این است که این سازهها انواع مختلفی دارند و بسته به هر نوع باید نوع خاصی از قالب
بندي را به کار برد. براي درك بیشتر از انواع ستون میتوانید نگاهی به مقاله» انواع ستون در سازه، از نوع آرماتورها تا
شکل ستون «بیندازید. تفاوت عمده در قالب بندي انواع ستون، به شکل هندسی قالبها بر میگردد. در کل فرآیند کلی
قالب بندي ستون بتنی تقریباً مشابه است که در ادامه در چند مرحله خلاصه شده است.
مرحله اول؛ اجراي رامکا
بعد از اجراي فونداسیون و اجراي آرماتورهاي ستون، به منظور هدایت کردن قالب بندي از نوعی میلگرد تحت عنوان رامکا
استفاده میکنند؛ یعنی قالب ستون تا جایی داخل میرود که به رامکا اتصال پیدا کند. به قسمتی از سازه ستون که فاصله بین
قالب تا میلگرد ستون را مشخص میکند، رامکا یا پاشنه بتن میگویند. استفاده از رامکا سبب میشود، ستونهاي ساخته شده
در سازه در یک راستا قرار گیرند.
براي نصب رامکا در ابتدا، در فواصل 10 سانتیمتري از پایین ستون میلگرد رامکا به اندازه طول ستون نصب و تعبیه میشود.
در مرحله بعد چهار عدد میلگرد به صورت عمودي قرار میگیرند. براي قرار دادن میلگردها میتوان از روش جوشکاري و یا
سیمهاي مخصوص آرماتوربندي استفاده کرد.
رامکا در دو نوع فولادي و بتنی است. بهتر است در مکانهایی که نزدیک به آب بوده و یا امکان بارش باران در آنجا زیاد است،
از رامکاي فولادي استفاده نشود. چرا که ممکن است باعث ایجاد فرسایش در پایه ستون شود. در چنین مواقعی بهتر است از
رامکا بتنی استفاده شود.
روش اجراي رامکاي بتنی به این گونه است که قبل از بتن ریزي ستونها از یک ریسمان در قسمت پایین و در امتداد ستونها
استفاده میشود. پس از ریسمان کشی از یک تخته در پشت آن استفاده کرده و با استفاده از بلوك یا آجر آن را در جاي خود
محکم میکنند. این کار در چهار طرف ستونها انجام میشود. پس از انجام این کار بتن ریزي با ارتفاع 10 سانتیمتر صورت
میگیرد.
مرحله دوم؛ تهیه قالب
قالبها انواع مختلفی دارند. در تهیه آنها باید فاکتورهایی همچون کیفیت و تعادل از نظر جنس و اندازه را مد نظر داشت. در
تهیه قالبهاي چوبی باید هم اندازه بوده قالب از نظر ابعاد در سه بعد را مهم دانست. قالبهاي فلزي و فولادي از آنجایی که در
یک عملیات مهندسی ساخته میشوند، از نظر تعادل در اندازهها و یکنواختی شرایط بسیار بهتري از قالبهاي چوبی دارند.
مرحله سوم؛ تمیز کردن قالبها
بعد از تهیه قالبها، باید نسبت به آماده کردن آنها اقدام کرد. اگر قالبها قرار است براي اولین بار استفاده شوند پس قاعدتاً
نیازي به تمیز کردن ندارند اما اگر براي بار چندم است که از قالبها استفاده میشود، باید هر گونه بتن یا آلودگی اضافی از
روي آنها پاك شود.
مرحله چهارم؛ روغن کاري
یکی از مراحل مهم ساخت ستونهاي بتنی، عملیات قالب برداري است که اجراي صحیحی آن به نحوه قالب بندي ستون بتنی
بستگی خواهد داشت. به منظور اینکه در قالب برداري اجزاي مختلف قالب به راحتی از بتن جدا شوند، اقدام به روغن کاري
سطوح داخلی قالبها میکنند.
مرحله پنجم؛ بستن قالب
در اتصال انواع سیستمهاي قالب بندي از تجهیزات مختلفی استفاده میشود. سیستم نگهدارنده در قالبهاي چوبی، گوه و
سنجاق و در قالبهاي فلزي پین است. براي بستن قالب به این صورت عمل میکنند. در مرحله اول، یک قالب را در نوك
رامکا قرار میدهند. بعد از آن قالب کناري را به قالب قرار داده شده متصل میکنند. با میخ دو لبه قالب را به هم وصل
میکنند. در گام بعدي دو قالب دیگر را نیز به همین ترتیب به یکدیگر و به دو قالب متصل میشوند.
در مرحله بعد در قالب روبرویی از طرف چهار تراش توسط سنجاق به هم متصل میشوند سپس فضاي خالی بین سنجاق و
چهار تراش توسط گوه پوشانده میشود و گوهها را چکش میزنند تا سنجاق را محکم نگه دارد. در حقیقت وجود سنجاق به
این دلیل است که پس از بتنریزي به علت فشار جانبی بتن قالبها از هم باز شوند.
بعضی از ستونها در کنار ساختمان قرار میگیرند یعنی از 3 یا 2 طرف به کف اتصال دارند و از طرفهاي دیگر با فضاي بیرون
ساختمان در تماس هستند براي قالببندي اینگونه ستونها ابتدا باید براي آن طرفی که به کف ارتباط ندارد یک تکیهگاه
درست کرد تا قالب روي آن قرار گیرد این تکیهگاه را توسط چهارتراش به وجود میآورند چهارتراش را در لبه قرار میدهند و
توسط سیم به میلگردها وصل میکنند در هر طرفی که کف ندارند باید این کار صورت گیرد چهارتراشها توسط سنجاق
ممکن است به هم متصل شوند.
مرحله ششم؛ تراز کردن قالب بندي
مرحله آخر از نحوه قالب بندي ستون بتنی به تراز و شاقول کردن قالبها مربوط میشود. شاقول وسیلهاي است مرکب از یک
مخروط که یک نخ به آن متصل است بر روي مخروط یک صفحه نازك کوچک نیز قرار دارد نخ به یک چوب وصل میشود این
چوب باید اندازهاش کاملاً مشخص باشد این موضوع در قالبهاي چوبی مهمتر است.
براي تراز کردن قالبها به این طریق عمل میشود که ابتدا یک شمع چوبی را به قالب وصل میکنند سپس چوب را که کاملاً
به قالب چوبی وصل میکنند مخروط در پایین قرار میگیرد نخ باید کاملاً ساکن بایستد همان اندازه که چوب طول دارد نخ
باید از قالب فاصله داشته باشد.
چنانچه قالب شاقول نباشد توسط شمع که از قبل وصل شده است قالب را فشار میدهند تا قالب کاملاً تراز شود. براي فشار
دادن شمع به قالب میتوان زیر شمع گوه نصب کرد تا توسط ضربه زدن به گوه فشار لازم توسط شمع به قالب وارد میشود یا
میتوان توسط یک اهرم به زیر شمع فشار آورد و نیروي لازم را تأمین کرد.
قالب آجري
در این روش حدود قالب بندي با آجر کاري به ضخامت حداقل 11سانتیمتر اجرا میشود. با توجه به اینکه در بیشتر مواقع پس
از تخریب ساختمانهاي قدیمی مقدار زیادي آجر باقی میماند در بیشتر پروژههاي شهري کوچک، از این روش قالب بندي
استفاده میشود.
 قبل از شروع قالب بندي توجه شود سطح بستر به تراز مورد نظر رسیده باشد. کنترل تراز زیر پی یکی از مهمترین
پارامترهاي اجرا است. (طبق ضوابط تراز زیر پی حداقل باید 80 سانتیمتر در مناطق سرد سیر از سطح زمین پایینتر اجرا
شود؛ این امر به خاطر رعایت عمق یخبندان است)
 تراز سطح زمین باید یکنواخت بوده و پستی و بلندي نداشته باشد. کنترل تراز سطح زمین بهتر است با نقشه برداري انجام
شود.
 سطح خاك زیر پی پس از گود برداري با روشهاي ممکن متراکم شود. در صورت نیاز به پر کردن زیر پی و رسیدن به تراز
مورد نظر، باید زیر پی با نظر مهندس ناظر و مشاور با مصالح مناسب، بسترسازي و تا حد لازم مقاوم شود.
 توصیه میشود حدود قالب و آکسهاي سازه، توسط نقشه بردار پیاده شود. جهت جلوگیري از خطا در اجرا، نقاط گوشه
قالب و تمامی آکسها میخ گذاري و حدود قالب پس از ریسمانی شدن کار رنگ آمیزي شوند.
نکات اساسى دراجراى قالب بندى آجرى
قالب، ابزار ساخت قطعهى بتنى محسوب مىشود . قالبها علاوه بر ایجاد شکل و اندازهى مورد نظر در بتن، موقعیت و راستاى
آنرا کنترل مىکنند. قالببندى، سازهاى موقتى است که علاوه بر وزن خود، وزن بتن تازه ریخته شده و همچنین بارهاى
ساختمانى زنده شامل مصالح، تجهیزات و کارگران را نیز تحمل مىکند.
اهداف اصلى جهت ساخت
کیفیت
طراحى و ساخت واقعى قالبها را گویند به طورى که اندازه، شکل، موقعیت و سطح رویى مورد نظر بتن ریخته شده حاصل شود.
ایمنى
اصول ساخت قالب بندى است به طورى که بدون واژگونى یا به خطر افتادن کارگران یا سازهى بتنى، توانایى تحمل بارهاى مرده
و زنده را داشته باشد.
صرفهى اقتصادى
صرفهي اقتصادي در ساخت قالب مؤثر است به طورى که در زمان و پول پیمانکار و کارفرما صرفه جویى شود. در زمان طراحى
و ساخت قالب بندى، پیمانکار باید بدون فدا کردن کیفیت و ایمنى، دستیابى به حداکثر صرفهى اقتصادى را مورد نظر داشته
باشد.
دستورالعمل آجر چینى و دیوار چینى آجرى جهت قالب بندى فونداسیون
پس از آنکه بتن مگر ریخته شد و مقاومت لازم را بعد از یک روز به دست آورد، نوبت به قالب بندى پىها مىرسد. قالب بندى
آجرى باید به گونهاى طرح و اجرا شود که بتواند نیروى جانبى وزن بتن و نیروى لرزانندهى آن (ویبراتور) و وزن کارگر در هنگام
بتن ریزى را تحمل کرده پایدارى خود را حفظ نماید.
یکى از اصولى را که در هنگام قالب بندى آجرى باید رعایت شود این است که ابتدا باید امتداد یکى از پىهاى ساختمان مشخص
شده و توسط میخهاى ذخیره میخکوبى شده و ریسمان کشى شود. میخهاى فولادى که براى کنترل کار در زمان اجرا گوشههاى
زمین نصب مىشود، میخ ذخیره (میخ آف) نام دارد.
پس از مشخص نمودن یکى از اضلاع پى لازم است با توجه به نقشهى فونداسیون و با رعایت اصول صحیح آجر چینى که در
پیمانهى مهارت آجر چینى ذکر شده است، دیوار قالب آجرى را اجرا کرد.
نکات مهم در هنگام اجراى قالبهاى آجرى
 آجر چینى پى یکنواخت بوده و سطح صاف و بدون خلل و فرج در بدنهى داخلى قالب ایجاد شود.
 براى پر کردن پشت قالب آجرى، از خاك مناسب استفاده شود.
 در صورتى که امکان داشته باشد،بهتر است که یک لایهى نازك سیمانکارى در بدنهى داخلى قالب صورت گیرد. در غیر
این صورت از پلاستیک استفاده شود.
تراز کردن و قالب بندى فونداسیون
قالب آجرى در هنگام آجر چینى دیوارهى شود. که هر رج از آجر چینى ریسمانکشى فونداسیون،دقت به صورت کاملاً تراز چیده
شوند تا سطح بالایى شده و قالب آجرى نیز، به صورت تراز اجرا گردد. لازم است پس از نصب شمشههاى ابتدا و انتهاى دیوارهى
جهت راحتى در تراز نمودن سطح روى قالب آجرى شیلنگ تراز خط نشانههاى تراز مربوطه را قالب، توسط علامت گذارى کرد.
با در نظر گرفتن خط نشانههاى تراز، مىتوان سطح روى آجر چینى قالب بندى فونداسیون را به صورت کاملاً تراز اجرا نمود.
قالب چوبی
استفاده از قالب چوبی جهت قالب بندي فونداسیون در بسیاري موارد سبب صرفه اقتصادي و افزایش سرعت اجرا خواهد شد. در
پروژههاي بزرگ و یا در انبوه سازي استفاده از قالب چوبی بیشتر مورد توجه است.
قالب فلزي
استفاده از قالب فلزي جهت قالب بندي فونداسیون به جهت استحکام و سطح شاقولی مناسب نسبت به سایر روشهاي قالب
بندي توصیه میشود. در بسیاري از پروه هاي ساختمانی بلند مرتبه که عمق پی زیاد بوده و یا میزان سطح قال ببندي
فونداسیون کمتر است از قالبهاي فلزي استفاده میشود.
نکات قالب بندي فونداسیون
 تعیین کیفیت قالب بندي و مصالح با توجه به نما یا غیر نما بودن فونداسیون
 شاقول بودن فونداسیون
 رعایت ابعاد فونداسیون
 رعایت کاور آرماتورها در فونداسیون
 فیکس و مستحکم بودن قالبها
 درزبندي مناسب بتن براي جلوگیري از در رفتن شیره بتن و کرمو شدن
 استفاده از روغن قالب براي افزایش کیفیت سطح بتن و دوام بیشتر قالبها
شرایط قالببندي
 قالبها باید به نحوي ساخته و نصب شوند تا شکل، اندازه، وضعیت و نماي بتن مورد نظر حاصل شود.
 قالبها باید به اندازه کافی محکم باشند تا فشار یا وزن بتن تازه و دیگر بارها را تحمل کنند، بدون آنکه دچار تابیدگی،
نشت شیره، گسیختگی یا به مخاطره انداختن کارگران شوند.
 قالبها باید طوري طراحی و ساخته شوند که به آسانی و با سرعت، قابل نصب و باز کردن باشند، تا از اتلاف وقت و پول
جلوگیري شود.
 قالبها باید حتیالامکان با وسایل و امکانات موجود قابل حمل و جابجایی باشند.
 قالبها باید درزبندي شده باشند، تا از نشت شیره بتن جلوگیري شود.
قالب برداري
 قالب باید موقعی برداشته شود که بتن بتواند نیروي وارده را تحمل کند و تغییر شکلهاي آن از تغییر شکلهاي پیش بینی
شده تجاوز نکند.
 پایهها و قالبهاي باربر نباید قبل از آنکه اعضاء و قطعات بتنی مقاومت کافی را براي تحمل وزن خود و بارهاي وارده کسب
کند، برچیده شوند.
 عملیات قالببرداري و برچیدن پایهها باید گام به گام و بدون اعمال نیرو و ضربه طوري باشد که اعضا و قطعات بتنی تحت
اثر بارهاي ناگهانی قرار نگیرند، بتن صدمه نبیند و ایمنی و قابلیت بهرهبرداري مخدوش نشود.
 در صورتی که قالب برداري قبل از پایان دوره مراقبت انجام پذیرد، باید تدابیري براي مراقبت بتن پس از قالب برداري به
کار برده شود.
 پایههاي اطمینان را نباید قبل از آنکه اعضا و قطعات بتنی توان کافی براي تحمل وزن خود و بارهاي وارد را کسب کنند،
جمع کرد. شمع برداري باید به ترتیبی باشد که از ایجاد ضربه، برون محوري و برون مرکزیهاي پیش بینی نشده در قطعات
جلوگیري شود.
کفراژبندي (داربست و جک سقفی)
کفراژ به مجموعهاي از لولههاي داربستی اطلاق میشود که به هم متصل شدهاند. این اتصالات یا به صورت پین بوده یا به صورت
بست. از مزایاي استفاده اتصال پین اجراي سریعتر و تنظیم راحتتر است.
کُفراژ بندي جهت ایجاد پایههاي نگهداري قالبهاي بتنی سنگین اجرا میشود. در ساختمانهاي معمولی یا مواردي که نشست
قالب بر اثر بتن ریزي از اهمیت زیادي برخوردار نیست و قالبها سبک هستند از شمعهاي فولادي یا چوبی منفردبراي نگهداشتن
و تنظیم قالبها استفاده میکنند.
اما در مواردي همچون پل سازي که قالب مونتاژ شده در محل، نباید در اثر بتن ریزي حرکت کرده و خیز بردارد از کفراژبندي
استفاده میکنند. از دیگر مزیتهاي کفراژ بندي ایجاد سطح نگهداري بیشتر جهت نگهداري قالبها است. کفراژ بندي نیاز به
دقت بالایی دارد تا ارتفاع کفراژ در سطح مورد نظر تامین شود. و در سطوح افقی کاملاً تراز باشد.

از دیگر مزایاي کفراژ استحکام آن است و بر اثر برخوردهایی که ممکن است در کارگاه رخ دهند، همانند شمعهاي منفرد
حساس نبوده و میتواند در برابر آنها مقاومت کند. و همچنین عملیات قالب بندي را با ایجاد بستر گسترده راحت تر مینماید.
جهت کفراژ بندي تیرها و سقفهاي سبک با ارتفاع کمتر از 5/5 متر از جکهاي سقفی قابل تنظیم استفاده میشود. این جکها
در اندازههاي متنوعی ساخته میشوند. بر روي این جکها، از سر جک تی شکل که به دو صورت ثابت و متحرك ساخته شده،
استفاده میشود.
قطر لوله بیرونی این جکها، 6 سانتیمتر و قطر لوله داخلی آنها، 5 سانتیمتر است. ضخامت لوله این جکها، براي جکهاي تا
ارتفاع 4 متر، 5/2 میلیمتر و براي جکهاي بالاي 4 متر ، 3 میلیمتر است.
در انتهاي لوله بیرونی این جکها یک پیچ تنظیم و مهره جوش داده شده تا به کمک سوراخهایی که روي لوله درونی جکها
تعبیه شده عمل تنظیم ارتفاع جک را انجام دهد.
انواع اتصالات در ساختمانهاي فولادي
اعضاي مختلف یک سازهي فولادي متشکل از اعضاي فشاري، کششی و خمشی به یکدیگر و به خودشان با روشهاي مختلف
انجام میشود که شامل اتصال تیر به ستون، اتصال مهاربند به قاب، اتصال پاي ستون و وصلهها است.
اتصال تیر به ستون
مجموعه به هم پیوسته اعضاي یک سازه را معمولاً قاب (Frame (مینامند. اصولاً در ساختمانهاي فولادي نحوه اتصال و
رفتار قطعات نسبت به یکدیگر در تکیه گاه (محل تقاطع اعضا) در محاسبات حائز اهمیت است. بدون در نظر گرفتن چگونگی
رفتار قطعات نسبت به هم، تعیین مشخصات مقاطع ستونها و شاهتیرها میسر نیست. اتصالات در تکیه گاه ساختمانهاي
فولادي که براي به هم پیوستن اعضاي سازه به کار میرود، عموماً به سه دستهي کلی تقسیم میشوند.
 اتصال ساده (مفصلی)
 اتصال نیمه صلب
 اتصال صلب
اتصال ساده تیر به ستون (مفصلی)
در این نوع اتصال تیر میتواند آزاد باشد و به راحتی دوران زاویهاي به خود بگیرد. بنابر این در این تکیه گاه لنگر گیرداري
وجود ندارد. به عبارتی تکیه گاه، لنگري را منتقل نمیکند. اتصال با جفت نبشی جان، اتصال با نبشی نشیمن و اتصالات با
نشیمن تقویت شده از این گروه هستند که آنها را اتصالات برشی نیز مینامند.
اتصال سادهي تیر با نبشی جان
اتصال سادهي برشی به کمک نبشی جان، براي اتصال تیرچه به شاهتیر یا تیر به ستون به کار میرود. در این نوع اتصال،
نبشی باید تا سر حد امکان انعطاف پذیر در نظر گرفته شود. در این اتصال سادهي تیر به تیر دو عدد نبشی را در یک سر تیر
به جان آن جوش میدهند و در سمت دیگر با خال جوش به ستون یا شاهتیر متصل میکنند. جوش بین نبشی و ستون یا
شاهتیر را بعد از این که اتصال تنظیم شد، بر روي کار انجام میدهند. وقتی که از نبشی جان براي اتصال تیر به ستون استفاده
میشود، فاصلهاي در حدود 20 میلی متر بین تیر و ستون در نظر گرفته میشود تا نصب تیر ساده باشد. وقتی که اتصال
تیرچه به شاهتیر به نحوي انجام میگیرد که بالهاي فوقانی هر دو در یک تراز واقع میگردد، باید قسمتی از بال تیرچه را
زبانه کرد.
اتصال سادهي تیر با نبشی نشیمن
مانند اتصال ساده با نبشی جان، از اتصال با نبشی نشیمن تنها براي انتقال واکنش تکیه گاهی قائم استفاده میشود. بنابراین
اتصال نباید در انتهاي تیر، گیرداري قابل توجهی ایجاد کند. به این دلیل است که نبشی نشیمن و نبشی بالایی باید نسبتاً قابل
انعطاف باشند. در این نوع اتصال، تیر بر روي یک نشیمن که هیچ گونه تقویتی در آن صورت نگرفته است، قرار میگیرد. ابتدا
در کارخانه یا درکارگاه نبشی نشیمن عمل نصب و تنظیم تیر را آسان میکند. این نوع نبشی معمولاً در ارتفاع لازم به ستون
جوش داده میشود و بعد از نصب ستون، تیر را روي آن سوار نموده و به آن جوش میدهند. در این اتصال، نبشی کمکی
دیگري در بالاي تیر نصب و جوش میشود که در باربري قائم مشارکت ندارد و تنها براي ثابت نگه داشتن تیر در محل خود و
تأمین تکیه گاه عرضی و جلوگیري از غلتیدن آن به کار میرود.
سعی میشود اتصال با نبشی نشیمن تا حد امکان انعطاف پذیر باشد تا از آزادي دورانی تیر در تکیهگاه جلوگیري نشود و در
حقیقت بصورت اتصالی ساده و مفصلی عمل نماید و تکیه گاه عرض نشیمن نباید از 5/7 سانتی متر کمتر باشد. طبق ضوابط
طراحی، عرض لنگري را تحمل نکند. معمولاً استاندارد 10 سانتی متر براي نشیمن انتخاب میشود. براي این منظور نبشی
فوقانی را با ابعاد ظریف انتخاب کرده و فقط دو لبهي انتهایی بالهاي آنرا (در امتداد عرض بال تیر) جوش میدهند.
اتصال ساده تیر با نشیمن تقویت شده
وقتی که عکس العمل قائم در محل تکیهگاه زیادتر از حد تحمل نشیمنهاي ساده شود، میتوان از نبشی با ورق تقویت شده
استفاده کرد. ضخامت صفحهي نشیمنگاه در حدود ضخامت بال تیر انتخاب میشود و از صفحات تقویت کننده (محکم
کننده) زیر نشیمن به صورت مستطیلی یا مثلثی که لچکی نامیده میشود، استفاده میگردد.
وقتی که صفحات سخت کننده در زیر یک نشیمن طاقچهاي به صورت مثلثی برش داده میشود، صفحه به صورتی متفاوت با
حالتی که لبهي آزاد موازي جهت بار وارده است، عمل مینماید. این تفاوت خصوصاً در ناحیهاي که بیشترین تنشها رخ
میدهند به وجود میآید. در حالت کلی، برش ورق به صورت مثلثی باعث ایجاد اتصالی سختتر از حالت ورق مستطیلی،
میشود.
با این که این اتصال براي نیمرخهاي تک هم قابل استفاده است، ولی نیمرخهاي زوج به دلیل عکس العملهاي تکیه گاهی
بالاتر، نیاز بیشتري به تکیه گاههاي تقویت شده دارند. لازم به ذکر است جهت جوش دادن ورق سخت کننده در داخل نبشی
تکیه گاه نکات زیر باید رعایت شود.
 جهت حرکت جوشکاري از گیرداري بیشتر به سمت آزادي بیشتر است یعنی از محل کنج داخلی نبشی به سمت بیرون.
 در انتهاي جوش هر طرف سختکننده یک برگشت به سمت مقابل (قالب کردن جوش) انجام شود.
 از ایجاد حوضچهي جوش پرنشده خودداري شود.
اتصال خورجینی
اتصال خورجینی در گذشته متداولترین شکل اتصال در ساختمانهاي اسکلت فلزي در ایران بود. نحوهي اجراي اتصال
خورجینی بدین طریق است که تیرهاي باربر از طرفین ستونها به طور یک سره عبور داده میشوند و روي نبشیهایی که در
طرفین ستون نصب شدهاند، قرار میگیرند. معمولاً در بالاي هر تیر یک نبشی قرار میدهند، لذا اتصال خورجینی تامین
کنندهي نشیمن براي عبور یک جفت تیر سرتاسري از طرفین ستون است.
کاربرد گستردهي این اتصال در ایران به علت سادگی اجرا، کاهش هزینه، کم کردن نیمرخ بال پهن و قابلیت استفاده از
شمارههاي بالاي نیمرخ IPE بوده است. یکی از اجزاي کلیدي در اتصال خورجینی، نبشیهاي بالا و پایین اتصال است.
تیرهاي اصلی قابها که به صورت یک سره از کنار ستونها عبور کردهاند، روي نبشیهاي نشیمن سوار میشوند و معمولاً از
یک نبشی اتصال کوچک نیز براي اتصال بال فوقانی تیر به ستون استفاده میشود که مقداري گیرداري در اتصال به وجود
میآورد. نبشی تحتانی با عرض پهن تر از پهناي بال تیر I شکلی که بر روي آن قرار میگیرد، انتخاب میشود و این عمل به
خاطر فراهم نمودن سطحی است که بتوان تیر را به نبشی جوش داد. وقتی که ستونها به صورت خوابیده بر روي زمین
آمادهسازي میشوند، نبشیهاي تحتانی در محلهاي خود جوش جوشکاري نبشی نشیمن روي زمین میشوند و پس از نصب
ستونها و قرار دادن تیرها بر روي نبشیهاي تحتانی، بال تیر به نبشی تحتانی به صورت افقی جوش شده و سپس نبشی
فوقانی نصب و به بال فوقانی تیر جوش میشود. قاب با اتصال خورجینی فقط براي تحمل بارهاي قائم طراحی میشوند. این
اتصال در مقابل بارهاي جانبی عملکرد خوبی ندارد و تنها براي تحمل بارهاي قائم مناسب است. بارهاي جانبی را باید
سیستمهاي دیگري از جمله مهاربندها تحمل کنند.
یکی دیگر از مشکلات اتصال خورجینی هنگامی بروز میکند که تیرها در دو طرف، دهانههاي نامساوي را پوشش دهند. در این
صورت دهانههاي نامساوي عکس العملهاي نامساوي را در برابر بارهاي وارده نشان خواهند داد و افزایش لنگرها را موجب
میشوند. عدم اتصال تیرهاي موازي به هم و نامساوي بودن دهانهي طرفین، باعث میشود که نتوانند با هم کار کنند.
اتصال صلب تیر به ستون
در تکیه گاه کاملاً گیردار، دوران زاویهاي (چرخشی) بین تیر و ستون انجام نمیگیرد، در این نوع اتصال تکیه گاهی، تامین
درصد گیرداري در حدود 90 درصد یا بیشتر براي جلوگیري از تغییر زاویه ضرورت دارد. مقصود طراح در هنگام استفاده از
اتصال صلب تیر به ستون این است که اتصال قادر به انتقال کامل لنگر باشد و هیچ گونه چرخش نسبی بین اعضاي وارد به
اتصال به وجود نیاید. تنوع اتصالات صلب تیر به ستون آنقدر زیاد است که مشکل بتوان لیست کاملی از آنها تهیه نمود، لیکن
اتصاالت رایج نشان داده شده، امروزه به نحو گستردهتري مورد استفاده قرار میگیرند. قسمتی از جوش اغلب این اتصالات در
کارخانه یا در روي زمین انجام میشود و مابقی آن پس ازنصب توسط جوش در محل و یا پیچهاي پرمقاومت تکمیل میشود.
اتصال مستقیم
بال فوقانی و تحتانی به طور مستقیم و بدون هیچ واسطهاي با جوش شیاري با نفوذ کامل به ستون جوش شده است. اجراي
این جزییات در پاي کار مشکل است، زیرا طول تیر باید دقیقاً به اندازهي فاصلهي آزاد دو ستون بریده شود که این عمل به
راحتی امکان پذیر نیست.
اتصال با ورق زیرسري و روسري
براي هر دو بال تحتانی و فوقانی به ترتیب از ورقهاي زیرسري و روسري استفاده شده است. ورق زیرسري در کارگاه برروي
زمین به ستون جوش شده و ورق روسري پس از نصب تیر روي آن مونتاژ و جوش میشود.
اتصال فلنجی
نوعی از اتصال صلب با استفاده از ورق اتصال فلنجی در انتهاي تیر نشان داده شده است. روش اتصال تیرها به هم با استفاده از
پیچهاي پرمقاومت و بصورت اصطکاکی است.
اتصالات صلب در قابهاي صفحهاي و فضایی
در اتصال صلب تیر به ستون، تیرها ممکن است از دو طرف به هر دو بال ستون بطور مستقیم متصل شده باشند و یا با استفاده
از ورقهاي زیرسري و روسري به بال ستون متصل شوند. همچنین ممکن است همانند، تیرها از یک یا دو طرف به جان ستون
به طور صلب متصل شده باشند. اگر در یک سیستم قاب صلب، تیرها فقط در یک راستا به دو بال و یا جان ستون متصل شده
باشند سیستم را، قاب صلب صفحهاي می نامند. سیستم قاب صلبی که شامل اتصالاتی باشد که در آن تیرها در دو راستاي
متعامد به بال و جان ستون متصل شده باشند (البته ممکن است که فقط بر یک طرف جان و بال متصل شده باشند) به نام
قاب صلب فضایی خوانده میشود.
اتصال نیمه صلب تیر به ستون
اتصالاتی را که مقداري گیرداري در تکیه گاه به وجود میآورند و در نتیجه باید برش و لنگر را توأمان تحمل کنند، اتصاالت
نیم گیردار مینامند. در این حالت، بین تیر و ستون دورانی صورت میگیرد که مقدار آن کمتر از اتصال مفصلی است. در عین
حال، مقداري لنگر گیرداري در تگیه گاه تولید میکند و گیرداري آن بسته به وضعیت اتصالات، بار و دهانهي تیر ممکن است
بین 20 تا 90 درصد باشد.
اتصال کنسولها به ستون
در سیستم اسکلت فلزي، پیش آمدگی (کنسول)، به دو شیوه اجرا میشود. یکی پیش آمدگی ممتد که تیرها از ستون عبور
میکنند (به صورت تک یا دوبل) و کنسول لازم به دست میآید. دیگر اینکه کنسول به صورت غیرممتد باشد. اتصالات باید
متناسب با طول کنسول، مقدار بار وارده و نحوه گیرداري آن به ستون طراحی شود. چون کنسول در محل تکیه گاه لنگر
منفی دارد، باید اتصال آن به ستون همانند اتصال صلب تیر به ستون اجرا شود. کلیهي ابعاد و اندازهي اتصالات و تقویت
کنندهها بر اساس محاسبات انتخاب میشوند.
در صورت استفاده از اتصال مفصلی و یا در مواقعی که طول کنسول از حد معینی تجاوز کند و یا مقدار بار وارده به آن به
اندازهاي باشد که نبشیها یا ورق اتصال جواب گو نباشند، میتوان از دستک استفاده کرد. با توجه به نقشهي معماري می توان
این دستک را در پایین یا بالاي تیر در نظر گرفت و اتصال صحیح و اصولی را اجرا کرد.
اتصال مهاربند به قاب فولادي
معمولترین مهاربندها در اسکلتهاي فولادي مهاربندهاي ضربدري است. اتصال مهاربندها در گوشهها به قاب فولادي، با یک
صفحه (ورق فولادي) انجام میگیرد. نحوه ساخت و نصب به این گونه است که با پروفیلهاي مورد نظر، اعضاي مورب به را بر
روي سطح صاف نظیر کف کارگاه یا زمین معمولاً وسیله ورق فلزي مربع مستطیل که در ناحیه وسط جوش میشود، تهیه
میکنند. اعضاي مورب به وسیله بالابر یا جرثقیل یا کشیدن توسط طناب، در محل اتصال قرار میگیرند و در محل خود، در
روي ورق فلزي که به ستون و تیر وصل است، جوش میشود.
براي جوش دادن ورقهاي مهاربند به بال تیر یا بال ستون، باید جهت جوشکاري از سمت گیرداري بیشتر به سمت آزادي
بیشتر انجام شود. بهتر است ورقهاي مهاربندي در مرحلهی ساخت ستونها روي ستون و در محل مناسب مطابق نقشه، نصب
شوند و در روي زمین در وضعیت افقی جوشکاري شود. خروج از مرکزیت و ناگونیا بودن ورقهاي مهاربندي در زمان نصب
باعث بوجود آمدن مشکلات فراوانی میشود. در مهاربندهاي جفت، باید در فواصل حدوداً یک متري از یک سري تسمههاي
فولادي به ضخامت ورقهاي مهاربندي جهت ثابت نگه داشتن آنها استفاده شود. در جوش اتصال عضو مهاربندي به ورق
مهاربندي باید حدود 2 سانتی متر از انتهاي دو جوش سمت لبهي بیرونی ورق مهاربندي جوشکاري نشود.
اتصال پاي ستون
در طراحی اتصال پاي ستون دو شرط اصلی زیر باید تأمین شود.
 نیروي فشاري موجود در مقطع ستون باید توسط ورق کف ستون در شالوده گسترش یابد که تنش فشاري در بتن
شالوده کمتر از مقادیر مجاز توصیه شده توسط آیین نامهها شود.
 ورق کف ستون و ستون کاملاً به بتن شالوده مهار شود.
انواع اتصال ستون به شالوده
جزئیات اتصال ستون فلزي به شالوده بتنی، به نیروي موجود در پاي ستون بستگی دارد. در ستون با انتهاي مفصلی فقط
نیروي فشاري و برشی از ستون به شالوده منتقل میشوند. اگر لنگر خمشی را به شالوده منتقل نمایید، در آن صورت، نیاز به
طرح اتصال مناسب براي این کار خواهید داشت که اتصال گیردار خوانده میشود.
اتصال ستون به ورق پاي ستون
در اتصال مفصلی پاي ستون، فقط نیروي محوري و نیروي برشی از ستون به ورق پاي ستون منتقل میشود. در اتصال گیردار
پاي ستون علاوه بر نیروهاي محوري و برشی، لنگر خمشی نیز به ورق پاي ستون انتقال مییابد.
جدا شدگی دو بال نبشی نشیمن تیر به ستون، نشان دهندهي ضعف مقاومت کششی نبشی در مقابل نیروي ناشی از زلزله
بوده است. زیرا اندازهي نبشی و مقدار جوش آن به اندازه کافی نبوده است.
انتهاي ستون که با ورق کف ستون در تماس است، باید به صورت گونیا بریده شده و سنگ زده شود تا در تماس کامل با ورق
کف ستون قرار بگیرد. در چنین حالتی، اکثر نیروي محوري توسط فشار تماسی منتقل میشود و نبشیها و یا جوش فقط
عمل نگهداري و انتقال نیروي برشی را برعهده میگیرند. در صورتی که انتهاي ستون سنگ زده نشود، جوش و نبشیهاي
اتصال باید بتوانند صد در صد نیروي محوري را انتقال دهند.
استفاده از ورقهاي سخت کننده در اتصال گیردار پاي ستون
 گاهی مواقع به منظور کم کردن ضخامت ورق کف ستون، از ورقهاي سخت کنندهي مثلثی یا ذوزنقهاي در اتصال گیردار
پاي ستون استفاده میشود.
 اجراي ناصحیح جوش در درون گوشهي مهاربند منجر به جدا شدن مهاربند از ستون در اثر نیروي ناشی از زلزله شده
است.
 اتصال نامناسب ورق اتصال مهاربند به ستون، ناکافی بودن طول جوش و ابعاد ورق اتصال، منجر به گسیختگی مهاربند از
محل اتصال شده است.
اتصالات بادبندها به تیر و ستونها
معمولاً بادبندها توسط یک صفحه فلزي که از قبل در محل تقاطع تیر به ستون جوش داده شده به ستونها و تیرها متصل
میشوند. این صفحات که تحت فشار و کشش هستند باید براي هر دو عامل طرح شوند. بادبندهایی که روي این صفحات قرار
میگیرند باید به طور کامل جوش داده شوند.
بعضی وقتها در وسط نیز صفحه میگذارند. چون بادبندها نمیتوانند از روي هم عبور کنند در وسط قطع میشوند وبه صفحه
وسط کاملاً جوشش داده میشوند و ادامه مییابند. بادبندهاي این ساختمان ناودانی تک و دبل بوده و به وسیله صفحات
تقویت، به تیر و ستونها متصل شدهاند.
اتصال دو تیرآهن به هم
براي تولید ستون دوبل یا تیر دوبل لازم است که دو تیرآهن را به هم توسط بست یا پلیت متصل کرد و نیز براي طویل کردن
ستونها نیز باید بین تیرآهنها اتصال وجود داشته باشد، چون طول شاخههاي تیرآهن 12 متر است.
انواع اتصالات پاي ستون
اتصالات پاي ستون نیز مانند سایر اتصالات هم صلب و هم مفصلی دارند. در اتصال صلب از سخت کننده استفاده میشود و در
اتصال مفصلی از نبشیها و لچکیها استفاده میشود. اتصال صلب را در جهتی میگذارند که ممان دارند و اتصال مفصلی را نیز
در جهتی میگذارند که ممان ندارند. جوش اتصال پاي ستون نیز باید شرایط دو اتصال صلب و مفصلی را تامین کند.
مراحل تولید قالب بتن فلزي
1 (برشکاري
مرحله اول ساخت قالب بتن ، برشکاري است. در این مرحله ورق کف قالب و تسمه هاي دور تا دور قالب در ابعاد مورد نظر
برش داده می شود. ورق ها با دستگاه گیوتین و به صورت اتوماتیک در اندازه هاي متناسب با نوع قالب برش داده شده و آماده
پانچ می گردند.

2 (پانچ تسمه ها
بعد از مرحله برشکاري در ساخت قالب بتن ، نوبت به پانچ تسمه ها می رسد. در هنگام پانچ تسمه هاي قالب بتن باید دقت
کرد که دقیقا در همان قسمت مورد نظر پانچ صورت گیرد. در غیر این صورت هنگام قالب بندي دچار مشکل خواهد شد. پانچ
تسمه ها ممکن است شکل هاي مختلفی مثل ستاره اي، گل، مستطیل، لوبیایی و… داشته باشد.
3 (مونتاژ قالب بتن با استفاده از جوش قوسی
بعد از مرحله پانچ ، ورق ها که شامل ورق کف و تسمه ها می باشد را با استفاده از جوش قوسی به یکدیگر متصل می کنند.
مونتاژ قالب بتن یکی از مهم ترین مراحل ساخت قالب بتن فلزي است. از این رو از اهمیت بالایی برخوردار است. جوشکاري با
قوس الکتریکی نوعی جوشکاري است که در آن از قوس الکتریکی به عنوان منبع حرارتی در جوشکاري استفاده میشود. این
نوع از جوشکاري داراي مزایایی هست از جمله:
الف) براي جوشکاري قسمت هایی از سازه جوشی که محدودیت دسترسی دارند مناسب است
ب) براي فولادهاي ساده و آلیاژي که امکان جوشکاري با این فرایند را دارا هستند بازه وسیعی را دارند
4 (جوشکاري قالب با استفاده از تکنولوژي جوش2CO
مرحله بعد در ساخت قالب بتن جوشکاري است. در موقع استفاده از این گاز براي ثبات قوس و پیشگیري از بد فرم شدن آن ،
از الکترودهاي روپوش شده یا تنه کار استفاده می کنند. حال این سوال پیش می آید که مزیت جوش 2CO با سایر انواع
جوشکاري در چیست ؟ چرا در ساخت قالب از جوش 2co استفاده می کنند؟
مزایاي جوشکاري2CO
1 (مقاومت و استحکام قالب بتن رابسیار بالا می برد
2 (نفوذپذیري بالاي آن تا عمق قطعه را در بر می گیرد
3 (عدم تغییر شکل قطعه و جدا نشدن تسمه هاي کناري در هنگام شکستن نقاط جوش
4 (عدم نیاز به زدودن زیاد مواد زائد پس از جوشکاري
5 (سرعت جوشکاري بالا
بنابراین جوشکاري 2Co عمر بیشتري براي قطعه ایجاد می کند و تعداد دفعات استفاده قالب بتن در پروژه هاي مختلف را
بسیار افزایش می دهد.
5 (بررسی و کنترل کیفیت
پس از مراحل فوق ساخت قالب بتن به قسمت کنترل کیفی و بررسی فرستاده می شوند تا:
1 (از لحاظ جوش و تسمه کاملا بازبینی شوند
2 (روي سطح آنها براي رنگ آمیزي سمباده می کشند تا صیقلی شوند
6 (رنگ کردن و ایجاد پوشش براي قالب
در این مرحله، قالب ها را براي جلوگیري آهن در برابر زنگ زدگی، دوام بیشتر و ظاهر آراسته آن طبق رنگ مورد درخواست
مشتري پوشش رنگ می زنند. از این رو براي بسته بندي و ارسال آماده می شوند.
7 (بسته بندي قالب ها
در آخرین مرحله ساخت قالب بتنی ، قالب ها را بسته بندي می کنند تا هم بارگیري آن ها آسان تر شود و هم چیدمان آن ها
مناسب شود. کلیه مراحل در این فیلم کوتاه و آموزنده بالا نشان داده شده است. این فیلم توسط گروه صنعتی سیویل سان
تهیه گردیده است
انواع قالب هاي فلزي
 الف) قالب ثابت
 ب) قالب رونده
 ج) قالب لغزان
قالب استاندارد فلزي
ابعاد این قالب ها بایستی مضربی از 5 باشد. در ضمن نیازي به سفارش کردن و از پیش طراحی آن وجود ندارد چون در بازار
به وفور یافت می شوند. در جدول زیر بخشی که رنگی شده ابعاد قالب هاي استاندارد فلزي تولید شده را مشخص می کند که
در کارگاه تولید قالب به راحتی یافت می شود.
طراحی این قالب ها به گونه اي است که به آسانی حمل می شود. سطح این نوع قالب ها از ورق آهن سیاه به قطر 3 میلی متر
می باشد. همانطور که در تصویر زیر مشاهده می نمایید، با توجه به میزان بارهاي وارد بر آن، به وسیله ي تسمه هایی از ورق
به قطر 3 یا 4 میلیمتر تقویت می شود.
فیلر
هنگامی که هیچگونه ترکیبی از قالب هاي مدولار نتواند قالب بندي مد نظر شما را پوشش دهد، ترکیبی را به کار می بریم که
فاصله ي باقیمانده را به پایین ترین اندازه خود برساند. این فاصله همیشه از 10 سانتی متر کمتر است. این فاصله با قالب پر
کننده ي فیلر پر می شود که در شکل زیر نشان داده شده است.

فیلر به صورتی نصب و پیاده سازي می شود که در یک سمت حالت کشویی دارد تا بتوان آن را روي صفحه ي قالب حرکت
داد به صورتی که فاصله هاي نیم تا ده سانتیمتر را پوشش دهد. در شکل ارائه شده در ذیل می توانید نحوه و نمونه ي محل
استفاده از فیلر را مشاهده نمایید.
هم چنین ببینید :نماشویی
قالب هاي خاص
در صورتی که با ترکیب قالب هاي استاندارد و فیلر ها قادر نباشیم قالب سازه اي را ایجاد کنیم، از قالب هاي خاص استفاده
می نماییم. شکل این قالب ها مثلثی، ذوزنقه، متوازي الاضلاع، دایره و منحنی و غیره است. به منظور تهیه ي این نوع قالب
بایستی آن ها را بر مبناي اندازه هاي نقشه به کارخانه سفارش دهیم. در شکل هاي زیر چند نوع قالب خاص را مشاهده می
کنید:
بدنه ي قالب
در قالب بندي فلزي، بدنه ها در پاره اي اوقات از یک قطعه قالب و گاهی از اتصال چند قالب مدولار به هم به وجود می آیند.
در صورتی که چند قطعه قالب تشکیل یک بدنه را می دهند، اتصال این قطعات یا توسط پین هاي زوجی شیار دار که شبیه
گوه است انجام می شود، یا به وسیله ي پیچ و مهره صورت می گیرد که در تصویر زیر ارائه شده است.
توجه کنید که این اتصالات براي پایداري کامل کافی نیست، و براي این منظور باید از قطعاتی به نام پشت بند استفاده نمود.
پشت بندها می توانند از انواع لوله، ناودانی و مقاطع فلزي قویتري که براي این هدف ایجاد شده اند، در نظر گرفته شوند. در
شکل زیر چند نمونه از این پشت بندها را می توانید مشاهده نمایید.
گیره
از گیره همانطور که در شکل زیر مشاهده می کنید، جهت اتصال پشت بندها به بدنه ي قالب استفاده می شود:
نحوه اتصال بدنه ي قالب ها را به پشت بند ناودانی با گیره ي بلند در تصویر زیر ملاحظه می نمایید.
حتما بخوانید :کف سابی
اتصال دو بدنه ي قالب عمود بر هم
این اتصال توسط نبشی هاي پانچ شده یا انواع قالب هاي کنج انجام می شود. این نبشی ها سوراخهایی دارند که فاصله ي
محور تا محور آنها دقیقا 5 سانتیمتر و با سوراخ هاي تسمه هاي قالب مطابقت می کند. در شکل زیر نبشی را مشاهده می
کنید که پانچ شده و دو بدنه ي قالب عمود برهم را می بینید که توسط نبشی پانچ شده متصل شده است.
قالب واسطه ي کنج داخلی
گاهی اوقات بر مبناي طرح نقشه، دو صفحه ي قالب مسطح به وسیله ي قالب کنج ساده با زاویه ي 90 درجه یا کنج هاي
داخلی پخ دار 45 درجه، به هم متصل می شوند. این مورد نیز در شکل زیر ارائه شده است.
قالب واسطه ي کنج خارجی
گاهی اوقات دو صفحه قالب مسطح توسط قالب کنج ساده ، با زاویه 90 درجه یا کنج خارجی پخ دار تحت زاویه ي 45 درجه
به هم متصل می شود که در شکل زیر آمده است.
کلاهک
در مکان هایی که سه صفحه قالب مسطح به صورت فضایی، در امتداد هاي z,y,x به یکدیگر متصل می شوند، از قالب
کلاهک متناسب با نوع کاري که پیاده سازي می شود، استفاده می کنند. در شکل ارائه شده در زیر یک قالب کلاهک را از
پشت و جلو مشاهده می کنید:
قیدها
بعد از اینکه دو بدنه ي قالب قائم تحت زاویه اي به هم متصل شدند، این اتصال از دیدگاه ثبات زاویه مستحکم و پایدار نمی
باشد. به همان صورتی که در صفحات مسطح، این پایداري توسط لوله ها و ناودان ها ویا پشت بندهاي قوي تامین می شود،
در گوشه ها هم بایستی توسط قید هایی که از لوله یا ناودانی با زاویه ي هدف و مشخص ساخته شده به کار برده شود تا زاویه
ي میان دو صفحه پایدار بماند. تصویر ارائه شده در ذیل قید و نبشی پانچ شده و بدنه ي قالب را نشان می دهد:
دستک تیر
این مورد جهت قائم نگه داشتن قالب گونه ي تیر ها و دال ها استفاده می شود که در شکل زیر مشاهده می نمایید:
در زیر هر دستک پایه اي را می بینید که با قرار دادن دستک ها در سوراخ هاي جک هاي سقفی ، ثبات و پایداري آنها در
راستاي قائم فراهم می شود.
تبلیغ :چوب نما ساختمانی
جک فلزي
از جک هاي فلزي جهت استقرار قالب کف تیر ها و سقف ها، به عنوان شمع استفاده می شود که داراي اشکال و ابعاد مختلفی
هستند. هرکدام از این جک ها مصرف خاصی دارند. نوعی از آنها وجود دارد که داراي دو لوله ي فلزي است، قطر بیرونی لوله
ي بالایی مقدار اندکی کمتر از قطر درونی لوله پایینی است، به گونه اي که لوله ي بالایی می تواند به آسانی درون لوله ي
پایین حرکت نماید. در لوله هاي بالایی سوراخ هایی ایجاد نموده اند که فاصله ي محور تا محور آنها 9 سانتی متر می باشد.
توسط یک پین و عبور دادن آن از شکاف لوله ي پایین و سوراخ لوله ي بالا، قادر خواهیم بود سوراخ لوله ي بالا را در ارتفاع
هدف حفظ کنیم. اگر می خواهید ارتفاع جک را تنظیم کنید طوق را به دور لوله ي پایین بپیچید.
انواع جک شامل جک سقفی و جک مهاري است که در تصاویر زیر می توانید آنها را ملاحظه کنید:
جک شاغول کننده
این جک ترکیبی از دو جک کوتاه و بلند است که جک کوتاه به حالت افقی به بخش پایینی قالب قائم و جک بلند به صورت
عمودي به بخش بالاي قالب می چسبد. توسط این جک، می توانید بدنه هاي قالب را به طور کامل در حالت قائم حفظ نمود.
تصویر زیر مهار نمودن قالب یک دیوار بتنی با مجموعه اي از جک هاي شاغول کننده ارائه شده است.
فاصله نگه دارها
فشارهاي جانبی که به بدنه ي قالب ها وارد می شود توسط فاصله نگه دارها مهار می شود. پس همان گونه که از نام آن پیدا
است، فاصله نگه دار، فاصله دو قالب را در حد مشخصی حفظ می نماید. «پلت» نام دیگر فاصله نگه دارها است که انواع
مختلفی را دارا می باشد:
الف (ساده ترین نوع آن گونه اي است که از میان لوله هاي فلزي یا پولیکاي فشار قوي که در دو سر آن مخروط ناقصی قرار
دارد عبور می کند.
ب (اگر غلاف لوله ي فلزي یا پولیکا به کار برده نشود، پلت درون بتن باقی می ماند که صرفه ي اقتصادي ندارد. هنگامی که
بخواهند از سکوهاي بالا رونده استفاده نمایند جهت استقرار این سکوها می توان از این پلت ها استفاده نمود. در شکل زیر این
مسئله به نمایش گذاشته شده است.
ج (میان پلت هاي فنري
در این مورد در عوض به کار بردن لوله از میان پلت فنري که در شکل زیر نشان داده شده است استفاده می شود.
جهت قرار گرفتن فاصله نگه دار، از دو قطعه پلت کوتاه بیرونی استفاده می شود که درون فنر ها توسط رزوه ها بسته می
شوند. تصویر زیر نقشه ي جزییات به کاربردن میان پلت متکی به بدنه ي قالب و نمونه ي اجراشده ي جزییات را ارائه داده
است.
د (پلت بیرونی
انواع جزییات اتصال میان پلت و اجزاي آن در تصاویر زیر آمده است که می توانید مشاهده نمایید.
جهت انجام قالب بندي دیوار هاي منابع آب و بخش هایی از این دست که نشت ننمودن آب در آنها اهمیت بسزایی دارد، از
میان پلت هاي آب بند استفاده می شود که در شکل زیر آمده است.
ه (پلت عصایی
در محل هایی که بایستی نصب و اجراي پشت بند قائم سنگین انجام شود ولی به پلت هاي فاصله نگه دار نیازي نبوده است و
نصب و راه اندازي انجام نشده است، از این نوع پلت ها استفاده می شود که در تصویر زیر نشان داده شده است.
هم چنین بخوانید :لوله بازکنی با فنر برقی
داربست مدولار
با در نظر گرفتن ارتفاع و سنگینی نسبی قالب هاي فلزي، به کار بردن داربست هاي مدولار اجراي کار را تسهیل می نماید.
طرز کار بسیار ساده است. چند قطعه مدولار از پیش ساخته را انقدر بهم وصل می کنیم تا اندازه ي هدف حاصل شود. در
ادامه اعضاي ایجاد کننده داربست مدولار را بررسی می کنیم:
الف) اعضاي قائم و ستونی
این اعضا داراي طولهاي مختلفی از 1 تا 3 متر می باشند که می توانیم حتی آن ها را توسعه دهیم. توسعه ي آنها با پین هاي
واسط انجام می شود که در زیر می بینید.
همانطور که در شکل بالا مشاهده می کنید این قطعه یک لوله است که روي آن هر نیم متر محل هایی در 4 جهت در نظر
گرفته شده تا بتوان قطعات افقی و مورب را به این محل ها متصل کرد. نصب عضو قائم روي پایه ي قابل تنظیم موجب می
شود سطح اتکا بالاتر رفته و امکان تنظیم دقیق ارتفاع توسط پیچها مهیا شود که در شکل هایی که در ذیل ارائه شده نشان
داده شده است:
همانطور که در تصویر ذیل می بینید ، در بخش بالایی قطعه ي قائم، از قطعه اي استفاده می شود که سرجک نام دارد. این
قطعه هم تنظیم ارتفاع سقف را ممکن می کند و هم تکیه گاه خوبی جهت قرار گرفتن کش ها و پشت بند هاي افقی اصلی
قالب محسوب می شود.
اتصال دو قطعه ي قائم داربست مدولار به هم توسط پین و خار نگه دار را می توانید در زیر مشاهده نمایید.
ب) اعضاي افقی داربست
قطعات افقی با طول هاي متغیر 75 تا 295 سانتیمتر موجود می باشند. در بخش ابتدایی و انتهایی یک عضو افقی فرم هاي
مناسبی جهت اتصال به عضو هاي قائم پیش بینی شده که در زیر ارائه شده است.
بعد از اینکه زائده هاي اعضاي افقی در مکان هاي در نظر گرفته شده قطعات قائم قرار گرفت، بایستی استحکام آنها به یکدیگر
توسط گوه هایی که در زیر ارائه شده صورت گیرد.
ج) قطعات قطري
این قطعات متناسب با ابعاد اعضاي قائم و افقی به کار برده می شوند. طول این اعضا 170 تا 360 سانتیمتر است. تعادل و
همسانی داربست توسط نصب قطعات قطري در دو جهت عمود بر هم برقرار می شود. تصویري که در زیر مشاهده می کنید،
یک قطعه ي قطري داربست مدولار می باشد:
هم چنین به هم پیوستگی و اتصال قطعات افقی و قطري به عضوي قائم و استحکام آنها با نصب گوه را می توانید در ذیل
مشاهده کنید:
د) سکوي کار
سکوي کار به منظور عبور کارگران و مهندسان و مجریان و نیز قرار دادن ابزار و تجهیزات سبک روي داربست فلزي ساخته
شده که نصب آسانی هم دارد. در تصویر زیر این مورد ارائه شده است:
1 (دچار تابیدگی نشوند
2 (بتوانند فشار وارده از طرف بتن را تحمل کنند
3 (درزبندي شده باشند تا شیره بتن از آن نتواند خارج شود
4 (در پروژه هاي زیادي از آن استفاده کرد و مشتري به راحتی و با رضایت کامل از آن ها استفاده کند
اجزاي متشکله قالب و داربست و عملکرد آن
مجموعه قالب و داربست که شامل رویهقالب، بدنه قالب، پشتبندها، حایلها، چپ و راستها، پایههاي قائم و کمرکشهاي
افقیاست، باید بتن را در شکل موردنظر و در محدود ه رواداریهاي مجاز نگاه داشته، نماي دلخواهرا به سطح بتن بدهد و وزن
بتن را تا هنگام سخت شدن و کسب مقاومت کافی تحمل نماید.
همچنین قالبباید بتن را در مقابل صدمات مکانیکی حفظ کرده، از کم شدن رطوبت بتن و نشت شیرهآن جلوگیري نماید، در
مقابل سرما و گرماي محیط عا یقی مناسب باشد، میلگردها و سایراجزا و قطعاتی را که در داخل بتن قرار میگیرند در محل
موردنظر نگاه داشته، در برابرنیروهاي ناشی از لرزاندن و مرتعش ساختن بتن مقاومت نماید و از بتن، بدون آسیب رساندنبه آن،
جدا گردد. قالبها باید چنان ساخته شوند که با رعایت روا داریهاي مجاز عضو وقطعه بتنی، مطابق نقشه هاي اجرایی ریخته
شود. قالبها باید پس از هر بار مصرف، تمیزشده و در محلی دور از تأثیر سوء عوامل جوي و صدمات مکانیکی نگهداري شوند.
چنانچه کیفیتسطح تمام شده بتن حائز اهمیت باشد، نباید از قطعات قالب که در مراحل قبلی صدمه دیدهاند،براي این گونه
سطوح استفاده شود.
نقشهقالب بندي
براي سازه هاي خاص و پیچیده و یا سایر مواردي که تهیهنقشههاي قالب و داربست ضرورت داشته باشد، این نقشهها توسط
مشاور، تهیه و به پیمانکارابلاغ خواهد شد، در غیر این صورت پیمانکار باید خود نسبت به تهیه طرح و نقشه قالبهااقدام نماید.
در طراحی قالب باید بارهاي زیر دقیقاً مورد توجه قرار گیرند:
وزن قالبها و پشتبندها، وزن بتن تازه، آرماتور و سایراقلام کار گذاشته شده در بتن، وزن افراد، وسایل کار، گذرگاهها و
سکوهاي کار، بارهایموقت حاصل از انبار کردن مصالح و اثرات دینامیکی نظیر اثر تخلیه بتن از جام حمل بتن،فشار رو به بالاي
باد، عکسالعملهاي تکیهگاهی در بتنهاي پیشتنیده، رانش بتن تازه، فشارو مکش باد، بارهاي ناشی از تغییرات درجه حرارت،
بارهاي ناشی از بتن ریزي نامتقارن،نیروهاي رو به بالا در قالبها و اجسام کار گذاشته شده در بتن، بارهاي حاصل از
نشستنامتقارن تکیهگاههاي قالب و بارهاي ناشی از لرزاندن و متراکم کردن بتن.
قالببندي
انتخاب مصالح مناسب براي قالب، باید با توجه به ملاحظاتاقتصادي، ایمنی و سطح تمام شده مورد انتظار صورت پذیرد. در
ساخت قسمتهاي مختلف مانندبدنه، رویه، ملحقات، اجزا ي نگهدارنده قالب و نظایر آن، باید مشخصههاي فیزیکی و
مکانیکیمصالح مورد توجه قرار گیرند. در استفاده از مصالح مختلف براي قالب و داربست ، بایدقبلاً نظر موافق دستگاه نظارت
جلب شده باشد.
چوب
چوب مورد مصرف در قالب، باید صاف، بدون پیچ و تاب،سالم و بدون گره از نوع صمغدار باشد . چنانچه ضخامت تخته در بدنه
قالب، روي نقشه هامشخص نشده باشد ، حداقل ضخامت براي قالب سطوح زیرین، 3 سانتیمتر و براي قالب سطوح قائم2/5،
سانتیمتر خواهد بود. براي پایه هاي داربست، باید حتیالامکان چوب راست و بدون ترکبه کار رود . قطر متوسط چوب گرد
مصرفی در پایهها، نباید از 10 سانتیمتر کمتر باشد.حداقل ابعاد در مورد چارتراشها، 8 سانتیمتر است.
پایه هاي چوبی تا ارتفاع 4متر باید یکپارچه باشندو از چهارمتر به بالا میتوان از دو اصله چوب استفاده کرد، در این حالت
حداکثر تعدادپایه هاي وصله دار یک سوم کل تعداد پایهها خواهد بود.
پایه هاي چوبی تا ارتفاع چهارمتر حداقل در یک ردیفباید توسط قیدهایی ب ه صورت چپ و راست به یکدیگر کلاف شوند. از
ارتفاع چهارمتر به بالابه ازاي هر دو متر اضافه، یک ردیف کلاف اضافه منظور خواهد شد. براي انتقال بار بخشهایفوقانی به
زمین، تختههایی به ضخامت کافی به نام زیرسري، زیر پایهها گذاشته میشود. سطحزیرسري باید چنان باشد که فشار وارد بر
زمین در هیچ حالت از یک کیلوگرم بر سانتیمترمربعتجاوز ننماید.
سایر مصالح
در به کارگیري سایر مصالح نظیر فلزات، لاستیکها، پلاستیکهاو غیره، باید مسئله سازگاري مصالح با بتن تازه قبلاً مورد بررسی
قرار گیرد. در بهکارگیریمصالح نوین براي قالببندي، باید به دستورالعملهاي کارخانه سازنده و نیز مندرجات دفترچهمشخصات
فنی خصوصی توجه شود.
اجرا
مشخصات اجرایی قالب
چنانچه شیب قطعات شیبدار از 2 قائم به 3 افقی(3:2 (تجاوز کند، ارجح است که براي سطح فوقانی قطعه نیز قالب در نظر
گرفته شود و درهر حال براي شی بهاي بیش از 1:1 ،تعبیه قالب سطح فوقانی اجباریست.
رویه قالبها و مواد رهاساز قالب، باید قبل از جاگذاریآرماتورها روي قالبها نصب یا مالیده شوند. قالبها باید چنان جذب و جفت
کنار یکدیگرقرار گیرند که مانع از هدر رفتن شیره بتن شوند . قالبها باید عاري از آلودگیها، ملات،مواد خارجی و غیره بوده و
قبل از هر بار مصرف باید با مواد رهاساز قالب پوشانده شوند.این مواد باید چنان به کار گرفته شود که لایهاي یکنواخت و نازك
روي سطوح قالب ایجادنماید، بدون آنکه موجب آلودگی آرماتورها شوند. قبل از بکارگیري مواد رهاساز قالب، بایداز سازگاري
این مواد با عوامل متشکله بتن و قالب اطمینان حاصل گردد. در مواردي که دسترسیبه کف قالبها دشوار یا غیر ممکن است،
باید با تعبیه دریچههاي بازدید و کفشور قالب،نسبت به نظافت داخل قالب قبل از بتنریزي اقدام شود. چنانچه کیفیت سطح
تمام شده بتنحائز اهمیت باشد ، نباید از قطعات قالب که در مراحل قبلی صدمه دیدهاند، براي این سطوحاستفاده شود. در
مورد روشهاي ویژه اجرایی مانند استفاده از قالبهاي لغزان، قالبهایماندگار، قالببندي در زیر آب و نظایر آن، باید به مندرجات
دفترچه مشخصات فنی خصوصیکه بدین منظور تنظیم شده است ، مراجعه شود.
پایه هاي اطمینان
به منظور جلوگیري از بروز تغییر شکلهاي تابع زماندر قطعات بتن آرمه تازه قالب برداري شده، پس از برداشتن قالب سطوح
زیرین قطعات مزبور،پایههایی در زیر آنها باقی گذاشته میشوند که پایه هاي اطمینان نام دارند. پیش بینیپایه هاي اطمینان
براي تیرهاي به دهانه بزرگتر از 5 متر، تیرهاي طره به طول بیش از2/5 متر، دالهاي به دهانه بزرگتر از 3 متر و دالهاي طرهاي
به طول بیش از 1/5 متر اجباریاست. تعداد پایه هاي اطمینان پیشبینی شده، باید به اندازهاي باشد که فاصله هر دو
پایهاطمینان مجاور در هیچ مورد از 3 متر تجاوز ننماید.
رواداریها
چنانچه رواداریها در طرح مشخص نشده باشند، ارقام مندرجدر جدول 3-3-6 ملاك عمل خواهند بود.
جدول 3-3-6 رواداري سازه هاي بتنی متعارف
ردیف شرح رواداري 6 میلیمتر در هر 3 متر طول حداکثر75 میلیمتر در کل طول در لبه و سطح ستونها، پایهها، دیوارها،
نبشها و کنجها
الف 6 میلیمتر در هر 6 متر طول حداکثر 12 میلیمتردر کل طول براي گوشه نمایان ستونها، درزهاي کنترل،
ب شیارها و دیگر خطوط برجسته، نمایان و مهم
1 انحراف از امتداد قائم
6 میلیمتر در هر 3 متر طول
9 میلیمتر در هر چشمه یا هر 6 متر طول
حداکثر 19 میلیمتر در کل طول در سطح زیرین دالها،سقفها، سطح زیرین تیرها، نبشها و کنجها قبل از برچیدن حایلها
الف 6 میلیمتر در هر 6 متر طول حداکثر 12 میلیمتردر کل طول در نعل درگاهها، زیرسریها، جانپناههاي نمایان
ب شیارهاي افقی و دیگر خطوط برجسته، نمایان و مهم

انحراف از سطوح یا ترازهاي مشخص شده در نقشه ها
در هر چشمه 12 میلیمتر
در هر شش متر طرل 12 میلیمتر
حداکثر در کل طول 25 میلیمتر
انحراف ستونها، دیوارها و
تیغههاي جدا کننده از موقعیت
مشخص شده در پلان ساختمان
4 انحراف از اندازه و موقعیت بازشوهاي واقع در کفدیوار و غلافها 6 ±میلیمتر
الف در جهت نقصانی 6 میلیمتر
ب در جهت اضافی 12 میلیمتر
اختلاف در ابعاد مقطع عرضی ستونها
5 و تیرها و ضخامت دالها و دیوارها
نقصانی 12 میلیمتر
اضافی 50 میلیمتر
اختلاف اندازه ها در پلان
الف دو درصد عرض شالوده در امتداد طول موردنظر
ب جابهجایی یا خروج از مرکز مشروط بر آنکه بیش ازطول 50 میلیمتر نباشد
5 درصد کاهش ضخامت نسبت به آنچه تعیین شده محدودیتیندارد
افزایش ضخامت نسبت به آنچه تعیین شده
پ ضخامت 6 شالودهها
ارتفاع پله 3 ±میلیمتر
کف پله 6 ±میلیمتر
در تعدادي معدودي
پله
الف ارتفاع پله 1/5 ±میلیمتر کف پله 3 ±میلیمتر
ب در پله هاي متوالی
7 پله ها
در مورد سازه هاي خاص باید رواداریها در دفترچه مشخصاتفنی خصوصی درج شوند.
تنظیم قالب بندي
قالببندي باید قبل، حین و بعد از بتنریزي به دقت زیرنظر قرار گرفته و در مراحل مختلف به منظور حفظ مجموعه قالب و
داربست در محدوده رواداریهایتعیین شده، تنظیم شود.

قالب برداري
قالب باید وقتی برداشته شود که بتن قادر به تحمل تنشهاو تغییر شکلهاي وارده باشد. قبل از آنکه اعضا و قطعات بتنی،
مقاومت کافی براي تحملوزن خود و بارهاي وارده را کسب نمایند، نباید پایهها و قالبهاي باربر برچیده شوند.عملیات قالببرداري
و جمع کردن پایهها باید گام به گام بدون ضربه و اعمال فشار ، چنانصورت گیرند که اعضا و قطعات، تحت بارهاي ناگهانی قرار
نگرفته، بتن صدمه نبیند و خدشهایبه ایمنی و قابلیت بهره برداري قطعات وارد نشده و تغییر شکلهاي غیر مجاز در آنها
رخندهد. چنانچه قالب برداري قبل از پایان دوره مراقبت انجام شود، باید تدابیري براي مراقبتبتن پس از قالب برداري اتخاذ
گردد.

زمان قالب برداري
الف: چنانچه زمان قالببرداري در طرح، تعیین و تصریحنشده باشد، قالبها و پایهها نباید قبل از سپري شدن مدتهاي مندرج در
جدول 6-3-6) الف)برداشته شوند:
جدول 6-3-6) الف) حداقل زمان لازم براي قالببرداري
دماي مجاور سطح بتن (درجه سلسیوس)
0 8 16 بالاتر و 24
شرح
نوع قالببندي
30 18 12 9 (ساعت (قائم قالبهاي
قالب زیرین (شبانه روز) 3 4 6 10
پایههاي اطمینان (شبانه روز) 7 10 15 25
دالها
قالب زیرین (شبانه روز) 7 10 15 25
پایههاي اطمینان (شبانه روز) 10 14 21 36
تیرها
پیش شرطهاي استفاده از جدول فوق این است که:
ـ بتن با استفاده از سیمان پرتلند معمولی یا سیمانپرتلند ضد سولفات تهیه شده باشد.
ـ حین سخت شدن بتن، دماي محیط به کمتر از صفر درجهسانتیگر اد تنزل ننماید (در صورت تنزل دماي محیط به کمتر از
صفر درجه سانتیگراد ، بایدارقام جدول متناسباً و حداقل به میزان مدت یخبندان افزایش یابند).
ـ هنگام قالببرداري سطوح قائم، جهت حفظ بتن در برابرگرما یا سرماي محیط بلافاصله پس از قالب برداري عمل آوردن بتن
به روش مقتضی صورت پذیرد.
ـ در صورت استفاده از سیمان زودگیر، ارقام جدول فوققابل کاهش است . هنگام استفاده از مواد دیرگیر کننده در ساخت بتن
باید ارقام جدول فوقافزایش یابند.
ـ اگر ملاحظات خاصی براي پرهیز از ترکهاي زودهنگامیا تقلیل تغییر شکلهاي ناشی از وارفتگی مد نظر باشد، باید ارقام جدول
را افزایش داد. به علاوه چنانچه عمل آوردن تسریع شده یا قالب بندي خاصی نظیر قالبهاي لغزان مطرحباشد، ممکن است
مقادیر فوق را کاهش داد.
ب: برداشتن قالبها و پایهها در مدتهاي کمتر از مقادیرمندرج در جدول فوق فقط به شرط آزمایش میسر است. در صورتی که
آزمایش نمونه هاي آگاهی(نگهداري شده در کارگاه) حاکی از رسیدن مقاومت بتن به (70 (%مقاومت 28 روزه موردنظرباشد،
میتوان قالب سطوح زیرین را برداشت، ولی برداشتن پایه هاي اطمینان در صورتی مجازاست که علاوه بر رعایت سایر محدودي
تها، مقاومت بتن به مقاومت 28 روزه موردنظر رسیدهباشد.
برداشتن پایه هاي اطمینان
الف: براي تیرهاي تا دهانه 7 متر، برداشتن کل قالبو داربست و زدن پایههاي اطمینان میسر است ، ولی براي دهانه هاي
بزرگتر از 7 متر، تنظیمقالب و داربست باید چنان انجام گیرد که برداشتن قالب بدون جابهجا کردن پایههاي اطمینانصورت
پذیرد.
ب: براي سازههاي متشکل از دیوار و دال بتنآرمه، نظیرسازههایی که با قال ب تونلی و یا قالبوارههاي به ابعاد بزرگ ساخته
میشوند، میتوان برچیدنو زدن مجدد پایه هاي اطمینان را تا دهانه 10 متر مجاز تلقی کرد، مشروط بر اینکه زدنپایه هاي
اطمینان بلافاصله پس از برداشتن قالب صورت گرفته و در عمل از عدم بروز ترکهاو تغییر شکل هاي نامطلوب اطمینان حاصل
گردد.
پ: به طورکلی در صورتی که قطعه موردنظر جزئی از یکسیستم سازهاي پیوسته باشد، موقعی میتوان پایه هاي اطمینان را
برداشت که تمام قطعاتمجاور قطعه مزبور بتن ریزي شده باشند.
ت: در صورتی که قالب بندي طبقه فوقانی روي طبقه زیرینتکیه نماید، برد اشتن پایههاي اطمینان زیرین وقتی میسر است که
بتن طبقه فوقانی مقاومتلازم را ب ه دست آورده باشد. ارجح آن است که همیشه در دو طبقه متوالی پایههاي اطمینانوجود
داشته باشند، پایه هاي اطمینان در طبقات باید در امتداد هم باشند.
ث: برداشتن پایههاي اطمینان باید بدون اعمال فشارو بدون ضربه، طوري صورت پذیرد که بار به تدریج از روي آنها برداشته
شود. براي دهانههاي بزرگ و قطعاتی که نقش حساس سازهاي دارند ، باید برداشتن بار از روي پایه هاي اطمینانبا وسیلهاي
قابل کنترل انجام پذیرد که در صورت لزوم بتوان برداشتن بار از روي پایهاطمینان را متوقف نمود.
الف: دفن کردن لوله ها و مجاري آب، فاضلاب، بخار وگاز و نیز عبور دادن لولهها و مجار ي مزبور از داخل بتن تیرها و ستونها
باید دقیقاًاز مسیرهاي تعیین شده و مطابق با نقشههاي اجرایی صورت پذیرد و پیمانکار مجاز به تغییرمسیرهاي مذکور جز با
کسب نظر موافق دستگاه نظارت نخواهد بود.
ب: لوله ها و مجاري آلومینیومی نباید در قطعات بتنیدفن شوند، مگر اینکه به نحو مؤثري روکش شده باشند تا از ترکیب
شیمیایی بتن و آلومینیومو یا از فعل و انفعالات الکتروشیمیایی بین فولا د و آلومینیوم جلوگیري به عمل آید.
پ: در قالببندي پوشش طبقات و دیوارهاي باربر، بایدمطابق نقشههاي اجرایی، پیشبینی هایی براي عبور لوله ها و مجاري
مورد نیاز سیم کشی،لوله کشی و سایر نیازهاي تأسیساتی و مکانیکی به عمل آید، به نحوي که پس از اتمام بتنریزي نیازي به
تخریب بتن نباشد. در پارهاي موارد میتوان از وسایل برش مناسب و موردتأیید مهندس طراح و مهندس ناظر، مجاز خواهد
بود.
ت: چنانچه نقشه هاي اجرایی لولهها و مجاري مدفون دربتن به تصویب مهندس طراح نرسیده باشد ، لوله ها و مجاري مدفون
در دال، دیوار یا تیر،باید چنان کار گذاشته شوند که شرایط زیر تأمین شده باشند:
3 ـ ابعاد خارجی لوله ها و مجاري نباید بزرگتر ازکل ضخامت دیوار، دال یا تیري که در آن دفن 1 میشود، باشند.
ـ فاصله مراکز آنها نباید کمتر از سه برابر قطر یاعرضشان باشد.
6-5 درزهاي اجرایی، سطوح واریز
الف: تعداد درزهاي اجرایی باید حداقل لازم جهت انجامکار باشد . در تعیین موقعیت درزهاي اجرایی باید دقت کافی به عمل
آید. بسته به اهمیتکار، موقعیت و شکل درزهاي اجرایی توسط مهندس طراح، تعیین و در نقشهها درج میگردد. درغیر این
صورت موقعیت و شکل درزها توسط مسئول اجرایی در کارگاه تعیین میشود. در هر حالنباید تعیین موقعیت درزها به زمان
انجام کار موکول گردد.
ب: سطح بتن در محل درزهاي اجرایی باید قبل از شروعمجدد کار، تمیز و دوغاب خشک شده از روي آن پاك شود. قبل از
بتنریزي جدید باید تمامسطوح درزهاي اجرایی تر شده و آب اضافی از روي آن تخلیه گردد. براي تأمین پیوستگی بینلایههاي
بتن در محل درزهاي اجرایی باید سطح بتن قبلی زبر یا مضرس شده و سپس لایه بعدیریخته شود.
ایجاد درزهاي اجرایی قائم باید به وسیله قالب موقتصورت پذیرد. درزهاي اجرایی در دالها و تیرها، باید در ثلث میانی دهانه
دالها و تیرواقع شوند. درزهاي اجرایی در تیرهاي اصلی، باید حداقل به اندازه دو برابر عرض تیرهایفرعی متقاطع با آنها، از این
تیرهاي فرعی فاصله داشته باشند. بتن تیرها و سرستونها،باید به صورت یکپارچه و همراه با بتن دال ریخته شوند، مگر اینکه
در نقشه ها یا دفترچهمشخصات فنی خصوصی ترتیب دیگري تعیین شده باشد.
اجراي قالب داراي اهمیت بسیار زیادي است چرا که در بسیاري از موارد در حین اجراي بتن به دلیل ریزش، جابجایی و یا
گسیختگی قالب خسارات جبران ناپذیري به سازنده و عوامل ساخت وارد شده است. به نوعی خود قالب ساختمانی را میتوان
اینگونه تعریف کرد که «به سازههاي موقت یا بعضا دائمی، اطلاق میشود که براي شکلگیري بتن، اجزاي سازه اصلی در
سنین اولیه عمر بتن استفاده میشود». این تعریف به عنوان یک تعریف جامع و مانع آکادمیک، داراي جزئیات قابل تاملی
است. از جمله این جزئیات میتوان به قسمت اول تعریف اشاره کرد که ساختار قالب یک سازه است و بعضا در پروژههاي با
مقیاس بزرگ (مانند سد) نیاز به طراحی مهندسی دارد.
قالبها با توجه به هدف مورد نظر طراحی، اجرا و در ابعاد با جنسهاي مختلف تولید میشوند. در این مقاله تلاش میکنیم به
برخی از جزئیات قالبها و قالببندي اشاره کنیم.
معیارهاي انتخاب نوع قالب
1 .اقتصادي :به طور معمول یکی از عوامل تعیین کننده در انتخاب هر مصالحی در پروژههاي عمرانی مسائل اقتصادي است،
انتخاب قالب هم از این امر مستثنی نیست به طوري که در مواردي پیمانکاران ترجیح میدهند از قالبهایی استفاده کنند که
تاریخ مصرف آنها به لحاظ فنی منقضی شده است.
2 .شکل موردنظر :اگر در پروژه به دنبال ظاهر خاصی براي پروژه هستیم باید از قالبهاي خاص استفاده کنیم. این ظاهر
تنها به شکل محدود نمیشود به عنوان مثال قالب فلزي سطح صیقلی بهتري را به ما میدهد.
3 .حجم عملیات :در مواردي که حجم عملیات بتنریزي وسیع است مسائل اقتصادي و فنی اهمیت بیشتري پیدا میکنند.
به همین دلیل انتخاب قالب بسیار حائز اهمیت است.

انواع جنس قالب
1 .قالب فلزي
در حال حاضر پرکاربردترین نوع قالب که در کشور مورد استفاده قرار میگیرد قالب فلزي است. این نوع قالب به روشهاي
مختلف قابل اجرا است. تقریبا براي همه موارد به شرط رعایت ضوابط قابل اجرا است. از جمله موارد مزایا و معایب این این نوع
قالب به شرح زیر است:
–مزایا :راحتی اجرا، در دسترس بودن، قابلیت حمل، اتصالات نسبتا ساده، سطح صاف، تولید در شکلهاي مختلف، طول عمر
بالا
–معایب :وزن نسبتا زیاد، قیمت بالا، آمادهسازي اولیه
مطالعه این مطلب را نیز به شما پیشنهاد می کنیم :اجراي اسکلت فلزي
2 .قالب چوبی
این نوع قالب به خاطر هزینه اندك و عدم نیاز به فرآیند کارخانهاي ویژه بسیار محبوب است و تقریبا براي همه موارد به شرط
رعایت ضوابط قابل اجرا است.
–مزایا :قیمت کم، سهولت اجرا، سادگی اتصالات، وزن کم
–معایب :سطح نسبتا ناصاف، مسائل محیط زیستی، عمر مفید کم، شکلپذیري زیاد در دهانههاي زیاد
3 .قالب آجري
این نوع قالب بیشتر در پیسازي استفاده میشود و از نوع مدفون است. در این نوع قالببندي دیواري به ارتفاع پی در اطراف
هر شناژ ساخته شده و در داخل آن خاك ریخته میشود. پس از پوشش دیوار آجري با پلاستیک بتنریزي انجام میشود.
مزیت اصلی این روش در دسترس و ارزان بودن اجراي آن است.
4 .قالب پلاي وود(plywood(
این نوع از جنس چوب مصنوعی یا طبیعی است که به صورت لایهاي بر روي هم فشرده میشوند و نتیجه آن صفحات چوبی
چندلایه میشود. بعضا رویه این صفحات را با لایههاي با اصطحکاك کم پوشش میدهند تا بعد از گیرش بتن به راحتی جدا
شوند.
5 .قالب فایبرگلاس(Fiberglass(
قالبهاي فایبرگلاس از ترکیب مواد پلیمري و الیاف پشم شیشه تشکیل میشوند. پشم شیشه به عنوان یک عامل تقویت
کننده قالب به کار می رود و ماده زمینه همان پلیمر است. تولید این قالبها در نگاه اول شاید کمی پرهزینه باشند. زیرا نیاز به
یک قالب فولادي اولیه براي ساخت دارند. اما مصالح فایبرگلاس مورد استفاده در آنها ارزان هستند و در صورت تولید انبوه،
هزینه آن کاهش مییابد.
این قالب ها طول عمر بیشتري و همچنین سطح صاف تري نسبت به تمام قالب هاي دیگر دارد. در نتیجه پس از بتن ریزي،
سازه بتنی بسیار زیبا و یک دست خواهد بود. قالب ها فایبرگلاس به دلیل یک پارچه بودن نیازي به درزگیري ندارند و
درنتیجه نفوذناپذیر هستند و شیره بتن از آنها عبور نمی کند. استفاده از قالبهاي فایبرگلاس موجب افزایش سرعت عملیات
بتن ریزي و همچنین تمیز بودن محیط کارگاهی می شود. تنوع و شکلپذیري در این قالبها بسیار بیشتر از سایر قالبها
میباشد.
اجراي قالبهاي اجزاي بتنی
قبل از شروع:
قبل از اجراي قالب بتنی توجه به سه نکته حائز اهمیت است.
1 .تعیین نوع محل
–اجزاي پیشساخته
–اجزاي بتنریزي در محل
–تیر
–ستون
–دیوار
–سقف
2 .مشخص کردن فضاي قالببندي و ابزار نگهدارنده قالب
3 .تهیه مصالح مورد نیاز به میزانی که از استحکام قالبها مطمئن شد.
این سه نکته شاید در نگاه اول بدیهی به نظر برسند ولی در مواردي دیده شده که مجري قالب، از قالب نامناسب یا از مصالح
نگهدارنده نامناسب استفاده کرده است.
عملیات قالببندي
1 .قالبها باید توسط مواد لیزکننده مانند روغن هیدرولیک، روغن سوخته و…. چرب شود. این کار به این منظور انجام
میشود که پس از گیرش بتن زمانی که قالب را باز میکنیم قالب به بتن نچسبد. باید توجه داشت که این مقدار ماده نباید
زیاد باشد چرا که میتواند با بتن واکنش دهد، تنها به میزانی از این مواد استفاده میشود که رویه قالب پوشانده شود.
2 .در بتن مسلح باید فاصله قالب تا میلگرد توسط اجزایی به نام اسپیسر حفظ شود به این فاصله پوشش یا کاور بتن
میگویند. در مرحله بعدي باید از قرارگیري مناسب این فاصلهدهندهها مطمئن شویم.
3 .قالب را در محل مناسب قرار میدهیم، و با اجزاي مناسب اتصالات و پایداري آن را تامین میکنیم. این مرحله وابسته به
این موضوع است که قالب را با چه هدفی اجرا میکنیم.
4 .بعد از اتمام بسته شدن قالب پایداري نهایی آن با اتصال اجزا مختلف اطمینان حاصل میکنیم.
انواع قالب بندي
قالببندي را میتوان از لحاظ متریال استفاده شده، موقعیت قالببندي و شکل آن در دستههاي مختلف تقسیم کرد. یکی از
انواع آنها، قالببندي فلزي میباشد که داراي کاربردهاي بسیار زیادي در صنعت ساختمان سازي است. البته لازم به ذکر
است که هر یک از روشهاي قالببندي، به نحوه خاصی اجرا میشود و کاربردهاي متفاوتی نیز دارد. قالببندي از لحاظ جنس
را میتوان در دستههاي زیر تقسیمبندي کرد.
 قالببندي چوبی
 قالببندي فلزي
 قالببندي پلاستیکی
هر کدام از این انواع، داراي ویژگیهاي خاص خود هستند، اما در مقابل داراي نقاط ضعف و یا معایبی نیز میباشند. در این
دستهبندي، نوع سازه و نقشه اجرایی مشخص کننده پنلهاي لازم براي قالببندي است و براي پی سازي ساختمان، پس از
گودبرداري، باید خطوط آکسبندي شده و محل قرارگیري قالبها بر روي زمین مشخص شوند تا بتوان عملیات فونداسیون را
بر روي زمین اجرا کرد.
قالببندي فلزي
یکی از انواع قالببندي براي پیسازي ساختمان، قالببندي فلزي یکی از انواع قالببنديها است که در برابر قالبهاي چوب و
آجري، از استحکام بسیار بالاتري برخوردار است و بیشتر فعالان در زمینه ساختمان سازي، این روش را بهترین نوع قالببندي
معرفی میکنند. امروزه از این نوع از قالببندي، یکی از رایجترین روشها براي پی ریزي ساختمانها میباشد، زیرا به راحتی
میتوان آنها را حمل نمود و براي هر نوع سیستمی از آن استفاده کرد.
قالببندي فلزي داراي مزایاي بسیار زیادي است که از میان آنها میتوان به دوام و استحکام بالا، سهولت اتصال، سرعت بالاي
اجرا، قابلیت استفاده مجدد، بهرهوري بالا و … اشاره کرد. براي پروژههایی که تنوع ابعاد و سطوح کم است اما در مقابل، حجم
کاري بالا میباشد، قالببندي فلزي بهترین گزینه ممکن است.
هرچند قیمت اولیه قالبهاي فلزي بسیار بالا است، اما در مقابل داراي طول عمر بسیار بالایی هستند و میتوان از آنها براي
مدت زمان زیادي استفاده کرد. البته لازم به ذکر است، براي جلوگیري از اثرات نامطلوب آب و هوایی، باید این قالبها را
عایقبندي کنید. استفاده از قالببندي فلزي، به شکل روز افزونی در حال افزایش است و بیشتر از سایر موارد دیگر از آنها
براي پروژههاي ساختمانی استفاده میشود. قالبهاي فلزي در ابعاد بسیار کوچکی هستند و مقاومت بسیار بالایی در برابر
فشارهاي ناشی از بتن دارند. همچنین این قالبها، در طی فشارهاي وارده شکل خود را از دست نمیدهند که این یکی از
مزایاي بسیار مهم آنها میباشد. در واقع، با توجه به مهندسی شدن این نوع از قالبها، دقت کاري بسیار بالاتر میرود.
اجزاي قالببندي فلزي
براي قالببندي فلزي از قطعات مختلفی استفاده میکنند که این قطعات میتوانند در پروژههاي مختلف با توجه به نقشه و
نوع ساختمان، مختلف باشند. اما به طور کلی از مهمترین قطعات استفاده شده براي این روش میتوان به موارد زیر اشاره کرد.
 بولت چدنی
 واشر کاس
 تسمه بلت
 گیره بلند میان برد فلزي دنده درشت
 جک دو پیچ
انواع قالببندي فلزي
قالببندي فلزي، با توجه به نوع استفاده از آن در پروژههاي مختلف، داراي انواع متفاوتی است که هر کدام داراي ویژگیهاي
خاص خود هستند و باید متناسب با نوع پروژه، قالببندي مناسبی را انتخاب کنید. انواع قالببندي فلزي، به شرح زیر
میباشد.
 قالب ثابت
 قالب رونده
 قالب لغزان
بتن ریزي بعد از قالب بندي
بتن آماده، توسط ماشینهاي حمل بتن (میکسر) براي شما آورده میشود و بعد از انجام انواع قالب بندي در ساختمان، باید به
سراغ بتنریزي بروید، اما براي انجام این کار، لازم است تا نکات زیر را حتما به یاد داشته باشید.
-1از افزودن آب به بتن حمل شده، بدون اجازه مهندس ناظر، اکیداً خودداري کنید. معمولا کارگران براي سهولت کار خود و
روانی بیشتر بتن، به آن آب میافزایند که این امر از مقاومت بتن به شدت میکاهد. لذا توجه به این امر، بسیار حائز اهمیت
میباشد.
2 -معمولا ً مقداري از بتن در ابتداي تخلیه از میکسر، داراي دانهبندي نامناسبی میباشد. باید دقت شود این بتن که داراي
کیفیت نامناسب جهت بتن ریزي میباشد، مورد مصرف کارهاي ساختمانی قرار نگیرد.
3 -در روش قالببندي فلزي باید، قبل از بتنریزي، حتماً درون قالبهاي فونداسیون که آرماتور گذاري شده است، از
خاكهاي ریزشی و نخاله هاي ساختمانی کاملاً پاکسازي شود.
4 -در زمان بتن ریزي استفاده از دستگاه ویبره الزامی است، پیمانکاران موظف هستند، قبل از آغاز بتن ریزي از سلامت
دستگاه ویبره خود اطمینان حاصل نمایند.
5 – براي آنکه آجرهاي قالببندي فونداسیون، آب شیرآبه بتن را جذب نکند استفاده از پوشش پلاستیکی (کاور) الزامی است.
6 -قبل از اینکه فرایند بتنریزي آغاز شود، براي اینکه آب بتن سریعا توسط بستر خارج نشود، لازم است بستر بتنریزي
مرطوب شود، البته باید مراقب بود تا آب در کف پی جمع نشود و فقط رطوبت وجود داشته باشد.
استفاده از دستگاه لرزاننده بتن (ویبراتور) براي خارج کردن هواي بتن و بالا بردن مقاومت بتن لازم و ضروري میباشد و
بتنریزي بدون لرزاندن آن عملا بتن مناسبی را حاصل نخواهد شد.
قالب برداري
قالب باید وقتی برداشته شود که بتن قادر به تحمل تنشها و تغیر شکلهاي وارده باشد. در صورت نیاز و تمایل میتوان پس
از گیرش اولیه بتن فونداسیون و با اطلاع مهندس ناظر ساختمان نسبت به جمع آوري قالب بندي آجري براي استفاده مجدد
آجر آن در ساختمان اقدام نمود.
الف: چنانچه زمان قالببرداري در طرح، تعیین و تصریح نشده باشد، قالبها و پایهها نباید قبل از سپري شدن مدتهاي مندرج
در جدول زیر برداشته شوند:
دماي مجاور سطح بتن (درجه سلسیوس)
شرح نوع قالببندي 16 8 0
24 و
بالاتر
قالبهاي قائم (ساعت) 9 12 18 30
دالها قالب زیرین (شبانه روز) 3 4 6 10
پایههاي اطمینان (شبانه روز) 7 10 15 25
قالب زیرین (شبانه روز) 7 10 15 25
تیرها پایههاي اطمینان (شبانه روز) 10 14 21 36
در صورتی که آزمایش نمونههاي آگاهی (نگهداري شده در کارگاه) حاکی از رسیدن مقاومت بتن به (%70) مقاومت 28 روزه
موردنظر باشد، میتوان قالب سطوح زیرین را برداشت، ولی برداشتن پایههاي اطمینان در صورتی مجاز است که علاوه بر
رعایت سایر محدودیتها، مقاومت بتن به مقاومت 28 روزه رسیده باشد.
حداقل زمان لازم براي قالببرداري
براي استفاده از جدول بالا، باید به نکات زیر دقت داشته باشید.
 حین سخت شدن بتن، دماي محیط به کمتر از صفر درجه سانتیگراد تنزل ننماید
 در صورت تنزل دماي محیط به کمتر از صفر درجه سانتیگراد، باید ارقام جدول متناسباً و حداقل به میزان مدت
یخبندان افزایش یابند.
 هنگام قالببرداري سطوح قائم، جهت حفظ بتن در برابر گرما یا سرماي محیط بلافاصله پس از قالببرداري عمل
آوردن بتن به روش مقتضی صورت پذیرد.
 در صورت استفاده از سیمان زودگیر، ارقام جدول فوق قابل کاهش مییابد. هنگام استفاده از مواد درگیر کننده در
ساخت بتن، باید ارقام جدول فوق افزایش یابند.
 اگر ملاحظات خاصی براي پرهیز از تركهاي زود هنگام یا تقلیل تغییر شکلهاي ناشی از وارفتگی مد نظر باشد،
باید ارقام جدول را افزایش داد.
 به علاوه چنانچه عمل آوردن تسریع شده یا قالببندي خاصی نظیر قالبهاي لغزان مطرح باشد، ممکن است مقادیر
فوق را کاهش داد.
 ب: برداشتن قالبها و پایهها در مدتهاي کمتر از مقادیر مندرج در جدول فوق فقط به شرط آزمایش میسر است
نگهداري بتن پی
پسس از انجام روند قالببندي فلزي و انجام نکات مربوط به آن، به مرحله بتنریزي میرسیم. بعد از آنکه بتن ریخته شد و
گیرش اولیه پیدا کرد (بعد از حدود 5ဂ1 ساعت) عملیات خاصی براي نگهداري بتن باید آغاز شود. این عملیات که به عمل-
آوري یا نگهداري بتن موسوم است باعث می شود تا به مشخصات مورد نظر براي بتن که در طراحی در نظر گرفته شده است
دست پیدا کنیم و مقاومت و دوام بتن را بالا ببریم.
1 -تمامی مقاطعی که بتن ریزي میگردد تا 3 روز باید آب پاشی شده و تا هفت روز مرطوب نگه داشته شود. این عمل در بالا
بردن کیفیت بتن بسیار حائز اهمیت است.
2 -از مصرف بتن باقیمانده ایی که بدون نظارت مهندس ناظر با افزودن آب براي استفاده مجدد آماده میشود جدا خودداري
نمایید.
3 -به عنوان یک روش بسیار مناسب و مطمئن می توان از پوشش پلاستیکی که اطراف قالب می گذاریم استفاده کنیم، به این
ترتیب که اطراف پلاستیک را مقداري بیشتر در نظر بگیریم و بعد از بتنریزي لبه هاي پلاستیک را روي بتن برگردانیم.
نکات بسیار مهم براي قالببندي فلزي
در فرایند قالببندي، از پنلهاي بسیار زیادي استفاده میکنند که هر کدام داراي ویژگیهاي خود میباشد و با توجه به نوع
سازه و نقشه اجرایی، میتوان انواع قالببندي را در اشکال مختلف اجرا کرد. اما براي اینکه بهترین نوع قالببندي فلزي را
داشته باشید، بهتر است با نکات بسیار مهم آن نیز آشنایی کامل داشته باشید که در ادامه آنها را معرفی میکنیم.
 قالبها باید کاملا محکم و فیکس باشند و قبل از انجام فرانید بتنریزي، از مستحکم بودن آنها باید مطمئن شوید
 براي انتخاب قالبها، توجه به ابعاد فونداسیون اهمیت بسیار بالایی دارد
 ساخت قالبها باید به گونهاي باشد که راحت بتوان آن را نصب و یا باز کرد. در این صورت میتوانید به میزان
بسیار زیادي در وقت و هزینه خود صرفهجویی کنید.
 در قالببندي فلزي براي جلوگیري از هدر رفتن شیره بتن، لازم است درزبندي مناسبی انجام دهید
 براي ارتقا کیفیت سطح بتن و استحکام قالبها، باید از روغنهاي قالب استفاده کنید
 قالبها باید از استحکام بسیار بالایی برخوردار باشند تا بدون از هم گسیختگی و یا نشت شیره بتن، بتوانند در برابر
فشار و بارهاي وارده مقاومت کنند
 ساخت قالبها در قالببندي فلزي از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باید به نحوي باشد که بتوان به ابعاد،
شکل و نماي بتن مورد نظر دست یافت
 شاقول بودن فونداسیون و رعایت کاور آرماتورها نیز از جمله نکات بسیار مهم در قالببندي است
 قالبها باید به گونهاي انتخاب شوند که بتوان آنها را با امکانات در دسترس حمل و جابهجا کرد
قالب فلزي بتن
یکی از بهترین انواع قالبها، قالب فلزي بتن میباشد، زیرا این نوع از قالببندي، در مقایسه با سایر روشهاي مشابه، داراي
استحکام بسیار بالا میباشد. از این روش در پروژههایی که داراي پی بسیار عمیق هستند استفاده میشود و میتوانند استحکام
بسیار زیادي در پیها ایجاد کنند.
قالب فلزي ستون
ستون یکی از مهمترین اجزاي ساختمان میباشد و از این رو براي اجراي آن، باید دقت بسیار زیادي کرد. اهمیت ستونها در
زمان زلزله، دو چندان میشود. قالبهاي ستون از دو بخش اساسی و اصلی تشکیل شده است که این دو جز شامل جدار قالب
یا پنلهاي فلزي و کلاف و یا همان قید میباشد.
نکات مهم براي قالببرداري فونداسیون
براي قالب برداري فونداسیون نیز باید به نکاتی توجه داشته باشید که این نکات به شرح زیر میباشد.
 اگر قالببرداري بعد از اینکه دوره مراقبت به اتمام برسد، برداشته شود، باید پس از قالببرداري مراقبتهاي لازم از
بتن انجام شود
 روند قالببرداري باید مرحله به مرحله انجام شود و از وارد آمدن هرگونه ضربه به آن جلوگیري شود. براي مراقبت
از بتن، باید از هرگونه ضربه و یا وارد آمدن فشار به بتن جلوگیري کنید
 زمانی باید براي برداشتن قالبها اقدام کنید که بتن از قابلیت تحمل نیروهاي وارده برخوردار باشد تا تغییر شکل
ندهد
 تا وقتی قطعات بتن از مقاومت مناسبی برخوردار نباشد، نباید براي برداشتن قالبهاي باربر و پایهها اقدام کنید

ویژگی یک قالب بندي خوب چیست؟
 باید بسیار مستحکم باشد تا در مقابل فشارهاي وارده بر آن مقاومت کند.
 اتصالات در قالب باید در برابر نشت دوغاب سیمان محکم باشد.
 قالب باید بهگونه اي ساخته شود که بتوان قطعات آن را بدون آسیب زدن به بتن جدا کرد.
 مواد قالب باید ارزان و در دسترس باشد تا براي دفعات بعد نیز بتوان از آن استفاده کرد.
 قالب باید دقیقاً بر روي محل مورد نظر تنظیم شود.
 باید تا حد امکان از وزن بسیار کمی برخوردار باشد.
 مواد قالب نباید در هنگام قرار گرفتن در معرض بتن، تاب بخورد یا آسیب ببیند.
 قالب باید بر روي یک پایه محکم قرار گیرد.
ساخت قالب
ساخت قالب بتن باید توسط متخصصانی مانند بتن ریز، نجار و نجار قالب انجام گردد. قبل از هرگونه ریختن بتن، قالب بتن طراحی و نصب میشود و براي
صفحات، پی ها، کف، ستون ها، دیوارها، تیرها و سایر عناصر بتنی استفاده میگردد. قالب باید به منظور ساخنه شدن بتن با کیفیت بالا، تراز بوده و از مقاومت
کافی براي تحمل وزن بتن داخل آن برخوردار باشد. به همین دلیل است که براي ساخت قالب باید از متخصصان این حوزه استفاده نمایید تا متحمل
پرداخت هزینه هاي اضافی نگردید.
قالب هاي بتن را به چند طریق همانند انواع قالب بر اساس جنس ماده و انواع قالب بر اساس اجزاي ساختمانی دسته بندي میکنند که در ادامه به این موارد
میپردازیم.
انواع قالب بندي بر اساس جنس ماده
.1 قالب چوبی
قالبچوبی اولین نوع مورد استفاده در صنعت ساختمان است. این قالب در محل مونتاژ میشود و جزو انعطاف پذیرترین انواع قالب محسوب میشود که
داراي مزایاي زیر است:
 تولید و برداشتن آن بسیار آسان است.
 سبک به شمار میرود مخصوصا زمانی که با قالب فلزي مقایسه میشود.
 براي پروژه هاي کوچک اقتصادي و مقرون به صرفه به حساب می آید.
قبل از استفاده از این نوع قالب، شرایط آن باید با دقت بررسی شود تا چوب عاري از هرگونه ترك و خوردگی باشد. این نوع قالب البته معایب نیز دارد که به
شرح زیر است:
 مدت زمان عمر آن کوتاه است و به سرعت غیر قابل استفاده میشود.
 براي پروژه هاي بزرگ اصلا مناسب نیست زیرا به شدت وقت گیر است.
به طور کلی، استفاده از قالب هاي چوبی در مواقعی که هزینه کار کم است و یا در مواردي که مقاطع پیچیده بتنی به قالب انعطاف پذیر نیاز دارد، توصیه
میشود.
.2 قالب آجري
یکی از قالب هاي بتن، قالب آجري است که به دلیل هزینه پایین و دردسترس بودن آن مورد استفاده قرار میگیرد. مزایاي این نوع قالب در زیر آورده شده
است:
 از لحاظ قیمت، بسیار مناسب و ارزان است که این موضوع در استفاده از آن تاثیر بسزایی دارد.
 از دسترسی بسیار آسانی برخوردار است.
 نصب آن نیز بسیار راحت و بی دردسر است.
این نوع قالب معایب بزرگی نیز دارد که باعث کم طرفدار بودن آن شده است. این معایب به شرح زیر است:
 به دلیل نفوذ آب در آن، بسیار آسیب پذیر است.
 استحکام بالایی ندارد و این یک ضعف بزرگ محسوب میشود.
 معمولا بتن ریزي با قالب آجري، باعث برهم خوردن تراز بتن میشود.
.3 قالب پلاي وود
در حال حاضر، قالب پلاي وود محبوب ترین و پرکاربردترین نوع قالب بتن به شمار میرود و به خاطر ویژگی هاي فوق العاده آن، اکثریت مشتریان از این
نوع قالب براي پروژه هاي ساختمانی خود استقاده میکنند. براي اطلاعات بیشتر در مورد پلاي وود میتوانید به صفحه پلاي وود چیستمراجعه نمایید. این
قالب داراي مزایاي زیر است:
 استحکام بسیار بالایی دارد و از دوام مطلوبی نیز برخوردار است.
 بتن ساخته شده از این قالب، داراي سطح صاف و صیقلی میباشد.
 این نوع قالب، انعطاف پذیرترین قالب محسوب میشود.
 ضد آب و رطوبت است.
 بسیار سبک است و وزن پایینی دارد.
 نصب کردن و برداشتن آن به راحتی انجام میشود.
 از آن تا 25مرتبه میتوان استفاده نمود.
مسلما هر یک از انواع قالب در کنار مزایاي خود، داراي معایبی نیز میباشد که این معایب به شرح زیر است:
 استحکام بسیار بالایی دارد ولی استحکام آن اندکی کمتر از قالب فولادي است ولی از قالب آلومینیومی مستحکم تر میباشد.
.4 قالب فلزي
قالب فلزي داراي 2نوع فولادي و آلومینیومی است. قالب هاي فلزي داراي مزیت هاي زیر میباشد:
 از استحکام بالایی برخوردار است و داراي عمر بالایی میباشد.
 پس از اتمام عملیات بتن ریزي، سطح بتن پایانی بسیار صاف و مناسب است.
 ضد آب و رطوبت میباشد.
 نصب و جداکردن این قالب نیز آسان است.
 از این قالب نیز همانند قالب پلاي وود میتوان به دفعات استفاده کرد.
قالب هاي فلزي با داشتن مزایاي مناسب، از معایب زیر برخوردار است:
 قالب فلزي بسیار گران و هزینه استفاده از آن سرسام آور است.
 نسبت به انواع دیگر قالب بتن، بسیار سنگینتر میباشد.
تفاوت قالب هاي فلزي فولادي و آلومینیومی این است که قالب فولادي از قالب آلومینیومی مستحکم است ولی از نظر وزنی،قالب آلومینیومی سبکتر
میباشد.
.5 قالب پلاستیکی
این نوع قالب از پنل هاي به هم پیوسته یا سیستم هاي مدولار تشکیل شده از پلاستیک سبک و مقاوم ساخته شده است. قالب هاي پلاستیکی درپروژه
هاي کوچک متشکل از کارهاي تکراري مانند شهرك هاي مسکونی با هزینه کم عملکرد مناسبیدارند.
قالب پلاستیکی سبک است و می تواند با آب تمیز شود و براي مقاطع بزرگ و استفاده هاي متعدد مناسب است. ایراد بزرگ آن داشتن انعطاف پذیري
کمتر از قالب چوبی و قالب پلاي وود است زیرا بسیاري از اجزاي تشکیل شده آن، پیش ساخته هستند.

انواع قالب بندي بر اساس اجزاي ساختمانی
قالب هاي بتن را میتوان علاوه بر جنس ماده به کار رفته در آن، بر اساس اجزاي ساختمان نیز دسته بندي نمود:
.1 قالب بندي دیوار
.2 قالب بندي تیر
.3 قالب بندي ستون
.4 قالب بندي فوندانسیون
.5 قالب سقف
ترتیب و روش برداشتن قالب
.1 ابتدا قالب هاي عمودي براي سکوها، دیوارها و تیر هاي بزرگ برداشته میشوند زیرا هیچ باري را تحمل نمیکنند.
.2 پس از آن دال ها و قالب هاي زیرین برداشته میشوند.
.3 در آخر نیز تیر ها و پایه هاي اطمینان، پس از گذشت زمان مجاز برداشته میشوند.
انتخاب قالب مناسب
انواع قالب بندي از نظر جنس
بعد از اینکه به پرسش مبنی بر اینکه قالب بندي چیست و از چه ساخته شده است، بد نیست که مروري بر انواع مختلف قالب
بر اساس جنس، شکل و کاربرد داشته باشیم.
قالب آجري
قالب بنديهاي آجري در بتن ریزي فونداسیون استفاده میشوند. استفاده از این قالب بندي به دلیل ساده بودن عملیات و
همچنین قیمت کم و در دسترس بودن مصالح، بسیار استفاده میشود. در قالب بندي آجري عمدتاً از ملاتهاي سیمانی براي
چیدن دیوارها استفاده میشود. نکته مهم میزان استفاده از ملات سیمان است که این مقدار باید چیزي در حدود 150 تا 200
کیلوگرم بر مترمکعب باشد.
نقطه ضعف این نوع از قالب بندي، خروج شیرآبه بتن و جذب مقدار زیاد آب از طریق شکافهاي موجود و یا خود آجر است. به
منظور جلوگیري از این پدیده مخرب، قبل از بتن ریزي، از یک ورق عایق نایلونی استفاده میشود. از طرفی هم در حین
اجراي این نوع از قالب بندي باید از تراز بودن آجرها اطمینان حاصل کرد. از دیگر نقاط ضعف قالب آجري باید به این اشاره
کرد که بعد از چیدن و محکم شدن، دیگر نمیتوان تغییري در آنها ایجاد کرد.
قالب چوبی
در حال حاضر در صنعت ساختمان سازي، قالب بندي با استفاده از چوب رایجترین روش است. قالبهاي چوبی وزن کمی
دارند، ارزان هستند، به راحتی میتوان آن را جایگزین کرد. استفاده از قالبهاي چوبی در فونداسیون، ستون و تیر دیده
میشود. تخته قالب بندي، پشتبند فرعی، پشتبند اصلی، شمع مایل و شمع افقی از جمله اجزاي قالب بندي چوبی هستند.
اگر چه استفاده از قالبهاي چوبی بسیار ساده است اما وقتی مقیاس پروژه بزرگ باشد، حجم زیاد قالبهاي چوبی میتوانند
وقتگیر باشند.
قالب بندي فونداسیون چیست؟ مزایا و معایب هر یک از انواع آن
استفاده از قالب بندي چوبی خالی از عیب و ایراد هم نیست. اول اینکه قالبهاي چوبی بعد از چند بار استفاده انسجام خود را
از دست خواهند داد و امکان خروج بتن و شیرآبه بتن وجود خواهد داشت. از طرفی هم قالبهاي چوبی در برابر رطوبت
مقاومت پایینی دارند.
قالب فلزي
قالبهاي فلزي روز به روز در پروژههاي ساختمانی بیشتري استفاده میشوند. قالبهاي فلزي در کنار ابعاد کوچکتري که
دارند، از مقاومت بسیار بهتري برخوردار هستند و در برابر فشار ناشی از بتن شکل خود را از دست نخواهند داد. مقاومت بالا
این امکان را میدهد که بارها و بارها از آنها استفاده کرد. به دلیل مهندسی شدن این قالبها، رعایت دقیقترین استانداردها
در ساخت اسکلتهاي بتنی ممکن خواهد شد. در واقع دقت کار با این قالبها بسیار بالاتر است.
قالب پلاستیکی
قالبهاي پلاستیکی از جدیدترین در نوع خود هستند. استفاده از آنها در داخل کشور بسیار کم دیده میشود. استفاده از
پلاستیکها به دلیل انعطاف پذیري بالا و همچنین سبک وزن بودن میتواند مزایاي زیادي در پی داشته باشد. در هر صورت
هزینه بالاي این نوع از قالب نقطه ضعف بزرگی است و بسیاري دیگر انواع قالبها را ترجیح میدهند.
انواع قالب بندي بر اساس شکل
قالبها را صرف نظر از مصالحی که در ساخت آنها به کار میبرند، میتوان به شکلهاي مختلفی در آورد. قالبها میتوانند
مربعی، مستطیلی و دایرهاي باشند. قالبهاي مربعی و مستطیلی و دایره بیشتر در اجراي ستونها و تیرها استفاده میشوند.
انواع قالب بندي بر اساس موقعیت
قالب بنديها با شکل و مصالح مختلف را میتوان در بخشهاي مختلفی از اسکلت ساختمان اجرا کرد. قالبها را از نظر
موقعیت مکانی میتوان در چند دسته زیر قرار داد.
 قالب بندي فونداسیون
 قالب بندي ستون
 قالب بندي تیر
 قالب بندي دیوار
 قالب بندي سقف
اصطلاحات قالب بندي
در ادامه رایجترین اصطلاحات به کار رفته در فرآیند قالب بندي توضیح داده شدهاند.
 سه گوش :قطعه چوب باریک با مقطع مثلثی است که براي پخ نمودن گوشههاي عضو بتنی در گوشههاي قالب به کار
برده میشود. گوشههاي تیز آسیب پذیر هستند.
 زبانه آزاد :نوار باریک با جنس چوب است که در شکاف عرضی موجود در محل درز دو قطعه مجاور چوبی قرار داده
میشود و موجب چفت شدن آنها به یکدیگر میشود.
 روکش قالب :ورقههاي نازکی از جنس پلاستیک چوب یا فیبر هستند که در رویه قالب یعنی سطحی که با بتن در تماس
است کوبیده میشود و سطح بتن را صاف و یکدست میکند.
 تخته کوبی رویه قالب :آن قسمت از قالب که مستقیماً با بتن تماس دارد.
 کلاف قالب :سیم یا پیچی است که دو قطعه مقابل را به یکدیگر متصل نموده تاز باز شدن آنها جلوگیري کند.
 پشتبند :قطعه چوبی است که به صورت افقی و یا قائم براي سخت کردن قالب به پشت آن کوبیده میشود.
 دریچه نظافت :براي تمیز کردن کف قالب ستون، دریچهاي در پایین آن نصب میکنند که به دریچه نظافت موسوم
است.
 پشتبند قائم :به اعضاي قائمی اطلاق میشود که در پشت قالب وجود دارند و کلافهاي قالب از دور یا میان آنها عبور
میکنند. مهارهاي مایل نگهدارنده قالب دیوار نیز به این اعضا تکیه میکنند.
 دستک :یک عضو فشاري.
 کمرکش :به چهار تراشهاي گفته میشود که به صورت افقی در پشتبندهاي قائم نصب میشوند و مهارهاي مایل را به
آنها تکیه میکنند. سختی طولی قالب نیز توسط کمر کشها زیادتر میشود.
 تکیه گاه مهار یا پابند :به قطعه چوبی گفته میشود که براي تامین نقطه اتکا بر روي قطعه اصلی نصب میشود.
 مهار مایل :یک عضو فشاري است که براي نگه داشتن تعادل قالب، به صورت مایل در پشت آن قرار داده میشود.
 لقمه :قطعه کوچک بتنی است که ما بین میلگردها و قالب قرار میگیرد. براي تامین فاصله مناسب براي پوشش بتن روي
میلگرد استفاده میشود.
 پاخور- رامکا :براي قرار گیري لبه پایینی قالب اصلی در محل خود، قبل از قرار دادن قالب، باید قالبهاي کوچک موقت
در محل دقیق دیوار یا ستون قرار داده شود و پس از گیرش بتن، این قالبها را باز نموده و قالب اصلی در محل خود قرار
داده میشود.
 یوغ :حلقههایی که محیط قالبهاي گرد را در بر میگیرد و از باز شدن آنها جلوگیري میکند.
 چپ و راست – مهار :یک قطعه چوبی مورب براي مهار قالب
 پایه :شمع سبکی به طول مشخص
نکات مهم در قالب بندي
تا به این جا به پرسش قالب بندي چیست و انواع قالب کدام ها هستند؟ پرداخته شد. در انتخاب و اجراي انواع مختلف قالبها
باید اصول و نکات مهمی را مورد توجه قرا داد که در زیر به مواردي از آنها اشاره شده است.
 اول از همه در انتخاب نوع قالب از نظر جنس باید به نوع پروژه و بودجه در دسترس توجه شود و از با توجه به اینکه قالب
بندي و برداري هزینههاي زیادي در پی دارند، سعی شود کمترین هزینه را به کارفرما تحمیل کرد.
 صفحات و اندازه قالبها باید به اندازه کافی به هم چسبیده و متصل شوند تا از خارج شدن شیره بتن، که باعث ایجاد
حفرههایی در سطح بتن میشود و همچنین خراب یا به اصطلاح کرمو شدن بتن جلوگیري شود.
 قبل از بتنریزي قالبها را باید در کلیه جهات عمودي و افقی، کنترل نمود و از استحکام پشتبندها، دستکها و تیرهاي
نگهدارنده قالب مطمئن شد.
 در موقع بتنریزي قالبها را باید پیوسته کنترل کرد و در صورت لزوم آنها را تنظیم و یا تقویت کرد.
 قبل از بتنریزي کلیه قسمتهاي داخلی قالب را باید کنترل نمود و آن را از هر گونه اشیا اضافی، نظیر خردههاي چوب
پاك کرد.
 اگر ارتفاع بتنریزي بیش از 1/5 متر باشد باید از وسایلی نظیر ناودانهاي فلزي و یا لولههاي لاستیکی استفاده کرد تا از
جدا شدن دانههاي شن و ماسه و دوغاب سیمان از هم جلوگیري شود.
 در موقع ویبره کردن بتن باید انتهاي ویبراتور تا حد پایین بتن پایین برد و حتی بتن ریخته شده قبلی را تا حداکثر 20
سانتیمتر ویبره کرد. باید توجه داشت که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی، به ویژه در صورتی که بتن سخت شده باشد،
احتمال دارد موجب باز شدن و شکستگی قالب به ویژه در دیوارها شود.
 یادآوري میشود که ویبره کردن بتن ریخته شده قبلی در صورتی که بتن به حالت پلاستیکی درآید براي بتن ضرري
نخواهد داشت.
 هنگامی که بتنریزي با پمپ و از ته قالب انجام میشود باید توجه داشت که پر کردن قالب از بتن با سرعت زیاد صورت
گیرد تا از سخت شدن آن قبل از پر شدن قالب جلوگیري شود. در صورتی که قدرت پمپ و میزان بتنریزي به اندازهاي
کم باشد که بتن شروع به گرفتن کند فشار زیادي به سطوح داخلی قالب وارد آمده و ممکن است باعث باز شدن و یا
شکستگی شود.

.1 آجر فشاري همراه با ملات ماسه سیمان
.2 قالب چوبی
.3 قالب فلزي (شامل قالب هاي تمام فلزي و یا ترکیب قالب چوبی و فلزي به صورت توام)
.4 قالب نایلونی
در ادامه هر کدام از این انواع قالب بندي را توضیح خواهیم داد:
1 -قالب بندي آجري
قالب بندي آجري یکی از رایج ترین انواع قالب بندي است. در این نوع قالب بندي، قالب از ساخت دیوار کوچک آجري حاصل
می شود. البته نوع چینش آجر نیز مهم است. طبق یک قانون سرانگشتی اگر عمق پی کم تر از 50 سانتی متر باشد، قالب نیم
آجره و براي عمق میان 50 تا 60 سانتی متر بایستی از دیوار یک آجره استفاده شود. البته استفاده از این قالب نیم آجره
مشروط بر این امر است که یک طرف قالب خاك وجود داشته باشد. در غیر این صورت از قالب فلزي و چوبی به صورت توام
استفاده می شود.
عرض قالب بندي ها به شکل زیر است:
 قالب بندي هاي نیم آجره: عرض 10 تا 11 سانتی متر
 قالب بندي هاي یک آجره: عرض 20 تا 22 سانتی متر
در مورد ملات ماسه سیمان مصرفی در قالب بندي هاي آجري بایستی دقت داشت که عیار ملات، می بایست حدود 150 تا
200 کیلوگرم بر متر مکعب باشد. بیش تر از این نیز نیاز نیست و اسراف تلقی می شود.
نکته ظریفی که درباره قالب بندي هاي آجري وجود دارد، این است که اگر ابعاد پی به صورت a×b باشد و ما از قالب بندي
آجري 10 سانتی متري استفاده کنیم، ابعاد نهایی پی به اندازه (+20a)×(+20b (خواهد شد.
به همین دلیل قالب است که بتن مگر معمولا 10 سانتی متر از حد ابعاد پی فراتر می رود. البته ضخامت بتن مگر کلا بین 5
تا 10 سانتی متر است و از این رو این ده سانتی متر آن چنان حجمی هم نخواهد داشت.
2 -قالب بندي چوبی
قالب بندي چوبی نیز بعضا در ساختمان هاي مختلف استفاده می شود. البته این نوع قالب بندي اندکی قدیمی تر است و
امروزه مانند گذشته متداول نیست. انواع چوبی هایی که می توان از آن براي قالب بندي استفاده کرد عبارتند از:
 چوب سفید روسی
 چوب جنگلی
 5 لایی
 7 لایی
 5 و 7 لایی روکش دار
در قالب بندي چوبی، از وسایل خاصی براي قالب بندي استفاده می شود. به صورت خلاصه اجزاي قالب بندي چوبی عبارتند
از:
.1 تخته قالب بندي ( با ضخامت 5ဂ2 تا 5ဂ7 سانتی متر، عرضی در حدود 10 تا 20 سانتی متر و طولی در حدود 2 تا
3 متر)
.2 پشت بند فرعی
.3 پشت بند اصلی
.4 شمع مایل یا قائم
البته بایستی خاطرنشان کنیم که معمولا در پی ها، تخته ها افق بوده و پشت بندهاي فرعی به شکل قائم قرار گرفته اند. در
این پی ها معمولا از پشت بند اصلی استفاده نمی گردد.
3 -قالب بندي فلزي
قالب بندي هاي فلزي بر دو نوع هستند. یک نوع از آن ها به صورت قالب هاي چوبی و فلزي و نوع دیگر قالب هاي تمام فلزي
هستند. در قالب هاي چوبی و فلزي، قالب اصلی فلزي بوده و اتصالات به کمک پیچ ها است. با این حال پشت بندهاي این
قالب (شامل پشت بند اصلی، فرعی و شمع) همگی چوبی هستند.
در مقابل، قالب تمام فلزي هنگامی استفاده می شود که شکل قالب پایه به شکلی خاص بوده و و قالب در این حالت به صرت
پیش ساخته است. معمولا اتصالات این قالب ها جوش بوده و به نسبت کم تر از پیج اشتفاده می شود. طبق فهرست بها این
قالب ها پس از 24 بار استفاده مستهلک می شوند. این بدین معنا است که بایستی در هر بار آنالیز، 1/24 قیمت قالب را به
عنوان هزینه استهلاك منظور نماییم.
4 -قالب بندي نایلونی
در قالب بندي نایلونی ، در صورتی که جنس خاك زمین از نوع دج یا سنگ باشد، می توان زمین را به صورت دقیق مانند پنیر
برید. در این موارد دیواره هاي پی از جنس سنگ یا دج بسیار پایدار هستند. در این موارد از لحاظ پایداري مشکل نداریم و
همان دیوار کنده شده، حکم قالب را دارد. منتها براي این که در هنگام بتن ریزي آب بتن در نرود، از یک لایه نایلونی به
عنوان قالب استفاده می نماییم. ( قالب بندي نایلونی )
مزایاي اجراي سقف با قالب هاي پلاستیکی
ဂ1سبکی فوق العاده قطعات پلاستیکی و حذف قسمت زیادي از هزینه هاي مربوط به تاور و جرثقیل
ဂ2سرعت بالاي اجراي پروژه
ဂ3انعطاف پذیر بودن و توانایی تولید قطعات خاص در اشکال مختلف
ဂ4سهولت وسرعت نصب و جداسازي قالب ها با توجه به سیستم بهینه شده بست هاي اهرمی
ဂ5قابل بازیافت بودن و احترام به محیط زیست
ဂ6عدم وجود گازها و مواد مضر در قطعات تولیدي
ဂ7عدم چسبندگی بتن به پلاستیک و تمیز شدن قالب ها فقط با مقدار کمی آب
ဂ8قابلیت استفاده قالب ها بیش از صد بار
ဂ9فضاي محدود براي انبار وحمل و نگهداري این قالب ها
ဂ10نیاز به نیروي کمتر اجرایی و به تبع آن کم شدن هزینه هاي پروژه
ဂ11ایجاد ایمنی بیشتر محیط کار و کم شدن ریسک و خطرات جانی و مالی حین کار
ဂ12حذف هزینه و زمان اجراي روغنکاري قالب ها
ဂ13جلوگیري از آغشته شدن آرماتورها به روغن قالب بندي و بالا رفتن کیفیت اجرا
ဂ14حذف قسمت زیادي از پشت بندها و سولجرها براي مهار عمودي و افقی دیوار
ဂ15سطوح کاملا صاف و تمیز بتن و امکان استفاده بصورت نمایان از دیوارها و سقف هاي بتنی
این فناوري هاي جدید اجراي سقف ها با ضخامت زیاد و دهانه هاي بسیار بزرگ را امکان پذیر نموده و فضاهاي باز معماري
مناسبی در اختیار طراحان قرار می دهد.
مطالب خواندنی: نماهاي بتنی فتو ولتائیک (تولید انرژي از نور خورشید)
 ایجاد شبکه تیرهاي کاملا راست گوشه بتنیمزایاي استفاده از سقف هاي بتنی با پرکننده نوتیلوس:
 تیپ شدن شکل تیرها وکاهش وزن سقف، کاهش بار روي ستون ها و فونداسیون.
 تیپ شدن شکل تیرها وکاهش وزن سقف، کاهش بار روي ستون ها و فونداسیون.
 تمرکز ارتعاش پایین سقف در زمین لرزه ها
 سختی بالا بواسطه ساختار دال بتنی دوبل
-مزایاي استفاده از سقف هاي بتنی با تیر یک طرفه:
 صرفه جویی اقتصادي وکاهش اساسی مواد مصرفی (حذف بلوك وتیرچه)
 ایمنی فراوان، سرعت و سهولت اجرا
 استفاده مکرر، سهولت تمیزکاري و انبارکردن قالب ها ( نیاز به فضاي بسیارکم )
 امکان جابجایی دستی در سایت و عدم نیاز به جرثقیل
 امکان عبور کلیه لوله ها و تاسیسات مکانیکی از حفره هاي بوجود آمده در سقف که با حذف بلوکه و پرکننده ها ایجاد
می شود.
 صرفه جویی در هزینه اجراي سقفمزایاي استفاده از سقف هاي بتنی با تیر دو طرفه:
 کیفیت بسیار بالاي اجرایی و یکپارچه شدن سقف و پوتر در سازه هاي بتنی
 سرعت بسیار بالاي اجراي سقف
 استفاده از نیروي انسانی کمتر و صرفه جویی اقتصادي
 ایمنی بیشتر کارگران بخاطر استفاده از قطعات سبک پلاستیکی
 امکان استفاده از سطوح نمایان بتن و پایین آمدن هزینه هاي اجرایی
برتري هاي روش اجراي سقف هاي نوین بتنی با قالب ( معرفی سقف( skyrail
 بطور کلی در این روش کلیه مصالح ساخت و ساز تیرچه حذف می گردد و فقط با یک روش قالب بندي ساده و سریع
قالب کل سقف بسته می شود و پس از آرماتوربندي لازم عملیات بتن ریزي انجام می گیرد. کلیه عملیات مربوط به
طراحی، ساخت و نظارت بر تولید صحیح تیرچه از مراحل اجراي سقف حذف می گردد.
 این روش نیازي به خرید و حمل بلوك ندارد و کلیه مراحل خرید، حمل و نقل و جابجایی بلوك در کارگاه بعلاوه پرت
مربوطه و نیز انتظار براي رسیدن محموله بلوك در مناطق خاص نیز حذف می گردد. ضمنا در ابعاد ملی نیز دیگر نیازي
به مصرف منابع تجدید ناپذیر سوخت هاي فسیلی نمی باشد. وزن سقف به دلیل استفاده نکردن از بلوك سبک شده و
در نهایت در کم کردن وزن سازه تاثیر بسزایی خواهد داشت که در ساختمان هاي مرتفع تاثیر آن دو چندان خواهد
شد.
 امکان رعایت تمامی موارد آیین نامه اي از قبیل اجراي صحیح ریپ ها، اجراي کامل تیرهاي مرکب بتن و فلز در انتهاي
تیرهاي فرعی و نیز اجراي دقیق محل داکت ها و بازشوها به راحتی و باکیفیت بسیار بالا امکان پذیر می باشد. بدلیل
حذف بلوکه و عدم وجود خرده بلوك کلیه مقاطع طبق نقشه و محاسبات بطور واقعی اجراشده و سقف کاملا یکپارچه و
همگن می باشد.
 در مرحله بتن ریزي و اجراي بتن بدلیل سیستم مناسب قالب بندي امکان جریان یافتن بتن داخل خلل و فرج سقف
نبوده و وزن واقعی دقیقا مساوي وزن محاسباتی می باشد. بدلیل حذف مصالح ناهمگن یکپارچگی کامل سقف که تماما
بتنی می باشد مشهود بوده و در صورت نگهداري مناسب بتن سطح رویی و زیرین بتن کاملا مستحکم، خالی از خلل و
فرج و ناخالصی می باشد. چاله بتنی با دال بتنی کاملا ترکیب شده و امکان انتقال و توزیع بسیار مناسب نیروها در بدنه
سقف و نهایتا انتقال نیروها به ستون ها به خوبی فراهم می گردد. بعلت یکسان بودن مقاطع و هم شکل بودن آنها
توزیع نیروها بسیار خوب انجام شده و تمرکز تنش داخل سقف بتنی به حداقل می رسد.
 مطابقت شکل اجرایی سقف با آیین نامه هاي موجود در ایران براحتی امکان پذیر بوده به نحوي که براحتی می توان از
جداول و نشریات سازمان برنامه و بودجه براي انتخاب نوع میلگردها در طراحی سقف استفاده نمود.
 بدلیل سبک بودن کلیه قالب ها سطح ایمنی کارگران در کارگاه افزایش یافته و ریسک حاصل از حوادث کارگاهی
کاهش می یابد.
 بدلیل عدم چسبندگی قالب ها نیازي به استفاده از مواد جداساز (روغن قالب بندي) نمی باشد و کلیه مقاطع
میلگردهاي داخل سقف بدون هیچگونه اغشتگی به روغن اجرا شده و با بتن بطور کامل عمل می نمایند.
 قیمت سقف در مقایسه با سقف هاي سنتی بسیار کاهش یافته و موجب کاهش هزینه هاي کلی اجراي سقف می گردد.
حداقل صرفه جویی در هزینه هاي اجراي سقف 25 درصد می باشد که در صورت استفاده از بهینه ترین نوع قالب این
میزان تا 35 درصد قابل افزایش است.
 بدلیل اینکه قالب ها در ابعاد مختلف ساخته می شوند براي هر نوع ساختمان با دهانه هاي مختلف می توان براحتی از
خاصیت انعطاف پذیري قالب بندي سود برد.
 عدم نیاز به برق درکارگاه یکی دیگر از مزایاي اجراي این نوع سقف می باشد که در نوع خود منحصر به فرد است و
کلیه مراحل جوشکاري نیز در اجراي این سقف ها حذف می گردد.
 هیچگونه حمل و نقلی در شیوه اجراي سقف بجز جابجایی میلگرد، بتن و قالب وجود ندارد و قطعات سبک نامبرده شده
نیز هم بصورت دستی و هم بوسیله بالابرهاي سبک ساختمانی قابل جابجایی هستند. به نحوي که حتی می توان 5 متر
مربع قالب مخصوص اجراي این سقف را براحتی بصورت دستی به هر نقطه از پروژه حمل نمود. حذف تاور کرین در
بسیاري از پروژه ها از قسمت اجراي سازه باعث صرفه جویی بسیار خوبی در هزینه هاي پروژه می گردد.
قالب چیست و چه کاربردی دارد؟
قالب سازه ای است که برای بتن ریزی به صورت موقت یا گاهی دائم مورد استفاده قرار می گیرد.
وظیفه اصلی قالب تحمل بارهای ناشی از بتن و اجرای آن تا زمانی است که خود بتن بتواند بارهای وارده از جمله وزنش را
تحمل کند. قالب باید به اندازه کافی مقاومت داشته باشد تا نیروهای ناشی از لرزاندن (ویبره کردن) بتن را تحمل کند و
بدون آسیب رساندن به بتن از آن جدا شود. سیستم قالب بندی شامل قالب ، پشت بندها ، وادارها ، داربست ، قطعات اتصال
و مانند این ها است که در ادامه ذکر خواهیم کرد. قالب باید بتواند بتن را در محدوده رواداری ها نگه دارد، بارهای وارده را
تا زمان سخت شدن بتن و کسب مقاومت کافی تحمل کند و به سطح بتن نمای دلخواه بدهد. از دیگر وظایف قالب می
توان به حفاظت بتن در برابر صدمات مکانیکی، جلوگیری از کم شدن رطوبت بتن و نشت شیره آن، ایجاد عایقی مناسب
در برابر سرما و گرمای محیط و نگه داشتن میلگردها و سایر اجزایی که در بتن قرار می گیرند در محل خود اشاره کرد.
انتخاب قالب بتن بر اساس مصالح مصرفی
مصالح مختلفی نظیر چوب، فولاد، آلومینیوم، مواد پلیمری و مصالح بنایی در ساخت قالب به کار گرفته می شوند.
قالب های چوبی بتن

این نوع قالب بندی که به دلیل زمان بر بودن، بیشتر در پروژه های کوچک استفاده می شود بسیار ساده است.
این قالب ها نسبت به نوع فلزی عمر کمتری دارند ولی به دلیل انعطاف بالا در مواردی که قالب بندی مشکل باشد راه حل
مناسبی هستند.چوب های استفاده شده معمولاً از جنس درختانی با برگ های سوزنی نظیر چوب کاج و چوب روسی می
باشند.چوب مصرفی باید صاف، بدون پیچ و تاب و سالم باشد. از مصرف چوب تازه باید خودداری کرد.
طراحی و محاسبه قالب های چوبی بر اساس طراحی و محاسبه ساختمان های چوبی موقت صورت می گیرد.

قالب های پلی وود از چند لایه چوب و پلاستیک ساخته می شوند. پلاستیک سطح روی چوب را می پوشاند و در برابر
رطوبت مقاوم می گردد.از این قالب ها بیشتر در ساخت فونداسیون استفاده میشود. برای مطالعه بیشتر در مورد قالب
بندی فونداسیون به مقاله ”تمام جزئیات انواع قالب بندی فونداسیون در یک مقاله ”مراجعه کنید.
قالب های پلیمری بتن
پلاستیک های سخت و پلاستیک های الیافی دو نوع از مواد پلیمری مصرفی در قالب های بتنی هستند. قالب های
فایبرگلاس از مواد پلیمری به عنوان ماده اصلی و الیاف شیشه به عنوان تقویت کننده ساخته می شوند.
قالب های با مصالح بنایی
یک نوع قالب بندی دائم است که معمولاً برای فونداسیون انجام می شود و پس از بتن ریزی نیز در جای خود باقی می
ماند. جذب آب بتن توسط مصالح موجب کاهش کیفیت بتن می گردد.اگر در قالب بندی از مصالح بنایی نظیر آجر
استفاده شود باید سطح در تماس با بتن ریزی با نایلون یا پلاستیک پوشانده شود تا آب بتن توسط مصالح بنایی جذب
نشود.
حداقل ضخامت دیواری که برای قالب بندی آجری استفاده می شود ۲۰ سانتی متر است که باید از ملات ماسه سیمان در
آجرچینی آن استفاده کرد.
قالب های فلزی ( فولادی (در قالب بندی
برای ساخت پانلهای فلزی از فولاد به صورت گرم نورد شده و سرد خم شده استفاده می شود. در کارهای بزرگ بتنی به
دلیل استفاده زیاد برای چندین دفعه، استفاده از قالب های مدولار فلزی به صرفه تر می باشد.
از مهم ترین مزایای پانلهای فلزی نسبت به چوبی می توان به عمر بیشتر، سطح صاف، سرعت اجرایی بالا و عدم احتراق
اشاره کرد.
پانلهای فلزی برای قالب بندی بتن از جنس ورق 37St ساخته می شوند. ورق فولادی اصلی ترین ماده تولید پانل فلزی
است پس هرچه مرغوب تر باشد کیفیت آن هم بالاتر می رود.
در این بین ورق های فولاد مبارکه بدون موج بوده و ضخامت آن در تمام طول ورق یکسان می باشد کیفیت بهتری
دارند.
استفاده از قالب های بی کیفیت سطح بتن را موج دار می کند و کار شاقول در نمی آید. استفاده از آلومینیوم در سطوح
در تماس با بتن به ویژه در صفحات رویه به دلیل کاهش کیفیت بتن ممنوع است .
از زمان های قدیم پانلهای فلزی در دو مدل لبه خم و تسمه ای یا جوشی ساخته می شدند. امروزه مدل های جدیدی
نظیر لارج پانل، تونل فرم ، تونلی و انواع دیگر قالبهای خاص تولید می شوند.
قالب های لبه خم نسبت به تسمه ای در هر مترمربع حدود ۵ખ۲ کیلوگرم سبک تر هستند.
رویه قالب های تسمه ای معمولاً از ورق ۳ میلی متر و تسمه ها از ورق ۵ میلی متر می باشند ولی قالب های لبه خم، به
صورت یکپارچه از ورق ۳ میلی متر تولید می شوند و لبه ها با استفاده از دستگاه خم می شوند.
پانل لبه خم
پانل تسمه ای (جوششی)
جهت قالب بندی مهم ترین مزیت قالب های تسمه ای نسبت به لبه خم که باعث شده اکثر پروژه های بزرگ از این
قالبها استفاده کنند درز کمی است که بعد از اجرا دارند. این تفاوت بعد از باز کردن قالب بتن بر روی آن مشخص است.
یکی از عوامل مهم در کیفیت قالب های تسمه ای، جوش آن است. جوش کاری معمولی سبب می شود قالب در اثر ضربه و
جابه جایی بشکند. جوشکاری 2CO یکی از بهترین روش ها برای جوشکاری قالب ها و جلوگیری از شکستن جوش ها
است.جوشکاری 2CO میزان شکنندگی جوش را کم کرده و تسمه ای ندارند. قیمت قالب های لبه خم از تسمه ای بیشتر
است.برای اینکه در مورد انواع روشهای جوشکاری بیشتر مطالعه کنید به مقاله ”انواع جوشکاری کدام است؟ معرفی ۹
روش جوشکاری پرکاربرد ”سر بزنید.
نکات اجرایی قالب بندی بتن
پیش از نصب قالبها باید مواد رهاساز ( روغن قالب) را روی آن ها مالید. استفاده از گازوئیل و روغن سوخته یعنی
روغنی که از تعویض روغنی ها گرفته می شود نیز مرسوم است اما استفاده از آن ها توصیه نمی شود.
مواد رهاساز قالب باید به گونه ای به کار برده شوند که آرماتورها را آلوده نکرده و یک لایه یکنواخت و نازک روی سطح
قالب به وجود آورند.پس از روغن کاری، قالبها متناسب با عرض مقطع مورد نظر یک به یک در جای خود قرار گرفته و با
پین و گوه های فلزی در هم قفل می شوند.قطعات رویه قالبها باید به نحوی در کنار هم قرار بگیرند که شیره بتن هدر
نرود.پشت بندها جهت جلوگیری از کج شدن و ناشاقولی احتمالی قالبها نصب و مهار می گردند. کنترل شاقول بودن در هر
مرحله قبل و بعد از بتن ریزی ضروری است.
معمولاً قالب های فلزی با ابعادی از مضرب ۵ در بازار موجود هستند.
قالب ستون ها برای اجرای ستون با مقطع مربع یا مستطیل با عرض های ۱۰ تا ۵۰ سانتی متر با طول های ،۱ ۵ખ۱ و ۲ متر
عرضه می گردند.
قالبهای کنج نیز در ابعاد ۵ در ،۵ ۵ در ۱۰ و ۱۰ در ۱۰ سانتی متر متعارف هستند. در صورت نیاز به قالبهایی با اشکال
و ابعاد مختلف می توانید به کارخانه های قالب سازی اشکال و ابعاد مورد نظرخود را سفارش دهید.
برای یک ستون مربعی به عرض ۴۰ سانتی متر و ارتفاع ۳ متر به ۱۲ عدد قالب ۱۰۰ در ۳۰ سانتی متر و ۸ عدد قالب کنج ۵
در ۵ در ۱۵۰ سانتی متر نیاز است که به وسیله ۷۵ جفت پین و گوه به هم متصل می شوند.
قالبها باید هنگامی برداشته شوند که بتن بتواند تنش های موثر را تحمل کند و تغییر شکل های آن از تغییر شکل های
پیش بینی شده بیشتر نشود.عملیات قالب برداری و برچیدن پایه ها باید به گونه ای باشد که نیرو و ضربه ناشی از
بازکردن قالبها، اعضا و قطعات بتنی را تحت اثر بارهای ناگهانی قرارندهد، بتن صدمه نبیند و ایمنی و قابلیت بهره برداری
قطعات حفظ شود .برداشتن پایه های اطمینان باید بدون اعمال فشار و ضربه ، به گونه ای باشد که بار به تدریج از روی
آن ها حذف شود.برچیدن پایه های اطمینان در دهانه های بزرگ از وسط دهانه به سمت تکیه گاه ها و در کنسول ها از
لبه به طرف تکیه گاه انجام می شود.برداشتن بار از روی پایه های اطمینان باید به گونه ای باشد که در صورت لزوم و در
هر لحظه بتوان باربرداری از روی پایه ها را متوقف کرد.
پایه های اطمینان در قالب بندی
زمانی که قالب سطوح زیرین قطعات بتن آرمه برداشته می شود باید پایه های اطمینان در زیر سطح باقی گذاشته شود
تا از بروز تغییرشکل های تابع زمان و مشکلات مقاومتی و تغییرشکلی تا کسب مقاومت کافی بتن جلوگیری شود.
پیش بینی پایه های اطمینان برای تیرهای با دهانه بزرگتر از ۵ متر، تیرهای کنسول به طول بیش از ۵ખ۲ متر، دال
های با دهانه بزرگتر از ۳ متر و دال های کنسول به طول بیشتر از یک و نیم متر اجباری است.
تعداد پایه های اطمینان ، مشخصات و فواصل بین آن ها باید بر مبنای مقاومت کوتاه مدت بتن محاسبه گردد ولی در هر
حال فاصله بین پایه های اطمینان نباید از ۳ متر بیشتر باشد.برای تیرهای با دهانه تا ۷ متر برداشتن کل قالبها و
داربست و زدن پایه های اطمینان مجاز است.
ولی برای دهانه های بزرگتر از ۷ متر تنظیم قالب و داربست باید به گونه ای باشد که برداشتن قالب بدون جابه جایی پایه
های اطمینان امکان پذیر باشد و یا برداشتن قالب و زدن پایه های موقت مرحله ای باشد.
در ساختمان های متشکل از دیوارها و دال های بتن آرمه نظیر ساختمان هایی که با قالب تونلی یا قالبهایی با ابعاد
بزرگتر ساخته می شوند، برچیدن پایه های اطمینان و برپایی مجدد آن ها در دهانه های تا ۱۰ متر به شرط برپایی
پایه های اطمینان بلافاصله پس از برداشتن قالبها و اطمینان از عدم بروز ترک یا تغییرشکل نامطلوب به صورت مرحله
ای مجاز است.اگر قطعه بتنی مورد نظر جزئی از یک سیستم پیوسته باشد هنگامی می توان پایه های اطمینان را
برداشت که تمامی قطعات مجاور آن هم، بتن ریزی شده باشند و بتن مقاومت کافی خود را کسب کرده باشد.
در صورتی که تیر یا دال یکسره طراحی شده باشد نیز نمی توان پایه های اطمینان دهانه ای را برچید مگر اینکه
دهانه های اطراف آن بتن ریزی شده باشند و بتن آن نیز به مقاومت کافی رسیده باشد.توصیه می شود پایه های
اطمینان همیشه در دو طبقه متوالی وجود داشته باشند و تا حد امکان بر روی هم و در امتداد واحد قرار گیرند.در صورتی
که مجموعه قالب بندی طبقه فوقانی بر طبقه تحتانی تکیه کرده باشد هنگامی می توان پایه های اطمینان طبقه زیرین
را برچید که بتن طبقه فوقانی مقاومت لازم را به دست آورده باشد.برای مطالعه بیشتر در مورد زیرسازی سقف به
مقاله »دیتیل زیرسازی + قالب بندی سقف و تیر بتنی زیر ذرهبین آکادمی عمران «سر بزنید.
زمان قالب برداری
پایه ها و قالبهای باربر نباید قبل از آنکه اعضای بتنی مقاومت کافی برای تحمل وزن خود و بارهای وارده را کسب کنند
برچیده شوند. در صورتی که زمان قالب برداری در طرح تعیین نشده باشد باید زمان های داده شده در جدول ۲-۱۲-۹
مبحث نهم مقررات ملی ساختمان را به عنوان حداقل زمان لازم برای برچیدن قالبها و پایه ها ملاک قرار داد.
برچیدن قالبها و پایه های اطمینان در مدتی کمتر از زمان های داده شده در این جدول فقط به شرط آزمایش قبلی
میسر است.در صورتی که آزمایش آزمونه های آگاهی نگهداری شده در کارگاه رسیدن مقاومت بتن به حداقل ۷۰ درصد
مقاومت مشخصه را نشان دهند می توان قالبهای سطح زیرین را برداشت ولی برچیدن پایه های اطمینان فقط در
صورتی مجاز است که علاوه بر رعایت تمامی محدودیت ها بتن به مقاومت ۲۸ روزه مشخصه خود برسد .
زمان های ارائه شده در این جدول برای بتن با سیمان پرتلند معمولی نوع یک یا دو یا سایر سیمان هایی است که
روند کسب مقاومت مشابهی دارند، در صورتی که از سیمان پرتلند نوع ۳ یا مواد زود سخت کننده استفاده شود و یا عمل
آوری با بخار باشد می توان زمان های داده شده را کاهش داد.هم چنین، در صورت استفاده از سیمان یا مواد دیر سخت
کننده نظیر سیمان پرتلند نوع ۵ باید زمان های داده شده را افزایش داد.
رواداری های قالب بندی
رواداری های قالب بندی باید به گونه ای باشد که اهداف پیش بینی شده برای ساختمان، ظرفیت باربری ساختمان و یا
هر قسمتی در آن در حد غیر قابل قبول مخدوش نشود.انحراف ابعاد و موقعیت قالبها نباید از حدودی معین تجاوز کند.
اگر رواداری ها توسط طراح تعیین نشده باشد می توان از جدول شماره ۱-۱۲-۹ مبحث نهم مقررات ملی ساختمان کمک
گرفت.
تجهیزات قالب بندی
گیره در قالب بندی
گیره در انواع کوتاه (متوسط) ، بلند و دو لوله ساخته می شود. گیره متوسط برای اتصال پشت بند افقی (لوله) به قالب بتن و
گیره بلند برای اتصال پشت بند افقی یا عمودی از نوع ناودانی یا قوطی به قالب به کار می رود.
قلاب گیره در سوراخ های لبه قالبها قرار گرفته و با سفت کردن پیچ تعبیه شده روی آن گیره به لوله محکم می شود.
برای اتصال دو لوله موازی یاعمود بر هم از گیره دو لوله استفاده می شود.شکل گیره دولوله مشابه گیره بلند بوه ولی
قلاب های آن کشیده تر بوده و انحنای مناسبی برای قرار گرفتن لوله در داخل گیره دارد.
بولت عصایی
بولت عصایی برای اتصال سولجر به لوله پشت بند افقی به کار میرود.
مهره خروسکی (مهره بولت(
برای اینکه دیوارهای دو طرفه هنگام بتن ریزی از هم باز نشوند از بولت در وسط دیوار استفاده می شود. مهره خروسکی
سر بولت و پشت واشر قرار می گیرد.هم چنین از مهره خروسکی در اتصال سولجر یا لوله توسط بولت عصایی به پانل
دیوار نیز استفاده می شود. کیفیت پایین مهره خروسکی سبب باز شدن قالب بندی هنگام بتن ریزی می شود.
واشر کاس ( واشر تخت (
اگر در قالب بندی دیوار از سولجر به عنوان پشت بند عمودی استفاده می کنید باید از واشر کاس استفاده کنید.
هنگام بستن قالب دیوارهای بتنی واشر کاس همراه با مهره خروسکی (مهره بولت) پشت سولجر قرار می گیرد و با ایجاد
سطح اتکای زیاد نیرو را توزیع می کند تا لهیدگی ایجاد نشود.
واشر دولوله
اگر در قالب بندی دیوار از لوله داربست به عنوان پشت بند عمودی استفاده می کنید باید از واشر دو لوله استفاده کنید.
واشر دو لوله هنگام بستن قالب دیوار بتنی پشت لوله ها قرار می گیرد.
سولجر در قالب بندی
در سازه های سنگین و مرتفع که عرض المان بتنی بیشتر از ۲۰ سانتی متر باشد برای نگهداری قالب از سولجر استفاده می
شود. سولجرها توسط بولت عصایی ، واشر کاس و مهره بولت به قالب بسته می شوند.
سولجر مقاومت قالب بتن در برابر فشارهای جانبی را افزایش می دهد و پس از باز کردن قالب، بتن سطح صافی خواهد
داشت.در قالب بندی دیوار به عنوان پشت بند عمودی کاربرد دارد. در کفراژبندی تیر و دال به وسیله داربست های مدولار
نقش یک عضو باربر را به عهده دارد.گاهی اوقات به دلیل سبکی و مقاوم بودن سولجر از آن به عنوان شمع حمایتی
استفاده می کنند.سولجرها به صورت ناودانی دوبل از ورق 37St به ضخامت ۳ میلی متر تولید می شوند. طول و عرض
مقطع سولجرها ۱۵ سانتی متر است .
جک سقفی
هنگام کفراژبندی سقف های دال بتنی و تیرچه بلوک ازجک های سقفی به عنوان پایه های موقت استفاده می شود.
این جک ها توان باربری حدود ۵ખ۱ تن را دارند و معمولاً در ارتفاع ،۳ ۵ખ۳ ، ۵ખ۴ و ۵ متری طراحی و تولید می شوند.
جک های سقفی از دولوله داخلی و بیرونی تشکیل شده اند که قطر لوله داخلی ۵ سانتی متر و قطر لوله خارجی ۶ سانتی
متر است. روی لوله داخلی سوراخ هایی در فواصل ۱۰ سانتی متری جهت تنظیم ارتفاع وجود دارد.
از سر جک های بدون صلیب یا سر جک های T شکل (صلیبی) یا U شکل (عراقی) بنابر نیاز پروژه استفاده می شود.
برای کفراژ بندی زیر تیرهای بتنی از اتصال سر جک T شکل بر روی جک های سقفی استفاده می شود. برای ارتفاع های
بیش از ۴ متر استفاده از داربست های مدولار نسبت به جک سقفی ارجحیت دارد.
بست قورباغه ای ( کلمپس (در قالب بندی
بست قورباغه ای یا کلمپس یکی از اتصالات قاب های فلزی مدولار بوده که برای اتصال قالبهای خاص، جایگزین پین و
گوه می شود. بست قورباغه ای به وابسته خاصیت چکش خواری و شکل مخصوص خود باعث جذب دو لبه پانچ شده،
پایداری قالب را افزایش داده و اتصال را محکم تر می کند . استفاده از پین و گوه و بست قورباغه ای همراه با یکدیگر
نیز امکان دارد. در هر اتصال پنل قالب به طور متوسط از ۲ عدد بست قورباغه ای استفاده می شود.
دستک تیر
برای قالب بندی تیرها معمولاً از یک قطعه کف که اصطلاحاً کف پوتر گفته می شود و دو قطعه جانبی که اصطلاحاً آویز
گفته میشود استفاده میکنند. ابتدا قالب کف پوتر بر روی جک سقفی یا داربست مدولار قرار گرفته و سپس آویزها به
کف پوتر متصل می شوند. برای ایجاد پایداری بیشتر در قالب بندی تیرها از پشت بند های خاص به نام دستک تیر
استفاده می کنند.
میان بولت ها در قالب بندی
میان بولت ها از وسط دیوار عبورمی کنند و با تحمل فشارهای جانبی که به بدنه قالب وارد می شود فاصله بین قالبها را
برای بتن ریزی حفظ می کنند. بعد از اتمام بتن ریزی و باز کردن قالبها بولت ها در آورده می شود و سوراخی در دیوار
باقی می ماند که در مرحله نازک کاری ساختمان با مصالح بنایی پر می شود.
میان بولت ها در سه مدل چدنی، فلزی و پلاستیکی تولید می شوند. برای آب بند کردن دیوارهای بتنی، منبع آب، کانال
های آب یا مقاطع دیگر که نیاز به آب بندی دارند از میان بولت آب بند استفاده می شود. در جاهایی که باید مقطع
آب بند باشد نمی توان از میان بولت های معمولی استفاده کرد .
میان بولت چدنی یکی از پر کاربردترین نوع میان بولت است. طول میان بولت های چدنی ۱۲ سانتی متر بوده و بشقابی
وسط آن ۸ سانتی متر قطر دارد. میان بولت چدنی در وسط دیوار قرار می گیرد و و از هردو طرف بولت ها به آن وصل می
شوند. برای دیواری که ۴۰ سانتی متر ضخامت دارد میان بولت با طول ۱۲ سانتی متر در وسط آن قرار میگیرد و بولت ها
در هر طرف به آن متصل می شوند. برای اینکه بولت ها به بتن نچسبند و به راحتی پس از بتن ریزی از بتن خارج شوند از
دو عدد لوله پولیکا به طول ۱۴ سانتی متر استفاده می شود.
باید میان بولت چدنی توسط میلگردی مهار شود تا فشار قالبها به میان بولت وارد نشود. بعد از بتن ریزی بولت ها
خارج شده ولی میان بولت چدنی بعد از بتن ریزی در داخل بتن مدفون می ماند .
جهت قالب بندی ، میان بولت فلزی یا میان بولت فنری در دو حالت با تسمه و با میلگرد ساخته می شوند.
معمولاً برای دیوارهایی با ضخامت زیر ۵۰ سانتی متر از تسمه و برای اندازه های بزرگتر از میلگرد استفاده می شود.
فنری که برای میان بولت فلزی استفاده می شود در دو مدل دنده درشت و دنده ریز در بازار موجود است.
برای بولت های معمولی از فنرهای دنده دشت و برای بولت های مخصوص از فنرهای دنده ریز استفاده می شود.
این نوع میان بولت برای طول برابر ضخامت دیوار منهای ۶ سانتی متر در نظرگرفته می شود.
زیرا هر دو طرف میان بولت فلزی دو عدد مخروطی به طول ۳ سانتی متر قرار میگیرد. برای مثال اگر ضخامت دیوار ۳۰
سانتی متر است طول مناسب برای میان بولت فلزی ۲۴ سانتی متر است.
میان بولت فلزی از فنر ، تسمه یا میلگرد و ورق دایره ای به قطر ۷ سانتی متر با ضخامت ۳ میلی متر تشکیل می شود.
اندازه فنر میان بولت با توجه به ضخامت دیوار و فشار وارده بر آن از ۵ تا ۱۰ سانتی متر متغیر است.
میان بولت پلاستیکی یکی دیگر از انواع میان بولت ها است که از انواع دیگر ارزان تر بوده و صرفه اقتصادی خوبی دارد.
قطعات اصلی این میان بولت از جنس پلی ونیل کلراید (C.V.P (تولید می شوند که واکنشی با بتن نمی دهند.
میان بولت پلاستیکی در اندازه های مختلف تولید می شود و مانع خروج شیره بتن می شود.
میان بولت پلاستیکی در وسط دیوار قرار گرفته و بولت از وسط آن رد می شود. بعد از اتمام بتن ریزی بولت از داخل
میان بولت خارج می شود. اجزای میان بولت پلاستیکی عبارتند از ۲ عدد مخروطی، ۱ عدد رابط لوله ای آجدار پی وی سی
به طولی برابر با ضخامت دیوار، ۱ عدد آب بند کننده لاستیکی ساده و دو عدد آب بند کننده لاستیکی لبه دار.
پیشنهاد می شود برای قالب بندی دیوار، در هر مترمربع از ۴ عدد میان بولت پلاستیکی استفاده شود.
رابط میان بولت جهت اتصال رابط لوله ای و مخروطی به کار گرفته شده و در داخل سازه بتنی مدفون می شود.
بعد از اتمام بتن ریزی پانلها باز می شوند و بولت از رابط لوله ای خارج می شود. رابط لوله ای و رابط میان بولت در بتن
مدفون شده اند. به کمک یک سنبه یک عدد آب بند کننده لاستیکی ساده به مرکز رابط لوله ای هدایت می شود. سپس
دو عد آب بند کننده لاستیکی لبه دار در دو انتهای سوراخ باقی مانده نصب می گردند.
آموزش قالب بندی و زیرسازی سقف و تیر
جهت زیرسازی و قالب بندی تیر و سقف بتنی از جکهای صلیبی و اسکافلد استفاده میشود. در مقاله ”دیتیل
زیرسازی + قالب بندی سقف و تیر بتنی زیر ذرهبین آکادمی عمران ”به شرح اصول این عملیات میپردازیم.
همچنین در فیلم زیر توضیحی در مورد جکهای صلیبی میدهیم.
قالب فلزی چیست

قالب فلزی چیست – قالب فلزی بتن که در حقيقت ظروف موقتی با شکل و فرم خاص هستند که برای نگهداری میل گردها
(آرماتور) و بتن خيس تازه به کار میروند. قالب بندی بتن قسمت عمدهای از مخارج ساخت و اجرای اسکلتهای بتنی و
اجزای بتنی ساختمان را به خود اختصاص میدهد. هزينه مصالح، ساخت و اجرای قالب های بتنی بستگی به شکل قالب بتن و
دشواری ساخت آن و نوع مصالح مصرفی دارد. در پارهای از موارد ممکن است قالب بندی بتن تا بيش از ۷۵ درصد هزينه يک
عضو بتنی را به خود اختصاص دهد. برای احداث يک سازه بتن آرمه، بايد بتن خميری در قالبهایی ريخته شود تا پس از پر
کردن تمام حجم قالبها و سفت شدن، به شکل لازم در آيد. از مهمترين گامها در احداث سازههای بتنی, انجام قالب بندی
است.
به همين دليل بايد مجری و پيمانکار سازههای بتنی کاملا در جريان امور مربوط به قالببندی، از وسايل گرفته تا مشخصات و
رواداريهای ابعاد و روشهای اجرایی قرار داشته باشند.
پس از استقرار قالب بتن در محل مربوطه بايد از آنها کاملاً بازديد نموده و درزهایی که احتمالا باعث بيرون زدن شيره بتن
خواهند شد، گرفته شوند. پايداری از مهمترين خصوصياتی است که بايد در قالب بندی رعايت شود.
کافی نبودن مهاربندی پايهها و يا مهاربندی افقی سکوها, عدم تنظيم تعادل افقی بتنريزی که منجر به پر شدن يک قسمت از
قالب بتن , و خالی ماندن قسمت ديگر میشود، کف نامناسب در زير قالب شالوده و يا زير پايهها، عدم حضور کارگران ماهر،
خوب نبستن قطعات قالب بتون به يکديگر، در نظر نگرفتن بارهای زنده و مرده وارده به قالب فلزی بتن و لغزش لايه خاک
مجاور قالب و غيره میتوانند باعث خرابی قالب بتن گردند.
درز بين تختهها و درز بازشوهایی که در قالب فلزی ايجاد شدهاند, بايد کاملا آببندی شوند تا شيره بتن از درزها بيرون نزند.
بايد از حرکت قالب بتن از جای خود و نيز حرکت اجزای قالب بتون نسبت به يکديگر جلوگيری بعمل آيد.
بايد برای برداشتن قطعاتی که برای حفظ فاصله تختههای دو وجه مقابل هم قالب بتن بکار میروند (تخته اندازهها)، تدابير
لازم اتخاذ گردد تا اين قطعات درون بتن نمانند. تمام قطعاتی که به قالب بتن بسته میشوند بايد کاملا محکم شوند تا لرزاندن
بتن باعث شل شدن قالب بتون نشود. برای تسهيل کار متراکم ساختن بتن در ديوارهای بلند و امثال آنها، بايد در نقاط لازم
در روی قالب بتنی بازشوهايی تعبيه نمود. اين بازشوها بايد دارای دری باشند که براحتی باز و بسته شده و کاملا آب بند
باشند. پايههای اطمينان بايد به نحوی قرار گيرند که پايداری مجموعه قالب بتن ها کاملا تأمين گردد.
از اتکای پايهها بر زمينهای منجمد و سست بايد جدا خودداری کرد. جدار قالب فلزی بتن بايد به موادی آغشته شود که بتن
پس از گرفتن به آن نچسبد و هم قالب برداری براحتی انجام شود و هم سطح بتن پس از قالب برداری خراب نشود.
روش اجرای قالب ستون
رایج ترین قالب بندی ستون در سازه های بتنی در ایران چیست؟
یکی از رایج ترین روش های قالب بندی ستون در ایران، استفاده از قالب فلزی مدولار هست.
مدولار یعنی اینکه ابعاد قالب کاملا متغییر است و از تکه های مختلفی تشکیل شده که می توان برای هر سازه ای با هر
ابعاد ستونی استفاده کرد.
قالب فلزی به وفور یافت می شود و بیشترین استفاده برای قالب بندی ستون را در ایران دارد.
یکی از دلایل استفاده آن استحکام قالب فلزی است. البته معایبی هم دارد که چون جایگزین مناسب تری تا بحال برای
آن در ایران رواج پیدا نکرده است(قالب های دیگری هم هست فقط رواج پیدا نکرده)، از این معایب چشم پوشی شده
است.
این قالب ها در کارخانه های قالب سازی ساخته می شود و در ابعاد مختلفی طراحی می شود.
بعضا افرادی هم این قالب ها را در کارگاههایی توسط دستگاههای کارگاهی می سازند که البته کیفیت جوشکاری و رنگ
آن مانند مدل های ساخته شده در کارخانه ها نیست.
این قالب چه بخشهایی دارد؟
-۱مهمتری بخش قالب فلزی خود قالب اصلی است که معمولا طول همه آنها یک متر می باشد(البته در گاهی اوقات با طول
۵/۱ یا ۲ متر هم ساخته می شود) و عرض آنها متغییر است که می تواند عرض ،۱۰ ،۱۵ ،۲۰ ،۲۵ ۳۰ ، ،۳۵ ،۴۰ ۴۵ و ۵۰
سانتیمتری داشته باشد.
-۲انواع کنج های قالب فلزی که در گوشه های قالب بندی استفاده می شود که متواند کنج داخلی یا بیرونی، کنج پخی
،کنج ماهیچه ای ،کنج صفر باشد.
-۳در پشت قالب فلزی باید از انواع پشت بند و حمایت کننده مانند سولجر، قیدستون، پلتفرم، دوپیچ بزرگ وکوچک، لوله
های داربستی، قید نگهدارنده ستون)و انواع اتصالات که در اندازه های مختلف وجود دارد استفاده کرد.
روش بستن قالب فلزی ستون چگونه است؟
ابتدا با ریسمان کشی امتداد ستونها، رامکای ستونها را نصب می کنیم.

تصویر اجرای رامکای ستون
برای مطالعه بیشتر در مورد رامکا، این مقاله را مطالعه نمایید.
بعد از نصب رامکا قالب ستون ها را با توجه به ابعاد هر یک و توجه به نوع کنج قالب بتن که کنج صفر داشته باشد یا کنج
پخ انتخاب می کنیم.
کنج پخ برای زمانی است که بتن ستون در نهایت در دید معماری قرار می گیرد و یا اینکه بخواهیم با پخ کردن بتن
گوشه ستون از تخریب آن لبه های ستون بعد از باز کردن قالب جلوگیری شود.
در اینجا از کنج های بیرونی استفاده می شود.

تصویر قالب کنج ستون
قالب های فلزی را باید با روغن چرب کرد تا بتن به آنها نچسبد، البته روغن زیادی نباید استفاده کرد که به داخل بتن
نفوذ کند.
روغن های مخصوصی برای این کار وجود دارد. البته در ایران در ۹۰ درصد کارها از روغن سوخته استفاده می شود که می
توان از تعویض روغنی ها تهیه نمود.(منظور از روغن سوخته روغنی هست که از ماشین خارج می کنند و قابل استفاده
برای خودرو نیست، در اصطلاح در اثر گرمای موتور سوخته شده است.)
با توجه به ارتفاع ستون قالب بندی را با استفاده از پین و گوه های قالب فلزی نصب می کنیم.
برای فهمیدن عرض هر یک از قالبها نیاز به اندازه گیری با متر نیست، بلکه اگر به لبه های قالب نگاه کنید و تعداد
سوراخ های جای پین ها را بشمارید می توانید عرض قالب را متوجه شوید. فاصله هر سوراخ تا سوراخ بعدی ۵ سانتیمتر
است.
بطور مثال قالبی که ۴ عدد سوراخ دارد یعنی قالب عرض ۲۰ است.
چگونه قالب را شاقول کنیم؟
بعد از نصب قالب فلزی در صورتی که ابعاد ستون بزرگ تر از ۵۰ در ۵۰ هست از قید های لوله ای استفاده کنیم تا ستون
تابیدگی پیدا نکند.

تصویر استفاده از قیدهای ستون
سپس در پشت قالب با استفاده از جک و یا سیم، ستون ها را شاغول می کنند.
برای اینکه بدانیم ستون شاغول شده می توان از ریسمان و وزنه سنگینی که به آن آویزان شده استفاده کرد.
فاصله ریسمان تا قالب در بخش بالایی معمولا ۲۰ سانتیمتر می گیرند، سپس در پایین قالب هم این فاصله را با متر
اندازه گیری می کنند که اگر همان ۲۰ سانتیمتر باشد یعنی قالب شاغول است.

تصویر نحوه شاغول گرفتن ستون
این کار برای هر دو وجه عمود بر هم ستون باید انجام داد.
بعد از بتن ریزی هم ممکن است با فشار بتن قالب بندی ستون کمی ناشاغول شود که در شما بعد از بتن ریزی تا زمانی که
هنوز بتن خشک نشده شاغول بودن را چک کنید.

تصویر شاغول کردن ستون بتنی
زمان باز کردن قالب بندی ستون؟
برای باز کردن قالب ستون دقت کنید ضربه محکمی به قالب بندی ستون وارد نشود که باعث بوجود آمدن ترک در بتن
ستون می شود که بسیار مخرب است.
قالب بندی فونداسیون؛ الزامات و نکات قالب بندی و بتن ریزی در اجرای فونداسیون
.۱ قالب بندی فونداسیون چیست؟ اجزای قالب بندی چوبی فونداسیون چه چیزهایی است؟ در هنگام بتن ریزی
فونداسیون چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟
پیشتر در مقاله میلگردگذاری فونداسیون با انواع پی، عملکرد و وظیفه پی و همچنین نحوه محاسبه و اجرای
آرماتورگذاری آشنا شدیم؛ این بار در این مقاله قصد داریم الزامات و نکات اجرایی موجود در بحث قالب بندی و
بتنریزی فونداسیون، انواع قالب بندی فونداسیون، مزایا و معایب هر یک از قالب ها را بهصورت دقیق، مستدل و علمی
مورد بررسی قرار داده و نکات آیین نامه ای آن را بیان کنیم.

مزایای آرماتور بندی در اجرای سازه ھای بتنی
 بتن دارای آرماتور از قدرت فشرده سازی و تراکم سازی بیشتری نسبت به سایر
مصالح ساختمانی برخوردار است
 با توجه به نوع آرماتور بندی صورت گرفته بتن آرمه ممکن است افزایش چشمگیری در
استحکام کششی تجربه کند
 در حضور آرماتور مقاومت سازه ھای بتنی در برابر آب و آتش قابل توجه خواھد بود
 سیستم ساختمانی دارای آرماتور نسبت به سیستم سایر ساختمانھا پایدارتر است
 به کمک آرماتوربندی میتوان بتن را به شکل ھای مختلف و متنوع شکل دھی کرد
 ھزینه نگھداری بتن دارای آرماتور بسیار کم است
 آرماتوربندی مانع انحراف ساختمان از حالت اولیه می شود
 در مقایسه با سازه ھای فلزی سازه ھای بتنی نیاز کمتری به مھارت دارند
نکات مھم درباره آرماتور بندی
 از آرماتورھای زنگ زده یا آغشته به روغن نباید استفاده شود. در صورت وجود آلودگی
باید ابتدا به پاکسازی آنھا قبل از اجرا اقدام شود
 خاموت ھا ( آرماتورھای عرضی ) وظیفه نگھداری آرماتورھای طولی را دارند که باعث
جلوگیری از کمانش آرماتورھای طولی در ھنگام فشار بسیار زیاد است. پس دقت
شود رعایت ضوابط خاموت گذاری کم اھمیتتر از آرماتور اصلی نیست.
 فاصله خاموتھا از یکدیگر باید حدود ٢٠ سانتی متر باشد.
 خاموت ھا باید به وسیله سیم آرماتوربندی به آرماتورھای طولی بسته شوند.
 تمامی آرماتور ھا باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید آرماتورھا را توسط
دستگاه ھوا برش داد.
 از خم کردن آرماتور در دمای زیر ۵ درجه سانتیگراد خودداری کنید.
 فاصله آرماتورھا تا سطح قالب بندی باید حداقل ۵็٢ سانتی متر باشد تا پوشش
بتنی روی آرماتورھا دارای ضخامت مناسب باشد. این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی
بین بتن و آرماتور از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورھا محافظت می کند
مراحل آرماتوربندی
1-طراحی ساختمان و مشخص کردن اجزای آن
قبل از شروع ساخت و ساز و تھیه مصالح یک ساختمان باید نقشه کلی آن طراحی شود و
قسمت ھای مورد نیاز آن رسم و مشخص شود.
2-خرید میلگرد
برای پروژه ھای ساده و کوچک مانند ساختمان ھای معمولی می توانید از میلگردھای
فولادی آجدار برای آرماتور استفاده کنید.
برای ساختمان ھای پیچیده مانند مجتمع ھای مسکونی بزرگ یا مجتمع فروشگاھی بزرگ و
یا مخازن و… باید یک فرم مخصوص برای خرید انواع میلگرد تھیه کنید و با توجه به نیاز
ساختمان و نحوه آرماتور بندی آنھا را خریداری کنید.
3-با طراح و نقشھ کش آرماتور بندی ساختمان مشورت کنید
بعد از این که میلگرد ھا را با توجه به سفارش طراح ساختمان تھیه کردید میتوانید در مورد
آرماتور بندی با مھندس ناظر خود مشورت کنید.
در واقع این مھندس اندازه و نوع میلگرد ھا را بررسی می کند و آنھا را با جزئیات کامل با
نقشه ساختمان مقایسه می کند.
برای پروژه ھای پیچیده معمولا مھندس طراح به صورت کامل در محل کار حضور دارد و کیفیت
آرماتوربندی را مورد بررسی قرار میدھد.
اما برای ساختمانھای کوچک و ساده تر فاصله میلگرد ھا و تغییر شکل آنھا اھمیت چندانی
ندارد و نیازی به حضور مداوم مھندس ناظر نیست.
4-یک روش مناسب برای آرماتور بندی انتخاب کنید
روش ھای مختلفی برای خم کردن میلگرد و ایجاد آرماتور وجود دارد که ھر کدام از آنھا برای
یک نوع خاص از سازه ھای بتنی مناسب است.
برخی روش منظم برخی روش کراواتی و برخی روش گره زدن را می پسندند.
برای آرماتور بندی نمی توان از جوشکاری استفاده کرد.
زیرا جوشکاری فاقد انعطاف بوده و در صورت اعمال فشار میشکند و استحکام کششی را
کاھش می دھند.
به طور کلی برای بستن میلگردھا به کمک سیم مفتول دو روش وجود دارد: الف) روش
ضربدری. ب) روش بستن از کنار.
در روش ضربدری دو میلگرد آرماتور بر روی یکدیگر قرار می گیرند و سیم مفتول به حالت
ضربدری از زیر و روی آنھا عبور می کند.
در روش بستن از کنار بعد از قرار گرفتن میلگرد ھا بر روی ھم سیم مفتول از زیر میلگرد
پایینی عبور داده میشود و از کنار میلگرد بالایی عبور می کند و انتھای آن ھا به ھم بسته
می شود.
این شیوه به نام کراواتی نیز معروف میباشد که بیشتر در فونداسیون و سقف استفاده می
شود.
5-در مورد نحوه قرارگیری آرماتور و میلگرد ھا تصمیمگیری کنید
نحوه قرارگیری آرماتور در سازه ھای بتنی نقش بسیار مھمی در رسیدن بتن به نقاط مختلف
دارد.
برای ستون ھای بزرگ که در آنھا از میلگرد ھای بزرگ استفاده می شود فضای بیشتری در
اختیار آرماتور و قالب آن قرار دھید و تلاش کنید بھتون به تمام نقاط آرماتور برسد.
6-آرماتوربندی را دوباره چک کنید.
یکی از مراحل که مھندسین ھمیشه در مورد آن توصیه می کنند بررسی چندباره آرماتور قبل
از بتن ریزی است.
معمولا آرماتور حین جابهجایی یا سایر فعالیت ھای ساخت و ساز مشکل دار می شود یا
ممکن است سیم و مفتول آنھا پاره شودو….
بنابراین ھنگام بررسی نھایی آرماتور بر روی آن قدم بزنید و با پا به میلگرد ھا ضربه بزنید.
اگر میلگردی شل شده باشد یا مفتول آن باز شده باشد باید مجددا توسط سیم مفتول آن را
ببندید.
7-قالب گذاری و بتن ریزی
آخرین مرحله آرماتور بندی یک ساختمان شامل گذاشتن قالب در اطراف آن و بتن ریزی آن
است.
برای مطالعه و آگاھی بیشتر از مراحل ساخت کف به روش بتن سخت می توانیدبه “ کف
سازی به روش بتن سخت “ مراجعه کنید.
در قالب گذاری سعی کنید که از قالب ھای فلزی بیشتر استفاده کنید که مانع خروج آب
سیمان از بتن شود.
این قالب ھا شکل ھای مختلفی دارند و می توانند انواع ستونھای استوانه ای را ایجاد کنند

رماتوربندی چیست و چگونھ اجرا می شود
آرماتوربندی از حساسترین و بادقتترین قسمتھای ساختمانی بتنی است. زیرا تمامی نیروھای کششی در ساختمان بھ
وسیلھ آرماتورھا تحمل میشود. بدین لحاظ در اجرای آرماتوربندی ساختمانھای بتنی باید نھایت دقت و حوصلھ بھ عمل
آید.
آرماتوربندی کاری تخصصی بوده و دقت و نظارت جدی بر آن الزامی است. در برخی شرایط تمام مقاومت
فونداسیون را آرماتورھا تامین میکنند. مھندسین ناظر موظف ھستند قبل از اجرای بتن ریزی از آرماتوربندی
فونداسیون بازدید بھ عمل آورده و تا پایان بتن ریزی نظارت مستمر و مستقیم داشتھ با شند.
آرماتوربندی بھ عنوان یکی از اصول مھندسی در اجرای سازه بتنی شناختھ میشود کھ تا حد بسیار بالایی بر استحکام
آن سازه تأثیر دارد. نحوه اجرای آرماتوربندی در بخشھای مختلف متفاوت است و استحکام کششی متفاوتی ایجاد
میکند. اجرای آرماتور استحکام کششی سازه را بالا میبرد. بتن خالی استحکام فشاری بالایی دارد و در برابر تنشھای
مختلف مقاوم است. اما بتن مقاومت کششی خوبی ندارد و در برابر تنشھای کششی کوچک نیز دچار مشکل میشود.
آرماتوربندی باعث میشود کھ استحکام کششی بتن بالا رود و مقاومت آن را در برابر تنشھای محیطی بالا میبرد.
بتن مسلح ترکیبی خاص از بتن و میلگرد است کھ میلگردھای آن بھ شکلھای خاص کنار ھم چیده شدهاند و بھ صورت
ھمزمان باعث افزایش مقاومت فشاری بتن و استحکام کششی فولاد میشود. آرماتوربندی باعث میشود کھ این اتصال
بین بتن و میلگرد بھ شکل ایدهآل صورت گیرد و این اجزاء با جزئیات بیشتری بھ ھم وصل شوند و مقاومت سازه بتنی
را بالا ببرند.
آرماتوربندی چیست؟
آرماتوربندی فرایندی است کھ در آن میلگردھا و سایر محصولات فولادی با ترتیب خاص کنار ھم چیده میشوند و بھ
کمک جوشکاری سرد یا بست فلزی بھ ھم وصل میشوند. آرماتوربندی یکی از اصلیترین شیوهھا برای ایجاد
ساختمانھای مدرن است کھ باعث میشود ساختمان از لحاظ مھندسی مقبولیت داشتھ باشد. در واقع ترکیب آرماتور و
بتن خالی باعث ایجاد یک نوع سنگ مصنوعی میشود کھ از لحاظ مختلف مناسب است. بتن مادهای خمیری است و بھ
ھر شکلی درمیآید، اما آرماتور بھ بتن کمک میکند کھ بھ شکل دلخواه مھندسین سفت شود و استحکام لازم را بگیرد.
آرماتوربندی ممکن است بھ صورت قرار گرفتن چندین میلگرد ساده و راست بر روی یکدیگر باشد کھ در سقف انجام
میشود، یا ممکن است بھ صورت میلھھای خمیده و در ھم تنیده باشد کھ در ستونھا و فونداسیون استفاده میشود. آنچھ
کھ مسلم است این است کھ آرماتوربندی باید مطابق با اصول مھندسی صورت گیرد و از اندازهھای مناسب میلگرد
استفاده شود. آرماتوربندی سازهھای بتنی بزرگ مانند مجتمعھای چند طبقھ بھ کمک میلگردھای بزرگتر مانند ،١٣ ١۶
و ٢٠ انجام میگیرد و برای سازهھای کوچکتر از میلگردھای با قطر کمتر استفاده میشود.
اصول آرماتور بندی
 از آماتورھای زنگ زده یا آغشتھ بھ روغن نباید استفاده شود و در صورت وجود آلودگی باید ابتدا بھ پاکسازی آنھا
قبل از اجرا اقدام نمود.
 خاموت ھا کھ آرماتورھای عرضی ھستند وظیفھ نگھداری آماتورھای طولی را دارند و جلوگیری از کمانش
آرماتورھای طولی در ھنگام فشار بسیار زیاد پس دقت شود کھ رعایت ضوابط خاموت گزاری کم اھمیت تر از
آرماتور اصلی نیست.
 فاصلھ خاموتھا از یکدیگر باید حدود ٢٠ سانتیمتر باشد یا ھمان یک وجب با دست کھ بھ راحتی میتوان اندازه
گرفت.
 خاموتھا باید بھ وسیلھی سیم آماتور بندی بھ آماتورھای طولی بستھ شود. در واقع بھ وسیلھ سیم آماتور بندی بھ تمام
آرماتورھای طولی مھار شوند.
 تمام آرماتورھا باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید آرماتورھا را توسط دستگاه ھوا برش برید زیرا باعث
میشود چند سانتی متر بریده شده با حرارت غیر قابل استفاده باشد.
 از خم کردن آماتور در دمای پایینتر از پنج درجھ سانتیگراد خودداری شود. برای خم کردن دوباره و شکل دادن
مجدد، باید تمام آرماتورھا بھ صورت سرد و با دستگاه مکانیکی خم شوند.
 فاصلھ بین آرماتورھا تا سطح قالب بندی باید حداقل ۵࿿٢ سانتیمتر باشد تا پوشش بتنی روی آرماتورھا دارای
ضخامت مناسبی باشد. این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی بین بتن و آرماتور از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورھا را
محافظت میکند
مزایای آرماتوربندی در اجرای سازه بتنی
 بتن دارای آرماتور از قدرت فشردهسازی و تراکم سازی بیشتری نسبت بھ سایر مصالح ساختمانی برخوردار
است.
 با توجھ بھ نوع آرماتوربندی صورت گرفتھ، بتنآرمھ ممکن است افزایش قابلتوجھی در استحکام کششی تجربھ
کند.
 در حضور آرماتور، مقاومت سازه بتنی در برابر آب و آتش قابل توجھ خواھد بود.
 سیستم ساختمان دارای آرماتور نسبت بھ سیستم سایر ساختمانھا پایدارتر خواھد بود
 با کمک آرماتوربندی میتوان بتن را بھ شکلھای مختلف و متنوع شکلدھی کرد.
 ھزینھ نگھداری بتن دارای آرماتور بسیار کم است.
 آرماتوربندی مانع از انحراف ساختمان از حالت اولیھ میشود.
 در سازهھایی مانند فونداسیون، ستونھا و سدھا استفاده از آرماتور بھترین انتخاب ممکن است.
 در مقایسھ با سازهھای فلزی، سازهھای بتنی نیاز کمتری بھ مھارت دارند.
 آرماتور باعث میشود کھ این نوع بتن بھطور وسیع در سازهھای پیش ساختھ بھ کار گرفتھ شود.
معایب آرماتوربندی در سازه بتنی
 استحکام کششی بتنآرمھ حدود یک دھم استحکام فشاری آن است.
 استحکام نھایی سازه فقط بھ بتنآرمھ بستگی ندارد و مواد سازنده، تولید بتن و خرد کردن دانھ شن در آن اھمیت
دارد.
 ھزینھھای شکلدھی بتن دارای آرماتور نسبتا ً بالاست.
 انقباض در بتن باعث ترک و کاھش قدرت بتنآرمھ میشود.
مراحل آرماتوربندی یک سازه بتنی
آرماتوربندی و بتنریزی یک ساختمان مراحل مختلفی دارد کھ ھر کدام از این مراحل باید تحت نظر یک کارشناس
سازه یا معمار انجام گیرد. این مراحل عبارتاند از:
࿿١طراحی ساختمان و مشخص کردن اجزاء آن
قبل از شروع ساخت و ساز و تھیھ مصالح یک ساختمان، باید نقشھ کلی آن طراحی شود و قسمتھای مورد نیاز آن
رسم شود. معمولا ً طراحی نقشھ یک ساختمان بھ یک مھندس معمار یا طراح سازه نیاز دارد تا مصالح مورد نیاز و
ھمچنین اندازه مناسب آنھا را مشخص کند. برنامھریزی واقعی برای ساخت و ساز و قرار دادن آنھا در برنامھ کاری
اولین وظیفھ پیمانکاران ساختمان است.
࿿٢خرید میلگرد
برای پروژهھای ساده و کوچک، مانند ساختمانھای معمولی، میتوانید از میلگردھای فولادی آجدار برای آرماتوربندی
استفاده کنید. برای برنامھھای کاربردی پیچیده مانند مجتمعھای مسکونی بزرگ یا مجتمع فروشگاھی بزرگ یا مخازن
و پروژهھای دیگر، باید یک فرم مخصوص برای خرید انواع میلگرد تھیھ کنید و با توجھ بھ نیاز ساختمان و نحوه
آرماتوربندی آنھا را خرید کنید.
࿿٣با طراح و نقشھ کش آرماتوربندی ساختمان مشورت کنید
بعدازاینکھ میلگردھا را با توجھ بھ سفارش طراح ساختمان تھیھ کردید میتوانید در مورد آرماتوربندی با مھندس ناظر
خود مشورت کنید. در واقع این مھندس اندازه و نوع میلگردھا را بررسی میکند و آنھا را با جزئیات کامل با نقشھ
ساختمان مقایسھ میکند. برای پروژهھای پیچیده معمولا ً مھندس طراح بھ صورت کامل در محل کار حضور دارد و
کیفیت آرماتوربندی را مورد بررسی قرار میدھد. اما برای ساختمانھای کوچکتر و سادهتر فاصلھ میلگردھا و تغییر
شکل آنھا اھمیت چندانی ندارد و نیازی بھ حضور مداوم مھندس نیست. در این سازهھا میتوانید در فاصلھھای زمانی
مختلف با مھندس مشورت بگیرید و از وی بخواھید کھ کیفیت آرماتوربندی را مورد بررسی قرار دھد.
࿿۴یک روش مناسب برای آرماتوربندی انتخاب کنید!
روشھای مختلفی برای خم کردن میلگرد و ایجاد آرماتور وجود دارد کھ ھر کدام از آنھا برای یک نوع خاص از
سازهھای بتنی مناسب است. برخی از مھندسان روش آرماتوربندی منظم، برخی روش کراواتی و برخی نیز روش گره
زدن را میپسندند. اما چیزی کھ در ھمھ این روشھا یکسان است، استفاده از جوشکاری سرد برای نگھداشتن میلگردھا
در کنار یکدیگر است. برای آرماتوربندی نمیتوان از جوشکاری استفاده کرد، زیرا جوشکاری فاقد انعطاف بوده و در
صورت اعمال فشار میشکند و استحکام کششی را کاھش میدھد.
بھطورکلی دو روش برای بستن میلگردھا بھ کمک سیم مفتول وجود دارد: روش ضربدری و روش بستن از کنار. در
روش ضربدری، دو میلگرد آرماتور بر روی یکدیگر قرار میگیرند و سیم مفتول بھ حالت ضربدری از زیر و روی
آنھا عبور میکند. بعد از بستن انتھای سیم مفتول بھ یکدیگر، بھ کمک یک انبردست یا گاز انبر انتھای دو مفتول را
گرفتھ و آن را بپیچانید تا بھطور کامل سفت شود. در انتھای کار نیز باید باقیمانده سیم مفتول را بھ سمت پایین خم کنید تا
از ایجاد یک سطح نوک تیز جلوگیری شود.
در روش بستن از کنار، بعد از قرار گرفتن میلگردھا بر روی ھم، سیم مفتول از زیر میلگرد پایینی عبور داده میشود
و از کنار میلگرد بالایی عبور داده میشود و انتھای آنھا بھ ھم بستھ میشود. این شیوه کھ بھ شیوه کراواتی معروف
است، بیشتر در فونداسیون و سقف استفاده میشود.
روش مناسب آرماتوربندی
࿿۵در مورد نحوه قرارگیری آرماتور و میلگردھا تصمیمگیری کنید
نحوه قرارگیری آرماتور در سازه بتنی نقش مھمی در رسیدن بتن بھ نقاط مختلف آن دارد. برای ستونھای بزرگ کھ
در آنھا از میلگردھای بزرگ استفاده میشود، فضای بیشتری در اختیار آرماتور و قالب آن قرار دھید و تلاش کنید کھ
بتن بھ تمام نقاط آرماتور برسد. میتوانید از میلگردھای کمکی برای ایجاد فضای در اطراف قالب استفاده کنید. برای
فونداسیون و سایر قسمتھای زیرین آرماتوربندی نیز میتوانید از لایھھای عایق استفاده کنید و از این طریق از رسیدن
رطوبت و خراب شدن سازه بھمرورزمان جلوگیری کنید.
نحوه قرارگیری آرماتوربندی
࿿۶آرماتوربندی رامجدداً چک کنید!
یکی از مراحلی کھ مھندسین ھمیشھ در مورد آن توصیھ میکنند، بررسی چندباره آرماتور قبل از بتنریزی است.
معمولا ً آرماتور حین جابجایی یا سایر فعالیتھای ساخت و ساز شکل میشوند، یا ممکن است کھ سیم مفتول اتصال آنھا
پاره شود. بنابراین، ھنگام بررسی نھایی آرماتور، بر روی آن قدم بزنید و با پا بھ میلگردھا ضربھ بزنید. اگر میلگردی
شل شده باشد، با مفتول آن باز شده باشد باید مجددا ً توسط سیم مفتول آن را ببندید.
࿿٧قالب گذاری و بتنریزی
آخرین مرحلھ آرماتوربندی یک ساختمان شامل گذاشتن قالب در اطراف آن و بتنریزی آن است. در قالب گذاری سعی
میشود کھ از قالبھای فلزی بیشتر استفاده شود کھ مانع از خروج آب سیمان از بتن میشود. این قالبھای شکلھای
مختلفی دارند و میتوانند انواع ستونھای استوانھای را ایجاد کنند.
بتنریزی سازه بتنی نیز بھ فاکتورھای مختلفی از جملھ آب و ھوا، محل بتنریزی (سقف، ستون و فونداسیون)، محل
ساخت و ساز و شرایط زمین بستگی دارد. برای بتنریزی مجتمعھای بزرگ معمولا ً سعی میشود کھ از بتن آماده
استفاده شود. بتن آماده کیفیت ثابتی دارد و ھمھ فرایند بتنریزی با یک نوع بتن آماده انجام میشود.
از مھمترین قسمتھای مختلف اسکلت بتنی می توان بھ قسمتھای زیر اشاره نمود :
فونداسیون
ستونھا و تیرھا
سقف ھا و دال ھا
قبل از شروع عملیات آرماتوربندی فونداسیون ، باید بعد از اماده سازی داخل پی کھ ممکن است با بلوک ھای سیمانی یا
با نایلون ھایی کھ روی دو طرف پی بعد از خاکبرداری قرار میگیرد عملیات برشکاری و خم کاری برای خاموت ،
خرک ، سنجاقک ، میلگرد راستا را شروع کنیم ، البتھ با توجھ بھ نقشھ فونداسیون کھ در مجموعھ نقشھ سازه ای
ساختمان قرار دارد.
یکی دیگر از مواردی کھ باید قبل از شروع بھ آن توجھ نمود این مورد است کھ محل قرار گرفتن ستون با میخھایی کھ
در آکس آن کوبیده شده ، قبلا ً توسط نقشھ بردار تعیین شده باشد یا توسط خود آرماتوربند ( در کارھای کوچک) بھ
ھمراه ناظر چک شود . بنابراین پس از تعیین محل قرار گیری ستونھا (میخکوبی)، نوبت بھ اجرای عملیات آرماتور
بندی است.
قبل از برش باید سایز و اندازه خاموت را از روی نقشھ درآورد ، عملیات خاموت زنی یا بصورت دستی و یا با دستگاه
ھای خاموت زنی انجام میگیرد.
کارگاه آرماتور بندی باید در یک قسمت مشخص و یا قسمتی جدا از کار گاه اصلی قرار داشتھ باشد.
معمولا در کارگاھھای کوچک آرماتورھا را با دست ( آچار گوسالھ و خم زن ھای متصل بھ گیره) خم مینمایند ولی در
کارگاھھای بزرگ خم کردن آرماتور بوسیلھ ماشین انجام میشود مسئول کار گاه آرماتوربندی باید از روی نقشھ تعداد و
شکل ھر آرماتور را تعیین نموده و بھ کارگران مربوط داده و خم کردن ھر سری را دقیقا زیر نظر داشتھ باشد تا طول
آرماتور ، محل خم کردن ، زاویھ خم کردن و طول قلابھا طبق نقشھ انجام شود میل گردھا باید از نوع ذکر شده در نقشھ
ھای اجرایی سازه باشد.
معمولی ترین نوع میلگرد مورد استفاده در ساختمانھای بتنی میلگرد آجدار از نوع 2A و 3A میباشد ، وزن یک شاخھ
میلگرد برابر است با حاصل ضرب طول شاخھ در وزن مخصوص میلگرد (کھ برای کارخانھ ھای مختلف متفاوت
است ).
انــواع آرماتور ( میلگرد ) مورد استفاده در ساخت وساز : -١ میلگرد ساده -٢ میگرد آجــدار -٣ میلگرد آجــدار پیچیده
انواع فولاد کھ در ایران برای میلگرد تولید می شود بھ ٣ گروه تقسیم می شود:
نام گروه
نوع میلگرد
مقاومت تسلیم
مقاومت کششی
فــولاد-1A
صاف (بدون آج)
٢۴٠٠Kg/Cm3
٣۶٠٠Kg/Cm3
فــولاد-2A
آجدار
Kg/Cm3٣۴٠٠
Kg/Cm3۵٠٠٠
فــولاد-3A
آجدار
Kg/Cm3۴٠٠٠
۶٠٠٠Kg/Cm3
در کارگاھھای بزرگ باید حد روانی تاب کشش و ازدیاد طول نسبی گسیختگی و غیره میل گردھا بوسیلھ آزمایشگاه
تعیین و بھ اطلاع محاسب و مھندس کار گاه برسد ولی در کارگاھھای کوچک کھ مصرف کل آرماتورھای آن از ۵٠ تن
بیشتر نیست این کار لازم نمیباشد.
روش تشخیص میلگرد 3A از: 2A
اولین نکتھ این کھ میلگرد 3A تردتر ( شکننده ) است . اما میلگرد 2A انعطاف پذیری بیشتری دارد ، یعنی خم شدنش
با نرمی ھمراه است.
چنانچھ آج میلگرد بھ شكل فنري باشد میلگرد از نوع 2A ميباشد.
در میلگرد ھای 3A آج ھا بھ صورت ضربدری ھستند اما در 2A بھ صورت منفرد ھستند.
در میلگرد ھای 2Aآج ھا بصورت موازی ھستند ولی در میلگرد ھای 3A آج ھا بصورت ھفت و ھشت ھستند.
در واقع مطابق استاندارد آج این نوع میلگردھا با ھم متفاوت است ولی بدلیل سوء استفاده برخی تولید کنندگان از ھمین
مطالب ، میلگردھایی در بازار عرضھ می شود کھ مثلا از آج استاندارد 3A استفاده شده ولی مقاومت فیزیکی و
شیمیایی آن با میلگرد 2A سازگار باشد. برای صحت و اطمینان مطابق آئین نامھ باید با انجام آزمایشات نوع میلگرد را
مشخص نمود.
خم کردن آرماتور :
آرماتورھای تا قطر ١٢ میلیمتر را میتوان با دست خم کرد ولی آرماتورھای بزرگتر از ١٢ میلیمتر بھتر است با دستگاه
مکانیکی مجھز بھ فلکھ خم شود. قطر فلکھ خم متناسب با قطر آرماتور بوده و باید بوسیلھ مھندس محاسب و مھندس کار
گاه تعیین شود
کلیھ آرماتورھای ساده باید بھ قلاب ختم شود ولی آرماتورھای آجدار را میتوان بھ صورت گونیا خم نمود. سرعت خم
کردن باید متناسب با درجھ حرارت محیط باشد و باید با نظر مھندس کار گاه بطور تجربی تعیین شود. باید از خم کردن
آرماتورھا در درجھ حرارت کمتر از ۵ درجھ سانتیگراد خودداری نمود حتی المقدور باید از باز کردن خم ھای
آرماتورھای شکل داده شده و مصرف آن در محل دیگر خودداری کرد حتی در مواقع ضروری باید بازکردن خم ھا با
نظر مھندس ناظر صورت بگیرد.
در مواردي كھ خم كردن میلگردھا بھ وسیلھ دست انجام ميگیرد، میزکار مناسبي براي خم كردن باید انتخاب نمود تا در
ھنگام خم كردن میلگرد را بھ شكل مطلوب نگاه دارد، تا میلگرد خم شده مسطح و صاف باشد . کاملا مشخص است كھ
در خم كاري میلگردھا با دست نميتوان بھ خوبي محدودیت قطر خم و سرعت خمكاري را رعایت نمود. ھمچنین قطر
خم درقسمتھاي مختلف یكسان نخواھد بود، بویژه وقتی کھ در ھواي سرد خم كاري انجام ميشود و یا از میلگردھاي پر
مقاومت و ترد یا قطر زیاد استفاده شود لازم است از دستگاهھاي خم كن مكانیكي برای رفع این اشکال استفاده کرد.
مونتاژ و بستن میلگردھا بھ یکدیگر طبق نقشھ سازه :
بعد از آماده سازی و برش و خم کاری میلگردھای فونداسیون حال نوبت سر ھم کردن آنھا در داخل پی است ، در ابتدا
با توجھ بھ نقشھ سازه ، اولین نوع میلگرد از زیر فونداسیون تا روی سطح پی بھ ترتیب روی ھم قرار گرفتھ و با
رعایت فاصلھ بھ یکدیگر بھ وسیلھ سیم آرماتوربندی و انبر آرماتوربندی بستھ خواھند شد.
بعد از مونتاژ میلگرد اصلی و خاموت ھا ، نوبت بھ میلگردھای تقویتی میرسھ ، کھ طبق نقشھ باید در محل ھای مقرر
شده جاگذاری شوند و ھمچنین ریشھ ھای ستون ھا ھم باید اجرا گردد ، نکتھ بسیار مھم در جا گذاری ریشھ ھای ستون ،
اجرای شدن خاموت ھای آن داخل فونداسیون ھست کھ نکتھ بسیار مھمی بشمار میرود ، خاموت ھای ریشھ ستون در
داخل فونداسیون حتما باید اجرا شود ، و یکی از گزین ھایی کھ قبل از بتن ریزی توسط ناظر ساختمان چک میشود ھم
ھمین خاموت زیر ریشھ ستون ھا میباشد.
در تکنولوژی جدید امروزی انبرھای دستی کم کم جای خود را بھ انبرھای اتوماتیک داده اند بھ صورتی کھ با قرار
دادن این انبر اتوماتیک در لبھ میلگردھایی کھ میخواھند با سیم بھ یکدیگر اتصال پیداکنند عمل گره را با بالاترین کیفیت
و بھ راحتی وسرعت بالا انجام میدھد.
نکات اجرایی در آرماتوربندی فونداسیون :
در عملیات اجرایی آرماتوربندی رعایت اصول آیین نامھ ای ھمواره یکی از تاکیدات سازمان نظام مھندسی ساختمان
میباشد.
با توجھ بھ اینکھ طول ھر شاخھ میلگرد ١٢ متر میباشد گاھی باید در طول ھای بیشتر از ١٢ متر میلگردھا را اورلب یا
با وصلھ پوششی کرد ، باید دقت کنیم این وصلھ در نزدیکی ستون یا زیر ستون انجام نگیرد، طول اورلب ۴٠ تا ۵٠
برابر قطرمیلگرد در نظر گرفتھ می شود ولی بی شک طول دقیق تر می بایست از سوی مھندس محاسب و یا طراح
اعلام گردد. وصلھ بھ چھار روش پوششی، جوشی، مکانیکی و اتکایی انجام می شود.
در صورتي كھ محل وصلھھا در نقشھھاي اجرایي و دستورالعملھاي بعدي دستگاه نظارت منعكس نباشد رعایت نكات
زیر الزامي است:
در قطعات تحت خمش، خمش توأم با فشار (نظیر تیرھا یا تیر-ستونھا) نباید بیش از نصف میلگردھا در یك مقطع وصلھ
شوند.
در صورت وجود كشش یا كشش ناشي از خمش، حداكثر یك سوم میلگردھا در یك مقطع را ميتوان بھ وسیلھ پوشش
وصلھ نمود.
وصلھ كردن میلگردھاي تحتاني قطعات خمشي دروسط دھانھ یا نزدیك بھ آن و یا میلگردھاي بالایي قطعھ خمشي روي
تكیھ گاه یا نزدیك آن مجاز نیست.
بھ طور كلي ھر وصلھ باید بھ اندازه ۴٠ برابر قطر میلگرد با وصلھ مجاور فاصلھ داشتھ و در یك مقطع قرار نگیرد.
آرماتورھا باید طوری بھ ھم بستھ شود تا در موقع بتن ریزی از جای خود تکان نخورد و جابجا نشود و فاصلھ آنھا از
یکدیگر باید طوری باشد کھ بزرگترین دانھ بتن براحتی از بین آنھا رد شده و در جای خود قرار گیرد.
استفاده از کاور بتنی مناسب یا ھمان اسپیسر بتن : ( SPACER ( دقت کنند در بعضی جاھا مشاھده میشھ برا کاور از
آجر استفاده میکنند این کار کملا اشتباه میباشد ، برای کاور از لقمھ بتنی یا اسپیسر ھای پلاستیکی مخصوص ھمین کار
استفاده میشود . ھدف از کاور فاصلھ گرفتن میلگردھاي تحتاني از سطح پي میباشد.
کاور بتن چیست ؟ پوشش بتنی روی میلگردھا یا بھ عبارتی کاور بتن برابر است با : حداقل فاصلھ بین رویھ میلگردھا،
اعم از طولی و عرضی، تا نزدیکترین سطح آزاد بتن.
مطابق مبحث نھم مقررات ملی ساختمان رعایت موارد زیر در خصوص کاور بتن ضروری است:
ضخامت پوششی بتنی میلگردھا متناسب با شرایط محیطی و نوع قطعھ مورد نظر نباید از مقادیر داده شده در جدول
ذیل و موارد الف و ب کمتر باشد:
الف – قطر میلگردھا
ب – چھار سوم بزرگترین اندازه اسمی سنگدانھ ھا
در روش معمول براي بستن میلگردھاي اصلي بھ تنگھا و خاموتھا از مفتولھاي سیمي گالوانیزه بھ قطر ١ تا ١/۵
میلیمتر استفاده ميشود. استفاده از جوشكاري براي بستن میلگردھاي متقاطع، بھ جز براي فولادھاي جوش پذیر و با
تأیید دستگاه نظارت مجاز نميباشد. درصورت جوش نباید باعث کاھش سطح مقطع میلگرد و ایجاد زدگی در آن شود.
قبل از جاگذاری میلگردھا ،باید اطمینان حاصل شود کھ رویھ آنھا،از ھر نوع عامل و اثر زیانبار ،از قبیل
گل،روغن،قیر،دوغاب سیمان خشک شده،رنگ ، کندگیری کننده ھا ،زنگ پوستھ شده و برف و یخ عاری است.
بھ فاصلھ خاموتھا در نقشھ توجھ شود ، معمولا این فاصلھ حدود ٢٠ سانتیمتر باشد.
رعایت اصول خم کاری و برش کھ در قسمت ھای بالا ذکر شد نیز باید مورد توجھ قرار بگیرد
آرماتوربندی از حساسترین و بادقتترین قسمتھای ساختمانی بتنی است. زیرا تمامی نیروھای کششی در ساختمان بھ
وسیلھ آرماتورھا تحمل میشود. بدین لحاظ در اجرای آرماتوربندی ساختمانھای بتنی باید نھایت دقت و حوصلھ بھ عمل
آید.
آرماتوربندی کاری تخصصی بوده و دقت و نظارت جدی بر آن الزامی است. در برخی شرایط تمام مقاومت
فونداسیون را آرماتورھا تامین میکنند. مھندسین ناظر موظف ھستند قبل از اجرای بتن ریزی از آرماتوربندی
فونداسیون بازدید بھ عمل آورده و تا پایان بتن ریزی نظارت مستمر و مستقیم داشتھ باشند .
نکات مھم درباره آماتور بندی
 از آماتورھای زنگ زده یا آغشتھ بھ روغن نباید استفاده شود و در صورت وجود آلودگی باید ابتدا بھ پاکسازی آنھا
قبل از اجرا اقدام نمود.
 خاموتھا کھ آرماتورھای عرضی ھستند وظیفھ نگھداری آماتورھای طولی را دارند و جلوگیری از کمانش
آرماتورھای طولی در ھنگام فشار بسیار زیاد پس دقت شود کھ رعایت ضوابط خاموت گزاری کم اھمیت تر از
آرماتور اصلی نیست.
 فاصلھ خاموتھا از یکدیگر باید حدود ٢٠ سانتیمتر باشد یا ھمان یک وجب با دست کھ بھ راحتی میتوان اندازه
گرفت.
خاموتھا باید بھ وسیلھی سیم آماتور بندی بھ آماتورھای طولی بستھ شود. در واقع بھ وسیلھ سیم آماتور بندی بھ تمام
آرماتورھای طولی مھار شوند.
تمام آرماتورھا باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید آرماتورھا را توسط دستگاه ھوا برش برید زیرا باعث
میشود چند سانتی متر بریده شده با حرارت غیر قابل استفاده باشد.
 از خم کردن آماتور در دمای پایینتر از پنج درجھ سانتیگراد خودداری شود. برای خم کردن دوباره و شکل دادن
مجدد، باید تمام آرماتورھا بھ صورت سرد و با دستگاه مکانیکی خم شوند.
 فاصلھ بین آرماتورھا تا سطح قالب بندی باید حداقل ٢/۵ سانتیمتر باشد تا پوشش بتنی روی آرماتورھا دارای
ضخامت مناسبی باشد. این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی بین بتن و آرماتور از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورھا را
محافظت میکند.
موارد خم کردن آرماتورھا
 آرماتور در کارگاه کوچک با دست خم میشود و در کارگاه بزرگ توسط ماشین
 آرماتورھا بھ صورت سرد باید خم شود.
 آرماتورھا قبل از خم باید کاملا ً صاف شده باشد.
 چکش کاری برای خم کردن مجاز نیست.
ضوابط در خم کردن آرماتور
 حداقل قطر فلکھ خم کن متناسب با نوع فولاد است.
 سرعت خم کردن متناسب با نوع فولاد و دمای محیط انتخاب میشود. در مورد آرماتورھای سرد اصلاح شده،
سرعت خم کردن با روش تجربی بھ دست میآید.
 در دمای کمتر از -۵ درجھ سلسیوس خم کردن آرماتورھا مجاز نیست.
 باز و بستھ کردن خمھا بھ منظور شکل دادن مجدد، بھ ھیچ وجھ مجاز نیست.
وصلھ آرماتورھا
 وصلھھای پوششی
 وصلھھای جوشی
 وصلھھای مکانیکی (کوپلر)
 وصلھھای اتکایی
وصلھ پوششی
 متداولترین نوع اتصال در سازهھای بتنی استفاده از وصلھ پوششی است، کھ در اکثر ساختمانھای بتنی از آن
استفاده میشود.
 محاسبھ میزان طول پوششی مطابق این نامھ بتن ایران عبارت است از ٣/١ برابر طول گیرایی (مھاری) آرماتور مد
نظر.
 در محل طول پوششی باید اطمینان از اتصال دو آرماتور در تمام طول آرماتور حاصل شود.
وصلھھای جوشی
بھ طور کلی استفاده از جوش در اتصال دو آرماتور دارای شرایط ویژهی است. روشھای متداول برای وصلھھای
جوشی عبارت است.
 اتصال جوشی نوک بھ نوک خمیری (جوش الکتریکی تماسی)
 اتصال جوشی ذوبی با الکترود (جوش با قوس الکتریکی)
وصلھھای مکانیکی
کوپلرھا قطعات اتصال دھنده مکانیکی آرماتورھا ھستند.این قطعات آرماتور را در راستای ھم و بدون خروج از
مرکزیت بھ یکدیگر متصل میکنند و بسیار سبکتر از وصلھھا ھستند.
مزایای استفاده از اتصالات مکانیکی نسبت بھ اتصال اورلب
 کاھش تراکم آرماتور
 صرفھ جویی در آرماتور مصرفی و کاھش ھزینھھای آماده سازی و نصب
 قابل استفاده در قطرھا و شکلھا و طولھای مختلف آرماتور
 استحکام کافی و تحمل نیروھا بھ ھنگام صدمھ دیدن آرماتور
 یکپارچھ عمل نمودن آرماتور در محل اتصال
 در امتداد ھم قرار گرفتن محور آرماتورھا در محل نصب
 امکان استفاده از تمام طول شاخھ آرماتور و نداشتن ضایعات
وصلھھای اتکایی
در وصلھھای اتکایی ضوابط کلی زیر باید رعایت شود.
 باید دو آرماتور در امتداد عمود بر محور بریده شوند.
 استفاده از وصلھھای اتکایی، فقط برای آرماتورھای تحت فشار با قطر ٢۵ میلیمتر و بیشتر مجاز است.
 در وصلھھای اتکایی ھر آرماتور باید بھ سطحی صاف منتھی شود کھ زاویھ آن نسبت بھ صفحھ عمود بر محور
آرماتور از ۵/١ (یک و نیم) درجھ بیشتر نباشد.
 استفاده از وصلھھای اتکایی، فقط در اعضای دارای خاموتھای بستھ یا مارپیچ مجاز است.
 باید در انجام وصلھھای اتکایی در یک مقطع خودداری شود.
ضوابط در وصلھ کردن آرماتورھا
 در قطعات تحت خمش و خمش توام با فشار، نباید بیش از نصف آرماتورھا در یک مقطع وصلھ شود.
 در صورت وجود کشش یا کشش ناشی از خمش، حداکثر یک سوم آرماتورھا در یک مقطع را میتوان بھ وسیلھ
پوشش وصلھ نمود.
 وصلھ کردن آرماتورھای تحتانی قطعات خم شی در وسط دھانھ یا نزدیک بھ آن یا آرماتورھای بالایی قطعاه خمشی
روی تکیھ گاه یا نزدیک آن مجاز نیست.
 بھ طور کلی ھر وصلھ باید ۴٠ برابر قطر آرماتور با وصلھ مجاور فاصلھ داشتھ و در یک مقطع قرار نگیرد.
آرماتور گذاری شالودهھا
 آرماتورھا بھ صورت شبکھای در کف شالوده قرار داده میشوند.
 برای ایجاد چسبندگی بیشتر و انتقال مناسب تر نیرو بین فولاد و بتن در کنارهھای فونداسیون آرماتورھای شبکھ با
خم ٩٠ درجھ بھ طول معین شکل داده میشوند.
 با توجھ بھ میزان بار و عمق فونداسیون، سیستم آرماتور گذاری در آنھا میتواند بھ صورت شبکھھای تحتانی یا
ترکیبی از شبکھھای تحتانی و فوقانی باشد.
 برای حفظ فاصلھ مناسب بین دو شبکھ از خرک استفاده میشود.
انواع آرماتور استفاده شده در شناژ
 آرماتور عرضی
 آرماتور طولی
وظایف آرماتور طولی
 تقویت ستون در مقابل بارھای فشاری و خمشی
وظایف آرماتور عرضی
 نگھ داشتن آرماتورھای طولی در جای خود
 جلوگیری از کمانھ کردن آرماتورھای طولی در ھنگام وارد شدن نیروھای فشاری
 تقویت ستون در جھت عرض و در مقابل بارھای جانبی
آرماتور عرضی را خاموت میگویند. بستھ بھ نوع شکل ھندسی ستون از خاموتھای مختلفی استفاده میشود. برای
ساخت شمعھا و ستونھای استوانھای یا دایرهای شکل از خاموتھایی دایرهای شکل بھ نام دورپیچ یا اسپیرال استفاده
میکنند.
نحوه اجرای آرماتور بندی ستون
برای آرماتور بندی ستون مراحل زیر انجام میشود.
 خم زدن ریشھ ستون
 انتقال خاموتھا از محل ساخت خاموت بھ محل ستون
 جا گذاشتن خاموتھا در داخل ریشھ ستون
 انتقال آرماتورھای طولی ستون از محل آماده شدن بھ محل ستون
 مشخص کردن محل قرار گیری خاموتھا بر روی آرماتور طولی با استفاده از گچ
 بستن آرماتورھای طولی ستون با آرماتور ریشھ ھم قطر بھ وسیلھ سیم
 انتقال خاموتھا بھ محل نشانھ گذاری شده با گچ و بستن آنھا بھ آرماتور
 دیلم زدن
حداقل پوشش محافظ بتنی روی آرماتور
پوشش بتنی آرماتورھا عبارت است از حداقل فاصلھ رویھ آرماتور اعم از طولی و عرضی تا نزدیک ترین سطح بتن.
نظر بھ اھمیت این پوشش در حفظ و نگھداری آرماتورھا و نھایتا ً عمر مفید سازه بتنی، پیمانکار باید نھایت دقت را در
نصب آرماتور و نیز ریختن و متراکم نمودن بتن بھ عمل آورد تا باعث جابجایی و تغییر محل آرماتورھا نشود. در
صورت عدم وجود حداقل پوشش بتنی در نقشھھای اجرایی و دستوالعملھا، رعایت مندرجات این قسمت الزامی است.
ضوابط پوشش بتن
 ضخامت و پوشش بتنی، نباید از قطر آرماتورھای مصرفی کمتر اختیار شود.
 ضخامت پوشش، ھیچ گاه نباید از حداکثر قطر شن مصرفی (برای شن تا قطر ٣٢ میلیمتر) کمتر اختیار شود.
 در مورد انتھای آرماتورھای مستقیم در قطعات کف و سقف کھ در معرض تعرق قرار نمیگیرند، بھ شرط مواقفت
دستگاه نظارت رعایت ضخامت پوشش الزامی نیست
نکات اجرایی
 برای ساختن سازهھای بتن مسلح باید آرماتورھا طبق نقشھ تھیھ و نصب شوند.
 آرماتورھا معمولا ً بھ صورت شاخھھای ١٢ متری بھ کارگاه حمل میشوند.
 آرماتورگذاری فونداسیون معمولا ً با یک یا دو شبکھ (مش،حصیر) اجرا میشوند. بنابراین پس از تعیین محل قرار
گیری ستونھا (میخکوبی)، نوبت بھ اجرای آرماتور بندی است.
 محل قرار گرفتن ستون با میخھایی کھ در آکس آن کوبیده شده، قبلا ً توسط نقشھ بردار تعیین شده باشد.

خصوصیات آرماتور
در صورتی کھ نیاز دارید استحکام بتن را افزایش دھید، نیروھای موجود باید از سمت بتن بھ آرماتور تغییر پیدا کند.
برای اینکھ بتوانید این تغییر نیرو را بھ خوبی اعمال کنید، روی آرماتور آج یا فرو رفتگی ایجاد شده است. این موضوع
از حرکت میلگرد در بتن جلوگیری کرده و بھ بانتقال نیرو را بھبود میبخشد.
خواص ضروری کھ در انتخاب فولادھای مورد استفاده برای مسلح کردن بتن باید مد نظر باشند عبارتند از:
 نقطھ تسلیم
 مقاومت خستگی در برابر نیروھای ضربھ ای (دینامیک)
 جوش پذیری مناسب
 خواص اتصال
میزان مقاومت بالای مشخص شده برای آرماتور توسط یکی از موارد زیر حاصل می آید:
شکل دادن سرد فولاد کھ منجر بھ افزایش چگالی نابجایی ھا و در نتیجھ افزایش استحکام آرماتور می گردد.
عملیات حرارتی کھ شامل سرد کردن زیر دمای نورد با کنترل دما می باشد، کھ منجر بھ ریزدانگی فولاد می گردد.
کنترل اندازه دانھ در حین انجماد و عملیات رسوب سختی و ریز کردن دانھ ھا (مانند فولادھای رسوب سخت شده
طبیعی)
انواع آرماتور
آرماتور بھ طور کل بھ چھ معناست؟ آرماتور در حقیقت یک قطعھ فولادی است. این قطعھ دارای ظاھری دایرهای شکل
است کھ در ساختمانھای بتنی وظیفھ مسلح کردن و تقویت بتن را بھ عھده دارد. ھمان طور کھ در ابتدا گفتھ شد در
شکل ظاھری این قطعات شما فرو رفتگی یا برآمدگیھایی را مشاھده خواھید کرد.
انواع آرماتور مطابق استاندارد488DIN
مطابق با این استاندارد کھ مربوط بھ کشور آلمان می باشد، آرماتورھای مورد استفاده در ساخت و ساز سازه ھا بھ سھ
دستھ تقسیم می شوند:
 میلگرد: این گروه فولادھایی ھستند کھ از محصولات صاف تھیھ شده و بھ صورت منفرد برای مسلح کردن بتن مورد
استفاده قرار می گیرند.
 شبکھ: یک گروه از آرماتور کھ شبکھ نام دارند در کارگاه مونتاژ شده و برای اینکھ مقاومت آنھا بالا برود، بھ ھم
متصل میشوند.
 سیم: ظاھر این دستھ صاف و قرقره ای است. مسلح سازی آرماتور سیم در کارگاهھا انجام میشود.
نشانھ گذاری مدل ھای آرماتور براساس استانداردDIN
ھدف از نشانھ گذاری
 میلگردھای بتن با توجھ بھ خصوصیات ظاھری از ھم مجزا می شوند. دلایل تفاوت در ظاھر این محصولات عبارت
است از:
 تشخیص جنس محصول کھ آیا توسط فولاد بتن ساختھ شده است یا نھ؟
 تشخیص کمترین نقطھ تسلیم میلگرد بتن
 نشان دادن و مشخص کردن کارخانھ سازنده و ایجاد تمایز بین محصولات کارخانجات متفاوت
نشانھ گذاری مدل ھای میلگردھای بتن طبق استانداردDIN
این نمونھ از نشانھ گذاری با کمک برچسب انجام میشود. بھ گونھای کھ روی میلگرد را یک برچسب ضد آب
میچسبانند. این تنھا یکی از انواع نشانھ گذاری بوده؛ نمونھھای دیگر در ادامھ بھ شما معرفی میشوند.
با توجھ بھ اینکھ مواد مورد استفاده در ساخت آرماتور در استاندارد 88DIN بھ فولادھای زیر معطوف می شوند،
ھریک از این نوع محصول توسط یک سری علایم و نشانھ ھای ظاھری کھ بر روی سطح آن ھا نصب شده است
شناسایی می شوند.
نشانھ گذاری میلگرد آج دار مدلS 420 Bst
روی محیط این نوع محصول دو ردیف آج مورب با زاویھ مختلف وجود دارد.
در شکل بالا ھرکدام از این ردیف ھا در نیمی از محیط محصول قرار دارند. علامت گذاری این محصول توسط آج
ھایی ضخیم تر از آج ھای اصلی در طول آن انجام می شود.
نحوه آج گذاری بھ این ترتیب می باشد کھ در اوایل شاخھ میلگرد ابتدا دو آج ضخیم کنار ھم وجود دارد کھ نشان دھنده
شروع محل علامت گذاری است. بعد از چند آج با ضخامت عادی آج ضخیم دیگری وجود دارد (سومین آج ضخیم).
مطابق جدول زیر تعداد آج ھای عادی بین دو آج، ابتدا تا آج سوم نشان دھنده کشور سازنده می باشد. با عبور از سومین
آج ضخیم بعد از تعداد آج عادی، آج ضخیم دیگری مشاھده خواھد شد کھ تعداد آج با اندازه معمولی بین آج ضخیم سوم
و آج آخری؛ نشان دھنده نحوه ساخت محصول می باشد.
نشانھ گذاری میلگرد آج دار مدلS 500 Bst
برای اینکھ میلگردھای آجدار ۵٠٠ sرا نشانھگذاری کنند در قسمت موازی آجھا، علامتگذاری بھ روش S 420 Bst
انجام میشود

نشانھ گذاری شبکھ آجدار مدلm 500 Bst
شبکھ ھا توسط شکل و ھمچنین آج ھایی کھ بر روی میلگردھا قرار می دھند، نشانھ گذاری می شوند. نحوه نشانھ
گذاری بھ این صورت است کھ بر روی شبکھ ھا ٣ ردیف آج مورب وجود دارد. تنھا یکی از سھ ردیف آج نشانھ
گذاری می شود و آن ھم بھ این صورت کھ نشانھ گذاری توسط آج ھای کوتاه تر بین آج ھایی با طول معمولی و یا جای
خالی آج ھا انجام می شود. نشانھ ھا ھر یک متر تکرار می شود. (شکل زیر)
نشانھ گذاری سیم ھای بتن
سیمھای بتن با روش شکل دھی سرد، توسط فولاد ۵٠٠ p و ۵٠٠ g تولید میشود. سیمھای بتنی را میتوان با سطح
صاف یا شکلدار تھیھ کرد.
سیم ھا توسط چھارگوشھ ھای موازی فرو رفتھ در سطح سیم، مشخص می شوند و در این مورد چھار گوشھ ھای
مشخصھ جھت نشانھ گذاری دارای طول بیشتری می باشند.
طبقھ بندی آرماتورھا براساس استانداردASTM
با توجھ بھ استاندارد نوعASTM ، میلگردھای بتن را می توان در سھ دستھ جای داد:
.١ نوع 615A یا آرماتورھایی کھ سطح مربعی صاف دارند.
.٢ مدل بعدی آرماتورھای ریلی را شامل شده و با نام 616A شناختھ میشود.
.٣ مدل سوم با توجھ بھ این استاندارد، 617Aنامیده شده و آرماتورھای استوانھای را شامل میشود.
برای آگاھی از تفاوت ھای این سھ طبقھ بندی می توان از اطلاعات شکل زیر استفاده کرد:

نشانھ گذاری مدل ھای مختلف براساسASTM
در کشور آمریکا پس از ساخت میلگردھای آرماتور روی آنھا علامت گذاری متناسب با کد سازنده انجام میشود.
کدھای ارائھ شده با توجھ بھ استانداردھای تولید کننده کارخانھ و گزارش آزمون Mill مشخص میشود. تمام علامت
گذاری روی آرماتور با توجھ بھ استانداردھای تعریف شده برای این محصول است.
در قسمت بعد نشانھ گذاری، نوع فولاد را مشخص میکنند:
 برای نمایش فولادھایی کھ سطح مقطع مربعی شکل دارند از حرف N استفاده میشود.
 حرف تعریف شده A مقاطع دایره ای شکل را شامل میشود.
 سومین علامت برای ریلھای آھنی تعریف شده است.
در مرحلھ بعد مدل فولاد نشانھ گذاری میشود. از مرکز میلگرد ۵ برابر فاصلھ را توسط خطوط تکی یا دوتایی، نشانھ
گذاری میکنند. زمانی کھ خط تک برای نشانھ گذاری استفاده میشود، محصول شما (میلگرد) مقاومت متوسطی خواھد
داشت. درصورتیکھ از دو خط استفاده شود، استحکام و مقاومت میلگرد شما بالا تعریف میشود.
اما چھ دلیلی برای مشخص کردن نوع و مدل فولاد وجود دارد؟ در جواب بھ این سوال باید بگوییم کھ این اطلاعات
کاربردی برای تھیھWPS ، بررسی استحکام میلگرد و اطلاع از حداقل نقطھ تسلیم (KSI (بھ شما کمک میکند. البتھ
توجھ داشتھ باشید کھ این ابعاد تنھا برای میلگرد نوع 615A در سایزھای بزرگتر از ١۴ در دسترس است.
فولاد میلگرد بتن با توجھ بھ استاندارد بینالمللی ASTM در ابعاد مختلفی تولید میشود. بھ طور کلی ١١ اندازه مختلف
برای میلگردھای آرماتور وجود دارد کھ از ٣ تا ١٨ میلیمتر متغیر است. این اعداد نشاندھنده قطر اسمی میلگرد
ھستند. طول این محصولات را میتوان تا بالای ۶٠ فوت تولید کرد.
آرماتورھای مورد تایید استاندارد1-4 D AWS
در جدول زیر میتوانید آرماتورھایی کھ کد تایید جوشکاری داشتھ و با استانداردھای ASTM تولید میشوند را مشاھده
کنید.
برای افزایش سطح آگاھی در زمینھ نکات آرماتور بندی مطالعھ مقالات زیر را بھ شما پیشنھاد می کنیم:
محاسبھ و شناسایی میلگرد آرماتورھای ناشناختھ براساس کربن معادل
با توجھ بھ فرمول محاسباتی زیر میتوانید میزان کربن آرماتورھای فولادی) بھ غیر از (706A ASTM را بدست
بیاورید:
C.E.=%C+%Mn/6
برای بدست آوردن میزان کربن در مدلھایی کھ با استاندارد 706A ASTM ساختھ شدهاند از فرمول زیر استفاده کنید:
C.E.=%C+%Mn/60%Cu/40+%Ni/20+%Cr/10-%Mo/5-%V/10
با توجھ بھ تحقیقات انجام شده میزان کربن موجود در آرماتورھای شما نباید از ۵۵࿿٠ بالاتر باشد.

در صورتی کھ از ترکیب شیمیایی ناشناختھ استفاده شده بود، بھ روش زیر عمل کنید:
 پیشگرم با میزانْ ١۵٠ برای میلگردھای کوچک ( کمتر از ۶) استفاده کنید. این میزان حداقل پیشگرم پیشنھادی است.
 پیشگرم با میزانْ ٢۶٠ برای میلگردھای بزرگ (بیشتر از ٧) استفاده کنید.
شما میتوانید برای محصولاتی کھ با استاندارد 706A ASTM ھستند، میزان پیشگرم و دمای بین پاسی را در جدول
شماره ۴ مشاھده کنید.
از دو استاندارد ASTM و کد 1-4D AWS برای بررسی مشخصات میلگرد و اتصال استفاده میشود. مشخصات
تولید و آزمون با استاندارد ASTM و نحوه اتصال با کد 1-4D AWS مشخص میشود.
وقتی نوع فولاد مشخص نباشد) فولادھای لیست(AWS ، بررسی توسط کدھای عمومی ساختمان یا توسط مھندس انجام
می شود. بدین ترتیب کھ تھیھ و بررسی ترکیب شیمیایی و کربن معادل و سنجش جوش پذیری آن ھا توسط آزمون ھای
مربوطھ صورت می پذیرد. در اینجا منظور مھندس پیمانکار یا مدیر اجرایی پروژه است. با توجھ بھ نوع فولاد، کد
جوشکاری استفاده شده توسط مھندس مربوطھ در متن قرارداد قید میشود.
1-در اتصال جوشی آرماتور بھ فولاد ساختمانی، پیشگرم مورد نیاز فولاد ساختمانی باید مد نظر قرار گیرد. کمترین
پیشگرم مورد نیاز برای ایجاد این اتصال جوشی باید بیشتر از مقادیر ذکر شده در جداول باشد. با این وجود توجھ ویژه
ای را باید در جوشکاری آرماتور بھ فولادھای کوئنچ شده مبذول داشت. اگر پیشگرم باعث ھرگونھ مشکلی در سلامت
فولاد شود، جوشکاری انجام نخواھد شد.
2-جوشکاری در دمای محیطی کمتر از ١٨- درجھ سانتی گراد انجام نمی شود. وقتی فلز پایھ در زیر دماھای فھرست
شده باشد فرایندھای جوشکاری انجام می شود و در اندازه و محدوده کربن معادل محصول پیشگرم انجام می شود.
برای اطمینان از سلامت و عدم ترک باید موارد مختلفی مورد بررسی قرار گیرد. در ابتدا عرض مقطع باید بالاتر از
١۵٠ میلیمتر باشد. درمای اطراف نباید بالاتر از دمای کمینھ برود.
3-در مرحلھ پس از جوشکاری حتما اجازه بدھید تا میلگردھا بھ دمای محیط رسیده و کامل سرد شوند. این موضوع از
بوجود آمدن ھرگونھ نقص در زمان جوش جلوگیری میکند.
4-در صورتی کھ آنالیز شیمیایی در دسترس شما نبود، کربن را بالاتر از ٧۵࿿٠ در نظر نگیرید.
5-در صورتی کھ فلز پایھ ای کھ استفاده میکنید دمایی کمتر از صفر درجھ داشتھ باشد، در زمان جوشکاری دمای
پیشگرم را حداقل ٢٠ درجھ بگذارید.
مشخصات فولادھای کاربردی در سازه ھای بتن آرمھ مطابق استانداردDIN
با توجھ بھ استاندارد 488 DIN نیز خواص آرماتور تعیین میشود.
درجھ بندی کھ برای مسلح کردن بتن با توجھ بھ استاندارد کشور مشخص میشود. در زیر جدولی با توجھ بھ استاندارد
DINبرای بررسی خواص برای شما ارائھ شده است.

توضیحات مربوط بھ جدول
1-این جدول بھ منظور کمک بھ نقشھ کشی و محاسبات استاتیکی استفاده میشود.
2-اطلاعاتی کھ در ستون ارائھ شده است برای شبکھی آرماتور مورد استفاده قرار میگیرد.
3-میزان درصد P بھ کار رفتھ برای احتمال استاتیکی بھ کار میرود.
4-در شرایط محدود شده کھ اندازه اسمی قطر میلگرد ۴ و ۵࿿۴ میلی متر است، نیازی بھ در نظر گرفتن مقاومت بھ
خستگی وجود ندارد.
5-نشانھ ھایی کھ قبلا مورد استفاده قرار گرفتھ اند را نشان می دھد.
6-در تست کشش عدد دقیق Rm کمتر از ٠۵/١ RC نیست. آرماتور نوع M500Bst با مقاومت تسلیمی ۵۵٠ نیوتون
نباید تست کششی کمتر از ٠٣/١ RC داشتھ باشد.
7-اگر مقادیر نمایش داده شده در سطر ششم اجرا شود، مقاومت خستگی میلگردھای صاف اجرا میشود.
8-مقادیری کھ در پرانتز مشاھده میکنید، آنالیز شیمیایی محصولات ھستند.
9-عددی کھ اعلام شده برای میزان کلی نیتروژن است. در صورتی میتوانید نیتروژنی بیش از این میزان استفاده کنید
کھ یزان ثابت کننده نیتروژن را افزایش دھید.
:Gp 10-نشان دھنده جوشکاری تحت فشار
:RAجوشکاری سر بھ سر جرقھ ای
:RPجوشکاری مقاومتی نقطھ ای
:Eجوشکاری الکترود دستی
11-جوشکاری نوع MAG تنھا زمانی انجام میشود کھ قطر اسمی میلگردھای شما بیش از ۶ میلیمتر باشد. نوع
W MMAبرای قطرھای بیشتر از ٨ میلیمتر است. میلگرد موجود در شبکھ نیز باید قطر زیر ١۴ میلیمتر داشتھ
باشد.
آشنایی با نقشھھای آرماتوربندی ساختمان
برای اجرای آرماتوربندی سازه بایستی آرماتوربند توانایی خواندن نقشھھای معماری و اجرایی ساختمان را داشتھ
باشد. نقشھھای اجرایی ساختمان بتن آرمھ شامل جرئیات خم ھا، جدول ھای مربوط بھ وزن میلگردھای مصرفی،
اندازه ھای مربوط بھ طول و قطر و فاصلھ ھا می باشد.
نقشھھای آرماتوربندی ساختمان شامل جزئیاتی نظیر جدول وزن آرماتور ھا، قطر، طول، شکل، تعداد و جزئیات
خمھا میشود. در نقشھھای آرماتوربندی ساختمان جزئیات مربوط بھ آرماتوربندی اجزای مختلف سازه از قبیل پی،
ستونھا، تیرھا، سقفھا، دالھا، دیوارھای برشی و قطعات مدفون در بتن و پلھھا کاملا شرح داده میشود و فاصلھھا،
طولھای اجرایی و اورلپ (طول ھمپوشانی) مشخص میگردد.
10نکتھ مھم در آرماتوربندی ساختمان
1.در خرید میلگرد طبق سفارس مھندس طراح سازه اقدام کنید؛
2.بھ عنوان مھندس سازه، پیش از شروع کار آرماتوربندی با آرماتوربند راجب مدت زمان انجام کار، ھزینھ و دیگر
مسائل مرتبط صحبت کنید؛
3.حتما بھ تمیز و سالم بودن میلگردھا توجھ کنید؛
4.تبحر کافی در خواندن نقشھھای سازه بتنی را داشتھ باشید؛
5.میلگردھای فولادی باید قبل از بتنریزی بھ یکدیگر وصل شوند؛
6.حتما از خاموت یا تنگ استفاده کنید؛
7.در آرماتوربندی ستونھا، نصب سنجاقیھا، فاصلھ خاموتھا در نقاط بحرانی و غیربحرانی، خم خاموتھا و محل
نصب وصلھ را جدی بگیرید؛
8.در آرماتوربندی تیرھا بھ نواحی بحرانی و غیربحرانی و فاصلھ خاموتھا از ھم توجھ کنید؛
9.استفاده از آرماتور خرک برای نگھ داشتن آرماتورھای بالایی فونداسیون؛
10.نکات و ضوابط ایمنی در آرماتوربندی ساختمان را رعایت کنید؛
1.در خرید میلگرد طبق سفارس مھندس طراح سازه اقدام کنید
برای خرید انواع میلگرد، با طراح و نقشھکش آرماتوربندی ساختمان مشورت کنید. مھندس ناظر باید اندازه و نوع
میلگردھا را بعد از تھیھ، بررسی کند و با جزئیات نقشھ سازه تطابق دھد. بررسی میلگردھا در پروژهھا بستھ بھ حجم
پروژه میتواند بر عھده مھندس ناظر و طراح آرماتوربندی ساختمان یا آرماتور بند باشد.
2.پیش از شروع کار آرماتوربندی ساختمان با آرماتوربند صحبت کنید
حتما قبل از شروع کار آرماتوربندی ساختمان با آرماتوربند در زمینھ مسائلی مثل مدت زمان اجرای کار، دستمزد و
جزئیات اجرای آرماتوربندی، زمان و نحوه پرداخت ھزینھ و ضمانت اجرای کار صحبت کنید. در کل بھتر است
تمامی این جزئیات را در قالب یک قرداد تنظیم کرده و ضمن امضا طرفین بھ توافق برسید.
3.حتما بھ تمیز و سالم بودن میلگردھا توجھ کنید
تمیزی و سالم بودن میلگردھا از جملھ مھمترین نکات در آرماتوربندی ساختمان میباشد کھ باید بھ دقت از جانب
مھندس ناظر و آرماتوربند بررسی گردد. میلگردھا نباید روغنی، زنگزده یا رنگی باشد چراکھ در استحکام و
مقاومت سازه بتنی نقش مھمی دارد. در صورت مشاھده آلودگی، قبل از استفاده و اجرا اقدام بھ پاکسازی کنید.
4.تبحر کافی در خواندن نقشھھای سازهھای بتنی را داشتھ باشید
از اولین مراحل اجرای ساختمان بتن آرمھ، توانایی خواندن نقشھ آرماتوربندی و استخراج اطلاعات لازم برای
مشخص کردن دیتیلھای خم و برش میلگردھا و نحوه اتصال آنھا است. آرماتوربند ماھر باید توانایی خواندن
نقشھھای سازه بتنی و جزئیات موجود در نقشھھای اجرایی را داشتھ باشد. بھ ویژه در سازهھایی کھ دارای اختلاف
سطح، سطح شیبدار و سقفھای شیبدار است.
5.میلگردھای فولادی باید قبل از بتنریزی بھ یکدیگر وصل شوند
آرماتورھا بر اساس طرح و محاسبھ، قبل از بتن ریزی باید بھ یکدیگر بستھ و یکپارچھ شوند تا از جابجایی آنھا در
اثر رفت و آمد در حین بتن ریزی تا مرحلھ گیرش بتن جلوگیری شود. برای بستن دو میلگرد بھ ھم، از مفتول فلزی
نرم استفاده میکنند کھ اصطلاحا بھ این عمل گره زدن میگویند.

6.حتما از خاموت یا تنگ استفاده کنید
در اجرای آرماتوربندی ساختمان، از خاموت برای جلوگیری از بیرونزدگی آرماتورھای طولی کھ در اثر کمانش و
تجمع نیروھای برشی بھوجود میآید و ھمچنین برای جلوگیری از گسترش ترک، استفاده میکنند. خاموت یا تنگ
میتواند بھ صورت بستھ یا باز مورد استفاده قرار گیرد.
برای خم کردن خاموت حتما از دستگاه مکانیکی استفاده شود و نباید عمل خم کردن در دمای کمتر از ۵ درجھ
سانتیگراد انجام گیرد.
7.در آرماتوربندی ستونھا بھ نکات زیر توجھ کنید:
نصب سنجاقی ستونھا
برای تقویت مقاومت برشی خاموتھا از سنجاقی استفاده کنید، اصولا یک طرف سنجاقی را خم ٩٠ درجھ و طرف
دیگر آن را خم ١٣۵ درجھ میزنند.
با توجھ بھ مبحث ،٩ آرماتورھای طولی در ستون باید بھ صورت یک در میان با سنجاقی وصل شوند اما آرماتورھای
طولی در گوشھ ستون نیازی بھ نصب سنجاقی ندارد.
خم ١٣۵ درجھ خاموتھا
ھر دو سمت خاموتھا باید خم ١٣۵ درجھ زدهشود، خیلی از آرماتوربندھا یک سمت خاموت را ٩٠ درجھ و سمت
دیگر را خم ١٣۵ درجھ میزنند کھ از لحاظ مھندسی قابل تایید نیست. در ھنگام زلزلھ، خم ٩٠ درجھ خاموت در محل
ستون درگیری خوبی با بتن نشان نمیدھد و زود باز میشود.

فاصلھ خاموتھا در ابتدا و انتھای تیر
فاصلھ خاموتھایی کھ در ابتدا و انتھای ستون گذاشتھ میشوند، باید بسیار کمتر از خاموتھایی باشند کھ در وسط
ستون قرار میگیرند.
ابتدا و انتھای ھر ستون ناحیھ بحرانی و وسط ستون ناحیھ غیربحرانی نامیده میشود، چراکھ نیروی برشی در ابتدا و
انتھای ستون بسیار زیاد است. بھ ھمین خاطر خاموتھایی کھ در دو ناحیھ بحرانی قرار دارند باید فاصلھ بسیار کمی
از ھم داشتھباشند.
وصلھ آرماتور
معمولا برای اینکھ ستون طبقھ بالا با ستون طبقھ پایین در ارتباط باشد، میلگرد ستون طبقھ پایین را تا ارتفاعی از کف
طبقھ بالا ادامھ میدھند و بعد بھ میلگردھای ستون طبقھ بالا وصل میکنند. بھترین محل وصلھ آرماتور در ستونھا
در ناحیھ غیر بحرانی یعنی در وسط ستون میباشد این نکتھ اھمیت زیادی در آرماتوربندی ساختمان دارد.

:ھمھ چیز درباره ی وصلھ میلگردھا
بین آرماتورھای طولی حداقل باید .۵ ٢ سانتیمتر فاصلھ باشد تا دانھھای بتن بھراحتی از بین میلگردھا رد شود ھم
چنین پیوستگی بین بتن و میلگرد از زنگزدگی و خوردگی آرماتور جلوگیری میکند. اگر بھخاطر وصلھ پوششی
تراکم آرماتورھا زیاد باشد بھتر است از وصلھ فورجینگ استفاده شود کھ بھ مراتب بھتر از وصلھ پوششی است.
ھمچنین در ویدیوی زیر میتوانید با ۴ نکتھ طلایی در آرماتور بندی ستون ھا آشنا شوید:
8.در آرماتوربندی تیرھا بھ ضوابط زیر توجھ کنید:
در تیرھا نیز دو ناحیھ بحرانی در ابتدا و انتھای تیر و یک ناحیھ غیربحرانی در وسط تیر داریم. قطر خاموتھا در
تیر بستگی بھ آرماتور اصلی دارد، اگر قطر آرماتور اصلی تیر ٣٢ میلیمتر یا کمتر باشد، قطر خاموت حداقل
١٠میلیمتر اما اگر قطر آرماتور اصلی ٣۶ میلیمتر یا بیشتر باشد قطر خاموت حداقل ١٢ میلیمتر خواھدبود. فاصلھ
اولین خاموت از بر تکیھگاه باید ۵ سانتیمتر و فاصلھ خاموتھا از ھم بھ نسبت حداقل آیین نامھای تعین شده و بھ کار
میرود.
فاصلھ خاموتھا در وسط تیر(ناحیھ غیر بحرانی) حداقل نصف یا کوچکتر از ارتفاع مقطع تیر باید باشد.
9.استفاده از آرماتور خرک
آرماتور خرک نقش مقاومتی ندارد و چون در داخل فونداسیون سازه از خاموت استفاده نمیشود از خرک برای نگھ
داشتن آرماتورھای فوقانی استفاده میشود. آرماتورھای خرک در نقاطی کھ میلگرد تقویتی زیاد باشد، بیشتر گذاشتھ
می شود تا بتواند بار آن را تحمل کند و ھمچنین کاور فوقانی مناسب را ایجاد نماید.
10.نکات و ضوابط ایمنی در آرماتوربندی ساختمان را رعایت کنید
محمولھھای میلگرد کھ توسط بارکشھای کفی و یا دیگر وسایل حمل و نقل بھ محل کارگاه حمل میشوند، بایستی
جوری تخلیھ شوند کھ ضمن آسیب ندیدن میلگردھا، بھ کارگران نیز صدمھای وارد نشود.
استفاده از میز آرماتوربندی و خم نشدن آرماتوربند روی زمین در ھنگام بریدن و خم کردن میلگردھا، باعث کاھش
فشارھای وارد بھ کمر میشود.
برای کاستن صدمات ناشی از حوادث در ھنگام آرماتوربندی ساختمان، در صورتی کھ تردد کارگران از روی شبکھ
میلگرد ضروری باشد، باید با قرار دادن تختھ یا صفحھ فولادی روی میلگردھا گذرگاھی بھ وجود آورد تا احتمال
لغزیدن و سقوط کارگران کاھش یابد و ھمچنین شبکھ آرماتور نیز آسیب نبیند.
میلگردھای انتظار کھ از بتن بیرون زدهاند، در صورت سقوط کارگران از بلندی، میتواند موجب صدمات بسیار شدید
شود، بھ ھمین علت پوشاندن آنھا با تختھ و یا وسیلھ مناسب دیگر ضروری است.
بریدن آرماتور ھا:
ابتدا باید توجھ داشت کھ برای بریدن آرماتور باید از ابزارھای مکانیکی استفاده شود، و اگر نیاز بھ استفاده از
روشھای دیگری داشتھ باشیم، لازم است کھ با مھندس مشاور پروژه مشورت کنیم.

خم کردن آرماتور ھا:
برای خم کردن میلگردھا توجھ بھ دو نکتھ زیر الزامی میباشد:
 جلوگیری از خم کردن آرماتورھا در دمایی زیر دمای ۵ درجھ سانتیگراد.
 نباید از حرارت دادن آرماتورھا بھ منظور خم کردن آنھا بھره گرفت، بلکھ خم کردن آنھا باید بھ صورت
سرد انجام پذیرد، و برای این کار نیز باید از ابزار مکانیکی کھ بر روی آن دایره خم کن طراحی شده باشد استفاده کرد،
این کار باید با دقت و با سرعت ثابتی انجام شود، مشورت با مھندس ناظر برای ھر روشی خارج از این پروسھ الزامی
میباشد.
 بعد از اینکھ آرماتورھا را خم کردیم نباید مجددا آنھا را در جھت دیگری خم کنیم، اما در صورت موافقت
مھندس ناظر میتوان بعد از انجام کنترلھای لازم از آنھا مجددا استفاده کرد.
نصب و بستن آرماتور ھا:
قبل از بستن آرماتور ھا باید مطمئن شد کھ روی سطح خارجی آنھا ھیچ ماده دیگری نیست، چون در محیطھای
کارگاھی بسیار پیش میآید کھ موادی مثل قیر، رنگ، روغن، گل، گچ و.. سطوح خارجی آرماتورھا را آلوده میکنند.
ضمنا نباید آرماتورھا در معرض خوردگی قرار گیرند بطوریکھ سطح مقطع آنھا کاھش یابد، یا پوستھ پوستھ شوند
چون این دلیلی بر عمیق بودن خوردگی است. در صورت بروز چنین مشکلی نباید قبل از انجام آزمایش و مطمئن شدن
از مطابقت مشخصات آرماتورھای زنگ زده با آرماتورھای محاسباتی از آنھا برای بتن آرمھ استفاده کرد. اما
درصورت مطابقت داشتن مقاومت آنھا با مشخصات مندرج در محاسبات، استفاده از آنھا بعد از زدودن زنگھا توسط
برس سیمی بلا مانع است.
بعد از اینکھ آرماتورھا طبق نقشھھای اجرایی در محلھای مشخص شده نصب شدند باید بھ گونھای فیکس شوند تا
ھنگام بتن ریزی مقدار جابجایی یا رواداری آنھا در محدوده مجاز باشد. توجھ بھ چند نکتھ حین نصب و بستن
آرماتورھا الزامی میباشد:
١) برای بستن آرماتورھا بھ یک دیگر از مفتولھا و اتصال دھندهھای فولادی استفاده میشود، و استفاده از
جوشکاری برای این امر منوط بھ دو شرط است:
 مھندس ناظر پروژه با این تصمیم موافق باشد.
 سطح مقطع آرماتورھا بھ علت جوشکاری کاھش پیدا نکند.
٢) برای ایجاد چسبندگی ھرچھ بیشتر بین بتن و آرماتورھا باید انتھای میلکردھا بھ سمت داخل خم یا اصطلاحا
قلاب شود. برای این کار از خمھای نیم دایره، چنگک و گونیا برای میلگردھای اصلی و خاموت استفاده میشود. انجام
محاسبات دقیق و دانستن جزئیات مستلزم مراجعھ بھ آیین نامھ بتن آبا است.
وصل کردن میلگردھا:
خیلی وقتھا بھ علت محدودیت طولی آرماتورھا برای ھمراھی با نقشھھای اجرایی و انتقال نیروی داخلی
آرماتورھا مجبور بھ وصل کردن آنھا بھ آرماتورھای دیگری میشویم. اما باید توجھ داشت کھ این وصلھھا نباید در
یک ناحیھ تمرکز پیدا کنند، این امر بھ این معنی است کھ از وصل کردن آرماتورھای مجاور حتی المقدور خوداری
کنیم. نکتھ دیگری کھ حائز اھمیت است این مورد است کھ در صورت امکان این وصلھھا در محدودهھایی کھ کشش در
آنھا حاکم است استفاده نشوند.

رعایت فاصلھ لازم بین میلگردھا:
برای اینکھ بتن بتواند بین میلگردھا نفوذ کند باید بین میلگردھا فاصلھ مجاز رعایت شود، مثلا برای فاصلھ آزاد
بین دو میلگرد باید کوچکترین عدد بین این سھ مقدار را بدست آورد: قطر بزرگترین میلگرد، ٢۵ میلیمتر و ٣٣࿿١
برابر قطر اسمی بزرگترین دانھ سنگی استفاده شده در بتن. بقیھ موارد را در آیین نامھ آبا باید مطالعھ کرد.
ضخامت پوششی بتن:
بھ بتنی کھ سطح رویھ آرماتور را میپوشاند بتن پوششی گفتھ میشود، برای اینکھ ھنگام عملیات بتن ریزی و یا
ھنگام استفاده از ویبراتور در بتن، آرماتورھا جابجا نشوند از قطعات بھ نام لقمھ استفاده میشود، این لقمھھا بین قالب
بتن ریزی و شبکھ میلگردھا قرار میگیرد و سبب ایجاد لایھ بتن پوششی بر روی میلگردھا میگردد. اگر لقمھھا در
آرماتور بندی استفاده نشود ممکن است میلگردھا بر اثر ضربات ناشی از بتن ریزی و غیره از محدوده رواداری مجاز
جابجایی بیشتر داشتھ باشند و در محلھایی ممکن است بھ قالب چسبیده و ھیچ بتنی آنھا را پوشش ندھد.
شرایط محیطی: شرایط محیطی در آیین نامھ از وضعیت ملایم تا شرایط محیطی فوق العاده شدید در پنج مرحلھ بھ
صورت کامل توضیح داده شده است کھ بیانگر شرایط محیطی سازه بتن آرمھ در شدت و ضعف عوامل مختلفی مثل یخ
زدگی، تعریق، رطوبت، تر وخشک شدن متناوب، عبور وسائل نقلیھ و خطر ضربھ، خاکھای مھاجم، مواد شیمیای
خورنده، آب و فاضلاب با PH نزدیک شونده بھ عدد ۵ و شرایطی از این قبیل و راھکارھای پیشنھادی مقابلھ با آنھا
ذکر شده است.
مزایا و معایب آرماتوربندی
مزایا بتن آرمھ
 مقاومت فشاری بالایی دارد.
 عضو با مسلح شدن بھ آرماتور بخشی از تنش کششی را نیز تحمل میکند.
 مقاوم در برابر آتش سوزی و عوامل جوی مثل باد و باران و رطوبت است.
 دوام و مقاومت بالایی دارد.
 بھ عنوان ماده سیال محدودیتی در شکل قالب گیری ندارد.
 ھزینھ نگھداری بتن مسلح کم است.
 در ساخت سازهھایی مثل سد، بتن آرمھ اقتصادی ترین انتخاب میتواند باشد.
 حداقل میزان انحراف اعضا را شامل میشود.
 در مقایسھ با سازه فولادی، سازه بتن آرمھ بھ نیروی ماھر کمتری نیاز دارد.
ھمان طور کھ اشاره شد، بتن آرمھ ترکیبی از سیمان و آرماتور (میلگرد فولادی) میباشد کھ این ترکیب ھمزمان
جھت بھبود مقاومت فشاری بتن و افزایش مقاومت کششی فولاد اجرا شده است. در بتن مسلح، اجزا باھم کار میکنند
تا در برابر بسیاری از بارھا، پایایی بیشتری داشتھ باشند. بتن آرمھ جزو مصالح ساختمانی اقتصادی و پرطرفدار
است اما در کنار مزایایی کھ دارد شامل معایبی میباشد کھ در ادامھ بھ آن میپردازیم.
معایب بتن آرمھ
 مقاومت کششی بتن مسلح حدود یک دھم مقاومت فشاری آن است.
 مراحل اجرای بتن مسلح شامل مخلوط کردن، بتن ریزی و عمل آوری است کھ ھمھ این عملیات بر مقاومت
نھایی بتن تاثیر میگذارد.
 ھزینھ بتن ریزی، ویبره کردن و قالب گیری نسبت بھ اجرای بقیھ مصالح ساختمانی زیاد است.
 ابعاد المانھای بتنی بیشتر از مصالح فولادی است و در مساحت فضا تاثیر دارد.
 جمع شدگی در اعضای بتن آرمھ موجب ترک خوردن و کم شدن میزان استحکام آن میشود.
نکات مھم آرماتوربندی
استاندارد میلگرد در آرماتوربندی
ھمانطور کھ پیش از این بھ آن پرداختھ شد میلگرد در استانداردھای مختلفی تولید و راھی بازار مي شود. میلگرد ساده
در استاندارد 1A و میلگرد آجدار در استاندرھای 3A 2A و 4A تولید می شود. سطح استحکام و ھندسھ آج این
استانداردھا با یکدیگر متفاوت است. می توانید مقالھ تفاوتھای میلگرد 2A و 3A را مطالعھ کنید.
طبق مبحث نھم مقررات ملی ساختمان جھت آرماتوربندی ستون ھا تیرھا و فوندانسیون سازه از میلگرد با استاندارد
3Aاستفاده میشود. ھمچنین طبق این استاندارد جھت ایجاد پیوندھای عرضی و خاموت از میلگرد با استاندارد 2A
باید استفاده شود. جھت آشنایی بیشتر با خاموت چیست بھ مقالھ لینک شده بھ وبلاگ مراجعھ نمایید.
خم و برش میلگرد جھت آرماتوربندی
خمکاری و برشکاری میلگرد جھت آرماتوربندی نیز باید طبق اصول مشخصی انجام شود. برشکاری در دو نوع و بھ
کمک قیچی و سنگ فرز انجام می شود. میلگرد در قطر ھای معمول بھ راحتی با قیچی بریده میشود و برای برش
میلگردھای قطور از سنگ فرز کمک گرفتھ مي شود. ھمچنین خمکاری میلگرد جھت ایجاد ھندسھ مناسب آرماتور
بندی بھ کمک اھرم دستی و دستگاه خم زن استفاده می شود. ھمچنین این فرآیند ھا باید روی میلگرد در دمای معمولی
انجام شود و اعمال ھوا برش جھت برش طبق مقررات ممنوع است. ھمچنین برشکاری و خمکاری میلگرد جھت
آرماتور بندی در دمای کمتر از ۵ درجھ سانتیگراد ممنوع است. لازم بھ ذکر است آیرومارت ارائھ دھنده خدمات
خمکاری و برشکاری با ابعاد و شرایط مورد نظر شما با بالاترین کیفیت است.
اتصال میلگردھا حین آرماتوربندی
گاھی حین آرماتوربندی بھ دلیل محدودیت طول میلگرد آجدار نیاز بھ وصلھ زدن آن ایجاد می شود. اتصال دھی
میلگرد بھ روش ھای مختلفی انجام می شود از جملھ:
 روش مکانیکی
 روش فورج
 روش تکیھ گاھی
 روش اورلب
در روش مکانیکی میلگردھا رزوه زنی می شوند و برای اتصال آن ھا از کوپلر یا جفت کننده استفاده میشود و در
آرماتوربندی قیمت ھای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. در روش فورج بھ کمک حرارت و فشار بالا دو میلگرد
بھ یکدیگر جوش می خورند. این روش در آرماتور بندی کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. روش تکیھ گاھی نیز بھ
کمک بست پیاده مي شود بست ھا بھ وسیلھ پیچ و مھره باعث اتصال دو میلگرد می شوند. اما از این بین روش
اورلب معمول ترین روش جھت رفع نیاز اتصال در آرماتوربندی است. در این روش دو میلگرد بھ اندازه مشخصی
روی یکدیگر قرار می گیرند و بھ کمک سیم آرماتوربندی بھ یکدیگر متصل میشوند.
در برخی موارد این اتصال با جوشکاری نیز انجام مي شود. طبق مقررات ملی ساختمان طول اورلب دو میلگرد باید
۵۵ برابر قطر آن باشد. روش ھای مختلفی برای گره زدن سیم آرماتور حین آرماتور بندی وجود دارد کھ این
موضوع باید طبق استاندارد آرماتور بندی صورت گیرد. جھت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع روش ھای
وصلھ زنی میلگرد بھ لینک مشخص شده مراجعھ نمایید.
جلوگیری از خوردگی بتن
پس از اتمام آرماتوربندی میلگردھا قالب بندی و توسط بتن پوشیده می شوند. در حالت معمول طبق استاندارد آرماتور
بندی روی میلگردھا حدود ۵ဂ٣ سانتی متر بتن پوشیده میشود. در برخی مواقع پس از خشک شدن بتن آرمھ امکان
نفوذ رطوبت بھ درون آن وجود دارد. برخی موارد آرماتوربندی در شرایط جوی مستعد خوردگی انجام میشود. در
صورت رسیدن رطوبت بھ محل اتصال میلگرد و بتن، میلگرد فولادی خورده مي شود. در صورت ایجاد خوردگی در
سطح میلگرد واکنش ھای اکسیداسیون صورت می گیرد محصول این واکنش ھا غالبا اکسید آھن است. بھ دلیل حجیم
بودن اکسید آھن در مقایسھ با خود آھن یک انبساط حجمی در فضای درون بتن آرمھ رخ می دھد. این انبساط باعث
ایجاد ترک می شود. با ایجاد ترک حجم رطوبت و ھوای بیشتری بھ سطح میلگرد می رسد و خوردگی تشدید می
شود.
بھ مرور بتن آرمھ بھ طور کامل متلاش میشود و مقاومت آن بھ شدت کاھش می یابد. کاھش مقاومت بتن آرمھ در
ستون و تیرھای یک سازه می تواند خسارات جانی و مالی زیانباری را در پی داشتھ باشد. بھ ھمین دلایل در برخی
موارد و شرایط جوی حساس از میلگرد پوششدار استفاده مي شود. از جملھ انواع میلگرد مقاوم بھ خوردگی میلگرد
گالوانیزه است کھ در برخی موارد خاص برای آرماتوربندی استفاده می شود.
نوع معمول تر میلگردھای پوشش دار میلگردھای با پوشش رزین اپوکسی ھستند. این پوشش ھای آلی در جنس ھای
پلی استر و وینیل استر نیز مورد استفاده قرار می گیرند. بھ دلیل ماھیت شیمیایی این مواد علاوه بر خاصیت مقاومت
بھ خوردگی در آرماتور بندی باعث ایجاد چسبندگی بھتر میلگرد بھ بتن نیز میشود
میلگردھا بھ شکلھای مختلف در اعضای بتنی مسلح مورد استفاده قرار می گیرند کھ معمولاً در نقشھ ھای سازه ای،
بطور دقیق تریسم می گردند. بھ طور کلی در سازه ھای بتن آرمھ دو نوع میلگرد وجود دارد:
ھر میلگردی کھ در راستای طول عضو (تیر یا ستون) باشد میلگرد طولی و ھر میلگردی کھ در راستای عرض
عضو و عمود بر میلگرد طولی باشھ میلگرد عرضی ھست.بھ منظور جبران مقاوت کششی پایینی کھ در بتن وجود
دارد از آرماتور(میلگرد) استفاده می شود کھ معمولا در راستای عضو(تیر یا ستون) اجرا می گردد. کاربردھای
مختلف آنھا را در زیر ذکر می کنیم
-١میلگرد راستا یا سیتکا: برای افزایش مقاومت کششی بتن (و گاھی مواقع ھم برای افزایش مقاومت فشاری بتن)
-٢خاموت : خاموت میلگرد فولادی است کھ بصورت تنگ بستھ یا تنگ باز در سازه ھای بتن آرمھ بھ خصوص تیر
ھا و ستون ھای بتنی مورد استفاده قرار می گیرد. و ھدف از استغاده آن جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورھای
طولی در اثر کمانش و تحمل نیروھای برشی و جلوگیری از گسترش ترک است. اصطلاح فنی آن یا بھ عبارت دیگر
نام آیین نامھ ای آن، فولاد برشی قائم، فولاد جان یا فولاد عرضی می باشد
-٣سنجاقی: برای تقویت مقاومت برشی خاموتھا و اتصال کامل بین میلگردھای طولی و خاموت استفاده میشود.
-۴خرک: برای قرار دادن دو شبکھ ی متوالی افقی با فاصلھ ی معین در داخل قالب (در بتن ریزی ھای کف و
فونداسیون)
-۵رکابی: برای در امتداد نگھ داشتن آرماتورھای طولی یا عمودی در بتن ریزی دیوارھا و دالھا یا بین دو سفره
آرماتور (شبکھ مشبندی)
-۶اوتکا: برای تحمل لنگرھای منفی در تکیھ گاه ھای تیر و برای تحمل نیروھای برشی
-٧رامکا: میلگردھایی ھستند کھ در پایینترین نقطھ ستون قرار میگیرند تا محل قرارگیری قالب را معین کنند و از
حرکت قالب جلوگیری نمایند. میلگردھای رامکا را میتوان بھ وسیلھ سیم آرماتور یا جوشکاری بھ میلگردھای طولی
و یا خاموتھا متصل کرد.
بستن میلگرد ھا
بستن میلگرد ھای فولادی باید قبل از بتن ریزی ، بر اساس طرح و محاسبھ ، بھ یکدیگر بستھ و یکپارچھ شونذ تا از
جابھ جا شدن آن ھا طی عملیات بتن ریزی تا خودگیری بتن جلوگیری شود. بستن میلگرد ھا بھ یکدیگر از نظر زمان
و مکان بستگی بھ وضعیت کارگاه و نوع قطعھ دارد کھ تصمیم گیری در مورد چگونگی ان بھ عھده تکنسین ساختمان
است تا حداکثر کارایی حاصل شود.
گاھی تمام یا قسمتی از میلگرد ھا را خارج از قالب می بندند و یک شبکھ را تشکیل می دھند و سپس ان را در قالب
قرار می دھند ( شبکھ ی کف فونداسیون منفرد )
گاھی نیز میلگرد ھا را در قالب بھ یکدیگر می بندند ( مانند میلگرد ھای سقفی بتنی ) .
برای بستن دو میلگرد بھ یکدیگر ، بیشتر از مفتول نرم با قطر ١٫۵ تا ٢ میلیمتر استفاده می کنند کھ اصطلاحا بھ این
عمل پره زدن می گویند

انواع گره ھای متداول برای بستن دو میلگرد بھ یکدیگر
-١گره ساده ( لغزان)
گره ساده ، متداولترین گره برای اتصال میلگرد ھای اصلی و فرعی در شبکھھای افقی مانند سقف و فونداسیون با
امکان اجرای سریع است.
-٢گره صلیبی
در مواقعی کھ بھ علت استفاده از میلگرد ھای قطور ، تعداد نقاط اتصال کم باشند ، برای استکام بیشتر اتصال میلگرد
ھا بھ یکدیگر ، از این گره استفاده می شود.

-٣گره پشت گردنی
در ستون ھا و تیر ھا برای اتصال محکم میلگرد ھا بھ خاموت ھا در گوشھ ھا ، اغلب از این نوع گره استفاده می
کنند.

-٤گره اصطکاکی
در اتصال میلگرد ھا در شبکھ ھا و صفحات قائم ( شبکھ ھای دیوار ھای بتنی ) برای جلوگیری از لغزش میلگرد
ھای افقی ، از این نوع گره استفاده می شود .

ھر سھ گره ( صلیبی ، پشت گردنی و اصطکاکی ) بھ صورت دوبل ھم انجام میشود .
میلگرد چیست؟
میلگرد یا آرماتور، فولادی است کھ در بتن برای جبران مقاومت کششی پایین آن مورد استفاده قرار میگیرد. فولادی
کھ بھ این منظور در سازهھای بتن آرمھ بھ کار میرود بھ شکل سیم یا میلگرد میباشد و فولاد میلگرد نامیده میشود.
البتھ در موارد خاصی از فولاد ساختمانی نظیر ناودانی و یا قوطی نیز برای مسلح کردن بتن استفاده میشود.
میلگردھای مصرفی باید تمیز بوده و عاری از ھر گونھ آلودگی نظیر چربیھا، دوغاب سیمان سخت شده، گرد و خاک،
زنگ، ضد زنگ، قیر و مواد کند گیر کننده و یا مواد زائد دیگر باشد. میلگردھا قبل از مصرف باید کاملا ً پاکیزه باشند
تا اثری در پیوستگی بتن و میلگردھا نداشتھ باشد. مقطع میلگرد مصرفی نباید بھ علت زنگزدگی تضعیف شده باشد.
استفاده از میلگردھای زنگ زده بھ شرطی مجاز است کھ اولا ً زنگزدگی قبلا ً ً کاملا ً پاک شوند.
در کشورھای مختلف فولاد میلگرد با استانداردھای متفاوتی تولید میشوند و در ھر استانداردی طبقھ بندی مشخصی در
ارتباط با خواص مکانیکی فولادھا وجود دارد. در ایران قسمت عمده فولادھای آرماتور کھ توسط کارخانھ ذوب آھن
اصفھان تولید میشوند با استاندارد روسی مطابقت دارند.
از نظر تنوع قطر میلگردھا نیز استانداردھای تولید کنندگان متفاوت است. در سیستم روسی کھ در کارخانجات ذوب
آھن اصفھان مورد استفاده است میلگردھا تا قطر ۴٠ میلیمتر ساختھ میشوند.
شکل ظاھری میلگرد ھای 2A و3A
در طراحی پی از میلگرد طولی 3A و میلگرد عرضی 2A استفاده می شود . یکی از راه ھای شناسایی شکل آج است.
در میلگرد ھای 3A آج ھا بھ صورت ضربدری ھستند اما در 2A بھ صورت منفرد ھستند. در میلگرد ھای 2Aآج ھا
بصورت موازی ھستند ولی در میلگرد ھای 3A آج ھا بصورت ھفت و ھشت ھستند.
انواع میلگرد و مشخصات مکانیکی آنھا:
بیشترین میلگردی کھ در صنعت بتن و بتن ریزی کاربرد دارد با مشخصھ فولاد معمولی بوده کھ بشرح ذیل در ایران
دستھ بندی و تولید و مصرف می شوند. البتھ این دستھ بندی،حسب استاندارد روسی بوده کھ در ایران رواج دارد.
١ – میلگرد نرم بدون آج(1A(
این میلگرد با تنش جاری ٢٣٠٠ کیلوگرم بر سانتی متر مربع و تنش گسیختگی ٣٨٠٠ کیلوگرم بر سانتی متر مربع و
تغییر شکل نسبی پلاستیکی (در زمان گسیختگی) ٢۵ درصد بعنوان میلگرد نرم شناختھ شده و عمدتا بصورت صاف و
بدون آج می باشد. این میلگرد برای آھنگری و تغییر شکل و انجام عملیات جوشکاری بر روی آن مناسب است و بطور
کلی بعنوان یک میلگرد داکتیل شناختھ می شود.
٢ – میلگرد نیمھ سخت با آج ساده(2A(
این نوع میلگرد با تنش جاری ٣٠٠٠ کیلوگرم بر سانتی متر مربع و تنش گسیختگی ۵٠٠٠ کیلوگرم بر سانتی متر مربع
و تغییر شکل نسبی پلاستیکی (در زمان گسیختگی) ١٩ درصد بعنوان میلگرد نیمھ خشک (ترد) و نیمھ نرم شناختھ شده
کھ بصورت آجدار و عمدتا آج فنری شکل می باشد.این میلگرد برای عملیات ساختمانی و خصوصا خاموت زنی مناسب
بوده و انجام عملیات جوشکاری بر روی آن در صورت اجبار میسر بوده کھ البتھ توصیھ می شود در صورت امکان از
جوشکاری آن پرھیز شود.
٣ -میلگرد سخت با آج پیچیده(3A(
این میلگرد با تنش جاری ۴٠٠٠ کیلوگرم بر سانتی متر مربع و تنش گسیختگی ۶٠٠٠ کیلوگرم بر سانتی متر مربع و
تغییر شکل نسبی پلاستیکی (در زمان گسیختگی) ١۴ درصد بعنوان میلگرد خشک (ترد) مناسب عملیات سیویل
صنعتی و ساختمانی بوده کھ بصورت آجدار و عمدتا آج جناقی می باشد و اکیدا برای آھنگری و تغییر شکلھای فراوان
با زوایای تند مناسب نبوده و ھمچنین بھ ھیچ وجھ عملیات جوشکاری بر روی آن مجاز نمی باشد.

4-میلگرد سخت با آج پیچیده(4A(
دارای آج دوکی شکل می باشند. مطابق استاندارد شماره ٣١٣٢ سازمان ملی استاندارد ایران میلگرد 4A یا میلگردھای
با آج ۵٢٠ و ۵٠٠ از نوع آجدار مرکب می باشند. بدین ترتیب کھ آج ھای عرضی دوکی شکل در دو طرف آج طولی
و بھ صورت چھار نیم مـارپیچ بـھ شـکل ھفت – ھشت و با زاویھ ٣۵درجھ تا و شامل ٧۵ درجھ می باشد. حداقل
مقاومت کششی ۵٢٠ مگاپاسکال و شکل پذیری حداقل %١٨ را برای این گرید از محصولات خود تضمین
مینماید. استفاده از میلگرد 4A با تنش تسلیم ۵٠٠ و۵٢٠ مگاپاسکال،بھ ترتیب بھ عنوان میلگردھای آج ۵٠٠ وآج ۵٢٠
خوانده می شوند، در طراحی و ساخت ھمھ انواع سازه ھای ساختمانی (سازه ھای غیر ساختمانی را شامل نمی شود)
بتن آرمھ، بھ جز دیوارھای برشی ویژه و قاب ھای خمشی ویژه، در صورت احراز شرایط زیر بھ تصویب رسید.
–میلگرد دارای آج ھای عرضی دوکی شکل در دو طرف آج طولی بوده داشتھ باشد.
–شکل پذیری میلگرد حداقل در حد مورد انتظار برای میلگرد 3A باشد، بھ طوری کھ میزان ازدیاد طول نسبی آن در
طولی معادل ۵ برابر قطر، حداقل %١۶ باشد.
–در تولید میلگرد، از شمش با کربن بالا استفاده نشود. روش تولید میلگرد، تکنولوژی ترمکس بوده وکربن معادل
(CE(میلگرد، حداکثر ٠/۵ باشد.
خواص مکانیکی میلگرد ھا (تست کرنش و کشش و خمش)
تنش تسلیم
حداکثر نیرویی است کھ بھ میلگرد وارد و میلگرد دچار تغییر شکل دائمی نمیشود. اگر مقدار نیرو افزایش یابد، میلگرد
بحالت اولیھ بر نمیگردد و برای ھمیشھ تغییر شکل میدھد. خاصیت برگشت پذیری را خاصیت الاستیکھ و خاصیت
برگشت ناپذیری را خاصیت پلاستیک مینامند. در طراحیھا، ملاک انتخاب میلگرد، مقدار تنش تسلیم است. بھ ھمین
خاطر است کھ بخاطر ھمین خاصیت بسیار مھم، مقدار تنش تسلیم در نامگذاری میلگردھا سھیم است. در میلگرد آج
،٣۴٠ حداقل تنش تسلیم این میلگرد، ٣۴٠ مگاپاسکال (MPA (است.
مقاومت کششی
مقاومت کششی، بیشترین نیروی کششی است کھ جسم قبل از شکست تحمل میکند. واحد آن، پوند بر اینچ مربع است.
خاصیت مقاومت کششی میلگردھا را میتوان با عملیاتی ھمچون آلیاژکاری، سرد کاری، یا عملیات حرارتی افزایش
داد. عبارات متشابھی کھ برای مقاومت کششی بکار گرفتھ میشود شامل استحکام کششی – تاو کششی Tensie–
.Strengthدر آزمون کشش و ازدیاد طول نسبی، میزان انعطاف پذیر بودن و یا شکننده بودن میلگرد مشخص میشود.
انواع کاربرد میلگرد ( آرماتور ) در بتن
میلگردھا بھ شکلھای مختلف در اعضای بتنی مسلح مورد استفاده قرار میگیرند کھ معمولا ً در نقشھھای سازهای،
بطور دقیق تریسم میشوند. کاربردھای مختلف آنھا را در زیر ذکر میکنند.
میلگرد راستا
برای افزایش مقاومت کششی بتن
میلگرد خاموت
برای جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورھای طولی در اثر کمانش و تحمل نیروھای برشی و جلوگیری از گسترش
ترک.
میلگرد سنجاقک
برای تقویت مقاومت برشی خاموتھا و اتصال کامل بین میل گردھای طولی و خاموت
میلگرد خرک
برای قرار دادن دو شبکھی متوالی افقی با فاصلھی معین در داخل قالب (در بتن ریزیھای کف و فونداسیون(
میلگرد رکابی
برای در امتداد نگھ داشتن آرماتورھای طولی یا عمودی در بتن ریزی دیوارھا و دالھا) بھ شکل حرف (u یا بین دو
سفره آرماتور (شبکھ مشبندی)
میلگرد ادکا
لنگرھای منفی در تکیھگاهھای تیر و برای تحمل نیروھای برشی
انواع میلگرد و تفاوت بین آنھا
بھ طور کلی بتن فوق العاده مستحکم است و بھ ھمین دلیل برای خورد کردن بتن نیروی بسیار زیادی احتیاج داریم .
ولی بتن از نظر قابلیت کششی نسبتا ضعیف است وبنابر این برای ترک خوردن بتن بھ وسیلھ ی خم یا پیچش نیروی
خیلی کمتری نسبت بھ خورد شدن مستقیم بتن احتیاج داریم.
بھ ھمین دلیل از آرماتور برای افزایش قدرت کششی بتن استفاده می کنند ترک میخورد قابلیت کششی نسبتا ضعیفی دارد
و نیروی کمتری برای ترک انداختن روی بتن بھ وسیلھ خم یا پیچش لازم است تا اینکھ مستقیما بخواھیم خردش کنیم.
برای افزایش قدرت کششی بتن از آرماتور استفاده میشود.
آرماتور در طول و قطرھای مختلفی موجود اند کھ ھر کدام از این ارماتور ھا نقاط قوت و ضعف خود را دارند. اما
تنھا ۶ نوع آن رایج وجود دارد:
.١ اروپایی ( آلیاژ کربن، منگنز ، سیلیکون و غیره)
.٢ فولاد کربن (میلگرد سیاه عادی)
.٣ گالوانیزه
.۴ روکش اپوکسی
.۵ فایبرگلاس
.۶ فولاد استنلس
 اروپائی
کشورھای اروپائی کھ عمدتا کشورھای زلزلھ خیزی نبوده و از نظر زلزلھ خیزی در منطقھ ی امن جغرافیایی قرار
دارند، از روش حرارتی (ترمکس ) برای تولید میلگرد استفاده میکنند.از این رو آنالیز شیمیایی متناسب با روش
ترمکس برای تولید میلگرد در نظر میگیرند.
 فولاد کربن
میلگرد سیاه پر استفاده ترین میلگرد می باشد .این میلگرد دارای میزان استحکام کششی خوبی میباشد یکی از عیب
ھای آرماتور سیاه زنگ زدن است .میلگرد سیاه بعد از زنگ زدن موجب ترک خوردگی بتن اطرافش می شود و می
شکند.
 روکش اپوکسی
میلگرد روکش اپوکسی در واقع میلگرد سیاه با روکش اپوکسی است. استحکام این آرماتور با میلگرد سیاه یکسان است
ولی بھ دلیل استفاده از روکش اپوکسی، ٧٠ تا ١٧٠٠ برابر نسبت بھ زنگ زدگی مقاوم تر است.
 میلگرد گالوانیزه
میزان مقاومت در برابر زنگ زدگی میلگردھای گالوانیزه کمتر از روکش آپوکسی می باشد.
ولی میلگردھای گالوانیزه در برابر آسیب پذیری بسیار مقاوم ترند، از این رو نسبت بھ میلگرد روکش اپوکسی با ارزش
تر ھستند. قیمت میلگرد گالوانیزه تقریبا ۴٠ درصد از روکش اپوکسی گرانتر است
 میلگرد فایبر گلس
فایبر گلاس گزینھ ی ایده عالی برای تقویت بتن می باشد زیرا فایبر گلاس در برابر زنگ زدگی مقاوم است و زنگ
نمی زند
ولی از آنجایی کھ فایبرگلاس یک ترکیب شبیھ بھ فیبر کربن است، در نتیجھ فایبر گلاس را ھنگام استفاده نمی توان خم
کرد.
از نظر قیمتی میلگرد فایبرگلاس حدود ١٠ برابر گرانتر از اپوکسی است ولی از آنجایی
کھ فایبرگلاس بسیار سبک است، با توجھ بھ میزان طول کاربردی،
قیمت تمام شده برای مقدار مشابھ اپوکسی تقریبا ٢ برابر می باشد.
 میلگرد فولاد استنلس
گرانترین گزینھ برای تقویت بتن میلگرد فولاد استنلس است کھ قیمت آن حدود ٨ برابر
آرماتور اپوکسی است.فولاد استنلس ١۵٠٠ برابر بیشتر نسبت بھ آرماتور سیاه در
برابر زنگ زدگی مقاوم است . معمولا از فولاد استنلس بھ جز شرایط
خیلی خاص بھ دلیل قیمت زیاد کمتر استفاده می شود ولی از نظر کیفیتی، بھترین آرماتور برای اکثر پروژه ھا می
باشد.
 علامت گذاری میلگرد
آرماتور ھارا با علائمی کھ نشان دھنده محل تولید آلیاژ فولادی گرید و سایز می باشد در بازار توزیع می کند. در شکل
زیر این علائم نمایش داده می شود. حرف بالایی در علامت گذاری کارخانھ سازنده را معرفی میکند و حرف بعدی
نشان دھنده سایز آرماتور است.سومین علامت نوع آرماتور را مشخص میکند. معمولا S برای فولاد کربن و W برای
آلیاژ فولاد ضعیف بھ کار میرود. در آخر نیز گرید آن نوشتھ شده است.
 نگھداری صحیح میلگرد
•برای نگھداری بھتر آرماتور بھتر است ھنگام دریافت بار آرماتور، آن را در پالت ھای چوبی با یک سطحبالا آمده
غیر فلزی قرار داده شود. انبار کردن بھ این روش مانعاز زنگ زدگی آرماتور بھ وسیلھ آب ھای زیر زمینی خواھد
شد.
•ھنگام انبار کردن آرماتور بر روی پالت ھای چوبی یا یک سطح بالا آمدھغیرفلزی حتما آن ھا را با یک روکش
ضد آب بپوشانید.
و بر گوشھ ھای روکش بلوکھ ھای سنگین قرار دھید تا بھ خوبی از آرماتور محافظت کند. قرار دادن طولانی مدت
آنھا در محیط باز میتواند باعث زنگ زدی شود و سطح بھره وری آن را پایین بیاورد.
نکات آرماتوربندی
 به ھیچ عنوان از آرماتورھای زنگ زده و یا آغشته به روغن نباید استفاده شود.
در صورت آلودگی آرماتورھا به روغن یا زنگ زدگی آنھا، باید قبل از اجرای
آرماتوربندی به پاکسازی آنھا اقدام و بعد از تایید دستگاه نظارت به بتن ریزی
اقدام گردد..
 فاصله خاموتا از یکدیگر باید حداکثر ٢٠ سانتی متر باشند.
 خاموتھا باید به وسیله سیم آرماتوربندی به تمام میلگردھای طولی مھار شوند این امر
الزامی است و میبایست توسط پیمانکار رعایت گردد.
 تمام میلگردھا باید توسط قیچی مخصوص بریده شود و جدا از بریدن کنیتکس نما
میلگردھا به کمک دستگاه ھوا برش خودداری شود.
 از خم کردن آرماتور در دمای پایین تر از ۵ درجه سانتیگراد خودداری شود.
 از باز و بسته کردن خمھا به منظور شکل دادن مجدد میلگردھا جدا خودداری شود.
 مھندس ناظر موظف است قبل از ریختن بتن، بتن را به صورت چشمی کنترل و
اسلامپ، روانی و کارایی آن را کنترل نماید.
 مھندس ناظر موظف است پس از پایان ھر مرحله از ساخت و قبل از شروع مرحله
بعدی ، کار را کنترل و درصورتی که مطابق با اصول و مقررات فنی نباشد کار را در ھر
مرحله متوقف تا رفع نواقص شود.
 در صورت مشاھده ھرگونه نقص فنی در عملیات اجرایی پیمانکار موضوع را کتبا به
مھندس ناظر اطلاع دھید و در صورتی که مھندس ناظر موضوع را پیگیری نکرد موضوع
را سریعا به صورت کتبی به دفتر فنی شھرداری گزارش دھید.
 در صورتی که مھندس ناظر به موقع در محل ساختمان حضور نداشته باشد و یا
تذکرات لازم را به پیمانکار ندھد، موضوع بایستی به صورت کتبی به دفتر فنی
شھرداری گزارش شود.
 در صورتی که مھندس ناظر دستور اصلاح قسمتی از کار را به پیمانکار بدھد، پیمانکار
موظف است با ھزینه خودش کار را مطابق مشخصات فنی و نظر ناظر اصلاح نماید.
انواع آرماتوربندی و قالب گذاری و ملات
قالب گذار ی
 قالبھا راباید بالاتر از سطح گروت کاری در نظر گرفت. این مقدار اضافی راباید برای
اطراف نیز در نظر گرفت.
 در گروت و ملات ریزی بایستی اطمینان حاصل نمود که ھوای محبوس درون ملات از آن
خارج شود.
 طراحی قالبھا باید به گو نه ای باشد که در حین ملات ریزی ھیچگونه تغییر و جابجایی
در آنھا بوجود نیاید.
ھر جا که امکان مصرف ملات مخلوط آماده وجود دارد می توان از تمامی محتوی
بسته استفاده نمود.
در صورت چند جزیی بودن مواد، می توان آنھا را با ھم مخلوط نمود و در صورت
یک جزیی بودن ملات می توان از دستورالعمل استفاده نمود.
باید توجه داشت که حتما ً یک نمونه کوچک از ملات تھیه شود و ھمچنین در
ھنگام اختلاط اپوکسی، به علت قیمت بالای آن بھتر است راھنمای سازنده را
بطور دقیق اجرا نمود.
ھنگامیکه زیرکار از نوع بتنی، ملات سیمایی و یا ملات سیمانی اصلاح شده با
مواد پلیمری باشد، مرطوب بودن زیرکار الزمی است.
اشباع کردن زیرکار از آب موجب جلوگیری ازخشک شدن ملات مصرفی (در اثر
جذب آب ملات توسط زیرکار) شده و باعث افزایش چسبندگی می گردد.
سطح زیرکار خشک موجب از دست رفتن آب ملات و مایع پلیمری آن می گردد
که نتیجه آن، ضعیف شدن چسبندگی در محل اتصال است.
مدت زمان مرطوب نگه داشتن زیرکار به درجه جذب آب زیرکاربستگی داشته و
بایستی مقدار آب مازاد را قبل از ملات ریزی با استفاده از پمپ، اسفنج،
فشارباد، دستگاه و کیوم و… جمله آوری کرد.
ملاتھای اپوکسی برخلاف ملاتھای سیمانی برای بوجود آوردن پیوندی قوی
نیازمند زیرکاری خشک ھستند ولی گروتھای چسباننده و ندشیمی حتی در
محلھای کم رطوبت نیز بخوبی می چسبند.
میلگرد تقویتی
میلگرد تقویتی پرمصرف ترین میلگرد در صنعت ساختمان سازی محسوب می شود. می دانیم کھ بتن در ساخت انواع
سازه ھا استفاده می شود و موجب افزایش استحکام سازه می شود. اما بتن بھ تنھایی مقاومت کافی را در برابر نیروھای
کششی و خمشی ندارد و بھ ھنگام وقوع زلزلھ یا ھر حادثھ ای در ساختمان نمی تواند ایمنی لازم را ایجاد نماید. بھ
منظور رفع این ایراد بتن از میلگردھای آجدار استفاده می شود و در مواقعی کھ بھ مقاومت کششی بیشتری نیاز باشد
از میلگردھای تقویتی استفاده می شود.
در مورد میلگرد تقویتی خوب است بدانید کھ امکان خم کردن آن تا ١٨٠ درجھ وجود دارد و بھ ھمین دلیل می توان از
میلگرد تقویتی در ھر قسمت از سازه کھ نیاز باشد، استفاده کرد. انواع میلگرد تقویتی شامل میلگرد تقویتی آجدار و
میلگرد تقویتی بدون آج در بازار موجود می باشد.
بیشتر بخوانید :انواع میلگرد و کاربرد آن در صنعت ساخت و ساز
انواع آرماتوربندی میلگردھای تقویتی شامل موارد زیر است.
 میلگرد تقویتی اتکا
 میلگرد تقویتی سنجاقی
 میلگرد تقویتی راستا
 میلگرد تقویتی خرک
 میلگرد تقویتی خاموت
 میلگرد تقویتی رکابی
کھ در ادامھ بھ شرح ھریک می پردازیم.
انواع آرماتوربندی میلگرد تقویتی
میلگرد تقویتی اتکا
از این نوع میلگرد تقویتی برای تیرچھ استفاده می شود تا بتواند نیروی برشی و لنگرھای منفی در تکیھ گاه را تحمل
کند. یکی از وظایف مھم میلگرد اتکا این است کھ کشش ناشی از خمش را در بخش ھای پایینی و بخش ھای فوقانی
تحمل می کند.
میلگرد تقویتی سنجاقی
میلگرد تقویتی سنجاقی ھمان طور کھ از نامش پیداست شبیھ سنجاق است کھ بھ طور کامل میلگردھای طولی ستون را
بھ میلگرد خاموت متصل می کند.
میلگرد تقویتی راستا
میلگرد تقویتی راستا، نوعی میلگرد طویل با لبھ ھای کمی منحنی است کھ از آن در کنار میلگردھای معمولی و بھ
منظور افزایش مقاومت کششی بتن استفاده می شود.
میلگرد تقویتی خرک
از میلگرد تقویتی خرک برای استفاده از دو شبکھ میلگرد متوالی افقی در قالب بتن و با فاصلھ مشخصی از ھم استفاده
می شود. برای بستن آرماتورھای فوقانی فونداسیون از میلگرد تقویتی خرک استفاده می شود چرا کھ در فونداسیون
امکان استفاده از میلگرد خرک وجود ندارد بھ ھمین جھت میلگرد تقویتی خرک بھ نوعی جایگزین میلگرد خاموت می
شود.
میلگرد تقویتی خاموت
نوع کارایی میلگرد تقویتی خاموت شبیھ بھ نوع خرک است کھ بھ جای فونداسیون در ستون ھا قرار گرفتھ می شود.
برای ستون ھایی کھ بسیار بلند و برای جلوگیری از کمانش آن ھا از میلگردھای خاموت در قسمت ھای مختلف و در
طول ستون استفاده می شود. دور تا دور میلگردھای ستون را می توان با استفاده از خاموت احاطھ کرد تا از شکستن،
کج شدن و باز شدن آن ھا جلوگیری شود.
میلگرد تقویتی رکابی
در صورتی کھ دو انتھای میلگرد خاموت باز باشد بھ آن میلگرد رکابی می گویند. کھ از این میلگرد برای نگھ داشتن
میلگردھای عمودی و طولی دیوارھای برشی استفاده می شود.
نحوه محاسبھ وزن میلگرد تقویتی
محاسبھ وزن کلی تمام میلگردھای یک پروژه بھ عھده مھندس و طراح پروژه است کھ با استفاده از نرم افزارھای
تخصصی محاسبھ می شود. برای افزایش آگاھی بھ ھنگام خرید، دانستن چگونگی محاسبھ وزن میلگرد تقویتی اھمیت
بسیار زیادی دارد. زیرا دانستن وزن با برآورد ھزینھ ھای کلی یک پروژه برابر است.
از فرمول زیر میتوان برای محاسبھ وزن میلگرد تقویتی استفاده کرد:
تعداد میلگردھای تقویتی مورد استفاده در کل پروژه ×وزن کلی یک میلگرد تقویتی × طول کلی یک میلگرد تقویتی
فرض کنید در یک پروژه تعداد کل میلگردھای بھ کار رفتھ ١٠٠ عدد باشد. طول ھر یک از این میلگردھا ١٢ سانتی
متر و وزن آنھا ٢ کیلوگرم میباشد. برای بھ دست آوردن وزن صد عدد میلگرد تقویتی می توان کلیھ این اعداد را با
ھم ضرب کرد، کھ در نھایت بھ عدد ٢۴٠٠ می رسیم.

جدول اشتال میلگرد
پارامتر 2U سطح روکش است کھ ھر چھ این عدد کوچک تر باشد، روکش کم تری برای مقاومت در برابر آتش سوزی
نیاز دارد.
پارامتر W گشتاور مقاوم است کھ برای تخمین مقاومت پروفیل در برابر تنش ھای برشی کاربرد دارد.
پارامتر G وزن ھر متر از میلگرد است.
پارامتر d قطر یا سایز میلگرد است.
پارامتر flache سطح میلگرد در طول یک متر با واحد مترمربع است.
توجھ !!!با استفاده از این فرمول و محاسبھ وزن می توان جلوی سواستفاده برخی از فروشندگان را گرفت.
نقشھ خوانی میلگرد تقویتی
ھمان طور کھ میدانید در یک ساختمان از انواع مختلفی میلگرد استفاده می شود، برای تشخیص اندازه میلگردھا،
بایستی با نماد آن ھا آشنا شویم. ھر یک از پارامترھای میلگرد با حرف انگلیسی مشخصی شناختھ می شود:
:Aبیانگر تعداد میلگردھا است.
:Bنشان دھنده قطر میلگردھا می باشد.
:Cفاصلھ بین دو میلگرد را نشان می دھد.
:Qاین نماد نیز نشاندھنده قطر میلگرد می باشد.
فرمول نشان دھنده میلگرد در نقشھ ھای اجرایی بھ شرح زیر است:
AØB@C
در صورتی کھ در ساختمان در کنار نمادھای فوق از کلمھ add استفاده شود بھ منظور میلگردھای تقویتی و و اگر از
این کلمھ استفاده نشود بھ منظور میلگردھای اصلی سازه است.
جمع بندی
با مطالعھ این مقالھ دریافتیم کھ میلگرد تقویتی یکی از پرکاربردترین انوع میلگردھا در صنعت ساختمان سازی بھ شمار
می رود. لازم است بدانید میلگرد تقویتی از شمش فولادی نورد گرم تولید می شود کھ تا ١٨٠ درجھ امکان خم کاری
در آن وجود دارد، این موضوع یکی از ویژگی ھای منحصر بھ فرد میلگرد تقویتی بھ شمار می رود. متداول ترین
انواع آرماتوربندی میلگردھای تقویتی عبارتند از: میلگرد تقویتی اتکا، میلگرد تقویتی سنجاقی، میلگرد تقویتی راستا،
میلگرد تقویتی خرک، میلگرد تقویتی خاموت، میلگرد تقویتی رکابی.
استاندارد میلگرد در آرماتوربندی
ھمانطور کھ پیش از این بھ آن پرداختھ شد میلگرد در استانداردھای مختلفی تولید و راھی بازار مي شود. میلگرد ساده
در استاندارد 1A و میلگرد آجدار در استاندرھای 3A 2A و 4A تولید می شود. سطح استحکام و ھندسھ آج این
استانداردھا با یکدیگر متفاوت است. می توانید مقالھ تفاوتھای میلگرد 2A و 3A را مطالعھ کنید.
طبق مبحث نھم مقررات ملی ساختمان جھت آرماتوربندی ستون ھا تیرھا و فوندانسیون سازه از میلگرد با استاندارد
3Aاستفاده میشود. ھمچنین طبق این استاندارد جھت ایجاد پیوندھای عرضی و خاموت از میلگرد با استاندارد 2A
باید استفاده شود. جھت آشنایی بیشتر با خاموت چیست بھ مقالھ لینک شده بھ وبلاگ مراجعھ نمایید.
خم و برش میلگرد جھت آرماتوربندی
خمکاری و برشکاری میلگرد جھت آرماتوربندی نیز باید طبق اصول مشخصی انجام شود. برشکاری در دو نوع و بھ
کمک قیچی و سنگ فرز انجام می شود. میلگرد در قطر ھای معمول بھ راحتی با قیچی بریده میشود و برای برش
میلگردھای قطور از سنگ فرز کمک گرفتھ مي شود. ھمچنین خمکاری میلگرد جھت ایجاد ھندسھ مناسب آرماتور
بندی بھ کمک اھرم دستی و دستگاه خم زن استفاده می شود. ھمچنین این فرآیند ھا باید روی میلگرد در دمای معمولی
انجام شود و اعمال ھوا برش جھت برش طبق مقررات ممنوع است. ھمچنین برشکاری و خمکاری میلگرد جھت
آرماتور بندی در دمای کمتر از ۵ درجھ سانتیگراد ممنوع است. لازم بھ ذکر است آیرومارت ارائھ دھنده خدمات
خمکاری و برشکاری با ابعاد و شرایط مورد نظر شما با بالاترین کیفیت است.
اتصال میلگردھا حین آرماتوربندی
گاھی حین آرماتوربندی بھ دلیل محدودیت طول میلگرد آجدار نیاز بھ وصلھ زدن آن ایجاد می شود. اتصال دھی
میلگرد بھ روش ھای مختلفی انجام می شود از جملھ:
 روش مکانیکی
 روش فورج
 روش تکیھ گاھی
 روش اورلب
در روش مکانیکی میلگردھا رزوه زنی می شوند و برای اتصال آن ھا از کوپلر یا جفت کننده استفاده میشود و در
آرماتوربندی قیمت ھای مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. در روش فورج بھ کمک حرارت و فشار بالا دو میلگرد
بھ یکدیگر جوش می خورند. این روش در آرماتور بندی کمتر مورد استفاده قرار میگیرد. روش تکیھ گاھی نیز بھ
کمک بست پیاده مي شود بست ھا بھ وسیلھ پیچ و مھره باعث اتصال دو میلگرد می شوند. اما از این بین روش
اورلب معمول ترین روش جھت رفع نیاز اتصال در آرماتوربندی است. در این روش دو میلگرد بھ اندازه مشخصی
روی یکدیگر قرار می گیرند و بھ کمک سیم آرماتوربندی بھ یکدیگر متصل میشوند.
در برخی موارد این اتصال با جوشکاری نیز انجام مي شود. طبق مقررات ملی ساختمان طول اورلب دو میلگرد باید
۵۵ برابر قطر آن باشد. روش ھای مختلفی برای گره زدن سیم آرماتور حین آرماتور بندی وجود دارد کھ این
موضوع باید طبق استاندارد آرماتور بندی صورت گیرد. جھت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص انواع روش ھای
وصلھ زنی میلگرد بھ لینک مشخص شده مراجعھ نمایید.
جلوگیری از خوردگی بتن
پس از اتمام آرماتوربندی میلگردھا قالب بندی و توسط بتن پوشیده می شوند. در حالت معمول طبق استاندارد آرماتور
بندی روی میلگردھا حدود ۵ဂ٣ سانتی متر بتن پوشیده میشود. در برخی مواقع پس از خشک شدن بتن آرمھ امکان
نفوذ رطوبت بھ درون آن وجود دارد. برخی موارد آرماتوربندی در شرایط جوی مستعد خوردگی انجام میشود. در
صورت رسیدن رطوبت بھ محل اتصال میلگرد و بتن، میلگرد فولادی خورده مي شود. در صورت ایجاد خوردگی در
سطح میلگرد واکنش ھای اکسیداسیون صورت می گیرد محصول این واکنش ھا غالبا اکسید آھن است. بھ دلیل حجیم
بودن اکسید آھن در مقایسھ با خود آھن یک انبساط حجمی در فضای درون بتن آرمھ رخ می دھد. این انبساط باعث
ایجاد ترک می شود. با ایجاد ترک حجم رطوبت و ھوای بیشتری بھ سطح میلگرد می رسد و خوردگی تشدید می
شود.
بھ مرور بتن آرمھ بھ طور کامل متلاش میشود و مقاومت آن بھ شدت کاھش می یابد. کاھش مقاومت بتن آرمھ در
ستون و تیرھای یک سازه می تواند خسارات جانی و مالی زیانباری را در پی داشتھ باشد. بھ ھمین دلایل در برخی
موارد و شرایط جوی حساس از میلگرد پوششدار استفاده مي شود. از جملھ انواع میلگرد مقاوم بھ خوردگی میلگرد
گالوانیزه است کھ در برخی موارد خاص برای آرماتوربندی استفاده می شود.
نوع معمول تر میلگردھای پوشش دار میلگردھای با پوشش رزین اپوکسی ھستند. این پوشش ھای آلی در جنس ھای
پلی استر و وینیل استر نیز مورد استفاده قرار می گیرند. بھ دلیل ماھیت شیمیایی این مواد علاوه بر خاصیت مقاومت
بھ خوردگی در آرماتور بندی باعث ایجاد چسبندگی بھتر میلگرد بھ بتن نیز میشود
مشخصات مکانیکی میلگردھا
کاربرد عمده میلگردھا در بتنریزی و مسلح کردن بتن میباشد. ھمانطور کھ اشاره کردیم طبقھبندی رایج در سطح
ایران با استاندارد روسی مطابقت دارد.
شماره یک – میلگردھای صاف(Ai(
این میلگردھا صاف و بدون آج میباشد. این میلگردھا برای آھنگری، تغییر شکل و ھمچنین عملیات جوشکاری مناسب
میباشد و بھطور کلی بھعنوان یک میلگرد داکتیل شناختھ میشود. عوامل مختلفی قیمت میلگرد ساده را تحتشعاع
قرار میدھد.
شماره دو – میلگرد سخت با آج ساده(2A(
نیمھخشک یا ترد و نیمھنرم میباشد. این نوع برای عملیات ساختمانی و خصوصا خاموت زنی مناسب میباشد. عملیات
جوشکاری روی آن بھ سختی صورت میگیرد. توصیھ میشود از عملیات جوشکاری روی آن پرھیز شود.
شماره سھ – میلگرد سخت با آجھای پیچیده(3A(
بھعنوان میلگرد خشک معروف است. برای آھنگری و تغییر شکلھای زیاد با زوایای تند مناسب نیست. بھ ھیچ وجھ
عملیات جوشکاری روی آن مجاز نمیباشد.
شماره ۴ – میلگرد سخت با آج پیچیده(4A(
آجھای دوکی شکل دارند. یک نوع از آنھا بھ آجدار مرکب معروف است. در طراحی و ساخت تمام انواع سازهھای
ساختمانی، بتن آرمھ بھ جز دیوارھای برشی ویژه و قابھا خمیشی مورد استفاده قرار میگیرد.
شماره ۵ – شکل ظاھری میلگردھای 2A و3A
در طراحیھای پی ساختمان از میلگردھای طولی 3A و در قسمتھای عرضی از میلگردھای 2A استفاده میشود.
روش شناسایی آنھا نوع آج آنھا میباشد. در 3A آجھا بھصورت ضربدری میباشد و در 2A آجھا منفرد ھستنند. در
میلگرد 2A آجھا بھصورت موازی میباشند ولی در 3A بھ صورت ھفت و ھشت ھستند.
خواص مکانیکی میلگردھا
حداکثر نیرویی کھ بھ میلگرد وارد میشود و آن را دچار تغییر شکل نمیکند تنش تسلیم گفتھ میشود.
اگر مقدار نیرو افزایش یابد، میلگرد بھ حالت اولیھ برنمیگردد و برای ھمیشھ تغییر شکل میدھد.
در ھمھ طراحیھا ملاکی کھ برای انتخاب میلگرد در نظر میگیرند مقدار تنش تسلیم آن میباشد. تنش تسلیم یکی از
خصوصیتھای مھم برای میلگردھاست.
مقاومت کششی
بیشترین نیروی کششی کھ جسم قبل از شکستن تحمل میکند، واحد آن پوند بر اینچ مربع است. این مقاومت را میتوان
با عملیاتی مثل آلیاژکاری سرد کاری یا عملیات حرارتی افزایش داد.
استحکام کششی، تاو کششی ھم عبارات مشابھ ھم ھستند. در آزمونھای کشش و ازدیاد طول نسبی، میزان
انعطافپذیری و یا شکننده بودن میلگرد مشخص میشود.
انواع کاربرد
میلگردھا بھ شکلھای مختلفی در بتن مسلح استفاده میشوند. این شکلھا در نقشھھای طراحان بھطور دقیق رسم شده و
اجرا میشوند.
میلگرد راست برای افزایش مقاومت کششی بتن استفاده میشود.
آرماتور بندی از مھم ترین و حساسترین قسمتھای اجرایی در ساختمانھای بتنی بھ شمار میرود ، در صورت عدم
رعایت اصول و قوانین در اجرای آرماتور بندی و اسکلت ، ممکن است تحمل سازه در برابر نیروھای برشی ،
کششی و فشاری ، کمتر از مقدار محاسبھ شده باشد ، با توجھ بھ این نکتھ کھ مقاومت کششی بتن تقریبا %١٠ مقاومت
فشاری آن است ، برای جبران این نقص در بتن از میلگرد استفاده می شود. نوع میلگردھا و نحوه اجرای آنھا توسط
مھندس محاسب استخراج می شود و بصورت نقشھ اجرایی در اختیار پیمانکار ساختمانی قرار می گیرد.
در نقشھ ھای اجرایی نوع و سایز میلگردھا و نوع چیدمان آنھا مشخص میشود . بستن آرماتورھا مطابق نقشھ مستلزم
دقت و تجربھ پیمانکار یا آرماتور بند است.

در ادامه این مطلب از عمران و ساخت پیمانساز با مراحل اسکلت بتنی و اجزای مورد استفاده در ساخت اسکت بتنی
آشنا خواھیم شد :

پلان قصر

اجرای سازه ھای بتن آرمه : بررسی مراحل ساخت یک ساختمان اسکلت بتنی

ھمانطور کھ میدانیم برای شروع کار آرماتوربندی یک ساختمان بعد از اینکھ پی سازی را انجام دادیم و بتن مگر
ریختھ شد کار آرماتوربند شروع میشود .

از مھمترین قسمتھای مختلف اسکلت بتنی می توان بھ قسمتھای زیر اشاره نمود :
 فونداسیون
 ستونھا و تیرھا
 سقف ھا و دال ھا
قبل از شروع عملیات آرماتوربندی فونداسیون ، باید بعد از اماده سازی داخل پی کھ ممکن است با بلوک ھای سیمانی
یا با نایلون ھایی کھ روی دو طرف پی بعد از خاکبرداری قرار میگیرد عملیات برشکاری و خم کاری برای خاموت ،
خرک ، سنجاقک ، میلگرد راستا را شروع کنیم ، البتھ با توجھ بھ نقشھ فونداسیون کھ در مجموعھ نقشھ سازه ای
ساختمان قرار دارد.
یکی دیگر از مواردی کھ باید قبل از شروع بھ آن توجھ نمود این مورد است کھ محل قرار گرفتن ستون با میخھایی
کھ در آکس آن کوبیده شده ، قبلاً توسط نقشھ بردار تعیین شده باشد یا توسط خود آرماتوربند ( در کارھای کوچک) بھ
ھمراه ناظر چک شود . بنابراین پس از تعیین محل قرار گیری ستونھا (میخکوبی)، نوبت بھ اجرای عملیات آرماتور
بندی است.
قبل از برش باید سایز و اندازه خاموت را از روی نقشھ درآورد ، عملیات خاموت زنی یا بصورت دستی و یا با
دستگاه ھای خاموت زنی انجام میگیرد.
کارگاه آرماتور بندی باید در یک قسمت مشخص و یا قسمتی جدا از کار گاه اصلی قرار داشتھ باشد . معمولا در
کارگاھھای کوچک آرماتورھا را با دست ( آچار گوسالھ و خم زن ھای متصل بھ گیره) خم مینمایند ولی در
کارگاھھای بزرگ خم کردن آرماتور بوسیلھ ماشین انجام میشود مسئول کار گاه آرماتوربندی باید از روی نقشھ تعداد
و شکل ھر آرماتور را تعیین نموده و بھ کار گران مربوط داده و خم کردن ھر سری را دقیقا زیر نظر داشتھ باشد تا
طول آرماتور ، محل خم کردن ، زاویھ خم کردن و طول قلابھا طبق نقشھ انجام شود میل گردھا باید از نوع ذکر شده
در نقشھ ھای اجرایی سازه باشد.
معمولی ترین نوع میلگرد مورد استفاده در ساختمانھای بتنی میلگرد آجدار از نوع 2A و 3A میباشد ، وزن یک
شاخھ میلگرد برابر است با حاصل ضرب طول شاخھ در وزن مخصوص میلگرد (کھ برای کارخانھ ھای مختلف
متفاوت است ) .
انــواع آرماتور ( میلگرد ) مورد استفاده در ساخت وساز : -١ میلگرد ساده -٢ میگرد آجــدار -٣ میلگرد آجــدار
پیچیده
انواع فولاد کھ در ایران برای میلگرد تولید می شود بھ ٣ گروه تقسیم می شود:
مقاومت مقاومت تسلیم نوع میلگرد نام گروه
کششی
فــولاد-A
1
صاف (بدون
آج)
Kg/Cm3
٢۴٠٠
Kg/Cm3
٣۶٠٠
فــولاد-A
2
٣۴٠٠ آجدار
Kg/Cm3
۵٠٠٠
Kg/Cm3
فــولاد-A
3
۴٠٠٠ آجدار
Kg/Cm3
Kg/Cm3
۶٠٠٠
در کارگاھھای بزرگ باید حد روانی تاب کشش و ازدیاد طول نسبی گسیختگی و غیره میل گردھا بوسیلھ آزمایشگاه
تعیین و بھ اطلاع محاسب و مھندس کار گاه برسد ولی در کارگاھھای کوچک کھ مصرف کل آرماتورھای آن از ۵٠
تن بیشتر نیست این کار لازم نمیباشد.
روش تشخیص میلگرد 3A از: 2A
اولین نکتھ این کھ میلگرد 3A تردتر ( شکننده ) است . اما میلگرد 2A انعطاف پذیری بیشتری دارد ، یعنی خم
شدنش با نرمی ھمراه است.
چنانچھ آج میلگرد بھ شكل فنري باشد میلگرد از نوع 2A ميباشد.
در میلگرد ھای 3A آج ھا بھ صورت ضربدری ھستند اما در 2A بھ صورت منفرد ھستند.
در میلگرد ھای 2Aآج ھا بصورت موازی ھستند ولی در میلگرد ھای 3A آج ھا بصورت ھفت و ھشت ھستند.
در واقع مطابق استاندارد آج این نوع میلگردھا با ھم متفاوت است ولی بدلیل سوء استفاده برخی تولید کنندگان از
ھمین مطالب ، میلگردھایی در بازار عرضھ می شود کھ مثلا از آج استاندارد 3A استفاده شده ولی مقاومت فیزیکی و
شیمیایی آن با میلگرد 2A سازگار باشد. برای صحت و اطمینان مطابق آئین نامھ باید با انجام آزمایشات نوع میلگرد
را مشخص نمود.
خم کردن آرماتور :
آرماتورھای تا قطر ١٢ میلیمتر را میتوان با دست خم کرد ولی آرماتورھای بزرگتر از ١٢ میلیمتر بھتر است با
دستگاه مکانیکی مجھز بھ فلکھ خم شود. قطر فلکھ خم متناسب با قطر آرماتور بوده و باید بوسیلھ مھندس محاسب و
مھندس کار گاه تعیین شود
کلیھ آرماتورھای ساده باید بھ قلاب ختم شود ولی آرماتورھای آجدار را میتوان بھ صورت گونیا خم نمود. سرعت خم
کردن باید متناسب با درجھ حرارت محیط باشد و باید با نظر مھندس کار گاه بطور تجربی تعیین شود. باید از خم
کردن آرماتورھا در درجھ حرارت کمتر از ۵ درجھ سانتیگراد خودداری نمود حتی المقدور باید از باز کردن خم ھای
آرماتورھای شکل داده شده و مصرف آن در محل دیگر خودداری کرد حتی در مواقع ضروری باید بازکردن خم ھا با
نظر مھندس ناظر صورت بگیرد.
در مواردي كھ خم كردن میلگردھا بھ وسیلھ دست انجام ميگیرد، میزکار مناسبي براي خم كردن باید انتخاب نمود تا
در ھنگام خم كردن میلگرد را بھ شكل مطلوب نگاه دارد، تا میلگرد خم شده مسطح و صاف باشد . کاملا مشخص
است كھ در خم كاري میلگردھا با دست نميتوان بھ خوبي محدودیت قطر خم و سرعت خمكاري را رعایت نمود.
ھمچنین قطر خم درقسمتھاي مختلف یكسان نخواھد بود، بویژه وقتی کھ در ھواي سرد خم كاري انجام ميشود و یا از
میلگردھاي پر مقاومت و ترد یا قطر زیاد استفاده شود لازم است از دستگاهھاي خم كن مكانیكي برای رفع این اشکال
استفاده کرد.
مونتاژ و بستن میلگردھا بھ یکدیگر طبق نقشھ سازه:
بعد از آماده سازی و برش و خم کاری میلگردھای فونداسیون حال نوبت سر ھم کردن آنھا در داخل پی است ، در
ابتدا با توجھ بھ نقشھ سازه ، اولین نوع میلگرد از زیر فونداسیون تا روی سطح پی بھ ترتیب روی ھم قرار گرفتھ و
با رعایت فاصلھ بھ یکدیگر بھ وسیلھ سیم آرماتوربندی و انبر آرماتوربندی بستھ خواھند شد .
بعد از مونتاژ میلگرد اصلی و خاموت ھا ، نوبت بھ میلگردھای تقویتی میرسھ ، کھ طبق نقشھ باید در محل ھای مقرر
شده جاگذاری شوند و ھمچنین ریشھ ھای ستون ھا ھم باید اجرا گردد ، نکتھ بسیار مھم در جا گذاری ریشھ ھای ستون
، اجرای شدن خاموت ھای آن داخل فونداسیون ھست کھ نکتھ بسیار مھمی بشمار میرود ، خاموت ھای ریشھ ستون
در داخل فونداسیون حتما باید اجرا شود ، و یکی از گزین ھایی کھ قبل از بتن ریزی توسط ناظر ساختمان چک
میشود ھم ھمین خاموت زیر ریشھ ستون ھا میباشد .
در تکنولوژی جدید امروزی انبرھای دستی کم کم جای خود را بھ انبرھای اتوماتیک داده اند بھ صورتی کھ با قرار
دادن این انبر اتوماتیک در لبھ میلگردھایی کھ میخواھند با سیم بھ یکدیگر اتصال پیداکنند عمل گره را با بالاترین
کیفیت و بھ راحتی وسرعت بالا انجام میدھد .
نکات اجرایی در آرماتوربندی فونداسیون :
در عملیات اجرایی آرماتوربندی رعایت اصول آیین نامھ ای ھمواره یکی از تاکیدات سازمان نظام مھندسی ساختمان
میباشد .

 با توجھ بھ اینکھ طول ھر شاخھ میلگرد ١٢ متر میباشد گاھی باید در طول ھای بیشتر از ١٢ متر میلگردھا
را اورلب یا با وصلھ پوششی کرد ، باید دقت کنیم این وصلھ در نزدیکی ستون یا زیر ستون انجام
نگیرد، طول اورلب ۴٠ تا ۵٠ برابر قطرمیلگرد در نظر گرفتھ می شود ولی بی شک طول دقیق تر می
بایست از سوی مھندس محاسب و یا طراح اعلام گردد. وصلھ بھ چھار روش پوششی، جوشی، مکانیکی و
اتکایی انجام می شود.
در صورتي كھ محل وصلھھا در نقشھھاي اجرایي و دستورالعملھاي بعدي دستگاه نظارت منعكس نباشد رعایت
نكات زیر الزامي است :
.١ در قطعات تحت خمش، خمش توأم با فشار (نظیر تیرھا یا تیر-ستونھا) نباید بیش از نصف میلگردھا در یك
مقطع وصلھ شوند.
.٢ در صورت وجود كشش یا كشش ناشي از خمش، حداكثر یك سوم میلگردھا در یك مقطع را ميتوان بھ
وسیلھ پوشش وصلھ نمود.
.٣ وصلھ كردن میلگردھاي تحتاني قطعات خمشي دروسط دھانھ یا نزدیك بھ آن و یا میلگردھاي بالایي قطعھ
خمشي روي تكیھ گاه یا نزدیك آن مجاز نیست.
.۴ بھ طور كلي ھر وصلھ باید بھ اندازه ۴٠ برابر قطر میلگرد با وصلھ مجاور فاصلھ داشتھ و در یك مقطع
قرار نگیرد.
 آرماتورھا باید طوری بھ ھم بستھ شود تا در موقع بتن ریزی از جای خود تکان نخورد و جابجا نشود و
فاصلھ آنھا از یکدیگر باید طوری باشد کھ بزرگترین دانھ بتن براحتی از بین آنھا رد شده و در جای خود
قرار گیرد.
استفاده از کاور بتنی مناسب یا ھمان اسپیسر بتن ( SPACER ( : دقت کنند در بعضی جاھا مشاھده میشھ برا
کاور از آجر استفاده میکنند این کار کملا اشتباه میباشد ، برای کاور از لقمھ بتنی یا اسپیسر ھای پلاستیکی مخصوص
ھمین کار استفاده میشود . ھدف از کاور فاصلھ گرفتن میلگردھاي تحتاني از سطح پي میباشد .

کاور بتن چیست ؟ پوشش بتنی روی میلگردھا یا بھ عبارتی کاور بتن برابر است با : حداقل فاصلھ بین رویھ
میلگردھا، اعم از طولی و عرضی، تا نزدیکترین سطح آزاد بتن.
مطابق مبحث نھم مقررات ملی ساختمان رعایت موارد زیر در خصوص کاور بتن ضروری است:
ضخامت پوششی بتنی میلگردھا متناسب با شرایط محیطی و نوع قطعھ مورد نظر نباید از مقادیر داده شده در جدول
ذیل و موارد الف و ب کمتر باشد:
الف – قطر میلگردھا
ب – چھار سوم بزرگترین اندازه اسمی سنگدانھ ھا
 در روش معمول براي بستن میلگردھاي اصلي بھ تنگھا و خاموتھا از مفتولھاي سیمي گالوانیزه بھ قطر ١ تا
١/۵ میلیمتر استفاده ميشود. استفاده از جوشكاري براي بستن میلگردھاي متقاطع، بھ جز براي فولادھاي
جوش پذیر و با تأیید دستگاه نظارت مجاز نميباشد. درصورت جوش نباید باعث کاھش سطح مقطع میلگرد
و ایجاد زدگی در آن شود.
 قبل از جاگذاری میلگردھا ،باید اطمینان حاصل شود کھ رویھ آنھا،از ھر نوع عامل و اثر زیانبار ،از قبیل
گل،روغن،قیر،دوغاب سیمان خشک شده،رنگ ، کندگیری کننده ھا ،زنگ پوستھ شده و برف و یخ عاری
است.
 بھ فاصلھ خاموتھا در نقشھ توجھ شود ، معمولا این فاصلھ حدود ٢٠ سانتیمتر باشد.
رعایت اصول خم کاری و برش کھ در قسمت ھای بالا ذکر شد نیز باید مورد توجھ قرار بگیرد
نکات مھم درباره آماتور بندی
 از آماتورھای زنگ زده یا آغشتھ بھ روغن نباید استفاده شود و در صورت وجود آلودگی باید ابتدا بھ پاکسازی آنھا
قبل از اجرا اقدام نمود.
 خاموتھا کھ آرماتورھای عرضی ھستند وظیفھ نگھداری آماتورھای طولی را دارند و جلوگیری از کمانش
آرماتورھای طولی در ھنگام فشار بسیار زیاد پس دقت شود کھ رعایت ضوابط خاموت گزاری کم اھمیت تر از
آرماتور اصلی نیست.
 فاصلھ خاموتھا از یکدیگر باید حدود ٢٠ سانتیمتر باشد یا ھمان یک وجب با دست کھ بھ راحتی میتوان اندازه
گرفت.
خاموتھا باید بھ وسیلھی سیم آماتور بندی بھ آماتورھای طولی بستھ شود. در واقع بھ وسیلھ سیم آماتور بندی بھ
تمام آرماتورھای طولی مھار شوند.
تمام آرماتورھا باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید آرماتورھا را توسط دستگاه ھوا برش برید زیرا
باعث میشود چند سانتی متر بریده شده با حرارت غیر قابل استفاده باشد.
 از خم کردن آماتور در دمای پایینتر از پنج درجھ سانتیگراد خودداری شود. برای خم کردن دوباره و شکل دادن
مجدد، باید تمام آرماتورھا بھ صورت سرد و با دستگاه مکانیکی خم شوند.
 فاصلھ بین آرماتورھا تا سطح قالب بندی باید حداقل ٢/۵ سانتیمتر باشد تا پوشش بتنی روی آرماتورھا دارای
ضخامت مناسبی باشد. این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی بین بتن و آرماتور از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورھا
را محافظت میکند.
خم کردن آرماتورھا
 آرماتور در کارگاه کوچک با دست خم میشود و در کارگاه بزرگ توسط ماشین
 آرماتورھا بھ صورت سرد باید خم شود.
 آرماتورھا قبل از خم باید کاملا ً صاف شده باشد.
 چکش کاری برای خم کردن مجاز نیست.
ضوابط در خم کردن آرماتور
 حداقل قطر فلکھ خم کن متناسب با نوع فولاد است.
 سرعت خم کردن متناسب با نوع فولاد و دمای محیط انتخاب میشود. در مورد آرماتورھای سرد اصلاح شده،
سرعت خم کردن با روش تجربی بھ دست میآید.
 در دمای کمتر از -۵ درجھ سلسیوس خم کردن آرماتورھا مجاز نیست.
 باز و بستھ کردن خمھا بھ منظور شکل دادن مجدد، بھ ھیچ وجھ مجاز نیست.
وصلھ آرماتورھا
 وصلھھای پوششی
 وصلھھای جوشی
 وصلھھای مکانیکی (کوپلر)
 وصلھھای اتکایی
وصلھ پوششی
 متداولترین نوع اتصال در سازهھای بتنی استفاده از وصلھ پوششی است، کھ در اکثر ساختمانھای بتنی از آن
استفاده میشود.
 محاسبھ میزان طول پوششی مطابق آیین نامھ بتن ایران عبارت است از ٣/١ برابر طول گیرایی (مھاری) آرماتور
مد نظر.

در محل طول پوششی باید اطمینان از اتصال دو آرماتور در تمام طول آرماتور حاصل شود.
وصلھھای جوشی
بھ طوی کلی استفاده از جوش در اتصال دو آرماتور دارای شرایط ویژهی است. روشھای متداول برای وصلھھای
جوشی عبارت است.
 اتصال جوشی نوک بھ نوک خمیری (جوش الکتریکی تماسی)
 اتصال جوشی ذوبی با الکترود (جوش با قوس الکتریکی)
وصلھھای مکانیکی
 کوپلرھا قطعات اتصال دھنده مکانیکی آرماتورھا ھستند.
 این قطعات آرماتور را در راستای ھم و بدون خروج از مرکزیت بھ یکدیگیر متصل میکنند و بسیار سبکتر از
وصلھھا ھستند.
مزایای استفاده از اتصالات مکانیکی نسبت بھ اتصال اورلب
 کاھش تراکم آرماتور
 صرفھ جویی در آرماتور مصرفی و کاھش ھزینھھای آماده سازی و نصب
 قابل استفاده در قطرھا و شکلھا و طولھای مختلف آرماتور
 استحکام کافی و تحمل نیروھا بھ ھنگام صدمھ دیدن آرماتور
 یکپارچھ عمل نمودن آرماتور در محل اتصال
 در امتداد ھم قرار گرفتن محور آرماتورھا در محل نصب
 امکان استفاده از تمام طول شاخھ آرماتور و نداشتن ضایعات
وصلھھای اتکایی
در وصلھھای اتکایی ضوابط کلی زیر باید رعایت شود.
 باید دو آرماتور در امتداد عمود بر محور بریده شوند.
 استفاده از وصلھھای اتکایی، فقط برای آرماتورھای تحت فشار با قطر ٢۵ میلیمتر و بیشتر مجاز است.
 در وصلھھای اتکایی ھر آرماتور باید بھ سطحی صاف منتھی شود کھ زاویھ آن نسبت بھ صفحھ عمود بر محور
آرماتور از ۵/١ (یک و نیم) درجھ بیشتر نباشد.
 استفاده از وصلھھای اتکایی، فقط در اعضای دارای خاموتھای بستھ یا مارپیچ مجاز است.
 باید در انجام وصلھھای اتکایی در یک مقطع خودداری شود.
ضوابط در وصلھ کردن آرماتورھا
 در قطعات تحت خمش و خمش توام با فشار، نباید بیش از نصف آرماتورھا در یک مقطع وصلھ شود.
 در صورت وجود کشش یا کشش ناشی از خمش، حداکثر یک سوم آرماتورھا در یک مقطع را میتوان بھ وسیلھ
پوشش وصلھ نمود.
 وصلھ کردن آرماتورھای تحتانی قطعات خم شی در وسط دھانھ یا نزدیک بھ آن یا آرماتورھای بالایی قطعاه
خمشی روی تکیھ گاه یا نزدیک آن مجاز نیست.
 بھ طور کلی ھر وصلھ باید ۴٠ برابر قطر آرماتور با وصلھ مجاور فاصلھ داشتھ و در یک مقطع قرار نگیرد.
آرماتور گذاری شالودهھا
 آرماتورھا بھ صورت شبکھای در کف شالوده قرار داده میشوند.
 برای ایجاد چسبندگی بیشتر و انتقال مناسب تر نیرو بین فولاد و بتن در کنارهھای فونداسیون آرماتورھای شبکھ با
خم ٩٠ درجھ بھ طول معین شکل داده میشوند.
 با توجھ بھ میزان بار و عمق فونداسیون، سیستم آرماتور گذاری در آنھا میتواند بھ صورت شبکھھای تحتانی یا
ترکیبی از شبکھھای تحتانی و فوقانی باشد.
 برای حفظ فاصلھ مناسب بین دو شبکھ از خرک استفاده میشود.
انواع آرماتور استفاده شده در شناژ
 آرماتور عرضی
 آرماتور طولی
وظایف آرماتور طولی
 تقویت ستون در مقابل بارھای فشاری و خمشی
وظایف آرماتور عرضی
 نگھ داشتن آرماتورھای طولی در جای خود
 جلوگیری از کمانھ کردن آرماتورھای طولی در ھنگام وارد شدن نیروھای فشاری
 تقویت ستون در جھت عرض و در مقابل بارھای جانبی
آرماتور عرضی را خاموت میگویند. بستھ بھ نوع شکل ھندسی ستون از خاموتھای مختلفی استفاده میشود. برای
ساخت شمعھا و ستونھای استوانھای یا دایرهای شکل از خاموتھایی دایرهای شکل بھ نام دورپیچ یا اسپیرال استفاده
میکنند.
نحوه اجرای آرماتور بندی ستون
برای آرماتور بندی ستون مراحل زیر انجام میشود.
 خم زدن ریشھ ستون
 انتقال خاموتھا از محل ساخت خاموت بھ محل ستون
 جا گذاشتن خاموتھا در داخل ریشھ ستون
 انتقال آرماتورھای طولی ستون از محل آماده شدن بھ محل ستون
 مشخص کردن محل قرار گیری خاموتھا بر روی آرماتور طولی با استفاده از گچ
 بستن آرماتورھای طولی ستون با آرماتور ریشھ ھم قطر بھ وسیلھ سیم
 انتقال خاموتھا بھ محل نشانھ گذاری شده با گچ و بستن آنھا بھ آرماتور
 دیلم زدن
حداقل پوشش محافظ بتنی روی آرماتور
پوشش بتنی آرماتورھا عبارت است از حداقل فاصلھ رویھ آرماتور اعم از طولی و عرضی تا نزدیک ترین سطح بتن.
نظر بھ اھمیت این پوشش در حفظ و نگھداری آرماتورھا و نھایتا ً عمر مفید سازه بتنی، پیمانکار باید نھایت دقت را در
نصب آرماتور و نیز ریختن و متراکم نمودن بتن بھ عمل آورد تا باعث جابجایی و تغییر محل آرماتورھا نشود. در
صورت عدم وجود حداقل پوشش بتنی در نقشھھای اجرایی و دستوالعملھا، رعایت مندرجات این قسمت الزامی است.
ضوابط پوشش بتن
 ضخامت و پوشش بتنی، نباید از قطر آرماتورھای مصرفی کمتر اختیار شود.
 ضخامت پوشش، ھیچ گاه نباید از حداکثر قطر شن مصرفی (برای شن تا قطر ٣٢ میلیمتر) کمتر اختیار شود.
 در مورد انتھای آرماتورھای مستقیم در قطعات کف و سقف کھ در معرض تعرق قرار نمیگیرند، بھ شرط مواقفت
دستگاه نظارت رعایت ضخامت پوشش الزامی نیست.
نکات اجرایی
 برای ساختن سازهھای بتن مسلح باید آرماتورھا طبق نقشھ تھیھ و نصب شوند.
 آرماتورھا معمولا ً بھ صورت شاخھھای ١٢ متری بھ کارگاه حمل میشوند.
 آرماتورگذاری فونداسیون معمولا ً با یک یا دو شبکھ (مش،حصیر) اجرا میشوند. بنابراین پس از تعیین محل قرار
گیری ستونھا (میخکوبی)، نوبت بھ اجرای آرماتور بندی است.
 محل قرار گرفتن ستون با میخھایی کھ در آکس آن کوبیده شده، قبلا ً توسط نقشھ بردار تعیین شده باشد.
نکات جایگذاری آرماتور
الف- کلیات : آرماتور باید بھ دقت در محل ھای تعیین شده در نقشھ ھا جایگذاری شده و بھ طریقی درجا تثبیت گردد کھ
در ھنگام بتن ریزی تغییر مکان ندھد. آرماتور نصب شده باید عاری از ھرگونھ آلودگی، زنگ زدگی، پوستھ، رنگ،
روغن و یا ھرگونھ ماده خارجی دیگر باشد.
ب- آرماتوربندی: آرماتور باید در کلیھ تقاطع ھا بھ یکدیگر بستھ شوند بھ جز در مواردی کھ فاصلھ آرماتور ھا از ٣٠
سانتی متر کمتر است کھ در این موارد می توان بھ صورت یک در میان آن ھا را بست.
ج- تکیھ گاه و فاصلھ نگھدار: برای ثابت نگھ داشتن فاصلھ بین آرماتور با قالب و یا سطوح زیرین باید بستھ بھ موقعیت
کاری از بست، بلوک، آویز و یا وسایل مناسب دیگری استفاده شود. بلوک مورد استفاده برای منظورھای بالا و یا جدا
نگھ داشتن آرماتورھا از یکدیگر باید از نوع سیمانی بوده و دارای شکل و ابعاد و استحکام لازم باشد. تکیھ گاه ھای
فلزی کھ با سطح خارجی بتن مماس می باشند باید از نوع ضد زنگ باشند.
د- فاصلھ بین آرماتورھا: بھ استثنا داخل ستون ھا فاصلھ خالی بین میلگردھا در بتن حداقل نباید از ھیچ یک از مقادیر
زیر کمتر باشد.
ه- پوشش روی آرماتور: بھ طور کلی و بھ جز در موارد استثنایی کھ دستور دیگری داده شده باشد پوشش بتنی روی
آرماتور کھ عبارت از فاصلھ بین سطح بتن تا سطح خارجی نزدیک ترین آرماتور است با در نظر گرفتن موارد
استثنایی زیر نباید کمتر از قطر آرماتور باشد لیکن در مواردی کھ قطر آرماتور از ۵ سانتی متر کوچک تر است این
حداقل فاصلھ ۵ سانتی متر خواھد بود.
– 1در مورد فوندانسیون و سایر عضوھای اصلی کھ بتن در مجاورت زمین ریختھ می شود حداقل این فاصلھ ۵࿿٧
سانتی متر می باشد.
آرماتور مشبک و یا بافتھ شده: در مواردی کھ بھ کار بردن آرماتور شبکھ ای و یا بافتھ شده لازم باشد این نوع آرماتور
باید دارای اندازه وزن و از نوع مشخص و مورد تصویب مھندس ناظر باشد. لبھ و انتھای آرماتورھا باید بھ عرض یک
شبکھ و لااقل ١٠ سانتی متر روی ھم قرار داده شده و در فواصل حداقل ۶٠ سانتی متر بھ یکدیگر بستھ شود.

مراحل اتصال آرماتور
آمارتور باید تا حدود ممکن یکپارچھ و بھ طول نشان داده شده در نقشھ ھا باشد. بھ کار بردن قطعات بریده شده در محل
ھایی کھ در نقشھ نشان داده نشده است باید با تصویب مھندس ناظر باشد. در محل ھایی کھ آرماتورھا در یک امتداد
قرار گیرند ولی بھ یکدیگر جوش داده نشده باشند باید بھ طولی برابر با حداقل ۴٠ برابر قطر آرماتور برای
آرماتورھای ساده و ٣٠ برابر قطر آن برای آرماتورھای جدار روی ھم قرار گیرند. ھرگونھ تغییری در طول ھای
مشخص شده در بالا یا نشان داده شده در روی نقشھ ھا باید با تصویب مھندس ناظر باشد.
جوش دادن آرماتور
اتصال آرماتور بھ وسیلھ جوشکاری فقط در مواردی مجاز است کھ موافقت مھندس ناظر کسب شده و ھمچنین اطمینان
حاصل شود کھ ھیچ گونھ نقصانی در مرغوبیت و یا استحکام بتن حاصل نخواھد شد. بھ ھر حال باید در جوشکاری
آرماتورھا مقررات مربوط رعایت گردد.
نکات اجرایی قالب بندی بتن
بھ طور کلی کلیھ انواع بتن باید قالب بندی شود. بتن فونداسیون را بھ استثنا فونداسیون دیوارھا می توان بدون قالب بندی
در مجاورت محل پی ریخت مشروط بر اینکھ جنس خاک داخل پی مناسب بوده و اجازه قبلی از مھندس ناظر کسب شده
باشد.
 طرح و ساخت قالب
شکل و ابعاد قالب: قالب بندی باید مطابق شکل و ابعاد قسمت ھای بتنی مربوطھ و با در نظر گرفتن ابعاد و مشخصات
نقشھ ھای کارھای بتنی ساختھ شود.
بار و فشار وارده بر قالب: قالب بتن باید محکم و استوار باشد و بتواند کلیھ بارھا و فشارھای وارده را بھ ھر گونھ و
تحت کلیھ شرایط بتن ریزی، مرتعش نمودن، حرارت، اندازه و شکل قالب و سایر شرایط موجود تحمل نموده بدون
اینکھ افت و یا حرکت و یا نشست غیر مجازی در آن پدید آید.
 سطح قالب
سطح قالب باید دارای مشخصاتی باشد کھ سطح تمام شده بتن حاصلھ مطابق مشخصات و مورد قبول بوده و عاری از
ھرگونھ ناھمواری و ناصافی باشد.
درز قالب: درز قالب بندی باید کاملا چسبیده باشد بھ طوری کھ شیره بتن از آن خارج نگردد.

 بست قالب
بست ھا و میلھ مھارھای داخل قالب بندی باید بھ شکلی ساختھ شود کھ بتوان پس از ریختن بتن آن را بھ آسانی و بدون
رسانیدن آسیب بھ بتن و بھ عمق حداقل ۵ سانتی متر خارج نمود. بست و یا مھار سیمی را فقط در مواردی می توان
مورد استفاده قرار داد کھ سیم مصرفی در اثر فشار مرتجع نگردیده و یا بھ داخل چوب نفوذ ننماید کھ در اثر آن سطح
قالب ناھموار گردد. در صورتی کھ بھ کار بردن مھار سیمی مجاز باشد انتھای این سیم ھا باید پس از برداشتن قالب تا
عمق حداقل ١ سانتی متر بریده و خارج گردد. کلیھ وسایل و بست ھای فلزی بھ کار رفتھ در بستن قالب باید بھ طریقی
باشد کھ فرو رفتگی حاصل از بھ کار بردن آن در سطح بتن حداقل ممکن باشد.
 دریچھ ھای بازدید
در قالب ھای عمیق و باریک کھ غیر قابل دسترسی می باشند باید دریچھ ھایی در قسمت ھای زیرین و محل ھای لازم
دیگر آن ساختھ شود. بھ طوری کھ نظافت داخل قالب و بازدید آن قبل از بتن ریزی میسر گردد. این دریچھ ھا باید قبل
از شروع بتن ریزی بھ دقت و بھ طور ثابت بستھ شود.
 گوشھ ھا و لبھ ھا
در کلیھ لبھ ھا و گوشھ ھا و برآمدگی ھای بتن قالب باید پخ گردد تا برداشتن قالب آسان و بدون آسیب باشد.
قطعات جایگزین شده در بتن: انجام کارھای قالب بندی باید با در نظر گرفتن قطعاتی کھ در داخل قرار می گیرند و یا
مھار می شوند صورت گیرد. بھ طوری کھ شکافتن بتن ریختھ شده برای جایگزین نمودن این قطعات لازم نباشد. کلیھ
این قطعات باید قبل از شروع بتن ریزی در محل تثبیت شده و پس از بازدید بھ تصویب مھندس ناظر رسیده باشد. قبل
از شروع بتن ریزی باید کارھای رشتھ ھای دیگر ساختمانی و تاسیساتی مورد بررسی قرار گرفتھ و اطمینان حاصل
شود کھ کلیھ قطعات در محل ھای مناسب قرار گرفتھ اند.
 روغن کاری و خیساندن قالب
قبل از جایگذاری قالب و ریختن بتن کلیھ سطوح قالب باید با استفاده از روغن مناسب و یا محلول ھای بدون چسب
مورد قبول خیسانده شود. سطوح قالب ھای فلزی را باید فقط با روغن پوشانید.
روغن و یا محلول خیساندن قالب نباید در ھیچ موردی با آرماتور یا بتن مجاور تماس حاصل نماید. ھرگاه اشتباھا و یا
تصادفا مواد روغنی روی آرماتور بریزد قسمت آغشتھ شده باید با استفاده از محلول ھای بدون چسب نظارت گردد.
قالب باید بھ اندازه کافی مرطوب باشد کھ ھیچ گونھ جمع شدگی در آن حاصل نشود.
 برداشتن قالب
قالب و تکیھ گاه آن نباید بدون اجازه مھندس ناظر برداشتھ شود. برداشتن شمع و تکیھ گاه قالب باید بھ طریقی صورت
گیرد کھ بتن بھ طور یکنواخت و با سرعت مناسب بار مرده خود را تحمل نماید.
در مواردی کھ در ترمیم و یا نماسازی سطوح باید تعجیل شود قالب را می توان در اولین فرصت برداشت. مشروط
اینکھ بتن بھ اندازه کافی محکم شده باشد کھ برداشت قالب بھ آن آسیبی نرساند.
قالب فوقانی سطوح بتنی مایل باید بھ محض اینکھ بتن بھ اندازه کافی محکم گردد کھ ناھمواری ایجاد نشود برداشتھ
شود. ھرگونھ ترمیم و یا نماسازی در این گونھ کارھای بتنی باید بلافاصلھ انجام شده و بتن بھ طور مناسب عمل آورده
شود.
رماتوربندی باعث میشود تا بتن استحکام کششی بالاتری داشته باشد و در نتیجه مقاومت
آن را در برابر تنش ھای محیطی بالا میبرد.
آرماتوربندی از حساس ترین و با دقت ترین قسمت ھای ساختمانی بتنی است. بدین لحاظ
در اجرای آرماتور بندی ساختمان ھای بتنی باید نھایت دقت و حوصله را داشته باشید.
آرماتوربندی کاری تخصصی بوده و دقت و نظارت جدی بر آن الزامی می باشد. زیرا در برخی
شرایط تمام مقاومت فونداسیون را آرماتورھا تامین میکنند.
نحوه اجرای آرماتور بندی در بخشھای مختلف متفاوت است و استحکام کششی متفاوتی را
بالطبع ایجاد میکند.
بتن مسلح ترکیبی خاص از بتن و میلگرد می باشد که میلگردھای آن به شکل ھای خاص
کنار ھم چیده شده اند و به صورت ھمزمان باعث افزایش مقاومت فشاری بتن و استحکام
کششی فولاد می شود.
آرماتوربندی باعث می شود که این اتصال بین بتن و میلگرد به شکل ایدهآل صورت گیرد و این
اجزا با جزئیات بیشتری به ھم وصل شوند و مقاومت سازه بتنی را بالا ببرند.
آرماتور بندی چیست؟
فرایندی است که در آن میلگردھا و سایر محصولات فولادی با ترتیب خاص کنار ھم چیده
میشوند و به کمک جوشکاری سرد یا بست فلزی به ھم وصل می شود.
اتوربندی یکی از اصلی ترین شیوه ھا برای ایجاد ساختمانھای مدرن است که باعث
میشود ساختمان از لحاظ مھندسی مقبولیت داشته باشد.
در واقع ترکیب آرماتور و بتون باعث ایجاد یک نوع سنگ مصنوعی میشود که از لحاظ مختلف
مناسب می باشد.
بتن ماده ای خمیری است که به ھر شکلی در می آید اما آرماتور به بدن کمک میکند تا به
شکل دلخواه مھندسین سفت شود و استحکام لازم را بگیرد.
آرماتوربندی گاه به شکل قرار گرفتن چندین میلگرد ساده و راست بر روی یکدیگر می باشد
که در سقف معمولا ً انجام میگیرد.
و گاه به صورت میلهھای در ھم تنیده و خمیده که در ستونھا و فونداسیون استفاده میشود
میباشد.
آرماتور بندی باید مطابق با اصول مھندسی صورت گیرد.
قطر میلگردھا ابعاد چشمه ھا و تعداد شبکه ھای آرماتور با توجه به نوع کاربری و میزان
بارگذاری توسط مھندسین محاسب، محاسبه شده و به مجری اعلام می گردد.
مزایای آرماتور بندی در اجرای سازه ھای بتنی
 بتن دارای آرماتور از قدرت فشرده سازی و تراکم سازی بیشتری نسبت به سایر
مصالح ساختمانی برخوردار است
 با توجه به نوع آرماتور بندی صورت گرفته بتن آرمه ممکن است افزایش چشمگیری در
استحکام کششی تجربه کند
 در حضور آرماتور مقاومت سازه ھای بتنی در برابر آب و آتش قابل توجه خواھد بود
 سیستم ساختمانی دارای آرماتور نسبت به سیستم سایر ساختمانھا پایدارتر است
 به کمک آرماتوربندی میتوان بتن را به شکل ھای مختلف و متنوع شکل دھی کرد
 ھزینه نگھداری بتن دارای آرماتور بسیار کم است
 آرماتوربندی مانع انحراف ساختمان از حالت اولیه می شود
 در مقایسه با سازه ھای فلزی سازه ھای بتنی نیاز کمتری به مھارت دارند
نکات مھم درباره آرماتور بندی
 از آرماتورھای زنگ زده یا آغشته به روغن نباید استفاده شود. در صورت وجود آلودگی
باید ابتدا به پاکسازی آنھا قبل از اجرا اقدام شود
 خاموت ھا ( آرماتورھای عرضی ) وظیفه نگھداری آرماتورھای طولی را دارند که باعث
جلوگیری از کمانش آرماتورھای طولی در ھنگام فشار بسیار زیاد است. پس دقت
شود رعایت ضوابط خاموت گذاری کم اھمیتتر از آرماتور اصلی نیست.
 فاصله خاموتھا از یکدیگر باید حدود ٢٠ سانتی متر باشد.
 خاموت ھا باید به وسیله سیم آرماتوربندی به آرماتورھای طولی بسته شوند.
 تمامی آرماتور ھا باید توسط قیچی مخصوص بریده شوند و نباید آرماتورھا را توسط
دستگاه ھوا برش داد.
 از خم کردن آرماتور در دمای زیر ۵ درجه سانتیگراد خودداری کنید.
 فاصله آرماتورھا تا سطح قالب بندی باید حداقل ۵็٢ سانتی متر باشد تا پوشش
بتنی روی آرماتورھا دارای ضخامت مناسب باشد. این کار علاوه بر ایجاد پیوستگی
بین بتن و آرماتور از زنگ زدگی و خوردگی آرماتورھا محافظت می کند
مراحل آرماتوربندی
1-طراحی ساختمان و مشخص کردن اجزای آن
قبل از شروع ساخت و ساز و تھیه مصالح یک ساختمان باید نقشه کلی آن طراحی شود و
قسمت ھای مورد نیاز آن رسم و مشخص شود.
2-خرید میلگرد
برای پروژه ھای ساده و کوچک مانند ساختمان ھای معمولی می توانید از میلگردھای
فولادی آجدار برای آرماتور استفاده کنید.
برای ساختمان ھای پیچیده مانند مجتمع ھای مسکونی بزرگ یا مجتمع فروشگاھی بزرگ و
یا مخازن و… باید یک فرم مخصوص برای خرید انواع میلگرد تھیه کنید و با توجه به نیاز
ساختمان و نحوه آرماتور بندی آنھا را خریداری کنید.
3-با طراح و نقشھ کش آرماتور بندی ساختمان مشورت کنید
بعد از این که میلگرد ھا را با توجه به سفارش طراح ساختمان تھیه کردید میتوانید در مورد
آرماتور بندی با مھندس ناظر خود مشورت کنید.
در واقع این مھندس اندازه و نوع میلگرد ھا را بررسی می کند و آنھا را با جزئیات کامل با
نقشه ساختمان مقایسه می کند.
برای پروژه ھای پیچیده معمولا مھندس طراح به صورت کامل در محل کار حضور دارد و کیفیت
آرماتوربندی را مورد بررسی قرار میدھد.
اما برای ساختمانھای کوچک و ساده تر فاصله میلگرد ھا و تغییر شکل آنھا اھمیت چندانی
ندارد و نیازی به حضور مداوم مھندس ناظر نیست.
4-یک روش مناسب برای آرماتور بندی انتخاب کنید
روش ھای مختلفی برای خم کردن میلگرد و ایجاد آرماتور وجود دارد که ھر کدام از آنھا برای
یک نوع خاص از سازه ھای بتنی مناسب است.
برخی روش منظم برخی روش کراواتی و برخی روش گره زدن را می پسندند.
برای آرماتور بندی نمی توان از جوشکاری استفاده کرد.
زیرا جوشکاری فاقد انعطاف بوده و در صورت اعمال فشار میشکند و استحکام کششی را
کاھش می دھند.
به طور کلی برای بستن میلگردھا به کمک سیم مفتول دو روش وجود دارد: الف) روش
ضربدری. ب) روش بستن از کنار.
در روش ضربدری دو میلگرد آرماتور بر روی یکدیگر قرار می گیرند و سیم مفتول به حالت
ضربدری از زیر و روی آنھا عبور می کند.
در روش بستن از کنار بعد از قرار گرفتن میلگرد ھا بر روی ھم سیم مفتول از زیر میلگرد
پایینی عبور داده میشود و از کنار میلگرد بالایی عبور می کند و انتھای آن ھا به ھم بسته
می شود.
این شیوه به نام کراواتی نیز معروف میباشد که بیشتر در فونداسیون و سقف استفاده می
شود.
5-در مورد نحوه قرارگیری آرماتور و میلگرد ھا تصمیمگیری کنید
نحوه قرارگیری آرماتور در سازه ھای بتنی نقش بسیار مھمی در رسیدن بتن به نقاط مختلف
دارد.
برای ستون ھای بزرگ که در آنھا از میلگرد ھای بزرگ استفاده می شود فضای بیشتری در
اختیار آرماتور و قالب آن قرار دھید و تلاش کنید بھتون به تمام نقاط آرماتور برسد.
6-آرماتوربندی را دوباره چک کنید.
یکی از مراحل که مھندسین ھمیشه در مورد آن توصیه می کنند بررسی چندباره آرماتور قبل
از بتن ریزی است.
معمولا آرماتور حین جابهجایی یا سایر فعالیت ھای ساخت و ساز مشکل دار می شود یا
ممکن است سیم و مفتول آنھا پاره شودو….
بنابراین ھنگام بررسی نھایی آرماتور بر روی آن قدم بزنید و با پا به میلگرد ھا ضربه بزنید.
اگر میلگردی شل شده باشد یا مفتول آن باز شده باشد باید مجددا توسط سیم مفتول آن را
ببندید.
7-قالب گذاری و بتن ریزی
آخرین مرحله آرماتور بندی یک ساختمان شامل گذاشتن قالب در اطراف آن و بتن ریزی آن
است.
برای مطالعه و آگاھی بیشتر از مراحل ساخت کف به روش بتن سخت می توانیدبه “ کف
سازی به روش بتن سخت “ مراجعه کنید.
در قالب گذاری سعی کنید که از قالب ھای فلزی بیشتر استفاده کنید که مانع خروج آب
سیمان از بتن شود.
این قالب ھا شکل ھای مختلفی دارند و می توانند انواع ستونھای استوانه ای را ایجاد کنند.
 توانایی خواندن نقشھھای اجرایی اسکلتھای آرماتوری و جزئیات آن
 آشنایی با سیستم متریک
 آشنایی با اصول اندازهگیری و خواندن اندازهھای مشخص شده بر روی نقشھ
 آشنایی با نقشھھای معماری
 آشنایی با نقشھھای آرماتوربندی
 آشنایی با انواع نقشھھای ساختمانی و جزئیات آنھا
 آشنایی با علائم اختصاری انواع میلگرد و آھن آلات در نقشھھای اجرایی
 شناسایی اصول خواندن علامتھای اختصاری انواع میلگرد و پروفیل و قطعات پیش ساختھ بتنی
 توانایی بارگیری و بار اندازی
 آشنایی با انواع آرماتور، اندازه، آجدار و یا صاف بودن آن، نوع استاندارد آنھا و کاربردھای آنھا
 آشنایی با ابزار و کاربردھای آنھا
 یکی دیگر از موارد مھمی کھ در شغل آرماتوربندی باید با آن آشنایی داشتھ باشید، آشنایی با بارگیری و بار
اندازی میلگردھا میباشد
 آشنایی با اصول تفکیک و حمل انواع آرماتورھا
 شناسایی اصول انبار کردن آرماتور و دستھبندی آنھا در محل کار
 توانایی تشخیص عوامل موثر محیط کار
 آشنایی با عوامل موثر شیمیایی محیط کار
 توانایی اندازهگیری، برش و خم کردن میلگردھا طبق ضوابط ملی
 توانایی پیشگیری از حوادث و رعایت کردن نکات ایمنی و حفاظتی
 آشنایی با موارد بھداشتی کھ در ھنگام انجام آرماتوربندی باید رعایت شود
 توانایی مونتاژ صفحات اتصال و تشخیص محل صفحات اتصال و نصب تمامی آنھا طبق نقشھ ساختمان
 توانایی آرماتوربندی ژنرال
 آشنایی با موارد بیولوژیکی محیط کار
 نقشھھای اجرایی با جزئیات
 جدول پروفیلھای ساختمانی
 نوشت افزار
 خط کش برای اندازهگیری میلگردھا
 انواع شابلون
 پروفیل
 تولین
 انواع میلگرد
 جرثقیل دستی
 جرثقیل ماشینی
 وسایل ایمنی و حفاظتی ارتقا شغل
 دیلم

انواع میلگرد برای آرماتور بندی
آرماتور یامیلگرد در موارد متعدد دارای مقاومت ھای مختلفی ھستند و ھرکدام بھ منظور خاصی مورد استافده قرار
میگیرند کھ عبارتند از:
 فولادA ١ : فولادی صاف و بدون آج و نرم است.
 فولادA ٢ : فولادی آجدار و نیمھ سخت است.
 فولادA ٣ : فولادی دارای آج ھای پیچیده و سخت است.
انواع کاربرد آرماتور (میلگرد) در بتن
آرماتورھا بھ شکلھای مختلف در اعضای بتنی مورد استفاده قرار می گیرند کھ معمولا ً در نقشھ ھای سازه ای ، بطور
دقیق تریسم می گردند.کاربردھای مختلف آنھا را در زیر ذکر می کنیم:
 میلگرد راستا: برای افزایش مقاومت کششی بتن
 خاموت: برای جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورھای طولی و جلوگیری از گسترش ترک.
 سنجاقی: برای تقویت مقاومت برشی خاموتھا و اتصال کامل بین میل گردھای طولی و خاموت
 خرک: برای قرار دادن دو شبکھ ی متوالی افقی با فاصلھ ی معین در داخل قالب ( در بتن ریزی ھای کف و
فونداسیون )
 رکابی: برای در امتداد نگھ داشتن آرماتورھای طولی یا عمودی در بتن ریزی دیوارھا و دالھا )بھ شکل
حرف (u یا بین دو سفره آرماتور (شبکھ مشبندی)
 ادکا: برای تحمل لنگرھای منفی در تکیھ گاه ھای تیر و برای تحمل نیروھای برشی

مزایای آرماتور بندی در سازه ھای بتنی
.١ بتن دارای آرماتور از قدرت فشرده و تراکم سازی بیشتری نسبت بھ سایر مصالح ساختمانی برخوردار است
.٢ با توجھ بھ نوع آرماتور بندی صورت گرفتھ بتن آرمھ ممکن است افزایش چشمگیری در استحکام کششی
داشتھ باشد.
.٣ با آرماتوربندی مقاومت سازه در برابر آب و آتش بسیار بالا می رود.
.۴ پایداری سازه ھایی کھ در آن از آرماتوربندی استفاده شده نسبت بھ بقیھ سازه ھا بیشتر است.
.۵ شکل دھی بتن بھ کمک آرماتوربندی
.۶ ھزینھ نگھداری بتن دارای آرماتور بسیار کم است
.٧ جلوگیری از انحراف ساختمان از حالت اولیھ
.٨ در مقایسھ با سازه ھای فلزی سازه ھای بتنی نیاز کمتری بھ مھارت دارند
معایب آرماتوربندی در سازه بتنی
.١ استحکام کششی بتنآرمھ حدود یک دھم استحکام فشاری آن است.
.٢ استحکام نھایی سازه فقط بھ بتنآرمھ بستگی ندارد و مواد سازنده، تولید بتن و خرد کردن دانھ شن در آن
اھمیت دارد.
.٣ ھزینھھای شکلدھی بتن دارای آرماتور نسبتا ً بالاست.
.۴ انقباض در بتن باعث ترک و کاھش قدرت بتنآرمھ میشود.
وش ھای بستن مفتول آرماتور بندی بھ میلگرد و میلگردھا بھم

١
روش ضربدری
دراین روش، دو میلگرد آرماتو روی یکدیگر قرار داده شده و مفتول آرماتوربندی بھ شکل ضربدری از آن ھا عبور
میکند. این روش خود بھ فرمت ھای مختلفی انجام میشود کھ در شکل مشاھده میکنید.
.٢ روش بستن از کنار
در این روش بعد از قرار گرفتن میلگرد ھا روی یکدیگر، سیم مفتول از زیر میلگرد پایینی رد شده و از کنار میلگرد
بالایی عبور داده میشود. انتھای آن ھا بھ ھم بستھ شده و بھ آن روش کرواتی نیز گفتھ میشود. این روش نیز خود فرمت
ھای مختلفی دارد.
آیا می دانستید روشی بھ نام آرماتوربندی اتوماتیک وجود دارد؟
قطر مناسب میلگرد در آرماتوربندی
قطر آرماتور طولی بین ١٠ تا ١۵ میلی متر بوده و قطر آرماتور عرضی حدودا بین ۶ تا ١٢ میلی متر است.
نکات مھم در ستون ھا
در عملیات آرماتوربندی باید بھ نکات زیر توجھ کرد:
 شیوه قرار گرفتن محصولات کنار یکدیگر
 ترازبندی
 اندازه
 فواصل از بالا و پایین
 پوشش
 تعداد
 و…
اصول آرماتور بندی
آرماتورطولی بھ شکل طولی و افقی در دو ردیف بالا و پایین فونداسیون اجرا میشود ولی در این بخش یک سوال مھم
پیش می آید و این است کھ :
چگونھ وزن و تعداد لازم این دستھ از میلگردھا را مشخص کنیم ؟ در شروع کار باید طول یک میلگرد فولادی در
محیط مد نظر را تعیین کنیم و حتما باید مواردی مانند فاصلھ از بخشھای اطراف را جھت پیشگیری از خوردگی،
جلوگیری از زنگ زدگی، فرسایش و …در نظر بگیریم.
ھمھ چیز باید طبق ماده ٩ آیین نامھ باشد و خم میلگرد ھم در محاسبات بسیار مھم است؛ زیرا اگر دو طرف میلگردھای
طولی و عرضی جھت اتصال بھتر و راحت تر خم شوند،نتیجھ کار بھتر خواھد شد؛ بنابراین میزان خم ھم در معادلات
مھندسی باید در نظر گرفتھ شود :
فرمول محاسبھ وزن آرماتورھای فونداسیون
طول میلگرد = طول محور (دو برابر طول کاور) – (دو برابر طول خم)
جھت تخمین وزن مقاطع طولی و عرضی نیز می توان از دو شیوه زیر کمک گرفت:
استفاده از جدول استاندارد محصولات فولادی
با کمک فرمول ھای مورد نظر
مراحل آرماتور بندی
.١ طراحی ساختمان و تعیین اجزای مورد نیاز آن
مسلما قبل از اینکھ اقدام بھ ساخت و ساز ساختمان کنیم، باید ابتدا طرح و رسم مورد نظر را تھیھ کنیم؛ زیرا تا طرح
تھیھ نشود میزان مصالح و تجھیزات لازم مشخص نمی شود.
.٢ خرید میلگرد
اگر بخواھیم پروژه ھای کوچک و ساده ای را بسازیم، می توانیم از میلگردھای فولادی آجدار برای آرماتور استفاده
کنیم. اما جھت ساختمان ھای سخت تر مانند مجتمع ھای مسکونی بزرگ یا مجتمع فروشگاھی بزرگ و یا مخازن و…
باید از فرمت ھای خاص تر میلگرد استفاده کنیم. بھتر است برای خرید این نو ع میلگرد با متخصصان مشورت کنیم.
.٣ مشورت با طراح و نقشھ کش آرماتور بندی ساختمان
پس از خرید میزان مناسب میلگرد بھتر است با مھندس ناظر و یا آرماتورکار خود صحبت کنیم؛ چون مھندس اندازه و
نوع میلگرد ھا را بررسی کرده و آنھا را با جزئیات کامل با نقشھ ساختمان تطبیق می دھد. در پروژه ھای پیچیده تر،
اصولا مھندس طراح کاملا در محیط حضور داشتھ و بر کار نظارت میکند. ولی جھت ساختمانھای کوچک و ساده از
آنجایی کھ طراحی پیچیده ای ندارد، نیاز بھ حضور مداوم مھندس نیست.
.۴ انتخاب روش آرماتور بندی مناسب
ھمانطور کھ در بالا اشاره شد، روش ھای متفاوتی برای خم کردن میلگرد و آرماتوربندی وجود دارد. ما باید متناسب با
سازه بتنی خود روش مناسب را انتخاب کنیم؛ زیرا برخی روش ھا بھ جوشکاری نیاز داشتھ و برخی نیاز ندارند.
.۵ تعیین روش قرارگیری آرماتور و میلگرد ھا
روش قرارگیری آرماتور در سازه ھای بتنی بسیار مھم است. اگر ستون ھای بزرگی داریم باید از میلگردھای بزرگ
استفاده کنیم و باید بھ آرماتور و قالب فضای بیشتری داده و مواظب باشیم بتن در ھمھ سطوح پخش شود.
.۶ چک کردن آرماتوربندی
باید آرماتوربندی را چندین بار تا پایان کار چک کنیم. تا مشکلاتی مانند پارگی مفتول، شل بودن میلگر و.. وجود نداشتھ
باشد.
.٧ قالب گذاری و بتن ریزی
این مرحلھ آخرین مرحلھ از آرماتوربندی ست. برای اینکار باید بیشتر از قالب ھای فلزی استفاده شود؛ زیرا این قالب
ھا از خروج آب سیمان جلوگیری میکنند. قالب ھا شکل ھای مختلفی داشتھ و می توانند ستون ھای استوانی مناسبی
ایجاد کنند.
نکات اجرای آرماتور بندی
اجرای آرماتوربندی بھ نظارت و بررسی دقیق نیاز دارد. زیرا آرماتوربندی عملیاتی بسیار تخصصی است. علت
اھمیت و دقت این مسئلھ در این است کھ مقاومت فونداسیون توسط آرماتوربندی تامین می شود. قبل از بتن ریزی،
باید آرماتوربندی بوسیلھ مھندس ناظر بازدیده شده تا مشکلات آن مشخص شود. این نظارت باید تا پایان کار ادامھ داشتھ
باشد. در ادامھ نکات اجرای آرماتوربندی را بیان می کنیم:
 آرماتور بھ ھیچ عنوان نباید زنگ زدگی داشتھ باشد. روی سطوح آن نباید روغن یا ھیچ نوع آلودگی دیگری وجود
داشتھ باشد. اگر این موارد وجود داشتھ باشد باید قبل از اجرای آرماتوربندی آرماتورھا را پاکسازی کنیم. این امر بھ
دوام و کمتر آسیب خوردن آرماتورھا کمک میکنند.
ھمانطور کھ اطلاع دارید آرماتوربندی در دو فرمت طولی و یا عرضی اجرا میشود. آرماتورھا دو نوع ھستند
آرماتورھای طولی و یا اصلی و آرماتورھای عرضی یا خاموت ھا. خاموت وظیفھ نگھداری از آرماتورھای طولی و
ممانعت از کمانش این میلگردھا را در مواقع فشارھا را دارد.
نکات فنی اجرا:
 باید دقت کنیم کھ خاموتھا در فاصلھ ٢٠ سانتی متری از ھم قرار داده شوند.
 باید خاموتھا بوسیلھ سیم آرماتوربندی، روی میلگردھا مھار گردند. بدین معنی ست کھ خاموتھا باید با مفتول
آرماتوربندی بھ آرماتور دیگر بھ شکل طولی متصل شوند.
 جھت برش میلگردھا باید از قیچی مخصوص استفاده کنیم. از دستگاه برش جھت برش میلگردھا اصلا نباید استفاده
کرد. این خیلی مھم است کھ میلگردھا با دقت و بدون آسیب برش داده شوند.
 در دمای کمتر از ۵ درجھ سانتی گراد نباید خاموت ھا را خم کنیم. بعد از خم شدن آرماتورھا نباید مجدد خم آن ھا
را باز کرده و ببندیم.
 باید سعی شود تمامی میلگردھا بھ صورت سرد و بھ وسیلھ دستگاه ھاب مکانیکی خم شوند و بھ ھیچ و جھ جھت خم
کردن آنھا از حرارت استفاده نکنیم.
 بھ ھیچ عنوان نباید آرماتوربندی تایید شده توسط مھندس ناظر را تغییر دھیم.
 اگر بخواھیم پوشش بتنی روی میلگردھا مناسب باشد، باید فاصلھ بین میلگردھا تا سطح قالب بندی حداقل باید ٢/۵
سانتی متر تعیین شود .اھمیت این مسئلھ بھ این علت مھم است کھ ھم موجب پیوستگی بین بتن و میلگردھا شده و ھم
باعث نگھداری میلگردھا در مقابل زنگ زدگی می شود.
 در صورتی کھ فاصلھ مناسب بین میلگردھا و جداره در قالب رعایت نگردد، خیلی سریع فونداسیون خراب میشود.
 جھت خم کردن آرماتورھا بھتر است از میلھ ھایی با قطرھای دو برابر آنھا استفاده کرد.
 برای خم کردن ھمھ آرماتورھا غیر از قلاب باید میلھ خمکاری با قطر ۶ برابر کمترین قطر آرماتور را بکار ببریم.
 جھت خم کردن خاموت ھا و قلاب انتھای آن ، باید آرماتور دارای زاویھ ٩٠ درجھ و یا ١٢٠ درجھ باشد.
 سایر قلاب ھا و میلگردھا نیز باید ١٨٠ درجھ خم شوند. طول قسمت مستقیم باید حداقل ۴ برابر قطر میلگرد در
نظر گرفتھ شود. ھیچ گاه نباید از ۶ سانتی متر کمتر باشد. قطر میلھ خم کاری برای ساخت قلاب باید حداقل ۵࿿٢
برابر قطر آرماتور تعیین شود.
مزایای آرماتور بندی
 بتن با آرماتور دارای قدرت فشرده سازی و تراکم سازی بیشتری است.
 بھ افزایش استحکام کششی کمک میکند.
 مقاومت سازه ھای بتنی در برابر آب و آتش افزایش میابد.
 سیستم ساختمانی دارای آرماتور پایدارتر ھستند.
 با آرماتوربندی، بتن شکل ھای مختلفی پیدا میکند.
 ھزینھ نگھداری بتن بھمراه آرماتور کمتر است.
 آرماتوربندی مانع انحراف ساختمان می شود.
 در برابر سازه ھای فلزی مقاومت بیشتری دارند.
معایب آرماتوربندی
 استحکام کششی بتنآرمھ (بتن دارای آرماتور) از استحکام فشاری آن کمتر است . از طرفی سازه ھای فلزی
استحکام کششی بیشتری دارند.
 استحکام نھایی سازه فقط بھ بتنآرمھ مربوط نیست؛ بلکھ بھ روش تولید بتن و ھمینطور تولیدکننده آن نیز بستگی
دارد.
 ھزینھھای شکلدھی بتن آرمھ بسیار بالاست.
 از میلگردھا یا مقاطع فولادی ساختهشده با میلگرد در آرماتوربندی استفاده میشود.
میلگرد در گریدھای گوناگونی تولید و عرضه میشود، در نتیجه باید بصورت دقیق
بدانیم که کدام یک از گریدھای میلگرد در آرماتوربندی مورد استفاده قرار میگیرند و از
کدام کارخانه تولید میلگرد باید تھیه کنید. در ادامه، مھمترین مقاطع فولادی در
آرماتوربندی ساختمانھا را بررسی میکنیم:
•میلگرد گرید1:A
این میلگردھا ظاھری بدون آج و سطحی صیقلی دارند. میلگردھای 1A قابلیت
انعطافپذیری بسیار مطلوبی دارند و به ھمین سبب، کاربردھای ویژهای در
ساختمانسازی دارند.
•میلگرد2:A
این میلگرد با آجھایی به شکل مارپیچ تولید میشود. میلگرد 2A به سبب آجھایش،
درگیری بیشتری با بتن ایجاد میکند و گزینه مناسبی برای استفاده در آرماتور بندی
است.
•میلگرد3:A
میلگرد 3A با نام میلگرد آجدار جناغی نیز مشھور است. میلگرد آجدار جناغی مقاومت
کششی بیشتری نسبت به دو گرید قبلی میلگرد دارد. ھمچنین به سبب وجود
مقادیر کربن موجود در این میلگرد، شکل کلی آن سخت و ترد است.
•میلگرد4:A
میلگرد 4A با آجھایی مرکب تولید میشوند. این میلگرد براساس ویژگیھای
شیمیایی و ویژگیھای ساخت، استحکام کششی بیشتری نسبت به سایر
میلگردھا دارد. از میلگرد 4A در ساخت سازهھای سنگین بسیار استفاده میشود.
•خاموت:
با برش و خمکاری میلگردھای آجدار، خاموت ساخته میشود. این میلگرد برای
پیشگیری از بھمریختگی آرماتورھا مورد استفاده قرار میگیرد. خاموت از افزایش و
پیشروی ترکھا ھم جلوگیری میکند.
•سنجاقی:
سنجاقی، مقاومت برشی خاموتھای استفادهشده را در سطح مطلوبی افزایش
میدھد و یک اتصال ایمن در میان خاموتھا و میلگردھای طولی ایجاد میکند.
سنجاقی نیز از میلگردھای آجدار ساخته میشود.
•ادکا:
این نوع از آرماتور کاربرد گستردهای در تحمل و کنترل نیروی برشی موجود و حفظ و
تحمل لنگرھای منفی اسکلت در تکیهگاهھای تیرآھن دارد. گفتنی است که از ادکا در
سقفھای تیرچه بلوک به وفور استفاده میشود.
•رکابی:
از رکابی برای نگه داشتن میلگردھای طولی و عمودی در یک امتداد معین استفاده
میشود. رکابی ظاھری شبیه به خاموت دارد، با این تفاوت که دو سر رکابی باز است
ولی دو سر خاموت با خمکاری به شکل دیگری قرار گرفته است.
•خرک:
از خرک برای آرماتوربندی داخل قالب استفاده میشود. به این شکل که در بتن
ریزیھای کف سازه و فوندانسیون آن، دو شبکه متوالی افقی با یک فاصله خاص از
یکدیگر قرار میگیرند.
آرماتور بندی چه مزیتھا و خواصی دارد؟
ھمان طور که گفته شد، مھمترین مزیت آرماتور و آرماتور بندی، افزایش توان کششی
بتنھای ساختمانی است. موارد زیر، سایر مزیتھای آرماتور و آرماتور بندی محسوب
میشود:
•پیشگیری از انواع انحراف یا نشست ساختمانی در مقایسه با حالت عادی آن
•بھبود شکلپذیری بتنھا
•کاھش ھزینهھای ساخت
•افزایش مقاومت سازه در برابر آتشسوزی و سیل
•افزایش قدرت فشرده و تراکم بتن، در مقام مقایسه با مصالح ساختمانی دیگر
•افزایش پایداری سازهھا و ساختمانھای کوچک و بزرگ
برای استفاده از ھمه قابلیتھای میلگرد در ساختمانسازی، حتما باید از ابعاد صحیح
آرماتور استفاده کنید. میلگردھا در قطرھا و ابعاد گوناگونی تولید میشوند و ھر قطر،
مخصوص به ساخت نوع خاصی از ساختمان است.
به عنوان نمونه، از میلگردھایی با قطر بیشتر از ١۴ میلیمتر در ساخت سازهھای
سنگین و از میلگردھایی با قطر کمتر از ١۴ میلیمتر در ساخت ساختمانھای
معمولی استفاده میشود.
آرماتوربندی با چه روشھایی انجام میشود؟
پس از طراحی ساختمان نقشه، تعیین میلگرد مورد نیاز و تھیه میلگردھا و برشکاری و
خمکاری ھرکدام، نوبت به قراردادن آرماتورھا در کنار یکدیگر میرسد؛ از دو روش
اساسی برای انجام این فرآیند استفاده میشود.
•روش ضربدری:
این روش بسیار ساده است. میلگردھا را به شکل ضربدر در کنار ھم قرار میدھند و با
سیم مفتول آنھا را محکم میکنند.
•روش اتصال از کنار:
در این روش، میلگردھا در کنار ھم قرار میگیرند و سیم مفتول از زیر یک میلگرد عبور
میکند و از کنار آن باز میگردد تا با ایجاد یک چرخش با سیم مفتولی، میلگردھا
محکم شوند.
پس از پایان فرایند بستن میلگردھا، نوبت به بررس و چکآپ نھایی میرسد. پس از
چکآپ، قالبھا قرار میگیرند و فرایند بتنریزی آغاز میشود.


خمکاری آرماتور چگونه انجام میشود؟
بسیاری از آرماتورھا مانند رکابی، خاموت، سنجاقی و خرک با خمکاری میلگردھای
آجدار یا بدون آج تولید میشوند. ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که
فرآیند خمکاری این میلگردھا چگونه انجام میشود؟
میلگردھایی که قطری کمتر از ١٢ میلیمتر دارند، معمولا بصورت دستی خم
میشوند؛ برای خم کردن میلگرد بصورت دستی، از ابزاری مانند صفحه خمکاری و
آچار خمکاری استفاده میشود.
ھمچنین برای خمکاری میلگردھای قطورتر از دستگاهھای صنعتی و نیمهصنعتی
استفاده میشود؛ جالب است بدانید که برخی از دستگاهھای خمکاری میلگرد
قابلجابجایی ھستند و معمولا بر سر پروژهھای عمرانی آورده میشوند. ھمراه با این
دستگاهھا یک اپراتور ھم حضور دارد که میلگردھا را با رعایت استانداردھا و بصورت
اصولی خم میکند.
در آرماتور بندی به چه نکاتی باید توجه کنیم؟
در این بخش، قصد داریم نکاتی را به شما بیاموزیم که با رعایت آنھا، میتوانید فرآیند
آرماتوربندی را به نحو بھتری پیش ببرید؛ این نکات، شامل موارد زیر میشود:
•آرماتورھای بهکار رفته در بتن باید یک فاصله معین با سطح قالببندی داشته
باشند. این مسئله به درگیری بیشتر بتن و آرماتور کمک میکند؛ این نکته از
زنگزدگی آرماتور نیز تا حدود زیادی جلوگیری خواھد کرد.
•به ھیچعنوان آرماتورھا را در دمای محیطی کمتر از پنج درجه سانتیگراد خم
نکنید؛ ھمچنین به خاطر داشته باشید که ھرگز نباید آرماتورھای خمشده را باز کنید تا
محصولات جدیدتری تولید کنید. استفاده از آرماتورھای دست دوم، قابلیتھای منحصر
به فرد میلگرد را تا حدود زیادی از بین میبرد.
•پیش از استفاده از آرماتورھا باید آنھا را بصورت دقیق شستشو دھید؛ بدیھی
است که استفاده از آرماتورھای اکسید شده و آرماتورھای آمیخته با روغن بایست
پرھیز کرد.
•آرماتورھا حتما باید با تیغهھا و قیچیھای مخصوصی برش بخورند؛ متاسفانه
برخی از تکنسینھای ساختمانی، آرماتورھا را با دستگاهھای دیگر برش میزنند که
کار اشتباھی است.
•ھرگز در فرایند خمکاری آرماتورھا از چکشکاری استفاده نکنید.
اتصالات آرماتوربندی شامل چه مواردی میشود؟


از چھار نوع وصله گوناگون برای اتصال انواع آرماتورھا استفاده میشود:
•وصله پوششی:
از این وصله در عمده سازهھای بتنی بھره میبرند، تا جاییکه میتوانیم بگوییم وصله
پوششی، پرکاربردترین اتصالات در آرماتوربندی است.
•وصله جوششی:
از دو روش جوش الکتریکی تماسی و جوش الکتریکی در روش وصله جوششی
استفاده میشود.
•وصله مکانیکی:
کوپلرھا که با عنوان وصلهھای مکانیکی نیز معروف ھستند، برای قرار دادن قطعهھای
آرماتور در یک راستا و بدون عدول از نقطه مرکزی، استفاده میشود.
•وصله اتکایی:
از این وصله فقط برای اتصال میلگردھای زیر فشار که با قطر ٢۵ میلیمتر تولید
میشوند، استفاده میشود.

شیوهی قرار گرفتن خاموتھا در آرماتور بندی ستون:
جھت تحمل مؤلفھی افقی نیرو در قسمت بالای میلگرد خم شده، باید یک تنگ در بالاترین نقطھی زانو قرار داده شده
و ھمچنین تنگ مشابھی در پایینترین نقطھی زانویی میلگرد بستھ شود تا ستون در مقابل ھرگونھ تنش مخرب ناشی
از خمش مقاوم باشد.
در موقع بستن خاموتھا بھ میلگردھای اصلی ستون دقت شود کھ در نواحی تکیھگاھی بھ دلیل برش و تمرکز نیروھا
و بارھا در تکیھگاهھا، فواصل خاموتھا را نزدیک ھم نسبت بھ نواحی وسط ستون اجرا نمایند.
پس باید فواصل خاموتھا از ھم در نواحی تکیھگاھی کمتر باشد.
این نواحی در تکیھگاهھا، یک ششم ارتفاع ستون میباشد.
فواصل خاموتھا طبق محاسبات حاصل میشود.
ھر فاصلھای کھ برای خاموتھا از محاسبات حاصل شود، دو سوم مقدار آن برای فواصل خاموتھای تکیھگاھی در
نظر گرفتھ میشود کھ در نواحی یک ششم از تکیھ گاهھا اجرا خواھد شد.
در شکلھای زیر چیدمان متداول تنگھا و میلگردھا را در ستون ملاحظھ مینمایید.
وظایف خاموت در آرماتور بندی ستون:
در ستونھا بھ منظور مقابلھ با نیروی کمانش و جلوگیری از بیرونزدگی آرماتورھای طولی از تنگ یا خاموت
استفاده میشود.
تنگھا در مقابل نیروھای عرضی و برشی دارای مقاومت خوبی میباشند.
در حالتھایی کھ صفحھ ستون نمایان میگردد لازم است کھ اتصالی از میلھ مھارھا ایجاد گردد.
میلھ مھارھا بھ وسیلھی تنگھایی کھ در قسمت پایین قفسھ آرماتوری بستھ شدهاند مستقر میگردند.
با این روش اجرا، از خمیدگی آرماتورھای ستون در دو انتھای آن جلوگیری میشود.
ستونھای دایرهای شکل:
این ستونھا کھ دارای قدرت استحکام و باربری بیشتری نسبت بھ ستونھای با مقاطع مربع و مربع مستطیل شکل
میباشند و دارای ضوابط آرماتوربندی خاص خود میباشند کھ ذیلاً بھ آنھا خواھیم پرداخت.
در شکل زیر نما و سطح مقطع یک ستون دایره شکل را میبینید.
ھنگام آرماتور بندی ستون با مقطع دایرهای شکل بدین گونھ عمل میشود کھ ابتدا برای ثابت نگھداشتن آرماتورھای
طولی، ٣ عدد خاموت دایرهای را بھ ترتیب، یکی در ابتدا و دیگری در ناحیھی میانی و آخرین خاموت را در انتھا بھ
میلگردھای طولی وصل میکنند تا میلگردھای طولی ثابت مانده و حرکت نکنند و شکل ستون دایرهای حاصل شود.
پس از آن شروع بھ دورپیچ نمودن خاموت بھ دور میلگردھای طولی نموده و نکتھ مھم ساخت خاموتھای دورپیچ
میباشد.
این کار را میتوان با غلتکھای استوانھای انجام داد.
این غلتک بر روی یک محور افقی و روی دو تکیھگاه قرار دارد.
برای چرخش غلتک استوانھای، دستگیرهای فولادی در یک سمت از تکیھگاه قرار میدھند.
برای ساخت خاموت دورپیچ، ابتدای میلگرد مصرفی را بھ یک زائده پایین بر روی غلتکگیر میدھند.
ساخت خاموت دورپیچ بھ کمک غلتک استوانھای بھ دو نفر نیاز خواھد داشت.
بدین ترتیب کھ یک نفر میلگرد را کشیده تا صاف دور غلتک استوانھای پیچانده شود و نفر دیگر غلتک استوانھای را
توسط دستگیره میچرخاند.
عمل فوق موجب پیچیدن و کلاف شدن میلگرد مربوطھ بھ دور غلتک میشود.
این کار تا رسیدن بھ طول مورد نظر ادامھ مییابد.
قابل ذکر است بھ دلیل آن کھ آرماتورھای خاموت دورپیچ حین پیچاندن دور میلگردھای طولی بھ جھت تنظیم
میبایست کشیده شوند.
امکان دارد با وجود خاموتھای ثابت، آرماتورھای طولی ستون بھ ھم نزدیک شوند کھ این عامل موجب کوچکتر
شدن قطر دایرهی ستون خواھد شد.
بنابراین توصیھ میگردد جھت ثابت ماندن قطر مورد نظر از ٣ قطعھ چوب بھ اندازهی قطر معلوم، در ناحیھای کھ
میخواھیم خاموت دورپیچ را بپیچانیم بین آرماتورھای طولی قرار داده و این کار را تا اتمام دورپیچ کردن ستون در
ھر ناحیھ انجام میدھیم.
براساس استاندارد ACI در ستونھای با مقطع دایره، حداقل و حداکثر فاصلھی خالص بین مارپیچھای دور ستون بھ
ترتیب ۵/٢ و ۵/٧ سانتیمتر میباشد قطر میلگردھای دورپیچ باید حداقل ١٠ میلیمتر باشند.
مھار نمودن میلگردھای دورپیچ را با /١ ۵ دور اضافھ پیچیدن در ھر دو انتھای یک واحد دور پیچ، اجرا مینمایند.
طول وصلھ باید حداقل ٢٨ میلگرد یا ٣٠ سانتیمتر باشد.
پوشش بتن روی میلگردھای دورپیچ حداقل ٨/٣ سانتیمتر میباشد.
در طراحی مارپیچھای اعضای فشاری رعایت نکات زیر الزامی میباشد:
 جھت ساخت مارپیچھا از آرماتورھای با سیمھای پیوستھ استفاده میشود.
 حداقل قطر آرماتور با سیمھای مصرفی در مارپیچھا باید ۶ میلیمتر باشند.
 حداقل و حداکثر فاصلھی آزاد بین آرماتورھا با سیمھا (گام مارپیچھا) باید بھ ترتیب برابر ٢۵ و ٧۵
میلیمتر باشند.
 مارپیچھا در ھر طبقھ باید از روی شالوده یا دال تا تراز پایینتر از آرماتورھای طبقھ فوقانی ادامھ پیدا
کنند.
 حداکثر گام مارپیچھا باید برابر یک ششم قطر ھستھی بتنی داخل مارپیچ باشد.
 در ستونھای قارچی با سر ستون، مارپیچھا باید تا ارتفاعی ادامھ پیدا کنند کھ در آن قطر با پھنای سر
ستون، دو برابر قطر با پھنای ستون باشد.
 مارپیچھا باید در جای خود محکم شده و یا بھ وسیلھی فاصلھ نگھدارھا فاصلھی گامھا تنظیم شوند.
ھمانطور کھ میدانید در قسمت تکیھگاهھا و تقاطعھا، خطر برش بیش از قسمتھای دیگر میباشد و بھ ھمین دلیل از
سطح روی فونداسیون بھ بالا و ھمچنین از سطح زیر سقف بھ پایین بھ اندازهی یک ششم ارتفاع طبقھ فاصلھی
خاموتھا کمتر از سایر قسمتھا در نظر گرفتھ میشود که این عمل برای طبقات بالا نیز لحاظ خواھد شد.

زاویھ درصد انحراف در آرماتورھای ستون برابر یک دھم میباشد فاصلھی محور تا محور دو گروه از میلگردھای
بھ ھم بستھ شده نباید از ١۵٠ میلیمتر بیشتر باشد.
براساس آیین نامھ S.B حداکثر مقدار فولاد موجود در وصلھ نباید از ١٠ درصد سطح مقطع ستون بیشتر باشد.
شیب قسمت مایل میلگرد خم شده باید برابر یک دھم باشد و قسمت بالایی و پایینی زانویی باید در امتداد محور ستون
یا موازی با آن قرار داده شود.
در تصاویر زیر مراحل بافت آرماتور بندی ستون دایره و مربع شکل یک سازهی صنعتی را ملاحظھ مینمایید.
نکتھ قابل توجھ این کھ اتصال شبکھھای آرماتوری باید بھ اندازهای محکم باشد کھ ھنگام حمل با جرثقیل ھیچگونھ
جابھجایی در آرماتورھا ایجاد نشود.

از آنجایی کھ قطر واقعی آرماتور ستونھای بتن آرمھ با توجھ بھ نوع سازه و بارھای وارده طراحی و محاسبھ
میگردد لذا اعداد داده شده بیانگر حداقل تعداد و قطر میلگردھا میباشد.
حداقل قطر میلگرد خاموت باید برابر ٨ میلیمتر بوده و برای حالت دورپیچی برای ستونھای دایره شکل، حداقل برابر
١٠ میلیمتر میباشد.
میلگردھای انتظار در پی و طبقات(bar starter(
حداقل اندازهی طول آرماتورھای انتظار برای پی ۶٠ میلگرد (شصت برابر قطر میلگرد) یا ۶٠ سانتیمتر و برای
طبقات ۵٠ میلگرد یا ۵٠ سانتیمتر باید لحاظ گردد.
در تصاویر زیر آرماتورھای انتظار فونداسیون گسترده و نحوهی اتصال آرماتورھای ستون بھ آرماتورھای انتظار
فونداسیون و نحوهی برپایی آرماتورھای ستون دیده میشوند.
بھ کم شدن فاصلھی خاموتھا در پای ستون توجھ فرمایید.

قطعات فاصلھ نگھدار یا لقمھ برای آرماتور بندی ستون:
جھت پوشش یکنواخت بتن روی میلگردھا، از لقمھھایی بھ شکلھا و جنسھای مختلف استفاده میشود.
لقمھھا باید قبل از عملیات بتنریزی (بعد از عملیات آرماتوربندی و قبل از قالببندی) در فواصل موردنظر بھ میلگرد
یا شبکھی میلگرد متصل گردیده تا موجب جلوگیری از حرکت و تغییر مکان میلگردھا شده و پوشش یکنواخت بتن کھ
بھ آن کاور (cover (گفتھ میشود در ھمھ جا بھ صورت یکسان رعایت شود

در استفاده از لقمھھای بتنی مفتولدار، باید بھ گونھای عمل شود کھ بتن کاملاً سطح مفتول را پوشانده تا موجب
خرابیھای بعدی نشود.
چنانچھ ساختن بتن شستھ را در نظر داشتھ باشیم استفاده از این نوع لقمھ توصیھ نمیشود.
استفاده از لقمھی چھار پایھای مقابل بھ دلیل اینکھ امکان چرخش لقمھ وجود دارد برای سطوح عمودی توصیھ
نمیشود.
مطابق شکل مقابل، لقمھھا نباید بھ گونھای تعبیھ شوند کھ از سطح بتن بیرون بزنند یا موجب پوستھ شدن سطوح بتنی
گردند.
استفاده از لقمھھای گرد مطابق شکل مقابل برای اعضای قائم مانند ستونھا توصیھ میشود.
از آنجایی کھ براساس محاسبات و طراحی قطعات بتن آرمھ، محل استقرار آرماتورھای کششی در پیھای بتن آرمھ
در دورترین تارھا با در نظر گرفتن پوشش بتن (کاور) تعیین میگردد، لازم است از لقمھھای مناسب جھت ایجاد
پوشش یکنواخت استفاده شود و توصیھ میشود کھ از گذاشتن سنگ یا تکھ آجر بھ عنوان لقمھ اجتناب شود زیرا از
یک طرف ممکن است این لقمھھا با کوچکترین فشاری لغزش پیدا نموده و جابھجا شوند و از طرف دیگر بھ عنوان
یک مادهی زائد در مخلوط بتن موجب کاھش مقاومت گردند.
قبل از انجام عملیات بتنریزی باید سطح کف، کاملاً از ھرگونھ مواد زائد و خارجی عاری گردند.
در تصاویر زیر چند نمونھ از لقمھگذاری با سنگ و تکھ آجر را در کف فونداسیون ملاحظھ مینمایید.
کھ باید از این نوع لقمھگذاری پرھیز شود

تقاطع ستون و تیر بتن آرمھ و نحوه آرماتور بندی آن:
بھ طور کلی سھ حالت برای تقاطع ستون و تیر وجود خواھد داشت.
 تیر از ستون عریضتر باشد.
 ستون عریضتر از تیر باشد.
 تیر و ستون ھم عرض باشند.
در اتصال تیر با ستون کناری نیز ممکن است حالتی شبیھ بھ یکی از شرایط بالا وجود داشتھ باشد.
در ھر حالت تقاطع تیر و ستون بتن آرمھ شرایط زیر باید در نظر گرفتھ شود.
آرماتورھای ستون پایینی باید در امتداد اولیھی خود و بدون خمشدگی تا قسمت بالایی تیر ادامھ پیدا کند مطابق شکل
مقابل.
برای میلگردھای اصلی ھر عضو (ستون یا تیر) تعداد میلگردھای استاندارد تعیین شده دقیقا اجرا گردد.
جزئیات نقشھ ھای اجرایی باید بھ گونھای ترسیم و اجرایی شوند کھ موجب افزایش سرعت عمل و سھولت کار گردند
(حدالامکان یک تصویر سھ بعدی از اعضا ترسیم شود).
اجزای ستون بتنی چھ ھستند؟
ستونھای بتنی معمولا دارای ساختاری ساده ھستند. با این وجود، نوع سازه (ساختمان، پل، سولھ)، محل اجرا
(فونداسیون، طبقات بالایی، اطراف سازه) و عضوھای مجاور (دال، دیوار، تیر) بر روی ساختار ستون تاثیر
میگذارند. از مھمترین اجزای ستون بتنی میتوان بھ موارد زیر اشاره کرد:
« سرستون :(Capital» (بخش بالایی ستون است کھ بارھای اعمال شده از روسازه را بھ طور مستقیم
تحمل میکند. سرستون معمولا در ستونھای نگھدارنده دالھای تخت بھ ھمراه کتیبھ یا بدون کتیبھ ساختھ
میشود.
« کتبیھ :(Panel Drop» (یک بخش مستطیلی شکل بین سرستون و دال بتنی است کھ با توزیع بھتر
بارھای اعمال شده، از برش و گسیختگی دال جلوگیری میکند. کتیبھ معمولا از سرستون بزرگتر است.
» پایھ ستون» (Pedestal(: بخش پایینی ستون است کھ از اجزای دیگر ستون نگھداری میکند. در
صورت استفاده از پایھ ستون میتوان ضخامت فونداسیون را کاھش داد.
« بدنھ :(Shaft» (بخش بلند و باریک ستون است کھ بین پایھ و سرستون قرار دارد. در برخی از موارد،
ضخامت بخش بالایی و یا پایینی بدنھ با نزدیک شدن بھ سقف یا کف افزایش مییابد. این کار بھ منظور
بھبود عملکرد بھتر ستون در انتقال بار و یا بھبود ظاھر سازه انجام میگیرد.
« میلگرد :(Bar Reinforcement» (اکثر ستونھای بتنی از آرماتورھای طولی و عرضی تشکیل
میشوند. آرماتورھا، علاوه بر تقویت مقاومت کششی بتن، امکان اتصال عضوھای دیگر مانند فونداسیون،
دال، تیر و دیوار بھ ستون را فراھم میکنند.
« براکت :(Bracket» (بخش بیرون زده ستونھای بیرونی (روی محیط خارجی) سازه است کھ وظیفھ
نگھداری از تیر را برعھده دارد. براکت ستون برای مقاصد تزئینی نیز مورد استفاده قرار میگیرد.
المانھای مختلف مورد
استفاده در سازه بتن مسلح
روش ھای اجرای ستون بتنی کدام ھستند؟
ستونھای بتنی و دیگر عضوھای مورد استفاده در سازهھای بتنی، معمولا بھ روش پیش ساختھ یا برجا اجرا میشوند.
در روش پیشساختھ، ساخت ستون در کارخانھ صورت میگیرد. در مرحلھ بعد، با انتقال ستون پیش ساختھ بھ محل
پروژه، عضوھای بتنی دیگر بھ آن متصل میشوند. ارتفاع ستونھای پیش ساختھ معمولا معادل ارتفاع یک یا دو طبقھ
از ساختمان است. استفاده از روش پیش ساختھ برای اجرای ستون بتنی سازهھای متوسط و بزرگ، سرعت ساخت
سازه را افزایش و ھزینھھای عملیاتی را کاھش میدھد. بھ علاوه، کیفیت عضوھای ساختھ شده توسط این روش بسیار
بالا است.
نمونھای از نحوه بھ کارگیری ستون بتنی پیش ساختھ
در اجرای ستون بتنی بھ روش برجا، تمام مراحل ساخت در محل پروژه انجام میشود. در این مقالھ، تمرکز ما بر روی
مراحل و الزامات اجرای ستون بتنی با استفاده از روش برجا است. بھ منظور آشنایی و درک بھتر ھر یک از مراحل
این روش، ابتدا باید با انواع ستونھای بتنی آشنا شوید.
انواع ستون بتنی کدام ھستند؟
ستونھای بتنی دارای انواع متعددی ھستند. معیارھای مختلفی برای تقسیمبندی انواع ستون بتنی وجود دارد کھ از
مھمترین آنھا میتوان بھ روش ساخت (برجا یا پیشساختھ)، شکل (مستطیلی، دایرهای، قوسی)، نوع آرماتور مورد
استفاده (تنگدار، دورپیچدار، کامپوزیت)، نوع بارگذاری (محوری، خارج از محور) و ضریب لاغری (بلند و کوتاه)
اشاره کرد. توجھ داشتھ باشید کھ جزئیات اجرای ستون بتنی با توجھ بھ نوع آن مشخص میشود. در ادامھ بھ معرفی
انواع ستون بتنی بر اساس معیارھای مختلف میپردازیم.
انواع ستون بتنی بر اساس شکل کدام ھستند؟
ستونھای بتنی بر اساس شکل سطح مقطع بھ انواع مستطیلی/مربعی، دایرهای، Lشکل، Tشکل، Vشکل، شش
ضلعی، قوسی، Yشکل و Y شکل قوسی تقسیم میشوند. مقاطع مستطیلی را میتوان بھ عنوان متداولترین مقاطع در
اجرای ستون بتنی در نظر گرفت. شکل مقطع، پارامتر بسیار مھمی در مرحلھ قالببندی است. ھرچھ شکل مقطع ستون
پیچیدهتر باشد، قالببندی آن و نیاز بھ نیروی کار ماھر نیز بیشتر خواھد بود.
ستون بتنی مستطیلی چھ کاربردی دارد؟
ستونھای بتنی با مقطع مستطیلی یا مربعی اغلب در ساختمانھایی با فضاھای چھارضلعی مورد استفاده قرار میگیرند.
قالببندی و اجرای ستون بتنی مستطیلی بسیار سادهتر از موارد دیگر است. بھ طور کلی، مقاطع مستطیلی بھ دلیل
ساختار ساده، سرعت اجرای بالا و استحکام خوب، گزینھ مناسب و مقرون بھ صرفھای برای ساخت ستون ھستند.
ستون بتنی دایره ای چھ کاربردی دارد؟
ستونھای بتنی با مقطع دایرهای، معمولا در شمعکوبیھا و ساخت سازهھایی با طبقات بلند مورد استفاده قرار میگیرند.
از کاربردھای ستونھای دایرهای میتوان بھ ساخت فضای بیرونی مسقف، سالنھای نمایش و خروجی اضطراری با
سطح مقطع بزرگ اشاره کرد. این ستونھا در ساخت پایھھای پل نیز بھ کار میروند. علاوه بر این کاربردھا، اجرای
ستون بتنی دایرهای با پرداخت ویژه یا شیارھای مخصوص، ظاھر زیبایی را برای سازه فراھم میکند.
ستون بتنی L شکل چھ کاربردی دارد؟
ستونھای بتنی با مقطع L شکل معمولا در گوشھھای دیوارھای مرزی سازه بھ کار میروند. ویژگی این ستونھا مانند
ستونھای مستطیلی/مربعی است. ستونھای L شکل بھ ندرت در سازهھای بتنی مورد استفاده قرار میگیرند.
ستون بتنی T شکل چھ کاربردی دارد؟
ستونھای بتنی با مقطع T شکل، با توجھ بھ الزامات طراحی و در سازهھایی نظیر پل ساختھ میشوند. ویژگی این
ستونھا مشابھ ستونھای مستطیلی/مربعی است.

ستون بتنی V شکل چھ کاربردی دارد؟
ستونھای بتنی با مقطع V شکل معمولا در فضاھای چند ضلعی (گوشھھایی با زاویھ حاده (مورد استفاده قرار
میگیرند. ساخت این نوع ستونھا نیازمند بتنریزی بیشتری نسبت بھ انواع دیگر است.
ستون بتنی شش ضلعی چھ کاربردی دارد؟
ستونھای بتنی با مقطع شش ضلعی، نوعی از ستونھای سفارشی با ظاھر منحصر بھ فرد ھستند. این ستونھا معمولا
برای نگھداری از سقفھای بلند در سازهھایی نظیر سالن نمایش، سینما، ایوانھای بزرگ و غیره بھ کار میروند.
ستون منحنی شکل چھ کاربردی دارد؟
ستونھای بتنی با مقطع منحنی شکل در سازهھایی با دیوارھای منحنی مورد استفاده قرار میگیرند. اجرای ستون بتنی
منحنی در شرایطی کھ امکان ساخت انواع دیگر ستون فراھم نباشد صورت میگیرد. قالببندی این ستونھا نسبت بھ
مقاطع دیگر دشوارتر است.
ستون بتنی Y شکل و ستون بتنی Y شکل قوسی چھ کاربردی دارند؟
ستونھای بتنی با مقطع Y شکل اغلب برای ساخت پایھھای پل یا روگذر اجرا میشوند. در صورتی کھ ترافیک روی
این سازهھا زیاد باشد، لبھھای بالایی ستون را بھ صورت قوسی میسازند تا ظرفیت باربری عضو فشاری افزایش پیدا
کند.
انواع ستون بتنی بر اساس نوع میلگرد مورد استفاده کدام ھستند؟
در ھنگام اجرای ستون بتنی معمولا انواع مختلفی از میلگردھا و آرماتورھای مختلفی نظیر آرماتور طولی، تنگ،
دورپیچ، آرماتور انتظار، خاموت و غیره مورد استفاده قرار میگیرند. با توجھ بھ نحوه بستن آرماتورھای طولی،
ستونھای بتنی بھ سھ نوع تنگ دار، دورپیچ دار و کامپوزیت تقسیمبندی میشود.
 ستون بتنی تنگ دار :در این ستون، آرماتورھای اصلی (طولی) توسط چندین تنگ (آرماتور عرضی) در
فاصلھ نزدیک بھ ھم بستھ میشوند.
 ستون بتنی دورپیچ دار: در این ستون، آرماتورھای عرضی از نوع دورپیچ یا اصطلاحا اسپیرال ھستند.
 ستون بتنی کامپوزیت :در این ستون، تیرآھنھا یا لولھھای دارای/بدون میلگرد طولی نقش آرماتورھای
اصلی را بازی میکنند.
انواع ستون بتنی بر اساس بارگذاری کدام ھستند؟
ستونھای بتنی معمولا تحت بارگذاری فشاری قرار میگیرند. با این وجود، محل اعمال بار بر روی سطح مقطع تمام
ستونھای بتنی مشابھ یکدیگر نیست. بر این اساس، ستونھای بتنی بھ دو نوع ستونھای تحت بار محوری و خارج از
محور تقسیمبندی میشوند.
 ستون بتنی تحت بار محوری :در این ستون، محور اعمال نیروی فشاری بر روی مرکز جرم سطح مقطع
قرار دارد. در واقع، برآیند بار فشاری بر روی مرکز ھندسی مقطع ستون اعمال میشود.
 ستون بتنی تحت بار خارج از محور :در این ستون، محور اعمال نیروی فشاری بر روی مرکز جرم سطح
مقطع قرار نمیگیرد. در این شرایط، دو حالت اصلی وجود دارد.
o بار تک محوری :بار فقط در یکی از جھتھای عمودی یا افقی بر مقطع ستون اعمال میشود.
o بار دو محوری :اعمال بار از ھر دو جھت بر روی ستون صورت میگیرد.
انواع ستون بتنی بر اساس لاغری کدام ھستند؟
یکی دیگر از معیارھای تقسیمبندی ستون بتنی، ضریب لاغری آن است. ضریب لاغری در ستون بتن آرمھ، نسبت بین
طول موثر (طول بدنھ بدون سرستون و کتیبھ) بھ حداقل بعد جانبی است. این ضریب، توانایی ستون بتنی در تحمل
کمانش را نمایش میدھد. مقدار ضریب لاغری از تقسیم طول ستون بھ شعاع ژیراسیون بھ دست میآید. بر این اساس،
ستونھای بتنی بھ دو نوع کوتاه و بلند تقسیم میشوند:
 ستون بتنی کوتاه :نسبت طول موثر بھ حداقل بعد سطح مقطع ستون کمتر از ١٢ است. ستون کوتاه در اثر
فشار خالص میشکند.
 ستون بتنی بلند :نبست طول موثر بھ حداقل بعد سطح مقطع ستون بیشتر از ١٢ است. ستون بلند در اثر
خمش یا کمانش میشکند.
در رابطھ با ویژگیھای طراحی عضوھای مختلف سازهھای بتن آرمھ نظیر تیر، ستون و دال، یک فیلم آموزشی جامع
در مجموعھ فرادرس تھیھ شده است کھ میتوانند شما را با مفاھیم مرتبط با این حوزه آشنا کند. لینک این فیلم در ادامھ
آورده شده است.
 برای مشاھده فیلم آموزش طراحی سازهھای بتن آرمھ + اینجا کلیک کنید.
مراحل اجرای ستون بتنی چھ ھستند؟
اجرای ستون بتنی معمولا طی شش مرحلھ شامل پیکتاژ یا پیاده کردن نقشھ بر روی زمین، آرماتوربندی، قالببندی،
بتنریزی (جانمایی، پرداخت اولیھ، عمل آوری)، باز کردن قالب و پرداخت نھایی انجام میگیرد. در ادامھ، ھر یک از
مراحل اجرای ستون بتنی را معرفی میکنیم.
پیکتاژ ستون بتنی چگونھ انجام میشود؟
پیکتاژ یا پیاده کردن نقشھ بر روی زمین، اولین مرحلھ در اجرای ستون بتنی است. در این مرحلھ، محدوده اجرای
ستون توسط رنگ یا گچ بر روی زمین مشخص میشود. دقت علامتگذاری، تاثیر زیادی بر روی اجرای صحیح
ستون دارد. پیکتاژ ستون شامل دو مرحلھ زیر است:
 پیاده کردن محل قرارگیری ستون بتنی بر روی فونداسیون :پس از علامتگذاری محدوده و نقاط مرکزی،
حفر ترانشھ برای آمادهسازی محل اجرای ستون بتنی و فونداسیون با دقت بالا انجام میگیرد. این مرحلھ
نیازمند نظارت بالا و بررسی مداوم محل حفر ترانشھ و اطمینان از مطابقت آن با طرح است. در صورتی
کھ پیادهسازی ستون بر روی فونداسیون بھ خوبی انجام نگیرد، احتمالا المانھای دیگر سازه نیز با خطا
ساختھ میشوند.
 پیاده کردن محل قراگیری ستون بتنی بر روی ستون پایینی :پس از اجرای ستونھای متصل بھ فونداسیون
و در ھنگام بتن ریزی دال طبقات بالایی، باید تمھیدات لازم برای مشخص کردن محل دقیق ستونھا بھ
منظور مطابقت راستا و سطح مقطع آنھا بر روی یکدیگر در نظر گرفتھ شود. استفاده از میلگردھای
انتظار و ایجاد پایھ ستون میتواند این فرآیند را سادهتر کند.
تعیین محل اجرای ستون بتنی در ترانشھھای حفر شده برای اجرای فونداسیون
میلگردگذاری یا آرماتوربندی ستون چگونھ انجام میشود؟
میلگردگذاری و آرماتوربندی، یکی از مھمترین مراحل اجرای ستون بتنی است کھ طی سھ مرحلھ اصلی بریدن، خم
کردن و بستن انجام میشود. ستونھای بتنی معمولا با استفاده از میلگردھای طولی (ھمراستا با محور طولی) و
میلگردھای عرضی (عمود بر محور طولی) ساختھ میشوند. جانمایی میلگردھا از اھمیت بالایی در اجرای صحیح
ستون بتنی برخوردار است. بھ عنوان مثال، انحراف یک سانتیمتری میلگردھا از محل مشخص شده در طرح میتواند
ظرفیت باربری ستون را بھ میزان ٢٠ درصد کاھش دھد.
خم کردن میلگردھای عرضی و بستن آنھا بھ میلگردھای طولی
تمام الزامات ضروری برای آرماتوربندی از جملھ ابعاد، تعداد، محل قرارگیری و عیار میلگردھای مورد استفاده در
ستون بتنی باید در طرح اجرایی آورده شده باشند. علاوه بر این، مشخص کردن آرایش و نوع وصلھ (پوششی،
مکانیکی یا جوشی) در طرح نیز ضروری است. در این بخش، الزامات اجرایی میلگردگذاری در ستونھای بتنی را
مطابق با مبحث نھم مقررات ملی ساختمان مورد بررسی قرار میدھیم

آرماتور طولی در ستون بتنی چگونھ اجرا میشود؟
آرماتور طولی، مجموعھ میلگردھایی است کھ در راستای طول ستون بتنی و بھ منظور افزایش مقاومت در برابر
بارھای فشاری و کششی (ناشی از بارھای جانبی، خارج از محور و خمشی) نصب میشود. بھ کارگیری این نوع
آرماتور، شکلپذیری ستون بتنی را افزایش میدھد و از شکست ناگھانی آن جلوگیری میکند. از دیگر ویژگیھای
آرماتورھای طولی میتوان بھ کاھش اثر خزش و جمعشدگی ناشی از بارھای تکراری اشاره کرد.
حداقل تعداد میلگردھای طولی در اجرای ستون بتنی بھ صورت زیر تعیین میشود:
 ٣ عدد میلگرد داخل تنگھای مثلثی
 ۴ عدد میلگرد داخل تنگھای مستطیلی یا دایرهای
 ۶ عدد میلگرد داخل دورپیچ، ستونھای قابھای خمشی ویژه محصور شده یا دورگیرھای دایرهای
نکتھ :مساحت آرماتورھای طولی نباید کمتر از ١ درصد و بیشتر از ٨ درصد سطح مقطع ناخالص ستون بتنی باشد.
این محدودیت باید در محل وصلھھای پوششی نیز رعایت شود.
آرماتور طولی خم شده در ستون بتنی چگونھ اجرا میشود؟
آرماتور طولی خم شده در اجرای ستون بتنی زمانی استفاده میشود کھ سطح مقطع ستون (معمولا طبقھ ھمکف یا
زیرزمین) از ستون بالایی بیشتر باشد. در این شرایط، بھ منظور ایجاد پیوستگی بین دو ستون، آرماتورھای طولی بین
آنھا با رعایت الزامات زیر خم میشوند:
 شیب قسمت مایل در آرماتور طولی خم شده نسبت بھ محور ستون نباید بیشتر از ١:۶ باشد.
 در صورت وجود تورفتگی یا بیرونزدگی (فاصلھ سطوح خارجی) بیشتر از ٧۵ میلیمتر، خم کردن
آرماتورھای طولی مجاز نیست.
 برای تورفتگی یا بیرونزدگیھای بیشتر از ٧۵ سانتیمتر میتوان از آرماتورھای انتظار مجزا و
وصلھھای پوششی برای اتصال آرماتورھای دو ستون بھ یکدیگر استفاده کرد.
تصویر زیر، حالتھای مناسب اتصال آرماتورھای دو ستون در ھنگام استفاده از آرماتورھای طولی خم شده یا عدم
استفاده از آنھا را نمایش میدھد.
حالتھای استفاده (تصویر
چپ) و عدم استفاده (تصویر راست) آرماتور طولی خم شده بین دو ستون با سطح مقطع متفاوت
وصلھ آرماتورھای طولی ستون بتنی چگونھ اجرا میشود؟
در ساختمانھای چند طبقھ، امکان استفاده از میلگردھای طولی بلند (ھم اندازه با ارتفاع کلی ساختمان) وجود ندارد. از
اینرو، معمولا میلگردھایی ھم اندازه با ارتفاع ھر طبقھ برای آرماتوربندی ستون مورد استفاده قرار میگیرند. بھ
منظور اطمینان از انتقال مناسب نیروھا بین میلگردھا در طبقات مختلف، این المانھا بھ یکدیگر وصلھ استفاده میشود.
روشھای مختلفی نظیر بھ کارگیری وصلھھای پوششی، مکانیکی، جوشی و اتکایی برای این کار وجود دارد. استفاده
از تمام این روشھا در ستونھای بتنی بلامانع است. اجرای وصلھ در محل اتصال ستون بھ تیر مجاز نیست. الزامات
اجرایی وصلھ آرماتورھای طولی در مبحث نھم مقررات ملی ساختمان، ویرایش ،١٣٩٩ بند ۴-٢١-٩ و فصل ٢٠-٩
آورده شدهاند.
طول اورلب چیست؟
استفاده از وصلھ پوششی، متداولترین روش اتصال میلگردھا محسوب میشود. در این روش، میلگردھا بھ صورت
اتصالی یا غیر اتصالی بر روی ھم قرار میگیرند (تصویر زیر). بھ طول ھمپوشانی دو میلگرد، طول اورلب میگویند.
حداقل طول اورلب برای انتقال مناسب نیرو، ٣٠٠ میلیمتر است. در صورت استفاده از تنگ یا دورپیچ میتوان طول
اورلب را در ضریب کمتر از یک (٨٣࿿٠ برای تنگ و ٧۵࿿٠ برای دورپیچ) ضرب کرد.
وصلھ پوششی اتصالی (تصویر بالا) و
غیر اتصالی (تصویر پایین)
آرماتور عرضی در ستون بتنی چگونھ اجرا میشود؟
آرماتور عرضی، مجموعھای میلھھای فولادی است کھ بھ صورت عمود یا مایل نسبت بھ آرماتورھای طولی نصب
میشوند. این آرماتورھا، وظیفھ مقاومت در برابر بارھای برشی و پیچشی درون ستون بتنی را برعھده دارند.
آرماتورھای عرضی با افزایش شکلپذیری و بھبود محصورشدگی بتن، از شکست جانبی ستون جلوگیری میکند. بھ
علاوه، بستن این المانھا بھ آرماتورھای طولی (توسط سیمھای فولادی)، مانع از جابجایی میلگردھا میشود.

استفاده از دورپیچ بھ عنوان آرماتور عرضی برای تقویت ستون و نگھداشتن آرماتور طولی
بھ طور کلی، نصب آرماتورھای عرضی توسط تنگ، دورگیر یا دورپیچ در اطراف آرماتورھای طولی الزامی است؛
مگر آنکھ بر اساس آزمایشھا و تحلیلھا، مقاومت کافی ستون بدون این المانھا تایید باشد. الزامات طراحی و اجرایی
آرماتورھای عرضی نظیر خاموتھا، تنگھا، دورپیچھا و دورگیرھا بھ طور کامل در مبحث نھم مقررات ملی
ساختمان، ویرایش ،١٣٩٩ بندھای ٩-٢١-۶-١ تا ٩-٢١-۶-۴ و ٩-١٢-۶-۵ تا ٩-١٢-۶-٧ آورده شدهاند.
میلگرد انتظار یا میلگرد ریشھ در ستون بتنی چیست؟
آرماتور انتظار یا آرماتور ریشھ، یکی دیگر از آرماتورھای پرکاربرد در اجرای ستون بتنی است. در ساخت بسیاری
سازهھای بتنی، بھ دلیل محدودیتھای اجرایی یا حجم بالای بتنریزی، امکان ساخت عضوھای سازه بھ صورت یکجا
وجود ندارد. در این حالت، بھ منظور مقابلھ با مشکلاتی نظیر ایجاد درز سرد و کاھش استحکام سازه، میلگردھایی بین
دو لایھ مجاور تعبیھ میشوند. بھ این میلگردھا کھ وظیفھ انتقال بار بین عضوھای مجاور بتنی را برعھده دارند، میلگرد
انتظار میگویند.
استفاده از میلگرد انتظار برای اتصال ستون/دیوار و دال
در ستونھای بتنی، میلگردھای انتظار برای ایجاد اتصال بھ عضوھای دیگر نظیر تیر، ستون بالایی، دال و دیوار مورد
استفاده قرار میگیرند. با این وجود، ایجاد اتصال مناسب بین روسازه و فونداسیون، متداولترین کاربرد میلگرد انتظار
در اجرای ستون بتنی است.
نمای جانبی از نحوه اجرای مناسب میلگردھای مختلف در ستون
بتنی
تصویر بالا، نحوه اتصال ستون بھ فونداسیون باسکولی را نمایش میدھد. در اجرای میلگرد انتظار ستون بتنی،
پارامترھایی مانند طول موثر، خم و بیرونزدگی میلگرد از اھمیت بالایی برخوردار ھستند. در مجموع، آرماتوربندی
از مھمترین مراحل اجرای ستون بتنی است. در این مرحلھ، انتخاب الگوی مناسب (مانند تصویر زیر) میتواند فرآیند
اجرا را تسھیل ببخشد و عمکلرد ستون در مقاومت و توزیع بارھای مختلف را تضمین کند.
دید از بالای مناسبترین الگوھا (از بالا
بھ پایین) برای اجرای میلگردھای مختلف در ستون بتنی
قالب بندی ستون بتنی چگونھ انجام میشود؟
بھ سرھم کردن و آمادهسازی قالب برای شروع عملیات بتنریزی، قالببندی میگویند. روشھا و تجھیزات مختلفی
برای قالببندی ستون وجود دارد. بھ دلیل انعطافپذیری بالای قالبھای چوبی، این تجھیزات بھ طور گسترده در
ساخت ستونھای بتنی با شکلھای مختلف مورد استفاده قرار میگیرند. البتھ، بھ نظر میرسد با گذشت زمان، قالبھای
چوبی جای خود را بھ قالبھای مدولار یا صنعتی بدھند؛ چراکھ قالبھای مدولار نسبت بھ قالبھای چوبی از سرعت
نصب بالاتر و ھزینھھای عملیاتی پایینتری بھره میبرند.
نمونھای از
قالببندی ستون بتنی Y شکل قوسی توسط تجھیزات مدولار
در اغلب موارد، ستونھای بتن مسلح بھ دلیل ضریب لاغری و حجم بتنریزی نسبتا بالا در معرض بارھای جانبی قرار
میگیرند. از اینرو، قالب مورد استفاده برای اجرای این عضوھا باید دارای اتصالات محکم، تکیھگاهھای مقاوم،
استحکام بالا و انعطافپذیری مناسب باشد.
بتن ریزی ستون بتنی چگونھ انجام میگیرد؟
بتنریزی، یکی از مراحل حساس در اجرای ستون بتنی است. در این مرحلھ، پس از اتمام قالببندی، مخلوط بتن با
استفاده از تجھیزاتی نظیر پمپ بتن، ترمی یا چرخ دستی بھ درون قالب ریختھ میشود. در صورت زیاد بودن ارتفاع
ستون (نوع بلند)، بتنریزی بھ صورت مرحلھای انجام میگیرد.
قیف و لولھھای ترمی مورد استفاده برای بتنریزی ستون بتنی
در ھنگام ریختن بتن در قالب ستون، توجھ بھ نکات زیر ضروری است:
 رعایت فاصلھ زمانی بین بتنریزی لایھھای مختلف (حداکثر ٣٠ دقیقھ در دمای معمولی و ٢٠ دقیقھ در
ھوای گرم)
 توقف بتنریزی با رسیدن بھ سطح پایینی دال و ادامھ عملیات ھمزمان با بتنریزی دال و تیر
 تراکم مناسب ھر لایھ توسط ویبراتور
 رعایت ارتفاع سقوط آزاد (حداکثر ٢ဂ١ متر)
 بررسی عدم وجود آب در گوشھھا و انتھای ستون
روش درست (سمت راست) و نادرست (سمت
چپ) بتنریزی ستون
بتن ریزی دستی ستون بتنی چگونھ انجام میشود؟
در صورتی کھ ارتفاع ستون و حجم بتن مورد نیاز برای ساخت آن کم باشد، استفاده از تجھیزات ماشینی ضرورتی
نخواھد داشت. در این حالت، استفاده از تجھیزات دستی مانند چرخ دستی (فرغون) برای اجرای ستون بتنی گزینھ
مناسبتری خواھد بود. تصویر زیر نمونھای از بتنریزی دستی ستون را نمایش میدھد.
فرآیند بتنریزی ستون، علاوه بر جانمایی بتن در قالب، شامل مراحل دیگری نظیر پرداخت اولیھ و عمل آوری نیز
میشود. در پرداخت اولیھ، تراز کردن سطح بالایی ستون توسط مالھ و دیگر تجھیزات پرداخت، امکان اجرای مناسب
دیگر عضوھای بتنی بر روی ستون را فراھم میکند.
عمل آوری ستون بتنی چگونھ انجام میشود؟
عملآوری، فرآیندی برای کنترل رطوبت و دمای بتن ریختھ شده جھت رسیدن بھ خواص مکانیکی مد نظر است.
روشھای مختلفی برای عملآوری ستون بتنی وجود دارند. این روشھا بھ دو گروه اصلی روشھای آبرسانی و عایقی
تقسیم میشوند.
 روش آبرسانی :در این روش، یک سطح آبی بھ صورت مستقیم (آبپاشی) یا غیر مستقیم (پوشش
مخصوص) بر روی بتن ایجاد میشود.
 روش عایقی :در این روش، پوششھا یا مواد عایق، از تبخیر آب در حین عملآوری جلوگیری میکنند.
استفاده از روش آبرسانی
برای حفظ رطوبت ستون بتنی جھت عمل آوری بھتر
انتخاب روش و زمان مناسب برای عمل آوری ستون بتنی بھ نوع بتن، نسبت آب بھ سیمان، افزودنیھای مورد استفاده
و شرایط محیطی بستگی دارد.
باز کردن قالب ستون بتنی چھ زمانی انجام میگیرد؟
قالب ستون زمانی باز میشود کھ بتن بھ اندازه کافی سخت شده و توانایی تحمل وزن خود (بھ ھمراه بارھای زنده) را
داشتھ باشد. بھ طور کلی، باز کردن قالب ستون با توجھ نوع بتن، دمای محیط و شرایط عمل آوری، معمولا بین یک تا
سھ روز پس از بتنریزی انجام میگیرد. با این وجود، نباید نگھدارندهھا را تا حداقل ھفت روز پس از بتنریزی باز
کرد.
در نھایت، انتخاب زمان مناسب باز کردن قالب ستون بتنی بھ نظر کارشناسان بستگی دارد. از آنجایی کھ وجود قالب
میتواند بھ عملآوری ستون کمک کند، باز کردن آن پس از ۶ تا ١۴ روز (حداقل زمان عملآوری پیشنھادی در مبحث
نھم مقررات ملی ساختمان) گزینھ مناسبی است.
پرداخت نھایی ستون بتنی چگونھ انجام میشود؟
پردخت نھایی سطح ستون، پس از باز کردن قالب و گیرش نھایی انجام میشود. این مرحلھ، بھ دو روش خشک (از بین
بردن اثرات قالب بر روی بتن) و مرطوب (ایجاد سطح صیقلی برای بتن) صورت میگیرد. پرداخت ستون بتنی، باعث
افزایش مقاومت در برابر سایش و کاھش نفوذپیری میشود.
معرفی فیلم آموزش طراحی سازهھای بتن آرمھ
امروزه، اکثر سازهھا با استفاده بتن، بخصوص بتن مسلح ساختھ میشوند. ویژگیھای منحصر بھ فرد سازهھای بتن
آرمھ باعث گسترش کاربرد آنھا در سازهھای مھندسی شده است. بھ ھمین دلیل، اھمیت طراحی و اجرای مناسب این
سازهھا روز بھ روز در حال افزایش است. منظور آشنایی دانشجویان، مھندسان و علاقھمندان بھ این حوزه، فرادرس،
آموزش جامعی را بھ مدت ۵ ساعت و ۴٧ دقیقھ در قالب ھفت درس تھیھ کرده است.
درسھای یکم تا ھفتم این فرادرس بھ ترتیب بھ آموزش با مفاھیم طراحی سازهھای بتن مسلح، روشھای طراحی،
طراحی خمشی تیر، طراحی برشی و پیچشی عضوھا، طراحی ستون و تئوری چسبندگی (محاسبھ طول مھاری
میلگرد) میپردازد.
 برای مشاھده فیلم آموزش طراحی سازهھای بتن آرمھ + اینجا کلیک کنید.
الزامات طراحی و اجرای ستون بتنی چھ ھستند؟
الزامات اجرایی و طراحی ستون بتنی در مبحث نھم مقررات ملی ساختمان، ویرایش ،١٣٩٩ فصل ١٢-٩ آورده شدهاند.
در این بخش، بر اساس این استاندارد و استاندارد بینالمللیACI ، بھ برخی از سوالات مھم در مورد طراحی و اجرای
ستونھای بتنی پاسخ میدھیم.
ابعاد استاندارد ستون بتنی چقدر ھستند؟
ھیچ ابعاد استانداردی برای اجرای ستون بتنی وجود ندارد؛ چراکھ عوامل متعددی نظیر نوع ستون، فاصلھ بین دو
ستون، ابعاد آرماتور طولی، ابعاد آرماتور عرضی، بار مورد انتظار (مقاومت مورد نیاز) و نقش ستون در معماری
سازه بر روی ابعاد آن تاثیرگذار ھستند. از اینرو، باید ابعاد ستون بتنی را با توجھ بھ این پارامترھا طراحی کرد و
ایمنی آن را مورد تحلیل قرار داد. با توجھ بھ گستردگی استفاده از ستونھای بتن آرمھ با سطح مقطع مستطیلی، الزامات
طراحی برای ابعاد این ستونھا را در این بخش مورد بررسی قرار میدھیم.
برای ساختمانھای یک طبقھ، در صورت استفاده از بتن با عیار 15M) طرح اختلاط ١:٢:۴)، اجرای ستون بتنی با
ابعادی کمتر از ٢٣*٢٣ سانتیمتر مجاز نیست. البتھ این ابعاد بھ عنوان یک معیار حداقلی در نظر گرفتھ میشود. بھ
عنوان مثال، برای ساختمانھای یک و نیم طبقھ در صورت طراحی ابعاد ٢٣*٢٣ سانتیمتر باید از بتنی با عیار
20M)طرح اختلاط ۵:٣࿿١:١) استفاده کرد. اگر در این حالت نیز از بتن 15M استفاده شود، حداقل ابعاد مورد نیاز بھ
٢٣*٣٠ افزایش مییابد. جدول زیر، ابعاد پیشنھادی ستون بتنی در ساختمانھای چند طبقھ با اسکلتھای مختلف را
نمایش میدھد.
ابعاد (سانتیمتر) تعداد طبقات اسکلت
70*70 ١ تا ١٠ 10طبقھ
75*75 1تا ٧ 20طبقھ
60*60 ٨ تا ١۴
45*45 ١۵ تا ٢٠
80*80 ١ تا ١٠ 30طبقھ
65*65 ١١ تا ٢٠
47*47 21تا ٣٠
ابعاد پیشنھادی در جدول بالا، محافظھکارانھ ھستند) ضریب ایمنی بالایی دارند). با توجھ پارامترھای مختلف میتوان از
ستونھایی با ابعاد ٣٠*٣٠ سانتیمتر تا ١٢٠*١٢٠ سانتیمتر در سازهھایی با اسکلت بتنی استفاده کرد.
حداکثر فاصلھ دو ستون بتنی چقدر است؟
فاصلھ مرکز بھ مرکز دو ستون بتنی معمولا نباید بیشتر از ۴ تا ۵ متر باشد. با افزایش این فاصلھ، ابعاد مورد نیاز برای
اجرای ستون بتنی نیز افزایش مییابد. بھ طور کلی، در دو حالت طراحان مجبور بھ افزایش ابعاد ستون بتنی ھستند:
.١ افزایش فاصلھ بین دو ستون نیازمند افزایش ابعاد ستون و عمق تیر است.
.٢ افزایش ارتفاع سازه (تعداد طبقات) با ابعاد ستون رابطھ مستقیم دارد.
فاصلھ زمانی بتن ریزی سقف و ستون چقدر است؟
بتنریزی عضوھای بتنی، معمولا پس از گیرش مناسب ھر عضو انجام میشود. در استانداردھای مختلف، بھ فاصلھ
زمانی مناسب بین بتنریزی ستون و دیگر عضوھای سازه اشاره مستقیم نشده است. البتھ مطابق استانداردھای-ACI
318و-301ACI ، بتنریزی عضوھای نگھداری شده (دال و تیر) بر روی ستون یا دیوار، پیش از گیرش اولیھ آنھا
(حداقل دو ساعت پس از جانمایی بتن) مجاز نیست.
در مورد فاصلھ زمانی مناسب برای بتنریزی ستون بر روی دال نیز ھیچ قانون یا محدودیت خاصی وجود ندارد. در
بسیاری از پروژهھا، بتنریزی دال و ستون در یک روز انجام میگیرد. پارامترھای موثر بر این فاصلھ زمانی، سختی
کافی دال، ایجاد پیوند مناسب بین بتن عضوھا، درزھای اجرایی و محدودیتھای زمانی پروژه ھستند.
روش ھای دستھ بندی ستونھا
 بر اساس شکل
 بر اساس نوع آرماتور
 بر اساس نوع بارگذاری
 بر اساس نسبت لاغری
١ -براساس شکل:
ستون مربعی یا مستطیلی
این نوع ستون در ساختمان ھای معمولی استفاده می شود. این نوع از انواع ستون ھای ساختمان تنھا در صورتی کھ
فضا مربعی یا مستطیلی باشد، کاربرد دارند. بھ این طریق ساخت و قالب گیری ستون ھای مستطیلی یا مربعی نسبت بھ
ستون ھای دایره ای بسیار آسان تر است. این امر اساسا ً بھ دلیل سادگی کار با قالب بتن و جلوگیری از سقوط بتن ھنگام
بتن ریزی است. قالب گیری ستون ھای مستطیلی و مربعی بھتر انجام می شود و ھمچنین ھزینھ کمتری در پی دارد.
دایره ای
کھ بھ طور ویژه طراحی می شوند. آن ھا غالبا در شمع کوبی و نمای ساختمان ھا استفاده می شوند. چرا از این ستونھا
در نما استفاده می کنیم؟ از این ستون ھا برای حذف لبھ ھا استفاده می شود. ھمچنین در مکان ھایی ھمچون ایوان ھا،

تراس ھا و سالن ھای کنفرانس مورد استفاده قرار می گیرد. نمونھ دیگر از این ستونھا را می توان در پایھ ھای پل ھا
بیابید؛ زیرا در آنجا شما نیاز ندارید کھ آن ھا را با چیزی تراز کنید. از دیگر مزیت ھای دایره ای جنبھ زیبایی آنھا
است.
نوع ال
غالبا در گوشھ ھای دیوارھای دور تا دوری و مرزی استفاده می شوند و خصوصیاتی مشابھ ستونھای مستطیلی یا
مربعی دارند. این نوع از ستونھا بھ ندرت مورد استفاده قرار می گیرند.
نوع T
در ساخت پل ھا و در موارد دیگر بستھ بھ الزامات طراحی استفاده می شوند. این ستونھا ھم مشخصاتی مشابھ با ستون
مستطیلی یا مربعی دارند.
نوع V
ھمان طور کھ از نامش پیداست،بھ شکل V است و غالبا در صورتی کھ فضا ذوزنقھ ای باشد مورد استفاده قرار می
گیرد. این نوع نیازمند بتن بیشتری در مقایسھ با سایر ستونھاست.
شش ضلعی
بھ طور کلی ستون ھای تغییر یافتھ ھستند. شش وجھ دارند و زیبایی قابل قبولی برای نما ایجاد می کنند. از این ستونھا
غالبا در ایوان ھا، سالن ھای اجلاس، سالن سینما و … استفاده می شود.
قوسی
این نوع ھنگامی استفاده می شوند کھ فضا قوسی شکل است. این نوع زمانی کاربرد دارد کھ ساخت ستونھای مربعی،
مستطیلی یا دایره ای ممکن نباشد. این نوع بھ ندرت مورد استفاده قرار می گیرند زیرا قالب بندی آن دشوار است.
نوع Y
غالبا در ساخت پل ھا، روگذرھا و … مورد استفاده قرار می گیرند. در شکل ،٣ ستون نوع Y یکی از انواع ستونھای
ساختمان نشان داده شده است.
نوع Yبا قوس
مشابھ ستون نوع Y است اما وجوه و یا لبھ ھای منحنی شکل دارد. این نوع از ستونھا غالبا در زیر پل ھا و روگذرھا
استفاده می شوند؛ یعنی جایی کھ تراکم ساخت ستونھا بیشتر برای مقاومت در برابر بارھای سنگین وارده از قسمت
فوقانی ضرورت دارد. در شکل ۴ ستونھای نوع Y با قوس یکی از انواع ستونھای ساختمان نشان داده شده است.
-٢طبقھ بندی ستون ھا بر اساس نوع آرماتور
بستھ بھ نوع آرماتور مورد استفاده، ستون ھای آرماتور بندی شده بھ انواع زیر طبقھ بندی می شوند:
تنگ دار
ھنگامی کھ میلگردھای اصلی و طولی با میلگردھای تنگ جانبی نزدیک بھ ھم محصور شده باشند، ستون از نوع تنگ
دار خواھد بود.
مارپیچ
ھنگامی کھ میلگردھای اصلی و طولی با آرماتور مارپیچی ممتد و کم فاصلھ محصور شده باشند، ستون از نوع
مارپیچی خواھد بود.
مرکب
ھنگامی کھ آرماتور طولی بھ شکل مقطع فولادی یا لولھ ای یا بدون میلگردھای طولی باشند، ستون مرکب نامیده می
شود.
-٣طبقھ بندی ستون ھا بر اساس نوع بارگذاری
بر اساس نوع بارگذاری ستون ھا بھ سھ نوع تقسیم بندی می شوند:
تحت بار محوری
ھنگامی کھ راستای اعمال نیروی فشاری بر مرکز ثقل مقطع عرضی ستون منطبق باشد، بھ آن، ستون تحت بار
محوری گفتھ می شود.
تحت بار خارج از مرکز (تک محوری یا دو محوری)
ھنگامی کھ راستای اعمال نیروی فشاری بر مرکز ثقل مقطع عرضی ستون منطبق نباشد، ستون تحت بار خارج از
مرکز قرار می گیرد.
تک محوری
ما محورھای Y و X را می شناسیم. ھنگامی کھ بار بھ صورت خارج از مرکز نسبت بھ یکی از دو محور Y و X )
ھرکدام از آن ھا) وارد شود، بھ آن ستون با بار خارج از مرکز گفتھ می شود. (تک محوری)
دو محوری
اگر بار بر روی دو محور خارج از مرکز اثر کند، بھ این معنی کھ بار بر روی ھیچکدام از محورھایY یا X اثر
نکند؛ بھ آن ستون با بار خارج از مرکز گفتھ می شود. (دو محوری)
-۴طبقھ بندی ستون ھا بر اساس نسبت لاغری
بستھ بھ نسبت لاغری (نسبت طول مؤثر بھ حداقل بعد جانبی ستون) بھ شرح زیر دستھ بندی می شوند.
کوتاه :
اگر نسبت طول مؤثر ستون بھ کوچکترین بعد جانبی آن کمتر از ١٢ باشد، ستون کوتاه نامیده می شود. ستون کوتاه با
خرد شدن دچار فروپاشی می شود.
بلند :
اگر نسبت طول مؤثر بھ کوچکترین بعد جانبی ستون از ١٢ بیشتر باشد، ستون بلند نامیده می شود. بھ دلیل خمش یا
کمانش دچار شکست می شود.
اجرای ستون در ساختمانھای بتنی:
ساختمانھایی با اسکلت بتنی و فلزی ، عضو انتقال دھنده بار طبقات بالای خود بھ فونداسیون یا سقف زیر خود است
ارتفاع سقوط بتن ھنگام بتن ریزی ستون از ٢࿿١ متر بیشتر نباشد زیرا باعث تفکیک دانھ بندی بتن می گردد بھترین
مقطع برای ستون دایره می باشد مقاومت فشاری ، خمشی و پیچشی ستون ھا از طبقات پایین بھ سمت بالا کمتر می شود
آرماتور بندی ستون ھای بتنی:
برای اجرای ستونھای اولین طبقھ قبل از بتن ریزی فونداسیون ، میلگردھای اصلی در قالب آرماتورھای ریشھ در
فونداسیون نصب شده اند و بھ صورت میلگردھای انتظار اولین ستونھای ساختمان را شکل می دھند
میلگردھای انتظار بھ جزییات نقشھ ھای اجرایی در جای خود نصب شده اند و با اجرای خاموت ھا و سنجاق ھا روی
آن ھا آماده قالب بندی می شوند
فاصلھ خاموت ھا از یکدیگر در ابتدا و انتھای ستونھا در ھر طبقھ تا یک اندازه مشخص و محاسبھ شده کمتر از فاصلھ
خاموت ھا نسبت بھ ھم در ناحیھ وسط ستونھا می باشد این در ساختمانھای بتنی ستونھا را اعضای فشاری و خاموت
آنھا را تنگ می نامند
حداقل تعداد میلگردھای طولی در قطعات فشاری با مقاطع مربع یا مستطیل چھار عدد با مقاطع مثلثی سھ عدد و با
مقاطع دایره ۶ عدد می باشد در ستونھایی با مقاطع دایره بھ جای خاموت از میلگرد دورپیچ ساده استفاده می کنند کھ
قطر آنھا نباید از ۶ میلیمتر کمتر باشد
ھنگام اجرای آرماتور بندی ستونھا از تمیز بودن سطح میلگرد ھا از ھر نوع آلودگی باید اطمینان حاصل گردد
براي آرماتوربندي ستون مراحل زیر انجام ميشود:
١ خمزدن ریشھ ستون
٢ انتقال خاموتھا از محل ساخت خاموت بھ محل ستون
٣ جاگذاشتن خاموتھا در داخل ریشھ ستون
۴ انتقال میلگردھاي طولي ستون از محل آمادهشدن بھ محل ستون
۵ مشخصكردن محل قرارگیري خاموتھا بر روي میلگرد طولي با استفاده از گچ
۶ بستن میلگردھاي طولي ستون با میلگرد ریشھ ھمقطر بوسیلھ سیم
٧ انتقال خاموتھا بھ محل نشانھگذاريشده با گچ و بستن آنھا بھ میلگرد
٨ دیلم زدن
١ خمزدن ریشھ ستون:
براي این كھ ستون با پي در ارتباط باشد تعدادي از میلگردھا را بھ عنوان میلگردھایي كھ میلگردھاي ستون باید بھ آنھا
پیوند زده شود در داخل پي قرار ميدھند این میلگردھا را ریشھ ستون در داخل پي گوییم. براي این كھ ستون طبقھ بالا
با ستون طبقھ پایین در ارتباط باشد میلگردھاي ستون طبقھ پایین را تا ارتفاعي از كف طبقھ بالا ادامھ ميدھند و بعد
میلگردھاي را بھ آنھا پیوند ميزنند.
از زمان اجراشدن این ریشھ تا زمان اجراشدن علت محیط كارگاه و جابھجایي انواع و اقسام وسایل در این محیط و
عوامل دیگر این ریشھھا ممكن است از حالت و راستاي اولیھ خود خارج شوند بھ ھمین دلیل براي اجراي ستون این
میلگردھا باید بھ راستاي اولیھ خود بازگردند براي این منظور عموما ً با آچار F خم زده ميشوند یا ممكن است از لولھ
استفاده شود.
نحوه خمزدن بھ این ترتیب است كھ میلگرد در داخل دھانھ آچار F قرار ميگیرد و بستھ بھ جھتي كھ باید تحت آن جھت
دوران كند آچار F را اھرم كرده آچار F را در آن جھت دوران ميدھیم یا میلگرد را درون لولھ قرار ميدھیم و خم
ميزنیم
٢ انتقال خاموتھا از محل ساخت خاموت بھ محل ستون
در محیط كارگاه یك فضا اختصاص بھ درست كردن خاموتھا دارد. در این فضا میلگردھا خم زده ميشوند و بھ
صورت خاموت درميآیند براي این منظور وسیلھ مخصوصي در محیط كارگاه ساختھ ميشود این وسیلھ عبارت است
از یك تختھ كھ بر روي آن چند صفحھ میخ شده است و بر روي صفحات نیز میلگردھاي كوچكي جوش داده شده اند
تعداد میلگردھا بر روي صفحھ و ھمچنین فاصلھ صفحات از یكدیگر بھ اندازه خاموت بستگي دارد.
محل احداث ستون با محل ستون ممكن است چند طبقھ فاصلھ داشتھ باشد بعد از ساختھشدن خاموتھاي مربوط بھ یك
ستون آنھا بھ ریسماني كھ قلابي بھ آن وصل است قرار ميدھند و بھ بالا ميكشند این كار در چند مرحلھ صورت
ميگیرد.
٣ جاگذاشتن خاموتھا در داخل ریشھ ستون
بعد از انتقال خاموتھا بھ محل ستون آنھا در داخل ریشھ جا گذاشتھ ميشوند. این كار ممكن است با اعمال نیرو توسط
دیلم یا چكش صورت گیرد تعداد خاموتھا را نقشھ تعیین ميكند.
۴ انتقال میلگردھاي طولي ستون از محل آمادهشدن بھ محل ستون
در محیط كارگاه یك فضا اختصاص بھ بریدن میلگردھا دارد بریدن میلگردھا بھ ٢ روش صورت ميگیرد:
١ -قیچي
٢ -بھ وسیلھ ھوا
معمولا ً براي بریدن میلگردھاي خیلي نازك از قیچي استفاده ميشود.
براي بریدن میلگردھاي با قطر بالا از ھوا استفاده ميشود.
براي بریدن میلگرد بھ این صورت عمل ميشود:
از آنجایي كھ كلیھ میلگردھاي یك ستون و یا حتي كلیھ ستونھاي یك طبقھ داراي یك ارتفاع ھستند بھ ھمین دلیل براي
برش چندین میلگرد را در كنار ھم طوري قرار ميدھند كھ ابتدا و انتھاي آنھا كاملا ً در یك راستا باشد براي قرار دادن
ابتدا و انتھاي میلگردھا در یك راستا از ضربھ با چكش استفاده ميشود. سپس بستھ بھ اندازه موردنیاز میلگردھا را با
گچ شمارهگذاري ميكنند و سپس یكيیكي از محل نشانھ گذاشتھ شده توسط گچ در داخل دستگاه قرار داده ميشوند و
بریده ميشوند.
محل احداث ستون با محل برش میلگردھا ممكن است چند طبقھ فاصلھ داشتھ باشد براي انتقال میلگردھا از یك ریسمان
كھ یك قلاب بھ یك سر آن وصل است استفاده ميكنند و آن را از مكان برش میلگرد بھ میلگرد ميبندند و یك نفر كھ در
آن محل است میلگرد را بھ بالا ميكشد و در كنار ستون قرار ميدھد.
۵ مشخصكردن محل قرارگیري خاموتھا بر روي میلگرد طولي با استفاده از گچ
براي این كھ مشخص شود خاموت باید در چھ محلي بھ میلگرد طولي ستون پیوند زده شوند قبل از قراردادن میلگردھاي
طولي در ریشھ محل قرارگیري خاموتھا را بر روي میلگرد توسط گچ و با توجھ بھ نقشھ علامت ميزنند تا
آرماتوربند بداند خاموت را باید در چھ محلي بھ میلگرد طولي ببافد.
۶ بستن میلگردھاي طولي ستون با میلگرد ریشھ ھمقطر بوسیلھ سیم
در این مرحلھ یك نفر میلگردھاي طولي را بلند ميكند و آنھا را در محل مربوط و در كنار ریشھ مربوط قرار ميدھد
و نفر دیگر با سیم ریشھ و میلگرد را بھ ھم اتصال ميدھد.
٧ انتقال خاموتھا بھ محل نشانھگذاريشده با گچ و بستن آنھا بھ میلگرد
در این مرحلھ خاموتھا یكيیكي بھھ محل نشانھگذاريشده توسط گچ منتقل ميشوند براي این كار از دیلم استفاده
ميشود. یك نفر در كنار خاموتھا ميایستد و براي جداسازي یك خاموت دیلم را در فضاي بین دو خاموت قرار ميدھد
و با دیلم بھ بالا ضربھ ميزند و بدینوسیلھ یك خاموت را از مجموعھ خاموتھاي فشردهشده بھ ھم جدا ميكند سپس این
خاموت با دیلم بھ محل نشانھگذاريشده توسط گچ منتقل ميشود و در آنجا توسط آرماتوربند بھ میلگردھا بستھ ميشود.
̄براي بستن خاموت بھ میلگرد از ٢ نوع گره استفاده ميشود.
١ -گره پروانھاي
٢ -گره ساده
گره پروانھاي در جایي استفاده ميشود كھ میلگرد در گوشھ خاموت قرار گرفتھ باشد براي سایر میلگردھا از گره ساده
استفاده ميشود.
طریقھ زدن گره پروانھاي بھ این صورت است كھ ابتدا نوك سیم را از كنار میلگرد كھ بھ طرف داخل ستون است عبور
ميدھیم اگر سیم را از بالاي خاموت عبور دادیم باید نوك سیم از پایین ساق دیگر خاموت عبور كند سپس نوك سیم بھ
طرف بالا خم زده شود بھ طوري كھ رویھ میلگرد را بپیماید سپس نوك سیم بھ محل اولیھ كھ از آنجا وارد ستون شد
برده شود و از پایین گرفتھ شود سپس دو سر سیم توسط انبر بھ ھم گره زده شوند.̄در مورد نحوه گرهزدن با انبر ذكر
این نكتھ ضروري است كھ بھ ازاي ھر ٢ بار گرهزدن، انبر باید بھ طرف انسان گرهزننده كشیده شود یعني خود گره نیز
باید كشیده شود تا سیم فضاي خالي با میلگرد نداشتھ باشد (سیم خود را آزاد نكند).̄ براي بستن خاموت بھ میلگرد از
سیم استفاده ميشود این سیم انواع مختلفي دارد نامگذاري سیم بر اساس قطر سیم صورت ميگیرد.̄ محل گره سیم باید
فاقد ھرگونھ ضربدیدگي و زخم باشد زیرا در غیر این صورت پس از بتنریزي بھ علت فشار جانبي بتن گره پاره
ميشود.
٨ دیلم زدن
عليرغم خمزدن ریشھ ستون در ھمان مراحل اولیھ توسط آچار F موقعي كھ بستن خاموتھا تمام شد باز ممكن است
بین ریشھ و میگلرد ھمراستایي وجود نداشتھ باشد زیرا در مرحلھ اول تنھا یك گره بین میلگرد و ریشھ زده ميشد. در
این مرحلھ با دیلم ریشھ را بھ میلگرد نزدیك ميكنند سپس ریشھ را بھ میلگرد ميبندند.
نكتھ: بعضي از پیوندھا با سیمھا ممكن است نیروي بسیار زیادي را تحمل كنند بھ طوري كھ سیم توانایي عمق این نیرو
را نداشتھ باشد بھ ھمین دلیل سیم را دولایھ ميكنند و سپس پیوند ميزنند.
قالب بندی ستون ھای بتنی:
پس از کنترل نھایی آرماتور بافتھ شده ستون ھا مرحلھ قالب بندی ستون ھا اجرا می گردد
برای قالب بندی ستون ھا از قالب ھای چوبی ، فلزی و پلاستیکی استفاده می کنند
بعد از این كھ آرماتوربندي ستون تمام شد نوبت بھ قالببندي ستون ميرسد. براي قالببندي ستون مراحل زیر انجام
ميشود.
١ بستن رامكا
٢ درستكردن قالب
٣ تمیزكردن قالب
۴ روغنزدن قالب
۵ بستن قالب
۶ شاقولكردن قالب و بستن آنھا توسط شمع
اینك ھر كدام از عناوین گفتھشده را توضیح ميدھیم:
١ بستن رامكا
رامكاھا میلگردھایي ھستند كھ بھ اندازه مقطع ستون بریده ميشوند و در واقع ھدایتكننده قالبگذاري ھستند یعني قالب
ستون تا جایي داخل ميرود كھ بھ رامكا اتصال پیدا كند. بھ طور كلي ھدف از بستن رامكاھا را ميتوان بھ صورت زیر
بیان كرد.
١ در یك راستا قرار گرفتن قالب
٢ مقطع را بھ اندازه نقشھ ساختن
٣ چنانچھ ستونھاي یك ردیف داراي مقطع یك اندازه باشند در یك راستا قرار گرفتن تمامي ستونھاي آن ردیف
توضیح در مورد :٣ چنانچھ ستونھاي یك ردیف داراي مقطع ھماندازه باشند ميتوان بھ این صورت عمل كرد:
رامكاھاي ستون ابتدا و ستون انتھا را ميبندند سپس دو رامكا را با نخ از یك سر بھ ھم وصل ميكنند براي ستونھاي
دیگر یك سر رامكا را بھ نخ متصل ميكنند و بھ این ترتیب رامكاھاي دیگر را ميبندند.
نحوه بستن رامكاھا را ميتوان بھ این صورت بیان كرد.
تعدادي از رامكا كھ باید بیرون از میلگرد قرار گیرد توسط نقشھ تعیین ميشود سپس این مقدار توسط شاقول مشخص
ميشود و رامكا تا نخ شاقول بیرون آورده ميشود.
٢ درستكردن قالب
تختھھاي یكاندازهاي با یك مقطع از بیرون سفارش داده ميشوند.
چوبھایي بھ نام چھارتراش از بیرون سفارش داده ميشوند.
چوبھایي بھ نام چھارتراش از بیرون سفارش داده ميشوند. و بستھ بھ ابعاد مقطع ستون تختھھا در كنار ھم قرار
ميگیرند و توسط چھارتراش بھ ھم وصل ميشوند بدین ترتیب یك قالب ساختھ ميشود.
براي ساختن قالب تختھھا را روي قالب اول ميگذارند سپس چھارتراش را طوري نصب ميكنند كھ چھارتراش دو
قالب روي ھم قرار نگیرد و بر ھم منطبق نشود.
نكتھ: پخدادن بھ ستون: اگر قالب بھ منظور بتنریزي ستون باشد در گوشھ قالب یك ٣ گوشھ نصب ميكنند این كار سبب
ميشود كھ پس از بتنریزي گوشھھاي ستون پخ پیدا كند دلیل این امر این است كھ اولا ً در محیط كارگاه لوازم و وسایل
زیادي جابھجا ميشوند كھ این امر سبب پریدن لبھ ستون ميشود براي جلوگیري از این امر گوشھھاي ستون را پخ
ميدھند ثانیا ً وقتي در ابتداي یك ردیف ستون ميایستیم باید تمام آنھا را در یك راستا ببینیم كھ اگر لبھھا تیز باشند اگر
خطایي وجود داشتھ باشد را بھ خوبي مشخص ميكنند براي جلوگیري از این امر گوشھ ستون را پخ ميدھند.
٣ تمیزكردن قالب
چنانچھ قالبھاي مورد استفاده براي بتنریزي تازه ساختھ نشده باشند و از قالبھایي استفاده شود كھ قبلا ً براي بتنریزي
استفاده شده بودند باید تكھھاي بتن كھ از بتنریزي قبلي بر روي قالب ماندهاند را از قالب جدا كرد سپس با جارو خرده
بتن را از روي قالب تمیز كرد.
۴ روغنزدن قالب
قبل از بستن قالب با سطوح داخلي قالب در تماس با بتن را روغنزني كرد تا پس از بتنریزي و گرفتن بتن بتوان قالب
را راحتتر از بتن جدا كرد.
۵ بستن قالب
سیستم نگھدارنده قالب در قالبھاي چوبي عبارت است از گوه و سنجاق.
سیستم نگھدارنده قالب در قالبھاي فلزي عبارت است ازپین.

یك قالب را تا نوك رامكا قرار ميدھند سپس قالب كناري را بھ قالب قرار داده شده وصل ميكنند. با میخ دو لبھ قالب را
بھ ھم وصل ميكنند سپس دو قالب دیگر را نیز بھ ھمین ترتیب بھ یكدیگر و بھ دو قالب وصل ميشوند.
در مرحلھ بعد در قالب روبرویي از طرف چھارتراش توسط سنجاق بھ ھم متصل ميشوند سپس فضاي خالي بین
سنجاق و چھارتراش توسط گوه پوشانده ميشود و گوهھا را چكش ميزنند تا سنجاق را محكم نگھ دارد.
در حقیقت وجود سنجاق بھ این دلیل است كھ پس از بتنریزي بھ علت فشار جانبي بتن قالبھا از ھم باز شوند.
نكتھ: بعضي از ستونھا در كنار ساختمان قرار مي گیرند یعني از ٣ یا ٢ طرف بھ كف اتصال دارند و از طرفھاي
دیگر با فضاي بیرون ساختمان در تماس ھستند براي قالببندي اینگونھ ستونھا ابتدا باید براي آن طرفي كھ بھ كف
ارتباط ندارد یك تكیھگاه درست كرد تا قالب روي آن قرار گیرد این تكیھگاه را توسط چھارتراش بھ وجود ميآورند
چھارتراش را در لبھ قرار ميدھند و توسط سیم بھ میلگردھا وصل ميكنند در ھر طرفي كھ كف ندارند باید این كار
صورت گیرد چھارتراشھا توسط سنجاق ممكن است بھ ھم متصل شوند.
۶ شاقولكردن قالب و بستن آنھا توسط شمع
پس از بستن قالب باید قالب را تراز كرد یعني مطمئن شد كھ ھر چھار طرف قالب در یك خط مستقیم بالا رفتھاند براي
این منظور قالب را شاقول ميكنند.
شاقول وسیلھاي است مركب از یك مخروط كھ یك نخ بھ آن متصل است بر روي مخروط یك صفحھ نازك كوچك نیز
قرار دارد نخ بھ یك چوب وصل ميشود این چوب باید اندازهاش كاملا ً مشخص باشد.
براي شاقولكردن بھ این صورت عمل ميكنند:
ابتدا یك شمع چوبي را بھ قالب وصل ميكنند سپس چوب را كھ كاملا ً بھ قالب چوبي وصل ميكنند مخروط در پایین
قرار ميگیرد نخ باید كاملا ً ساكن بایستد ھمان اندازه كھ چوب طول دارد نخ باید از قالب فاصلھ داشتھ باشد.
چنانچھ قالب شاقول نباشد توسط شمع كھ از قبل وصل شده است قالب را فشار ميدھند تا قالب كاملا ً تراز شود.
براي فشاردادن شمع بھ قالب ميتوان زیر شمع گوه نصب كرد تا توسط ضربھزدن بھ گوه فشار لازم توسط شمع بھ
قالب وارد ميشود یا ميتوان توسط یك اھرم بھ زیر شمع فشار آورد و نیروي لازم را تأمین كرد.
تنظیم ارتفاع ستون بتنی
پس از قالب بندی ، ستونھا با استفاده از جکھای تنظیم شاقول می شوند
چنانچھ ارتفاع از ٣ متر بیشتر باشد در دو مرحلھ قالب بندی و بتن ریزی می شود
در ستونھای بتنی مرتفع با کاربری ھای خاص از قالب بالا رونده استفاده می شود
بتن ریزی ستونھا
مھم ترین مرحلھ اجرا ستونھای بتنی می باشد زیرا ستونھا با بتن ریزی جھت بار گذاری سقف و ستون طبقات بالا آماده
میشوند
روند بتن ریزی برای تمامی اعضای ساختمان ھای بتنی باید طوری باشد کھ بتن در ھنگام ریختن و جای گرفتن حالت
خمیری خود را حفظ کند و بھ راحتی بھ فضاھای بین میلگرد ھا راه یابد
پس از بتن ریزی مرحلھ نخست ستونھا از وسایل مناسب جھت تراکم استفاده می شود بھ گونھ ای کھ ارتعاش در حجم
بتن ایجاد شده و باعث پر شدن تمام نقاط گردد و تمامی میلگردھا توسط بتن احاطھ گردند
ویبراتور باید تا حد امکان بھ صورت قائم وارد بتن گردیده و بھ آرامی از آن بیرون کشیده شود تا حباب ھوا داخل بتن
باقی نماند
میلھ باید بھ راحتی بھ انتھای قالب برسد و از بین میلگردھا عبور کند
تراکم بتن می باید پیش از گیرش سیمان صورت بپذیرد
مدفون کردن لولھ ھای آب ، فاضلاب بخاری و گاز در بتن ستونھا ممنوع است
قالب برداری ستون ھای بتنی
قرار دادن لولھ ھای پلاستیکی داخل ستون ھا و دیوارھا برای عبور میل مھارھای قالب بھ شرط پر کردن آن ھا با
ملات ماسھ سیمان پس از قالب برداری مجاز است
قالب برداری ستونھای بتنی بھ دمای محیط بستگی دارد و چنان چھ در فصول گرم بتن ریزی صورت گرفتھ باشد روز
بعد از بتن ریزی قالب برداری امکان پذیر است
بعد از حدود یك نصفھ روز بتن خود را ميگیرد و باید قالب درآورده شود.
سنجاقھا باز ميشوند و در محل اتصال یك قالب بھ قالب دیگر گوه گذاشتھ ميشود تا این درز باز شود و قالبھا از ھم
جدا شوند.
یك نفر در بالاي آن ميایستد و تختھ را با پا ھل ميدھد تا از بتن جدا شود

میلگرد تقویتی چیست؟
میلگرد تقویتی از انواع میلگردھای پرکاربرد در ساختمان سازی است کھ از شمش فولادی نورد گرم تولید می شود و تا
١٨٠ درجھ امکان خم کاری در آن وجود دارد.
متداول ترین انواع آرماتوربندی میلگردھای تقویتی کدامند؟
میلگرد تقویتی اتکا، میلگرد تقویتی سنجاقی، میلگرد تقویتی راستا، میلگرد تقویتی خرک، میلگرد تقویتی خاموت،
میلگرد تقویتی رکابی.
فرمول محاسبھ وزن میلگرد تقویتی چیست؟
تعداد میلگردھای تقویتی مورد استفاده در کل پروژه × وزن کلی یک میلگرد تقویتی × طول کلی یک میلگرد تقویتی
نقش اصلی میلگرد تقویتی اتکا در سازه چیست؟
نقش اصلی میلگرد تقویتی اتکا در سازه این است کھ کشش ناشی از خمش را در بخش ھای پایینی و بخش ھای فوقانی
سازه تحمل می کند.

١ آجر فشاری ھمراه با ملات ماسھ سیمان
.٢ قالب چوبی
.٣ قالب فلزی (شامل قالب ھای تمام فلزی و یا ترکیب قالب چوبی و فلزی بھ صورت توام)
.۴ قالب نایلونی
در ادامھ ھر کدام از این انواع قالب بندی را توضیح خواھیم داد:
فھرست مطالب
 ١ -قالب بندی آجری
 ٢ -قالب بندی چوبی
 ٣ -قالب بندی فلزی
 ۴ -قالب بندی نایلونی
١ -قالب بندی آجری
قالب بندی آجری یکی از رایج ترین انواع قالب بندی است. در این نوع قالب بندی، قالب از ساخت دیوار کوچک آجری
حاصل می شود. البتھ نوع چینش آجر نیز مھم است. طبق یک قانون سرانگشتی اگر عمق پی کم تر از ۵٠ سانتی متر
باشد، قالب نیم آجره و برای عمق میان ۵٠ تا ۶٠ سانتی متر بایستی از دیوار یک آجره استفاده شود. البتھ استفاده از این
قالب نیم آجره مشروط بر این امر است کھ یک طرف قالب خاک وجود داشتھ باشد. در غیر این صورت از قالب فلزی
و چوبی بھ صورت توام استفاده می شود.
عرض قالب بندی ھا بھ شکل زیر است:
 قالب بندی ھای نیم آجره: عرض ١٠ تا ١١ سانتی متر
 قالب بندی ھای یک آجره: عرض ٢٠ تا ٢٢ سانتی متر
در مورد ملات ماسھ سیمان مصرفی در قالب بندی ھای آجری بایستی دقت داشت کھ عیار ملات، می بایست حدود
١۵٠ تا ٢٠٠ کیلوگرم بر متر مکعب باشد. بیش تر از این نیز نیاز نیست و اسراف تلقی می شود.
نکتھ ظریفی کھ درباره قالب بندی ھای آجری وجود دارد، این است کھ اگر ابعاد پی بھ صورت a×b باشد و ما از قالب
بندی آجری ١٠ سانتی متری استفاده کنیم، ابعاد نھایی پی بھ اندازه (+20a)×(+20b (خواھد شد.
بھ ھمین دلیل قالب است کھ بتن مگر معمولا ١٠ سانتی متر از حد ابعاد پی فراتر می رود. البتھ ضخامت بتن مگر کلا
بین ۵ تا ١٠ سانتی متر است و از این رو این ده سانتی متر آن چنان حجمی ھم نخواھد داشت.
٢ -قالب بندی چوبی
قالب بندی چوبی نیز بعضا در ساختمان ھای مختلف استفاده می شود. البتھ این نوع قالب بندی اندکی قدیمی تر است و
امروزه مانند گذشتھ متداول نیست. انواع چوبی ھایی کھ می توان از آن برای قالب بندی استفاده کرد عبارتند از:
 چوب سفید روسی
 چوب جنگلی
 ۵ لایی
 ٧ لایی
 ۵ و ٧ لایی روکش دار
در قالب بندی چوبی، از وسایل خاصی برای قالب بندی استفاده می شود. بھ صورت خلاصھ اجزای قالب بندی چوبی
عبارتند از:
.١ تختھ قالب بندی ( با ضخامت ۵࿿٢ تا ۵࿿٧ سانتی متر، عرضی در حدود ١٠ تا ٢٠ سانتی متر و طولی در
حدود ٢ تا ٣ متر)
.٢ پشت بند فرعی
.٣ پشت بند اصلی
.۴ شمع مایل یا قائم
البتھ بایستی خاطرنشان کنیم کھ معمولا در پی ھا، تختھ ھا افق بوده و پشت بندھای فرعی بھ شکل قائم قرار گرفتھ اند.
در این پی ھا معمولا از پشت بند اصلی استفاده نمی گردد.
٣ -قالب بندی فلزی
قالب بندی ھای فلزی بر دو نوع ھستند. یک نوع از آن ھا بھ صورت قالب ھای چوبی و فلزی و نوع دیگر قالب ھای
تمام فلزی ھستند. در قالب ھای چوبی و فلزی، قالب اصلی فلزی بوده و اتصالات بھ کمک پیچ ھا است. با این حال
پشت بندھای این قالب (شامل پشت بند اصلی، فرعی و شمع) ھمگی چوبی ھستند.
در مقابل، قالب تمام فلزی ھنگامی استفاده می شود کھ شکل قالب پایھ بھ شکلی خاص بوده و و قالب در این حالت بھ
صرت پیش ساختھ است. معمولا اتصالات این قالب ھا جوش بوده و بھ نسبت کم تر از پیج اشتفاده می شود. طبق
فھرست بھا این قالب ھا پس از ٢۴ بار استفاده مستھلک می شوند. این بدین معنا است کھ بایستی در ھر بار آنالیز،
١/٢۴ قیمت قالب را بھ عنوان ھزینھ استھلاک منظور نماییم.
۴ -قالب بندی نایلونی
در قالب بندی نایلونی ، در صورتی کھ جنس خاک زمین از نوع دج یا سنگ باشد، می توان زمین را بھ صورت دقیق
مانند پنیر برید. در این موارد دیواره ھای پی از جنس سنگ یا دج بسیار پایدار ھستند. در این موارد از لحاظ پایداری
مشکل نداریم و ھمان دیوار کنده شده، حکم قالب را دارد. منتھا برای این کھ در ھنگام بتن ریزی آب بتن در نرود، از
یک لایھ نایلونی بھ عنوان قالب استفاده می نماییم. ( قالب بندی نایلونی )
قالب فلزی
قالبھای فلزی روز بھ روز در پروژهھای ساختمانی بیشتری استفاده میشوند. قالبھای فلزی در کنار ابعاد
کوچکتری کھ دارند، از مقاومت بسیار بھتری برخوردار ھستند و در برابر فشار ناشی از بتن شکل خود را از دست
نخواھند داد. مقاومت بالا این امکان را میدھد کھ بارھا و بارھا از آنھا استفاده کرد. بھ دلیل مھندسی شدن این قالبھا،
رعایت دقیقترین استانداردھا در ساخت اسکلتھای بتنی ممکن خواھد شد. در واقع دقت کار با این قالبھا بسیار بالاتر
است.
قالب پلاستیکی
قالبھای پلاستیکی از جدیدترین در نوع خود ھستند. استفاده از آنھا در داخل کشور بسیار کم دیده میشود. استفاده از
پلاستیکھا بھ دلیل انعطاف پذیری بالا و ھمچنین سبک وزن بودن میتواند مزایای زیادی در پی داشتھ باشد. در ھر
صورت ھزینھ بالای این نوع از قالب نقطھ ضعف بزرگی است و بسیاری دیگر انواع قالبھا را ترجیح میدھند.
انواع قالب بندی بر اساس شکل
قالبھا را صرف نظر از مصالحی کھ در ساخت آنھا بھ کار میبرند، میتوان بھ شکلھای مختلفی در آورد. قالبھا
میتوانند مربعی، مستطیلی و دایرهای باشند. قالبھای مربعی و مستطیلی و دایره بیشتر در اجرای ستونھا و تیرھا
استفاده میشوند.
انواع قالب بندی بر اساس موقعیت
قالب بندیھا با شکل و مصالح مختلف را میتوان در بخشھای مختلفی از اسکلت ساختمان اجرا کرد. قالبھا را از
نظر موقعیت مکانی میتوان در چند دستھ زیر قرار داد.
 قالب بندی فونداسیون
 قالب بندی ستون
 قالب بندی تیر
 قالب بندی دیوار
 قالب بندی سقف
اصطلاحات قالب بندی
در ادامھ رایجترین اصطلاحات بھ کار رفتھ در فرآیند قالب بندی توضیح داده شدهاند.
 سھ گوش :قطعھ چوب باریک با مقطع مثلثی است کھ برای پخ نمودن گوشھھای عضو بتنی در گوشھھای قالب بھ
کار برده میشود. گوشھھای تیز آسیب پذیر ھستند.
 زبانھ آزاد :نوار باریک با جنس چوب است کھ در شکاف عرضی موجود در محل درز دو قطعھ مجاور چوبی قرار
داده میشود و موجب چفت شدن آنھا بھ یکدیگر میشود.
 روکش قالب :ورقھھای نازکی از جنس پلاستیک چوب یا فیبر ھستند کھ در رویھ قالب یعنی سطحی کھ با بتن در
تماس است کوبیده میشود و سطح بتن را صاف و یکدست میکند.
 تختھ کوبی رویھ قالب :آن قسمت از قالب کھ مستقیما ً با بتن تماس دارد.
 کلاف قالب :سیم یا پیچی است کھ دو قطعھ مقابل را بھ یکدیگر متصل نموده تاز باز شدن آنھا جلوگیری کند.
 پشتبند :قطعھ چوبی است کھ بھ صورت افقی و یا قائم برای سخت کردن قالب بھ پشت آن کوبیده میشود.
 دریچھ نظافت :برای تمیز کردن کف قالب ستون، دریچھای در پایین آن نصب میکنند کھ بھ دریچھ نظافت موسوم
است.
 پشتبند قائم :بھ اعضای قائمی اطلاق میشود کھ در پشت قالب وجود دارند و کلافھای قالب از دور یا میان آنھا
عبور میکنند. مھارھای مایل نگھدارنده قالب دیوار نیز بھ این اعضا تکیھ میکنند.
 دستک :یک عضو فشاری.
 کمرکش :بھ چھار تراشھای گفتھ میشود کھ بھ صورت افقی در پشتبندھای قائم نصب میشوند و مھارھای مایل را
بھ آنھا تکیھ میکنند. سختی طولی قالب نیز توسط کمر کشھا زیادتر میشود.
 تکیھ گاه مھار یا پابند :بھ قطعھ چوبی گفتھ میشود کھ برای تامین نقطھ اتکا بر روی قطعھ اصلی نصب میشود.
 مھار مایل :یک عضو فشاری است کھ برای نگھ داشتن تعادل قالب، بھ صورت مایل در پشت آن قرار داده میشود.
 لقمھ :قطعھ کوچک بتنی است کھ ما بین میلگردھا و قالب قرار میگیرد. برای تامین فاصلھ مناسب برای پوشش بتن
روی میلگرد استفاده میشود.
 پاخور- رامکا :برای قرار گیری لبھ پایینی قالب اصلی در محل خود، قبل از قرار دادن قالب، باید قالبھای کوچک
موقت در محل دقیق دیوار یا ستون قرار داده شود و پس از گیرش بتن، این قالبھا را باز نموده و قالب اصلی در
محل خود قرار داده میشود.
 یوغ :حلقھھایی کھ محیط قالبھای گرد را در بر میگیرد و از باز شدن آنھا جلوگیری میکند.
 چپ و راست – مھار :یک قطعھ چوبی مورب برای مھار قالب
 پایھ :شمع سبکی بھ طول مشخص

نکات مھم در قالب بندی
تا بھ این جا بھ پرسش قالب بندی چیست و انواع قالب کدام ھا ھستند؟ پرداختھ شد. در انتخاب و اجرای انواع مختلف
قالبھا باید اصول و نکات مھمی را مورد توجھ قرا داد کھ در زیر بھ مواردی از آنھا اشاره شده است.
 اول از ھمھ در انتخاب نوع قالب از نظر جنس باید بھ نوع پروژه و بودجھ در دسترس توجھ شود و از با توجھ بھ
اینکھ قالب بندی و برداری ھزینھھای زیادی در پی دارند، سعی شود کمترین ھزینھ را بھ کارفرما تحمیل کرد.
 صفحات و اندازه قالبھا باید بھ اندازه کافی بھ ھم چسبیده و متصل شوند تا از خارج شدن شیره بتن، کھ باعث ایجاد
حفرهھایی در سطح بتن میشود و ھمچنین خراب یا بھ اصطلاح کرمو شدن بتن جلوگیری شود.
 قبل از بتنریزی قالبھا را باید در کلیھ جھات عمودی و افقی، کنترل نمود و از استحکام پشتبندھا، دستکھا و
تیرھای نگھدارنده قالب مطمئن شد.
 در موقع بتنریزی قالبھا را باید پیوستھ کنترل کرد و در صورت لزوم آنھا را تنظیم و یا تقویت کرد.
 قبل از بتنریزی کلیھ قسمتھای داخلی قالب را باید کنترل نمود و آن را از ھر گونھ اشیا اضافی، نظیر خردهھای
چوب پاک کرد.
 اگر ارتفاع بتنریزی بیش از ١/۵ متر باشد باید از وسایلی نظیر ناودانھای فلزی و یا لولھھای لاستیکی استفاده کرد
تا از جدا شدن دانھھای شن و ماسھ و دوغاب سیمان از ھم جلوگیری شود.
 در موقع ویبره کردن بتن باید انتھای ویبراتور تا حد پایین بتن پایین برد و حتی بتن ریختھ شده قبلی را تا حداکثر ٢٠
سانتیمتر ویبره کرد. باید توجھ داشت کھ ویبره کردن بتن ریختھ شده قبلی، بھ ویژه در صورتی کھ بتن سخت شده
باشد، احتمال دارد موجب باز شدن و شکستگی قالب بھ ویژه در دیوارھا شود.
 یادآوری میشود کھ ویبره کردن بتن ریختھ شده قبلی در صورتی کھ بتن بھ حالت پلاستیکی درآید برای بتن ضرری
نخواھد داشت.
 ھنگامی کھ بتنریزی با پمپ و از تھ قالب انجام میشود باید توجھ داشت کھ پر کردن قالب از بتن با سرعت زیاد
صورت گیرد تا از سخت شدن آن قبل از پر شدن قالب جلوگیری شود. در صورتی کھ قدرت پمپ و میزان
بتنریزی بھ اندازهای کم باشد کھ بتن شروع بھ گرفتن کند فشار زیادی بھ سطوح داخلی قالب وارد آمده و ممکن
است باعث باز شدن و یا شکستگی شود.
قالب ھای بتن را میتوان علاوه بر جنس ماده بھ کار رفتھ در آن، بر اساس اجزای ساختمان نیز دستھ بندی نمود:
.١ قالب بندی دیوار
.٢ قالب بندی تیر
.٣ قالب بندی ستون
.۴ قالب بندی فوندانسیون
.۵ قالب سقف
ترتیب و روش برداشتن قالب
.١ ابتدا قالب ھای عمودی برای سکوھا، دیوارھا و تیر ھای بزرگ برداشتھ میشوند زیرا ھیچ باری را تحمل نمیکنند.
.٢ پس از آن دال ھا و قالب ھای زیرین برداشتھ میشوند.
در آخر نیز تیر ھا و پایھ ھای اطمینان، پس از گذشت زمان مجاز برداشتھ میشوند.

قالب بندی چیست ؟
یکی از پر اھمیت ترین مراحل و عملیات ھای اجرای سازه ھای بتنی ، قالب بندی می باشد. می تواند تاثیر گذارترین
بخش از فرآیند اجرای سازه بتنی از منظر اقتصادی و زمانی اجرا بھ شمار آید. از این رو رعایت نکات اجرایی ،
نگھداری ، کیفیت اجرا ، بھ کارگیری بھترین نوع قالب و ھماھنگ با نوع پروژه ، تاثیر فراوانی بر کل پروژه دارد.
قالب بندی برای ساختمان ھا از نظر بزرگی و کوچکی ساختمان متفاوت است در ساختمانھای کوچک معمولا برای
قالب بندی فونداسیون از آجر استفاده می شود
قالب بندی فونداسیون
در سیستم قالب بندی فونداسیون از پنلھای قالب بندی جھت اجرای فونداسیونھای بتنی، سکوھا و … استفاده میشود.
بھ کمک سایزھای مختلف موجود قالبھا، میتوان پنلھای قالب بندی را در اشکال مختلف با توجھ بھ نوع و نقشھ سازه
در فونداسیون ایجاد کرد. با توجھ بھ ضخامت دیوار و فشار بتن میتوان از قطعات تکمیلی مانند انواع میان بلت برای
حفظ مقاومت استفاده نمود.
اولین اقدام در اجرای یک پروژه گود برداری شروع عملیات قالب بندی فونداسیون است. برای این امر، ابتدا خطوط،
آکس بندی شده و حدود قالب فونداسیون در روی زمین، خط کشی و میخ گذاری شده و سپس عملیات قالب بندی
فونداسیون آغاز میشود
معمولا سطح تماس بتن و تختھ قالب بندي را بوسیلھ روغن ھاي معدني چرب مي كنند. مالیدن روغن بھ روي قالب بدان
علت است كھ اولا تختھ كھ در ابتدا كاملا خشك است ، آب بتن مجاور خود را نمكیده و موجب فساد بتن نشود و در ثاني
در موقع باز كردن قالب ، تختھ ھا براحتي از بتن جدا شوند و موجب تخریب گوشھ ھای بتن نشوند و در صورت
مناسب بودن ، براي قالب بندي بعدي مورد استفاده قرار گیرند . در موقع مالیدن روغن بھ قالب ھا باید كاملا دقت شود
كھ آرماتور ھا بھ روغن آغشتھ نشود زیرا در این صورت روغن مانع چسبیدن بتن بھ دور میلگرد گردیده و جسم
یكپارچھ تشكیل نداده و بتن و آرماتور ھر یك بھ تنھایي كار مي كنند و موجب ضعف در ھمگن بودن بتن و فولاد مي
گردد . وقتي قالب ھا بستھ شدند فونداسیون آماده بتن ریزي مي شود.
براي احداث یك سازه بتن مسلح، باید بتن تازه در قالبھایي ریختھ شود، تا پس از پر كردن تمام حجم قالبھا و سفت شدن،
بھ شكل لازم درآید .از مھمترین گامھا در احداث سازهھاي بتني، نحوه قالببندي است .بھ ھمین دلیل باید مجري و
پیمانكار سازهھاي بتني كاملا ً در جریان امور مربوط بھ قالببندي، از وسایل گرفتھ، تا مشخصات و رواداریھاي ابعاد و
روشھاي اجرا قرار داشتھ باشند.
پس از استقرار قالبھا در محل مربوط، باید آنھا را مورد بازرسي قرار داد و درزھایي كھ احتمالا ً باعث بیرون زدن
شیره بتن خواھند شد، پر شوند.
پایداري از مھمترین خصوصیاتي است كھ باید درقالببندي رعایت شود. كافي نبودن مھاربندي پایھھاي اطمینان و یا
مھاربندي افقي سكوھا، عدم تنظیم تراز بتنریزي كھ منجر بھ پر شدن یك قسمت از قالب و خالي ماندن قسمت دیگر
ميشود، تكیھگاه نامناسب زیر پایھھاي اطمینان، عدم بھ كارگیري كارگران ماھر، خوب نبستن قطعات قالب بھ یكدیگر،
درنظر نگرفتن بارھاي زنده و مرده وارد بھ قالبھا و لغزش لایھ خاك مجاور قالب ميتواند باعث خرابي قالبھا گردد.
انواع قالب بندی در اجرای فونداسیون:
فونداسیون یا پی ساختمان یکی از اجزای ضروری ھر سازه بھ شمار می آید و وظیفھ آن تحمل فشار ناشی از ستون ھا
و انتقال این نیرو بھ زمین است. پی سازی بنا با توجھ بھ نوع سازه و محلی کھ قرار است در آن اجرا شود تحت شرایط
متفاوتی انجام می شود تا استحکام و مقاومت سازه تامین گردد. فونداسیون اولین مرحلھ ساخت بنا است و باید
استانداردھای لازم در اجرای آن رعایت شود.
در قالب بندی فونداسیون از قالب ھای چوبی، فلزی و آجری استفاده می شود کھ ھر کدام دارای ویژگی ھای منحصر
بفرد خود ھستند. در سیستم قالب بندی، پنل ھای مختلفی برای قالب گذاری بھ کار می روند کھ بر اساس نوع سازه و
نقشھ اجرایی می توان آنھا را در اشکال مختلف ایجاد نمود. برای پی سازی ساختمان پس از گودبرداری باید خطوط
آکس بندی شده و محل قرارگیری قالب در روی زمین مشخص شود تا بتوان بر اساس آن فونداسیون را اجرا نمود.
از جملھ نکاتی کھ در قالب بندی فونداسیون باید بھ آنھا توجھ کرد بھ شرح ذیل می باشند:
قالب ھا را باید محکم و فیکس کرد و از استحکام آنھا اطمینان حاصل نمود.
توجھ بھ ابعاد فونداسیون در انتخاب قالب امری بسیار ضروری است.
طراحی و ساخت قالب ھا باید بھ گونھ ای باشد کھ راحت و بھ سرعت بتوان آنھا را نصب و یا باز کرد. در این
صورت بھ میزان قابل توجھی در وقت و ھزینھ صرفھ جویی خواھد شد.
بھ منظور جلوگیری از ھدر رفتن شیره بتن، درزبندی مناسب باید انجام شود.
برای ارتقاء کیفیت سطح بتن و استحکام قالب ھا باید از روغن قالب استفاده نمود.
قالب ھا باید از دوام و استحکام بالایی برخوردار باشند تا بدون از ھم گسیختگی و یا نشت شیره بتن بتوانند فشار و
بارھای وارده را تحمل نمایند.
با توجھ بھ اینکھ فونداسیون نما است یا خیر باید نسبت بھ تعیین کیفیت مصالح ساختمانی و قالب بندی توجھ لازم
معطوف گردد.
ساخت قالب ھا و نصب آنھا باید بھ نحوی باشد کھ بتوان بھ ابعاد، شکل و نمای بتن مورد نظر دست یافت.
شاقول بودن فونداسیون و رعایت کاور آرماتورھا نیز از جملھ نکات مھم در قالب بندی فونداسیون بھ شمار می آیند.
قالب ھا باید بھ گونھ ای انتخاب شوند کھ بتوان آنھا را با امکانات در دسترس حمل نموده و جا بھ جا کرد.
قالب بندی دیوار
در قالب بندی سازه بتن دیوار بدلیل سرعت دادن بھ کار و ھمچنین داشتن ضریب تکرار بالا قالب بتن از پنلھای سایز
بزرگتر استفاده میگردد.
در این روش قالب بتن توسط لولھ ھای داربستی بھ صورت افقی و سولجرھا در راستای عمودی مھار می گردند.
استفاده از سولجر بھ منظور افزایش مقاومت پانل در برابر نیروھای جانبی بتن و ھمچنین سھولت در جابجائی پانل ھا
می باشد.
دیوارھا پس از نصب در محل مورد نظر عموما ً توسط جک ھای دوپیچ شاقول کننده تنظیم می گردند. در مواردی کھ
جابجائی قالب بتن بھ صورت یکپارچھ انجام نمی پذیرد و ضخامت دیوار کم است بھ جای استفاده از سولجر از لولھ
ھای داربستی بھ صورت عمودی و واشر دو لولھ استفاده می گردد
دیوارھاي برشي غالبا بھ دو صورت ، دوطرفھ و یک طرفھ حائل ، قالب بندی میشود طرح قالب بندی در دیوار بتنی
وابستھ بھ سھ مورد مھم : ارتفاع دیوار ، مھار فشار جانبی بتن و پایداری مجموعھ قالب میباشد. سیستم قالب دیوار
دوطرفھ
این سیستم در جایی کھ امکان دسترسی بھ دو طرف دیوار وجود داشتھ باشد، مورد استفاده قرار میگیرد. جھت قالب
بندی دیوار دوطرفھ ، قالب ھای مدولار در دو طرف آرماتور ھای بستھ شده، بوسیلھ پین و گوه و گیره متوسط (کلیپس)
نصب شده و بوسیلھ بلت ھای تمام رزوه کھ در فاصلھ یک متر عرضی و ۵٠ سانت عمودی بستھ میشود مانع از دفرمھ
شدن و جداشدن دو ردیف قالب بتن از ھمدیگر بر اثر فشارھای جانبی بتن میشوند . از پروفیل یا لولھ بھ عنوان پشت
بندھای افقی و از سولجر برای پشت بند عمودی استفاده میگردد کھ در فواصل ١ متری از یکدیگر قرار گرفتھ و نیروی
ھیدرواستاتیک را در قالب دیوار مھار میکند. پشت بندھای لولھ و سولجر ضمن ایجاد استحکام بعلت یکپارچھ نمودن
قالبھا سبب سھولت در جابجایی قالب دیوار نیز میشود . بنابراین اجزاء تشکیل دھنده ترکیب قالب دیوار عبارتند از :
قالب مدولار (سوراخدار و بدون سوراخ و معمولا پنلھای سایز بزرگ)، سولجر ، پین و گوه ،بلت تمام رزوه ، مھره
بلت (خروسک)، واشر کاس ، واشر دولولھ ،بلت عصایی ( جھت اتصال سولجر بھ قالب بتن )، گیره متوسط (کلیپس )
و لولھ داربستی
سیستم قالب دیوار دوطرفھ
این سیستم در جایی کھ امکان دسترسی بھ دو طرف دیوار وجود داشتھ باشد، مورد استفاده قرار میگیرد. جھت قالب
بندی دیوار دوطرفھ ، قالب ھای مدولار در دو طرف آرماتور ھای بستھ شده، بوسیلھ پین و گوه و گیره متوسط (کلیپس)
نصب شده و بوسیلھ بلت ھای تمام رزوه کھ در فاصلھ یک متر عرضی و ۵٠ سانت عمودی بستھ میشود مانع از دفرمھ
شدن و جداشدن دو ردیف قالب بتن از ھمدیگر بر اثر فشارھای جانبی بتن میشوند . از پروفیل یا لولھ بھ عنوان پشت
بندھای افقی و از سولجر برای پشت بند عمودی استفاده میگردد کھ در فواصل ١ متری از یکدیگر قرار گرفتھ و نیروی
ھیدرواستاتیک را در قالب دیوار مھار میکند. پشت بندھای لولھ و سولجر ضمن ایجاد استحکام بعلت یکپارچھ نمودن
قالبھا سبب سھولت در جابجایی قالب دیوار نیز میشود . بنابراین اجزاء تشکیل دھنده ترکیب قالب دیوار عبارتند از :
قالب مدولار (سوراخدار و بدون سوراخ و معمولا پنلھای سایز بزرگ)، سولجر ، پین و گوه ،بلت تمام رزوه ، مھره
بلت (خروسک)، واشر کاس ، واشر دولولھ ،بلت عصایی ( جھت اتصال سولجر بھ قالب بتن )، گیره متوسط (کلیپس )
و لولھ داربستی
سیستم قالب بندی دیوار یک طرفھ
سیستم قالب بندی یکطرفھ یا حائل ، در مواردی کھ قالب بندی پشت دیوار ممکن نیست( مثل سمت کوه در جاده ھا )و یا
اساسا ً نیاز بھ قالب بندی پشت دیوار نمی باشد، اجرا میگردد. از آنجاییکھ در دیوار یکطرفھ امکان استفاده از بلت وجود
ندارد بنابراین بھ جای بلت باید از انکربلت استفاده شود. برخلاف بلت کھ قالب ھای دو طرف را بھ ھم متصل می کند،
انکربلت داخل قالب بتن کار گذاشتھ شده و پس از سخت شدن بتن مرحلھ قبلی می تواند برای تحمل فشار جانبی بتن
قسمت ھای بالاتر مورد استفاده قرار می گیرد. برای پائین ترین قسمت دیوار، انکربلت ھا معمولا ً در شالوده نصب
میگردند. جھت پایداري و شاقول کردن مجموعھ قالب بندي در دیوارھـاي یک طرفھ تا ارتفاع ۴ متر از جک ھـاي
دوبل (شاقول کننده ) کھ بازوھـاي آنھا بصورت تلسکوپي تنظیم مي شود، استفاده میگردد و در دیوارھاي یکطرفھ کھ
بیش از ۴ متر ارتفاع داشتھ باشند، از شمعھاي حمایتي کھ از ترکیب سولجـر وپیچھاي تنظیم در دو نوع چپ گرد و
راست گرد(دوپیچ) ، متصل بھ ابتدا و انتھاي سولجر، استفـاده مي گردد. ضمنا براي قالب بندي دیوارھـاي بتني در
ارتفاعات بالا از براکت و متعلقات آن استفاده مي شود. جک ھای دوبلھ ( شاقول کننده) ، براکت و خرپای قائم پشت بند
، از دیگر اجزای سیستم قالب یک طرفھ دیوار ھستند.
شرایط قالببندی
قالبھا باید بھ نحوی ساختھ و نصب شوند تا شكل، اندازه، وضعیت و نمای بتن مورد نظر حاصل شود.
قالبھا باید بھ اندازه كافي محكم باشند تا فشار یا وزن بتن تازه و دیگر بارھا را تحمل كنند، بدون آنكھ دچار تابیدگی،
نشت شیره، گسیختگی یا بھ مخاطره انداختن كارگران شوند.
قالبھا باید طوری طراحی و ساختھ شوند كھ بھ آسانی و با سرعت، قابل نصب و باز كردن باشند، تا از اتلاف وقت و
پول جلوگیری شود.
قالبھا باید حتیالامكان با وسایل و امكانات موجود قابل حمل و جابجایی باشند.
قالبھا باید درزبندی شده باشند، تا از نشت شیره بتن جلوگیری شود.
مصالح مورد استفاده در ساخت قالب
قالب اجزاي بتني را ميتوان از مصالح مختلفي تھیھ نمود. ویژگیھاي تعدادي از آنھا بھ شرح زیر است:
قالب آجري : این نوع قالب براي شالوده ھا ودیوارھاي حایل مجاور خاك مورد استفاده قرار ميگیرد. براي اجرا بستھ
بھ ارتفاع بتن در قالب و نیز نیروھاي وارده، یك دیوار بھ ضخامت ١٠ یا ٢٠ سانتیمتري احداث ميشود. براي
جلوگیري از كرمو شدن بتن و مكیده شدن آب آن توسط آجر قبل از بتنریزي باید یك لایھ ورق نایلوني روي سطح
دیوار نصب كرد، در صورتي كھ امكان انجام دادن این كار نباشد، باید سطح آجرھا را كاملا ً آب پاشي نمود. ھمچنین
باید دقت نمود تا آب در قالبھا جمع نشود.
در این نوع قالب بندی حدود آکس ھای سازه و قالب باید توسط نقشھ بردار مشخص شود. برای جلوگیری از
کوچکترین خطا در اجرای این نوع قالب بندی بھتر است گوشھ آکس ھا و قالب ھا میخ گذاری گردد و مرز قالب ھا بعد
از آنکھ با رسیمان مشخص شد رنگ آمیزی شود. علاوه بر آن سطح زمین باید از ترازی یکنواخت برخوردار باشد کھ
این امر با نقشھ برداری انجام می شود. ھنگام قالب بندی آجری باید یک لایھ نازک از سیمان در جداره داخلی قالب
اجرا گردد اما در صورت عدم این کار می توان از پلاستیک نیز استفاده نمود. پشت قالب آجری را می توان با خاک پر
کرد.
مزایا:
الف) بھ گودبرداری نیاز ندارد.
ب) سرعت اجرای خوب است.
پ) بھ علت چسبندگی قالب آجری بھ شالوده ضخامت شالوده بیشتر و در نتیجھ ظرفیت باربری شالوده افزایش می یابد.
ت) قیمت تمام شده آن نسبت بھ دیگر قالب ھا کمتر است.
ث) شالوده در برابر عوامل مخرب نسبتا محفوظ است.
معایب:
الف)پس از چیدمان امکان بھ ھم خوردن قالب و تغییر در ابعاد و اندازه ھای آن وجود ندارد.
ب)نمی توان روی قسمت ھای کھ فاقد کیفیت مناسب ھستند کنترلی انجام داد.
پ)یکبار مصرف ھستند.
قالب چوبي : قالب چوبی ھمانطور کھ از نامش پیداست از جنس چوب است. قالب ھا بھ اندازه ای ساختھ می شوند کھ
بتوان آنھا را بھ مکان مورد نظر حمل نمود. بتن ریزی در این قالب ھا بھ دقت کافی نیاز دارد تا آسیبی بھ لبھ آنھا وارد
نشود.قالب ھای چوبی در برابر قالب ھای فلزی وزن سبک تری دارند اما مقاومت آنھا در برابر رطوبت چندان بالا
نمی باشد.
مزایا:
الف)مقاومت نسبتا خوبی دارد.
ب)سبک وزن ھستند.
پ)قابلیت اتصال بھ صورت ساده و طویل شدن با استفاده از میخ و پیچ را دارند.
ت)عایق حرارت ھستند.
ث)ھزینھ کمتری دارند.
ج)چندین بار قابل استفاده ھستند.
معایب:
الف)تکرار پذیری کم (١٠مرتبھ)
این قالب نیز بعضا در ساختمان ھای مختلف استفاده می شود. البتھ این نوع قالب بندی اندکی قدیمی تر است و امروزه
مانند گذشتھ متداول نیست. انواع چوبی ھایی کھ می توان از آن برای قالب بندی استفاده کرد عبارتند از:
چوب سفید روسی
چوب جنگلی
۵ لایی
٧ لایی
۵ و ٧ لایی روکش دار
در قالب بندی چوبی، از وسایل خاصی برای قالب بندی استفاده می شود. بھ صورت خلاصھ اجزای قالب بندی چوبی
عبارتند از:
تختھ قالب بندی ( با ضخامت ۵ဂ٢ تا ۵ဂ٧ سانتی متر، عرضی در حدود ١٠ تا ٢٠ سانتی متر و طولی در حدود ٢ تا
٣ متر)
پشت بند فرعی
پشت بند اصلی
شمع مایل یا قائم
برای ساخت ھر سازه، قالب ھای مختلفی نیاز است تا بتوان اسکلت بتنی بنا را ایجاد کرد. بھ منظور ساخت یک بتن
مرغوب، می توان از یک قالب فلزی بتن مقاوم استفاده کرد تا بتوانیم اسکلت بتنی استانداردی برای بنا بسازیم. از
اینرو برای ساخت ھر سازه ای، وجود قالب فلزی و ھمچنین داربست مدولار بسیار مھم می باشد.
قالب فلزی : امروزه قالب فلزی بتن نقش بسیار مھمی در پروژه ھای عمرانی دارد .قالب ھای فلزی برای نگھداری
بتن، مقاومت و استحکام لازم را دارند و با وجود فشاری کھ با ریختن بتن درون قالب فلزی، وارد می شود، باز ھم
مقاوم ھستند و شکل خود را از دست نمی دھند
این قالب در مقایسھ با قالب ھای چوبی و آجری از استحکام و سطح شاقولی مناسب تری برخوردار می باشد. امروزه
این نوع قالب ھا از جملھ رایج ترین قالب ھای مورد استفاده در پی ریزی ساختمان ھستند زیرا بھ راحتی می توان آنھا
را حمل نمود و در ھر نوع سیستم اجرایی بھ کار برد.
کاربرد:
نیاز بھ مقاومت بیشتر قالب یا حجم زیاد کار وتنوع سطوح وابعاد کم
مزایا:
الف)سرعت بالای اجرا
ب)سطوح صاف بتن ریزی
پ)مقاومت بالا
ت)مقاوم در برابر آتش سوزی
ث)امکان تغییر در ظرفیت و مقاومت
معایب:
الف)عایق حرارت نیستند و تبادل گرمایی بالا دارند.
ب)بھای اولیھ آن بالا می باشد.
قالب بتنی
بدیھی است کھ بتن از جملھ پر کاربرد ترین مصالح ساختمان بھ شمار می رود .بتن ھا در ابتدا حالت خمیر گونھ دارند
و با گذر زمان سفت می شوند. این ماده بتنی خمیری شکل را در قالب ھای مخصوص با شکل خاص می ریزند تا پس
از سرد و خشک شدن، شکل خاصی کھ مد نظر است را بگیرد. از آنجایی کھ تھیھ قالب ھای بتنی ھزینھ بسیار زیادی
دارد، توجھ بھ نوع و کیفیت آن بسیار حائز اھمیت می باشد. قالب ھا از جنس چوب، پلاستیک، فولاد، فایبرگلاس و …
تھیھ می شوند.
آن چھ کھ در قالب بندی بتن باید مورد توجھ قرار گیرد، استحکام قالب ھا و مھاربندی صحیح آن ھا می باشد. در جھت
افزایش استقامت داربست، استفاده از پشت بندھای طولی و عرضی الزامی می باشد. نحوه قرارگیری قالب بتن باید بھ
گونھ ای باشد کھ از خارج شدن بتن از میان آن ھا جلوگیری بھ عمل آید. برای اجرای قالب بتنی، قالب ھا باید خنک
باشند. در صورتی کھ قالب بندی ھا داغ باشند، کیفیت بتن را کاھش داده و باعث تغییر رنگ آن می شود. این امر باعث
می شود بتن شکل مناسب خود را از دست دھد.
قالب مدولار چیست؟
نام دیگر قالب بتن، قالب مدولار می باشد. این نوع قالب بندی در اندازه ھای مختلفی تولید شده و در قالب بندی سازه
ھای بتنی مورد استفاده قرار می گیرد.
اتصالات قالب بتن
در جھت اتصال قالب بتنی و ایجاد یک سازه بتنی مناسب بھ قطعاتی نیاز می باشد. از جملھ قطعات مورد نیاز برای
انجام این کار کلمپس، گیره متوسط و بلند، گیره لولھ بھ لولھ، میان بلت، بلت عصایی، گیره متوسط، مغزی چدنی و
غیره می باشد.
قالب یوبوت
از قالب یوبوت در جھت ایجاد حفره درون دال بتنی استفاده می شود. انجام این کار می تواند باعث حذف بتن ناکارآمد
شده و بھ سبک تر شدن دال نیز کمک می کند. بھ طور کلی چھار مدل قالب یوبوت موجود می باشد کھ شامل قالب
یوبوت تک، قالب یوبوت دوبل، قالب یوبوت بادی و قالب یوبوت پلی استایرن می باشد.
قالب وافل
یکی از سازه ھای مدرن کھ می توان در ساختمان سازی مورد استفاده قرار داد، قالب وافل می باشد. قالب وافل نمونھ
ای از قالب ھای سقفی می باشد. این قالب ھا با ظاھر مشبک مانند خود باعث پوشاندن قسمت زیادی از سقف می شود.
استفاده از این قالب ھا بھ تجھیزات ساختمانی ھیچ گونھ آسیبی وارد نمی کند. این گونھ قالب ھا مکعبی شکل بوده و
توخالی می باشند. از مزایای استفاده از این قالب ھا می توان بھ ایجاد ایمنی در برابر زلزلھ، مقاومت در برابر آتش
سوزی، بھ عنوان عایق در برابر صوت و گرما، حذف انواع بلوک و تیرچھ و کاھش ھزینھ ھای آرماتوربندی و قالب
بندی اشاره کرد. استفاده از این قالب ھا معایبی نیز بھ ھمراه دارد. برای مثال از آن جایی کھ قالب وافل سبک می باشد،
در مناطقی کھ بادھای شدید می وزد، امکان استفاده از آن ھا وجود ندارد. ھم چنین برای پر کردن قالب ھای آن نیاز بھ
خاک مناسب می باشد.
.قالب لغزنده
قالب لغزان یا قالب لغزنده نمونھ ای از روش ھای قالب بندی است کھ در آن قالب در فواصل زمانی منظم و با حرکت
مقطعی بھ سمت جلو یا در جھت بالا حرکت می کند. در این روش قالب بندی، سطح قالب لغزنده در تماس با بتون بوده
و از آن جدا نمی شود و ھمان گونھ کھ از نام آن پیداست، بر روی بتن لیز می خورد.
کاربرد:
این قالب عموما ھیدرولیک بوده و بتن ریزی یکنواخت در ارتفاع یا در سطح افقی از آنھا استفاده می شود و با تنظیم
سرعت حرکت قالب ھای لغزنده می توان بتن ریزی بعضی از سازه ھای بتنی را بھ صورت پیوستھ انجام داد.
انواع:
الف)قالب ھای لغزنده قایم :برای سازه ھای قایم :سیلوھا، تاسیسات ذخیره سازی مواد، ھستھ ھای مقاوم -دیوار برشی،
دودکش ھا،برج ھای مخابراتی، مراقبت و….
ب)قالب ھای لغزنده افقی :در کارھای نظیر پوشش تونل ھا لولھ ھای آب کانال ھای زھکشی از قطعات پیش ساختھ
روکش کانال ھا و…استفاده می شود.
قالب ستون
بھ طور کلی می توان گفت ستون بخش مھمی از یک سازه بھ شمار می آید و از این رو دقت در اجرای آن مخصوصا
در زمان بروز زلزلھ بسیار حائز اھمیت می باشد .قالب ھای ستون از دو جزء اساسی و اصلی تشکیل شده اند . این
دو جزء شامل جدار قالب یا پنل ھای فلزی و کلاف قید می باشد
تختھ قالب بندی
استفاده از تختھ قالب بندی در اجرای ساختمان ھای بتنی از اھمیت ویژه ای برخوردار است. از آن جایی کھ بتن قبل از
سفت شدن بھ شکل روان می باشند، در جھت شکل گیری نیاز بھ قالب دارند. استفاده از تختھ ھای قالب بندی در گذشتھ
بیش تر رواج داشت و امروزه استفاده از قالب بندی فلزی تا حدودی استفاده از آن ھا را کاھش داده است. استفاده از
تختھ قالب بندی در مقایسھ با قالب فلزی مزایایی بھ ھمراه دارد. برای مثال استفاده از تختھ قالب بندی نسبت بھ قالب
فلزی ھزینھ کم تری در بر داشتھ و مقرون بھ صرفھ می باشد. از آن جایی کھ این گونھ قالب ھا وزن سبک تری دارند،
از سرعت بالاتری برای اجرا برخوردار ھستند. توجھ داشتھ باشید از تختھ ھای قالب بندی با کیفیت استفاده نمایید. چرا
کھ در صورتی کھ این تختھ ھا از جنس مرغوبی برخوردار نباشد، نمی توانند وزن بتن را تحمل کنند و ھمین امر باعث
تغییر شکل بتن می شود. از تختھ قالب بندی در قالب بندی پی ھا، قالب بندی ستون، قالب تیرھای اصلی و قالب بندی
سقف استفاده می شود.
تجھیزات قالب بندی
از جملھ تجھیزات مورد نیاز قالب بندی می توان بھ بلت عصایی، بولت دو سر دنده، میان بلت، واشر دو لولھ،واشر
کاس، گیره بلند، گیره متوسط، آب بند چدنی، آب بند فلزی، پیچ و مھره چدنی جک سقفی، رزوه جک سقفی، پایھ جک
سقفی قابل رگلاژ و سرجک سقفی قابل رگلاژ می باشد.

)دمای مجاور سطح بتن (درجھ سلسیوس
8 16 24و بیشتر
18 12 9 قالبھای قائم،ساعت
دالھا
6 4 3 قالب زیرین،شبانھ روز
15 10 7 پایھھای اطمینان،شبانھ روز
تیرھا
15 10 7 قالب زیرین،شبانھ روز
21 14 10 پایھھای اطمینان،شبانھ روز

انواع قالب بندی
قالببندی را میتوان از لحاظ متریال استفاده شده، موقعیت قالببندی و شکل آن در دستھھای مختلف تقسیم کرد. یکی از
انواع آنھا، قالببندی فلزی میباشد کھ دارای کاربردھای بسیار زیادی در صنعت ساختمان سازی است. البتھ لازم بھ
ذکر است کھ ھر یک از روشھای قالببندی، بھ نحوه خاصی اجرا میشود و کاربردھای متفاوتی نیز دارد. قالببندی
از لحاظ جنس را میتوان در دستھھای زیر تقسیمبندی کرد.
 قالببندی چوبی
 قالببندی فلزی
 قالببندی پلاستیکی
ھر کدام از این انواع، دارای ویژگیھای خاص خود ھستند، اما در مقابل دارای نقاط ضعف و یا معایبی نیز میباشند.
در این دستھبندی، نوع سازه و نقشھ اجرایی مشخص کننده پنلھای لازم برای قالببندی است و برای پی سازی
ساختمان، پس از گودبرداری، باید خطوط آکسبندی شده و محل قرارگیری قالبھا بر روی زمین مشخص شوند تا
بتوان عملیات فونداسیون را بر روی زمین اجرا کرد.
قالببندی فلزی
یکی از انواع قالببندی برای پیسازی ساختمان، قالببندی فلزی یکی از انواع قالببندیھا است کھ در برابر قالبھای
چوب و آجری، از استحکام بسیار بالاتری برخوردار است و بیشتر فعالان در زمینھ ساختمان سازی، این روش را
بھترین نوع قالببندی معرفی میکنند. امروزه از این نوع از قالببندی، یکی از رایجترین روشھا برای پی ریزی
ساختمانھا میباشد، زیرا بھ راحتی میتوان آنھا را حمل نمود و برای ھر نوع سیستمی از آن استفاده کرد.
قالببندی فلزی دارای مزایای بسیار زیادی است کھ از میان آنھا میتوان بھ دوام و استحکام بالا، سھولت اتصال،
سرعت بالای اجرا، قابلیت استفاده مجدد، بھرهوری بالا و … اشاره کرد. برای پروژهھایی کھ تنوع ابعاد و سطوح کم
است اما در مقابل، حجم کاری بالا میباشد، قالببندی فلزی بھترین گزینھ ممکن است.
ھرچند قیمت اولیھ قالبھای فلزی بسیار بالا است، اما در مقابل دارای طول عمر بسیار بالایی ھستند و میتوان از آنھا
برای مدت زمان زیادی استفاده کرد. البتھ لازم بھ ذکر است، برای جلوگیری از اثرات نامطلوب آب و ھوایی، باید این
قالبھا را عایقبندی کنید. استفاده از قالببندی فلزی، بھ شکل روز افزونی در حال افزایش است و بیشتر از سایر
موارد دیگر از آنھا برای پروژهھای ساختمانی استفاده میشود. قالبھای فلزی در ابعاد بسیار کوچکی ھستند و
مقاومت بسیار بالایی در برابر فشارھای ناشی از بتن دارند. ھمچنین این قالبھا، در طی فشارھای وارده شکل خود را
از دست نمیدھند کھ این یکی از مزایای بسیار مھم آنھا میباشد. در واقع، با توجھ بھ مھندسی شدن این نوع از قالبھا،
دقت کاری بسیار بالاتر میرود.
اجزای قالببندی فلزی
برای قالببندی فلزی از قطعات مختلفی استفاده میکنند کھ این قطعات میتوانند در پروژهھای مختلف با توجھ بھ نقشھ و
نوع ساختمان، مختلف باشند. اما بھ طور کلی از مھمترین قطعات استفاده شده برای این روش میتوان بھ موارد زیر
اشاره کرد.
 بولت چدنی
 واشر کاس
 تسمھ بلت
 گیره بلند میان برد فلزی دنده درشت
 جک دو پیچ
انواع قالببندی فلزی
قالببندی فلزی، با توجھ بھ نوع استفاده از آن در پروژهھای مختلف، دارای انواع متفاوتی است کھ ھر کدام دارای
ویژگیھای خاص خود ھستند و باید متناسب با نوع پروژه، قالببندی مناسبی را انتخاب کنید. انواع قالببندی فلزی، بھ
شرح زیر میباشد.
 قالب ثابت
 قالب رونده
 قالب لغزان
بتن ریزی بعد از قالب بندی
بتن آماده، توسط ماشینھای حمل بتن (میکسر) برای شما آورده میشود و بعد از انجام انواع قالب بندی در ساختمان،
باید بھ سراغ بتنریزی بروید، اما برای انجام این کار، لازم است تا نکات زیر را حتما بھ یاد داشتھ باشید.
-١از افزودن آب بھ بتن حمل شده، بدون اجازه مھندس ناظر، اکیدا ً خودداری کنید. معمولا کارگران برای سھولت کار
خود و روانی بیشتر بتن، بھ آن آب میافزایند کھ این امر از مقاومت بتن بھ شدت میکاھد. لذا توجھ بھ این امر، بسیار
حائز اھمیت میباشد.
٢ -معمولا ً مقداری از بتن در ابتدای تخلیھ از میکسر، دارای دانھبندی نامناسبی میباشد. باید دقت شود این بتن کھ
دارای کیفیت نامناسب جھت بتن ریزی میباشد، مورد مصرف کارھای ساختمانی قرار نگیرد.
٣ -در روش قالببندی فلزی باید، قبل از بتنریزی، حتما ً درون قالبھای فونداسیون کھ آرماتور گذاری شده است، از
خاکھای ریزشی و نخالھ ھای ساختمانی کاملا ً پاکسازی شود.
۴ -در زمان بتن ریزی استفاده از دستگاه ویبره الزامی است، پیمانکاران موظف ھستند، قبل از آغاز بتن ریزی از
سلامت دستگاه ویبره خود اطمینان حاصل نمایند.
۵ – برای آنکھ آجرھای قالببندی فونداسیون، آب شیرآبھ بتن را جذب نکند استفاده از پوشش پلاستیکی (کاور) الزامی
است.
۶ -قبل از اینکھ فرایند بتنریزی آغاز شود، برای اینکھ آب بتن سریعا توسط بستر خارج نشود، لازم است بستر بتن-
ریزی مرطوب شود، البتھ باید مراقب بود تا آب در کف پی جمع نشود و فقط رطوبت وجود داشتھ باشد.
استفاده از دستگاه لرزاننده بتن (ویبراتور) برای خارج کردن ھوای بتن و بالا بردن مقاومت بتن لازم و ضروری
میباشد و بتنریزی بدون لرزاندن آن عملا بتن مناسبی را حاصل نخواھد شد.
قالب برداری
قالب باید وقتی برداشتھ شود کھ بتن قادر بھ تحمل تنشھا و تغیر شکلھای وارده باشد. در صورت نیاز و تمایل میتوان
پس از گیرش اولیھ بتن فونداسیون و با اطلاع مھندس ناظر ساختمان نسبت بھ جمع آوری قالب بندی آجری برای استفاده
مجدد آجر آن در ساختمان اقدام نمود.
الف: چنانچھ زمان قالببرداري در طرح، تعیین و تصریح نشده باشد، قالبھا و پایھھا نباید قبل از سپري شدن مدتھاي
مندرج در جدول زیر برداشتھ شوند:
دماي مجاور سطح بتن (درجھ سلسیوس)
شرح نوع قالببندي ١۶ ٨ ٠
٢۴ و
بالاتر
قالبھاي قائم (ساعت) ٩ ١٢ ١٨ ٣٠
قالب زیرین (شبانھ روز) ٣ ۴ ۶ ١٠
دالھا پایھھاي اطمینان (شبانھ روز) ٧ ١٠ ١۵ ٢۵
قالب زیرین (شبانھ روز) ٧ ١٠ ١۵ ٢۵
تیرھا پایھھاي اطمینان (شبانھ روز) ١٠ ١۴ ٢١ ٣۶
در صورتي كھ آزمایش نمونھھاي آگاھي (نگھداري شده در كارگاه) حاكي از رسیدن مقاومت بتن بھ (٪٧٠) مقاومت
٢٨ روزه موردنظر باشد، ميتوان قالب سطوح زیرین را برداشت، ولي برداشتن پایھھاي اطمینان در صورتي مجاز
است كھ علاوه بر رعایت سایر محدودیتھا، مقاومت بتن بھ مقاومت ٢٨ روزه رسیده باشد.
حداقل زمان لازم براي قالببرداري
برای استفاده از جدول بالا، باید بھ نکات زیر دقت داشتھ باشید.
 حین سخت شدن بتن، دماي محیط بھ كمتر از صفر درجھ سانتیگراد تنزل ننماید
 در صورت تنزل دماي محیط بھ كمتر از صفر درجھ سانتیگراد، باید ارقام جدول متناسبا ً و حداقل بھ میزان
مدت یخبندان افزایش یابند.
 ھنگام قالببرداري سطوح قائم، جھت حفظ بتن در برابر گرما یا سرماي محیط بلافاصلھ پس از قالببرداري
عمل آوردن بتن بھ روش مقتضي صورت پذیرد.
 در صورت استفاده از سیمان زودگیر، ارقام جدول فوق قابل كاھش مییابد. ھنگام استفاده از مواد درگیر
كننده در ساخت بتن، باید ارقام جدول فوق افزایش یابند.
 اگر ملاحظات خاصي براي پرھیز از تركھاي زود ھنگام یا تقلیل تغییر شكلھاي ناشي از وارفتگي مد نظر
باشد، باید ارقام جدول را افزایش داد.
 بھ علاوه چنانچھ عمل آوردن تسریع شده یا قالببندي خاصي نظیر قالبھاي لغزان مطرح باشد، ممكن است
مقادیر فوق را كاھش داد.
 ب: برداشتن قالبھا و پایھھا در مدتھاي كمتر از مقادیر مندرج در جدول فوق فقط بھ شرط آزمایش میسر است

قالب بندی پلی ودد(Wood Play(
قالب پلی ودد از ترکیب چوب و ترموپلاستیک ھا تشکیل شده است. وجود پلاستیک بر روی سطح چوب سبب افزایش
مقاومت این کامپوزیت ھا در برابر رطوبت می شود.
مزیت ھای قالب پلی ودد
.١ کامپوزیت ھا قابل بازیافت ھستند و چوب و پلاستیک بازیافتی آن با ارزش و قابل استفاده مجدد می باشد.
.٢ جذب رطوبت بسیار کم است
.٣ سختی و خشکی مطلوب بوده و مقاوم در برابر تاثیرات بیرونی
.۴ کامپوزیت ھا بھ روش سنتی تولید می شود
.۵ در برابر فشار حداقل تغییر شکل را خواھد داشت
قالب پلیمری – قالب فایبر گلاس
فایبرگلاس از ترکیب الیاف شیشھ و مواد پلیمری تشکیل شده است. پشم شیشھ بھ منظور ماده تقویت کننده و مواد
پلیمری جھت مواد زمینھ مورد استفاده قرار می گیرد. قالب پلیمری جھت قالب بندی سقف مجوف کاربرد دارد.
یک نوع قالب پلیمری دیگر بھ نام قالب یوبوت وجود دارد بھ طوری کھ محصولی با پایھ پلی پروپلین می باشد.
ھدف از استفاده این قالب سبک سازی دال ھا در سقف و پی ھای گسترده ی بتنی است.

قالب برداری :
.١ زمانی باید عملیات قالب برداری انجام شود کھ بتن امکان تحمل نیروی ھای وارده را داشتھ باشد. زیرا نباید تغییر
شکل بتن ھا از تغییر شکل پیش بینی شده، بیشتر شود.
.٢ نباید قبل از برداشتن، قطعات بتنی و سایر اعضا، پایھھا و قالبھای باربر را جمع آوری کنیم. زیرا این پایھ ھا
مقاومت اعضا را تحمل میکنند.
.٣ در زمان این عملیات باید دقت شود کھ مراحل بھ ترتیب انجام شوند. نباید ھیچ ضربھ ای بھ قطعات وارد شود. اعضا
نباید بار ناگھانی دریافت کنند.زیرا در غیر اینصورت بتن صدمھ دیده و دیگر کارایی لازم را نخواھد داشت.
.۴ در صورتی کھ نیاز بود قالب برداری سریعتر انجام شود؛ باید برای نگھداری بتن ھا راه حل پیدا کنیم.
.۵شمع برداری نیز باید بھ شکلی انجام شود کھ از ضربھ خوردن برون محوری یا برون مرکزی جلوگیری شود.
انواع قالب بندی از نظر جنس قالب
در این نوع دستھ بندی، قالببندی را بر اساس جنس قالبھا از یکدیگر جدا میکنند کھ تقسیمبندی زیر را نتیجھ میدھد:
 قالب بندی چوبی
 قالب بندی فولادی
 قالب بندی آلومینیومی
 قالب بندی تختھ سھ لا
 قالب بندی پلاسیتکی (پلیمر)
 قالب بندی فایبرگلاس
انواع قالب بندی از نظر کاربرد قالب
در این نوع از دستھ بندی قالب ھا، برای جدا کردن قالب بندیھا نوع کاربردشان را در نظر میگیریم کھ دستھھای زیر
را پیش رویمان قرار میدھند:
 قالب بندی سقف
 قالب بندی ستون
 قالب بندی دیوار
 قالب بندی فونداسیون
نکات مھم در قالببندی
اگرچھ در قالب بندی بتن باید نکات زیادی رعایت شود؛ اما موارد زیر، اصلیترین نکات مھم در قالب بندی است کھ
رعایت آنھا، ارکان اصلی یک ساخت و ساز موفق است. در ساخت قالب باید:
 استحکام بھ قدری باشد کھ وزن بار مورد نیاز تحمل شود.
 تکیھگاه کافی بھ کار رفتھ باشد تا قالب شکل خود را حفظ کند.
 اتصالات ضدنشتی باشند.
 از مواد قابل استفاده مجدد، استفاده شود.
 وزن سازه تا حد امکان سبک باشد.
 مراقب بود کھ در قالب و بتن، اعوجاج بھ وجود نیاید.
 از ثبات قالبھا اطمینان حاصل شود.
دستورالعملھای کلی در قالب بندی
.١
.١ قالبھا باید کاملا ً محکم بوده و بخوبی مھاربندی شده باشند. تعبیھ پشتبندھا و تقویتکنندهھای طولی و
عرضی بھ منظور افزایش پایداری و استقامت قالب و داربست ضروری است.
.٢ قالبھا باید طوری بھم جفت شوند تا از خارج شدن شیره بتن از درز آنھا جلوگیری گردد.
.٣ در مورد قالبھای فلزی باید بھ تغییرات دما و اختلاف زیاد دما در سطح داخلی قالب و بتن ریختھ شده
توجھ داشت. لازم است اینگونھ قالب ھا را در جاھای مناسب و در زیر سایھ انبار کرد تا از تابش
مستقیم نور خورشید محافظت گردند تا دمای آنھا بالا نرود، در اینصورت باید توسط آبپاشی دمای
آنھا کاھش یابد. ھمچنین پس از بتنریزی نیز باید سطوح خارجی قالب فلزی از تابش مستقیم نور
خورشید محافظت شود. ھمچنین بھتر است تا سطوح خارجی قالبھا را با رنگ سفید رنگآمیزی
نمود.
.۴ استفاده از قالبھای چوبی ساختھ شده با تختھ چندلا نسبت بھ قالبھای فلزی ارجحیت دارد. در مورد
این قالبھا باید بھ میزان جذب آب آنھا توجھ شود. لازم است این قالبھا قبل از بتن ریزی کاملا ً چرب و
روغنکاری شده باشند. در صورتی کھ مدت زیادی از روغنکاری قالبھا گذشتھ باشد، ممکن است
گردوغبار زیادی بھ خود جذب کرده باشند کھ لازم است تمیز گردند.
.۵ روغن مصرفی باید باعث تغییر کیفیت سطح بتن نشود.
.۶ روغنکاری قالب برای جلوگیری از اشکالات زیر انجام میشود:
 ھنگامی کھ ھوا بین سطح بتن و قالب محبوس میشود، حفرهھای کوچک در سطح تماس
در بتن بھ وجود میآید.
 در صورت جذب نامنظم آب بتن توسط قالب، بر سطح بتن رنگ غیر یکنواخت پدید میآید.
 در ھنگام قالب برداری، جدا شدن قالب از سطح بتن بھ سختی انجام میپذیرد و امکان
صدمھ خوردن سطح بتن وجود دارد.
.٧ سطوح قالب باید بطور یکنواخت و کامل روغنکاری شود. البتھ نھ آنقدر کھ از سطوح قالب چکھ کند.
روغن مصرفی بھتر است دارای ویسکوزیتھ پایین باشد.
.٨ در مورد قالب بندی و قالب برداری بھ آبا مراجعھ شود.
.٩ باز کردن قالبھا با توجھ بھ زمان لازم برای عمل آوری بتن صورت گیرد. لذا لازم است قالبھا تا حد
امکان سریعتر و بدون اینکھ خسارتی بھ بتن وارد آید شل گردند و سپس آب در سطوح نمایان بالایی
ریختھ شده تا از سطوح جانبی بتن بھ پایین سرازیر گردد. بویژه در دیوار یا ستون لازم است
رطوبت مورد نیاز را از فاصلھ قالب و بتن (با آزاد کردن قالب) بھ بتن رسانید تا کیفیت سطحی بتن
آسیب نبیند.
.١٠ در صورت استفاده از قالب ھای فلزی توصیھ میشود تا در حداقل زمان ممکن باز شوند و
عملآوری مرطوب در مورد قطعھ اجرا شده ادامھ یابد
.١١ قالب چوبی نمی تواند از تبخیر آب جلوگیری کند و در صورت استفاده باید آنھا را با پوشش مناسب
و مرطوب حفاظت کرد.
.١٢ داخل قالبھا قبل از بتنریزی باید کاملا ً تمیز و عاری از ھرگونھ مواد زائد باشد. وجود مواد زائد
مانند دانھھای سنگی، ضایعات میلگرد، سیم و میخ قالب بندی، تکھھای چوب و… باعث اثرات
نامطلوب بر روی بتن خواھد شد.
قالب بندی فلزی (فولاد و آلومینیوم)
قالب بندی فلزی، معمولا ھنگامی بھ کار میرود کھ در ساخت و ساز خود بھ مرحلھ قالب بندی سقف رسیدهایم.
قالبھای فولادی، بھ دلیل عمر طولانی و قابلیت چندین بار استفاده، محبوبیت زیادی دارند.
استفاده از قالب بندی فلزی، از جملھ قالبھای فولادی، پرھزینھ اما برای پروژهھای متعدد مفید است و زمانی کھ قصد
داریم از قالب خود چندین بار استفاده کنیم، گزینھ خوبی ھستند. استفاده از فولاد در قالب بندی سقف، بسیار رایج است.
در قالب بندی فولادی، از پین و گوه برای اتصال قالبھا بھ یکدیگر استفاده میشود.
برخی از ویژگیھای اصلی قالبھای فولادی بھ شرح زیر است:
 قوی و بادوام، با طول عمر بالا
 سطح صافی روی بتن ایجاد میکند و باعث زیبایی میشود
 ضدآب است
 از لانھ زنبوری شدن بتن پیشگیری میکند
 بھ راحتی نصب و برچیده میشود
 برای سازهھای منحنی مناسب ھستند

راھنماي زمان قالببرداري
دماي مجاور سطح بتن (درجه
نوع قالب بندي سیلسیوس)

٢۴ و بیشتر ١۶ ٨ ٠
قالب قائم (ستون) ساعت ٩ ١٢ ١٨ ٣٠
٣٠ ١٨ ١٢ ٩
قالب زيرين، شبانهروز،
دالھا پايهھاي اطمینان، شبانهروز
٢۵
٢۶
١۵
٢١
١٠
١۴
٧
١٠
قالب زيرين، شبانهروز،
تیرھا پايهھاي اطمینان، شبانهروز

اجرای سازه بتنی بھ روش قاب ھای پیوستھ و یا قالب تونلی، از حدود 40 سال پیش در جھان متداول شده است و
تاکنون مورد بازنگری ھای فنی از سوی طراحان، مجریان، انبوه سازان و سازندگان قالب قرار گرفتھ و نسبت بھ
زمان ابداع آن تحولات بسیاری را پشت سر گذاشتھ است .نام قالب تونلی بھ دلیل نحوه ی اجرای این سیستم و شکل
قالب ھای فلزی آن و اجرای ھم زمان دیوارھا و سقف ھا بھ آن اطلاق می شود .این روش کھ نوعی تولید صنعتی
ساختمان بتن مسلح محسوب می شود، با نام ھای دیگری مانند ” سازه ی بتن آرمھ با قاب پیوستھ “یا” سازه بتن مسلح
یکپارچھ “نیز شناختھ می شود .این روش ساخت سازه، بیشتر در بلند مرتبھ سازی استفاده می شود .روش قالب
تونلی، مانند دیگر روش ھای ساخت صنعتی، از چھار معیار مزیت کاھش زمان، کاھش ھزینھ ، ارتقای کیفیت و
افزایش ایمنی کارکنان برخوردار است. در این سیستم از دیوارھا بھ عنوان عناصر باربر استفاده می شود و سقف ھا
نیز بھ صورت دال بتنی درجا ساختھ می شوند .با توجھ بھ این نکتھ کھ تمامی دیوارھای خارجی و داخلی بھ طور
ھمزمان اجرا می شود و بھ نحو مناسبی با کف و سقف درگیر می شوند، ترکیب دیوارھا و دالھای بتنی کف یک
مجموعھ واحد با یکپارچگی و انجام بسیار را تشکیل می دھند و در مقابل نیروھای جانبی باد و زلزلھ بھ خوبی رفتار
می کنند .این سیستم بھ طور معمول از شالوده بتنی ، دیوارھا و سقف ھای بتنی اجرا شده در محل کارگاه، قاب ھا یا
پیش قاب ھای درھا و پنجره ھا کھ قبل از بتن ریزی در دیوارھا نصب می شود و تاسیسات مکانیکی و الکتریکی
کار گذاشتھ شده در دیوار و سقف، تشکیل می شود.

برای اجرای کلیھ قسمت ھا، قالب ھای یکپارچھ فلزی کھ در آن تمام پیش بینی ھای لازم برای مسیرھای توزیع
تاسیسات، نصب در و پنجره و غیره بھ عمل آمده است، طراحی و ساختھ می شود .دیوارھا و سقف ھا بھ صورت
ھمزمان بتن ریزی می شود و پس از برداشت قالب، ساختمان آماده نصب
سرویس ھا، اجرای رنگ و نصب شیشھ است .بھ طور کلی تمام دیوارھا، سقف ھا و جداکننده ھا از بتن مسلح بوده و
پس از قالب برداری، ھیچ گونھ عملیات بنایی در آن صورت نمی گیرد .مزایا) شاخص ھای برتر (اقتصادی و فنی
روش ھای صنعتی تولید ساختمان کھ از مزایای روش قاب بتنی
پیوستھ ) قاب تونلی ( نیز محسوب می شود، شامل موارد زیر است:
مزایای اقتصادی
1-سرعت ساخت
2-کاھش ھزینھ ساخت
3-بازگشت سریعتر سرمایھ
4-افزایش طول عمر ساختمان
5-کاھش اتلاف مصالح
6-کاھش نیروی انسانی
مزایای فنی
1-مقاومت بیشتر در برابر زلزلھ

2-امکان کنترل دقیق تر اجرا و رعایت کیفیت مورد نظر بر اساس استانداردھا
3-قابلیت استفاده از مصالح پیش ساختھ و یا نیمھ پیش ساختھ
4-امکان طراحی و ساخت مدولار
ویژگی ھای فنی سیستم قاب بتنی پیوستھ
1-یکپارچگی سیستم و رفتار مناسب لرزه ای آن بھ دلیل عملکرد جعبھ ای سازه
2-تغییر ماھیت تمرکز تنش از حالت گره ای و متمرکز بھ صورت گسترده بھ علت تبدیل سازه از سیستم دال -تیر-
ستون بھ سیستم دال – دیوار
3-عملکرد مطلوب سقف سازه بھ صورت دیافراگم صلب و قابلیت انتقال بارھای قائم و جانبی بھ دیوارھا
4-افزایش درجھ نامعینی سازه و تأخیر بیشتر در تشکیل لولاھای خمیری در اعضاء و در نتیجھ قابلیت تحمل بیشتر
نیروھا و لنگرھا
5-تقارن سازه ای و منظم بودن ساختمان در مقطع و پلان

مشخصات سیستم قالب بندی
برای اجرای ساختمان ھای قاب بتنی پیوستھ از نوعی سیستم قالب بندی فلزی استفاده می شود کھ قالب ھا با وجود
بزرگ بودن، بھ سرعت بستھ شده و با دقت در محل خود اجرا می شوند و علاوه بر آن دوام بیشترو کیفیت بھتری
دارند .مھمتر از ھمھ امکان تکرار یک دور کامل اجرا در 24 یا 48 ساعت )با توجھ بھ تعداد واحدھا در یک طبقھ
(است کھ در ھیچ یک از سیستم ھای قالب بندی فلزی و چوبی متداول امکان آن وجود ندارد .این سیستم قالب بندی
نسبت بھ سایر سیستم ھا، از نظر تعداد درز تفاوت ھای زیادی دارد .برای مثال در این سیستم سطوح تا 20 مترمربع
بھ طور یکپارچھ بدون درز پوشانده می شوند. قطعات بزرگ و سبک دیوارھای خارجی و داخلی، با سرعت زیاد بھ
وسیلھ جرثقیل برجی در محل خود قرار داده شده و توسط پیچ بھ یکدیگر متصل می شوند .بھ طور مثال طی 5
ساعت، یک مجموعھ قالب برای اجرای دو واحد مسکونی 84 مترمربعی بستھ می شود .فرم لبھ ھای قالب در سقف و
جزئیات اتصال آنھا بھ ریل ھا و دیواره ھا در کناره سقف ھا، کیفیت بسیار خوبی را در بتن تمام شده ایجاد می کند .
ھر قالب در صورت نگھداری و تعمیر صحیح و بھ موقع، تا 200 بار قابل استفاده است و بعد از یک تعمیر اساسی،
این روند دوباره تکرار می شود .قالب ھا در این سیستم سبک تر از دیگر سیستم ھای قالب بندی ھستند و وزن قالب
دیوار و سقف بھ ترتیب برابر 68 و 48 کیلوگرم بر مترمربع است. در این سیستم قالب بندی، قبل از بتن ریزی و
بدون نشت دوغاب، کلیھ اجزا مانند بازشو پنجره ھا با جزئیات خاصی، در داخل قالب فلزی بھ طور کامل تثبیت می
شوند .قابل ذکر است کھ بھ دلیل پیچیدگی نصب این نوع قالب ھا، باید برای قالب بندی از نیروی انسانی آموزش دیده
استفاده شود .استفاده از نیروی ماھر و متخصص علاوه بر کاھش زمان باعث کاھش ھزینھ و افزایش ایمنی می شود.
بررسی سیستم از نظر اقتصادی
از آنجا کھ این سیستم بر اساس ایجاد صندوقھ ھای مقاوم بتنی شکل گرفتھ است، میزان مصرف بتن و میلگرد مھم
ترین عامل در برآورد ھزینھ اجرای این روش است. مھم ترین نکتھ ای کھ در این زمینھ قابل ذکر است، امکان
استفاده مجدد قالب ھا و قطعات در یک دوره زمانی 24 ساعتھ است .این خصوصیت در بین اکثر سیستم ھای قالب
بندی منحصر بھ فرد است .این مزیت منجر بھ کاھش تعداد قالب ھای مورد نیاز در پروژه، بدون افزایش مدت زمان
اجرای آن یعنی کاھش ھزینھ ھا خواھد شد .نکتھ دیگری کھ در زمینھ این قالب ھا قابل ذکر است، سبکی آنھا نسبت
بھ قالب ھای متداول است

             پـــلان قصـــــــــــر